Sọn Owhe 90 Die Wẹ N’Jẹ ‘Mẹdatọ Daho Ṣie Flin’ Ji

Dile e yin didọ gbọn Edwin Ridgwell dali

WHENUE Awhàn Daho he wá yin yiylọdọ Wẹkẹ-Whàn I lọ doalọte to 11 novembre 1918, to ajiji mẹ to gbèdopo, wehọmẹ mítọn pli wehọmẹvi lẹpo dopọ nado jaya do whẹho ehe tamẹ. Owhe atọ́n janwẹ n’tindo to whenẹnu, podọ n’ma mọnukunnujẹ nujijọ ehe mẹ ganji. Etomọṣo, nuhe mẹjitọ ṣie lẹ plọn mi gando Jiwheyẹwhe go zọ́n bọ n’ma jlo na tindo mahẹ to nuwiwa lọ mẹ. Mahopọnna dọ n’hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe, n’ma penugo nado dava numọtolanmẹ ṣie lẹ, sọmọ bọ n’jẹ avivi ji. Ṣigba n’ma tindo mahẹ to nuwiwa lọ mẹ. Sọn whenẹnu wẹ n’jẹ ‘Mẹdatọ Daho ṣie flin’ ji.—Yẹwh. 12:1.

Osun delẹ jẹnukọnna nujijọ ehe to wehọmẹ, whẹndo mítọn sẹtẹn yì lẹdo he sẹpọ Glasgow de mẹ to Écosse. To ojlẹ enẹ mẹ, otọ́ ṣie sè togunmẹho de he hosọ etọn yin: “Livi Susu He to Gbẹnọ Todin lẹ Ma Na Kú Gbede.” Enẹ yinuwado gbẹzan etọn ji. Papa po Mama po jẹ Biblu plọn ji bosọ nọ dọhodopọ gbọzangbọzan gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn po dona he e na hẹnwa lẹ po go. N’dopẹna Jiwheyẹwhe dọ mẹjitọ ṣie lẹ plọn mi sọn ojlẹ enẹ mẹ nado yiwanna ẹn bosọ deji do e go.—Howh. 22:6.

N’Bẹ Sinsẹ̀nzọn Whenu-Gigọ́ Tọn Jẹeji

Whenue n’do owhe 15, n’dona ko bẹ wehọmẹ alavọ tọn, ṣigba sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn wẹ jlo mi taun. Papa mọdọ n’gbẹ́ whè taun, enẹwutu n’wazọ́n to azọ́nwhé de na ojlẹ de. Ṣigba, ojlo lọ nado wà sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn to ahunmẹduna mi sọmọ bọ to gbèdopo, n’kanwe hlan J. F. Rutherford he to anadena azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn to ojlẹ enẹ mẹ, bo kàn nuhe e lẹn gando yanwle ṣie lẹ go biọ ẹ. To gblọndo etọn na wekanhlanmẹ ṣie mẹ, Mẹmẹsunnu Rutherford dọmọ: “Eyin hiẹ ko whẹ́n nado wazọ́n, be a ko whẹ́n nado bẹ sinsẹ̀nzọn Oklunọ tọn jẹeji. . . . N’yọnẹn dọ Oklunọ na dona we eyin a dovivẹnu nado sẹ̀n Ẹn po nugbonọ-yinyin po.” Wekanhlanmẹ enẹ he e wlan hlan mi to 10 mars 1928 yinuwado whẹndo mítọn ji taun. To ojlẹ kleun de godo, yẹn, Papa, Mama, po mẹdaho ṣie yọnnu po bẹ sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn jẹeji.

To plidopọ agbegbe tọn de whenu to 1931 to Londres, Mẹmẹsunnu Rutherford basi oylọna mẹdezejotọ lẹ nado lá wẹndagbe lọ to tògodo. N’kẹalọyi oylọ-basinamẹ lọ, bọ yẹn po Andrew Jack po yin azọ́ndena yì Kaunas, he yin tatọ́-tònọ Lituanie tọn to whenẹnu. Owhe 18 wẹ n’tindo to ojlẹ enẹ mẹ.

Wẹndagbe Ahọluduta lọ Tọn Lilá to Tògodo

To ojlẹ enẹ mẹ, Lituanie yin otò de he tindo glètoho he jẹhẹ́n taun lẹ, podọ yẹwhehodidọ to glètoho enẹlẹ mẹ ma nọ bọawu depope. E vẹawuna mí nado mọ adọtẹn, podọ delẹ tlẹ tin he mí ma na wọn gbede. Di apajlẹ, to zánmẹ gbèdopo, yẹn po Andrew po fọ́n na mí ma voawu  depope wutu. Mí tá alọnu-miyọ́ngbán bo wá mọdọ adọ́zan mítọn blebu gọ́ na lànpànpàn. Yé dù mí sọn ota kaka yì afọ! Nado sọgan mọ kọgbọ, n’nọ yì biọ tọ̀sisa he to apá mítọn de mẹ bo nọ ylọn dee do osin fifá lọ mẹ kakajẹ okọ̀ to afọnnu lẹpo na osẹ dopo. Etomọṣo, mí magbe nado zindonukọn to lizọnyizọn lọ mẹ. To ojlẹ kleun de godo, mí mọ pọngbọ na nuhahun adọtẹn tọn whenuena mí dukosọ hẹ asu po asi po jọja de, he wá kẹalọyi nugbo lọ. Yé plan mí yì owhé yetọn gbè nado nọ̀ finẹ, ohọ̀ lọ bó ṣigba e mẹ́n. Lehe e pọnte na mí nado mlọ́n aigba tata to finẹ do sọ! Podọ kọgbọ nankọ die!

To ojlẹ enẹ mẹ, sinsẹ̀ngán Katoliki tọn lẹ po Orthodoxe Russie tọn lẹ po wẹ hẹnai to Lituanie. Adọkunnọ lẹ kẹdẹ wẹ sọgan họ̀ Biblu. Yanwle tangan mítọn wẹ nado dọyẹwheho gbọn aigba-denamẹ susu ji podọ nado do owe sinai do Biblu ji susu gbonu na jlodotọ lẹ. Tintan whẹ́, mí dona dín adọtẹn do tòhomẹ. Enẹgodo, mí na yí zinzin do dọyẹwheho gbọn lẹdo he to olá lẹ mẹ, podọ mí na yawu dọyẹwheho gbọn tòdaho lọ mẹ. Gbọnmọ dali, mí na ko nọ fó azọ́n mítọn whẹpo sinsẹ̀ngán lẹdo lọ tọn lẹ nado jẹ tukla do mí ji.

Yé Fọ́n Hunyanhunyan Dote bọ Mẹsusu Yọ́n Mí

To 1934, Andrew yin azọ́ndena nado yì sẹ̀n to alahọ mẹ to Kaunas, bọ John Sempey wá lẹzun gbẹdohẹmẹtọ ṣie. Mí tindo numimọ ayidego tọn delẹ. To gbèdopo, n’yì dla whẹdatọ de pọ́n to azọ́n etọn mẹ to tòpẹvi de mẹ. Dawe lọ gblehomẹ, bo dọ̀n osò pẹvi de tọ́n, bosọ dọna mi dọ ma tọ́n sọn finẹ. N’hodẹ̀ do homẹ bo wá flin ayinamẹ Biblu tọn ehe he dọmọ: “Hogbe dẹẹdẹ nọ lẹ́ homẹgble sẹ̀.” (Howh. 15:1) Enẹwutu, n’dọna ẹn dọmọ: “Yẹn wá dè we taidi họntọn de po ohó wẹndagbe tọn de po, yẹn sọ dọnudo we dọ hiẹ ma de osò lọ.” Dawe lọ de alọvi etọn sẹ̀ sọn ogàn he nọ fẹ́ osò lọ go, bọ n’yí ayiha do n’zọ̀n agọ̀-agọ̀ do tọ́n sọn azọ́nwatẹn etọn.

Whenue n’wá mọ John, e dọna mi dọ emi lọsu tindo numimọ sinsinyẹn de. Yé wle e sọyi ponọ-pamẹ na yè sawhẹ agọ̀ dokọna ẹn dọ e fìn akuẹ sọha daho de do nawe he e dọyẹwheho na de wutu. To ponọ-pá lọ mẹ, ponọ lẹ hẹn ẹn gánnugánnu nado de avọ̀ he e dó lẹpo, bo wá keje ewọ po avọ̀ etọn lẹ po pọ́n. Na nugbo tọn, akuẹ lọ ma to e si. Enẹgodo, yé wá wle mẹhe fìn akuẹ lọ.

Nujijọ awe ehelẹ fọ́n hunyanhunyan dote to tòpẹvi he mẹ hunyanhunyan ma tin te enẹ mẹ sọmọ bọ mẹsusu sè dogbọn wẹndagbe lọ dali po awubibọ po.

Nuwiwa Nuglọ Tọn Lẹ

Azọ́ndenamẹ owùnọ de he mí tindo wẹ nado nọ bẹ owe sinai do Biblu ji lẹ yì Lettonie, otò he to apá mítọn de mẹ fie azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ yin alọhẹndotena te. Nudi whladopo to osun mẹ, mí nọ dó pinpán to zánmẹ yì Lettonie. To whedelẹnu, eyin mí bẹ owe lẹ wá finẹ godo, mí nọ dlí yì Estonie nado bẹ owe susu dogọ wá Lettonie.

To gbèdopo, mẹde slẹ mí na ponọ dènu tọn de, bọ e biọ to mí si nado tọ́n sọn pinpán lọ mẹ bo bẹ owe lọ lẹ yì ogán etọn dè. Yẹn po John po  biọ alọgọ Jehovah tọn to odẹ̀ mẹ. E paṣa mí dọ ponọ lọ ma dọho depope na ogán etọn hugan dọ: “Omẹ ehelẹ jlo na gbòdè na nuhe yé hẹn lẹ.” N’dọna ẹn dọ n’hẹn owe he na gọalọna wehọmẹvi lẹ nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ nuhe to jijọ to aihọn bẹwlu tọn mítọn ehe mẹ tọn mẹ. Ponọ-gán dènu tọn lọ jo mí do, bọ mí bẹ owe sinai do Biblu ji lẹ yì Lettonie awuyẹyẹ-afọyẹyẹ.

Dile ninọmẹ tonudidọ tọn fọ́n bo to yinylan deji to Otò Baltique tọn lẹ mẹ, mẹhe nọ jẹagọdo Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ fọ́n bo to susudeji, podọ azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn wá yin alọhẹndotena to Lituanie lọsu ga. Andrew po John po yin yinyan sọn Lituanie, podọ dile Wẹkẹ-Whàn II to unklẹn, tòvi Grande-Bretagne tọn lẹpo wẹ yin didọna nado tọ́n sọn otò lọ mẹ. Yẹnlọsu yì sọn otò lọ mẹ po awubla po.

Lẹblanulọkẹyi po Dona lẹ po to Irlande du Nord

To ojlẹ enẹ mẹ, mẹjitọ ṣie lẹ ko sẹtẹn yì Irlande du Nord, fie yẹnlọsu wá to 1937. Na ayimajai he awhàn nọ hẹnwa lẹ wutu, yé hẹnalọdotena owe mítọn lẹ to Irlande du Nord, etomọṣo, mí gbẹsọ to yẹwhehodọ to awhàn lọ whenu. To Wẹkẹ-Whàn II lọ godo, azọ́n mítọn jẹ nukọnzindo ji matin alọhẹndotenamẹ osẹ́n tọn depope. Harold King, gbehosọnalitọ numimọnọ de, he wá sẹ̀n taidi mẹdehlan to Chine to godo mẹ, nọ yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to tito-bibasi na togunmẹho he na yin didọ to gbangba lẹ mẹ. E dọmọ: “Samedi ehe wẹ yẹn na dọ togunmẹho gbangba tọn ṣie tintan.” Podọ e paṣa mi to whenuena e pọ́n mi bo dọna mi dọmọ: “Hiẹ wẹ na dọ togunmẹho to samedi he na bọdego.”

N’gbẹ́ nọ flin togunmẹho ṣie tintan enẹ. Gbẹtọ kanweko susu wẹ wá. N’hẹ apotin de ji do dọ togunmẹho ṣie matin nuyizan gbèzeyiaga tọn de. To togunmẹho lọ godo, dawe de dọnsẹpọ mi, bo húnhún alọ ṣie, bo dọna mi dọ emi nọ yin Bill Smith. E dọna mi dọ gbẹtọgun lọ wẹ dọ̀n ayidonugo emitọn nado nọte bo pọ́n nuhe to jijọ lọ. To godo mẹ, n’wá mọnukunnujẹemẹ  dọ otọ́ ṣie ko dọyẹwheho na Bill, ṣigba e masọ mọ ẹn ba to whenue Papa po mẹhe e wá wlealọ hẹ po sẹtẹn yì Dublin nado sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ. N’jẹ Biblu plọn hẹ ẹ ji. To nukọn mẹ, hagbẹ whẹndo Bill tọn ṣinẹnẹ wá lẹzun devizọnwatọ Jehovah tọn.

To godo mẹ, n’nọ dọyẹwheho gbọn owhé whanpẹnọ daho he tin to vivọnu tòdaho Belfast tọn lẹ gbè, fie n’dukosọ hẹ nawe Russie-nu he ko nọ̀ Lituanie pọ́n de te. Whenue n’do delẹ to owe mítọn lẹ mẹ hia ẹ, e dlẹnalọdo dopo bo dọmọ: “N’do owe ehe. Tavẹ ṣie he yin mẹplọntọ wehọmẹ daho tọn to Kaunas wẹ na mi.” E do owe Création hia mi to Pologne-gbè mẹ. Yé ko kanwe do tónu owe lọ tọn lẹ. Lehe e paṣa ẹ nado sè dọ yẹn wẹ yí owe lọ na tavẹ etọn to whenue n’dukosọ hẹ ẹ to Kaunas do sọ!—Yẹwh. 11:1.

Whenue John Sempey sè dọ n’jei Irlande du Nord, e dọna mi nado yì dla nọviyọnnu etọn Nellie pọ́n, na e ko do ojlo vude hia to nugbo Biblu tọn mẹ wutu. Yẹn po nọviyọnnu ṣie Connie po nọ plọn Biblu hẹ ẹ. Nellie zindonukọn po awuyiya po bo wá klan gbẹzan etọn do wiwe na Jehovah. To godo mẹ, mí biọ họntọn mẹ bo wá wlealọ.

To owhe 56 he yẹn po Nellie po wà sinsẹ̀nzọn na Jehovah dopọ lẹ gblamẹ, mí tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado gọalọna gbẹtọ hugan kanweko nado yọ́n nugbo Biblu tọn. Todido mítọn wẹ nado lùn Amagẹdọni tọ́n dopọ biọ aihọn yọyọ Jehovah tọn mẹ, ṣigba kẹntọ ylankan he yin okú lọ wá ze e yì to 1998. Adángbòmẹ daho wẹ enẹ yin na mi—yèdọ dopo to whlepọn sinsinyẹn he n’pehẹ lẹ mẹ.

Kọlilẹ Yì Otò Baltique Tọn lẹ Mẹ

Nudi owhe dopo to okú Nellie tọn godo, n’mọ lẹblanulọkẹyi jiawu de yí. N’yin oylọ-basina nado yì dla alahọ Tallinn tọn pọ́n to Estonie. Wekanhlanmẹ he sọn mẹmẹsunnu Estonie tọn lẹ dè de dọ dọ: “To mẹmẹsunnu diblayi ao he yin azọ́ndena yì Otò Baltique tọn lẹ mẹ bẹsọn nudi 1925 jẹ 1935, hiẹ doponọ gee wẹ gbẹ́ pò to ogbẹ̀.” Yé dohia to nukọn mẹ dọ alahọ to awuwlena otàn azọ́n he yin wiwadotana to otò Estonie, Lettonie po Lituanie po tọn lẹ mẹ, bọ yé kanse mi dọ: “Be hiẹ sọgan wá ya?”

Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado pìntàn numimọ he yẹn po gbẹdohẹmẹtọ ṣie lẹ po tindo to ojlẹ enẹlẹ mẹ tọn! To Lettonie, n’penugo nado do ohọ̀ he yin yiyizan taidi wekantẹn alahọ tọn tintan hia mẹmẹsunnu lẹ, podọ n’sọ do ozà he ji mí nọ whlá owe mítọn lẹ do bọ ponọ lẹ ma penugo nado mọ pọ́n gbede hia yé. To Lituanie, yé plan mi yì tòpẹvi Šiauliai tọn mẹ, yèdọ lẹdo he mẹ n’ko sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ te pọ́n de. To nuwiwa de tẹnmẹ to finẹ, mẹmẹsunnu de dọna mi dọmọ: “To owhe susu die wayi, yẹn po onọ̀ ṣie po họ̀ owhé de to tòpẹvi ehe mẹ. Mí to nuhe ma yọ́n-na-yizan lẹ bẹsọn ozà ji, bọ n’wá tọ́n jẹ owe Le divin Plan des Âges po La Harpe de Dieu po ji. Whenue n’hia yé, n’wá mọdọ n’ko mọ nugbo lọ. Hiẹ wẹ na ko jo owe enẹlẹ do ohọ̀ lọ mẹ to owhe susu die wayi!”

N’sọ yì plidopọ lẹdo tọn de to tòpẹvi he mẹ n’ko sẹ̀n te pọ́n taidi gbehosọnalitọ de. N’ko yì plidopọ de to finẹ pọ́n to owhe 65 die. To whenẹnu, gbẹtọ 35 wẹ wá. Ṣigba lehe homẹhun mi do sọ nado mọ gbẹtọ hugan 1500 to plidopọ ehe tẹnmẹ! Lehe Jehovah ko dona azọ́n lọ do sọ!

‘Jehovah Ma Gbẹ́ Mi Dai’

To agọe, dona daho madonukun de wẹ e yin na mi whenuena mẹmẹyọnnu dagbedagbe Bee yigbe nado lẹzun asi ṣie. Mí wlealọ to novembre 2006.

Yẹn sọgan dọ po nujikudo po na jọja depope he to nulẹnpọn gando nuhe e na yí gbẹzan etọn do wà go dọ nuyọnẹnnu taun wẹ e na yin nado payi ohó gbọdo ehe go dọmọ: ‘Flin Mẹdatọ Daho towe to azán ovu whenu towe tọn.’ To egbehe, homẹ ṣie nọ hùn taidi psalm-kàntọ lọ he dọmọ: “Jiwheyẹwhe E, hiẹ wẹ plọn mi sọn ovu whenu ṣie: podọ jẹ dinvie yẹn ko to ohó azọ́n towe he jiawu tọn dọ. Dinvie ga whenuena yẹn zun yọnhonọ bosọ wúwhà, Jiwheyẹwhe E, a gbẹ́ mi blo; kaka yẹn nado yí huhlọn towe hia whẹndo he ja, hlọnhlọn towe hlan yé he ja to godo lẹpo.”—Ps. 71:17, 18.

[Yẹdide to weda 25]

(Nado mọ yẹdide lọ, pọ́n zinjẹgbonu lọ)

Azọ́ndenamẹ owùnọ de nado nọ bẹ owe sinai do Biblu ji lẹ yì Lettonie

[Yẹdide Otò tọn to weda 25]

ESTONIE

TALLINN

Golfe de Riga

LETTONIE

RIGA

LITUANIE

VILNIUS

Kaunas

[Yẹdide to weda 26]

N’bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji to Écosse, whenue n’do owhe 15

[Yẹdide to weda 26]

Whenue yẹn po Nellie po wlealọ to 1942