Azọ́n He Gbigbọ Wiwe Yiwà to Nudida Whenu!
Azọ́n He Gbigbọ Wiwe Yiwà to Nudida Whenu!
“Gbọn ohó OKLUNỌ tọn dali wẹ yè dá olọn lẹ; podọ gbọn gbigbọ onù etọn mẹ tọn dali wẹ yè dá awhàn yetọn lẹpo.”—PS. 33:6.
1, 2. (a) Nawẹ oyọnẹn he gbẹtọvi lẹ tindo gando olọn lẹ po aigba po go jideji to ojlẹ lẹ gblamẹ gbọn? (b) Kanbiọ tẹwẹ mí dona dín gblọndo na?
LẸNUNNUYỌNẸNTỌ he diyin taun lọ Albert Einstein po lẹnunnuyọnẹntọ devo lẹ po kẹalọyi to 1905 dọ bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn dopo poun wẹ tin to wẹkẹ lọ mẹ—enẹ wẹ Voie lactée. Lehe yé yí nukunpẹvi do pọ́n gbigblo wẹkẹ lọ tọn do sọ! Ṣigba to alọnu din, mẹsusu lẹndọ bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn he hugan liva 100 wẹ tin to wẹkẹ yinukundomọ lọ mẹ, ehe delẹ bẹ sunwhlẹvu liva susu lẹ hẹn. Dile gbẹtọ lẹ to zomọ numọdohlan olá tọn he tindo huhlọn taun lẹ yizan, mọ wẹ sọha bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn he yé to mimọ lẹ to jijideji do niyẹn.
2 Kẹdẹdile lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ma yọ́n nususu gando wẹkẹ lọ go to 1905 do, mọjanwẹ yé ma yọ́n nususu gando aigba lọsu go do niyẹn. Na nugbo tọn, nuhe mẹhe nọgbẹ̀ to owhe kanweko die wayi lẹ yọnẹn sù hugan mẹhe nọgbẹ̀ jẹnukọnna yé lẹ tọn. Ṣigba to egbehe, mí mọnukunnujẹ nususu mẹ gando lehe ogbẹ̀ yọnwhanpẹ bosọ jiawu do po aliho he mẹ aigba nọ hẹn ogbẹ̀ dote te po go hugan mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ enẹ mẹ lẹ. Humọ, ayihaawe ma tin dọ to owhe he ja lẹ mẹ, mí nasọ plọn nususu dogọ gando aigba po olọn lẹ po go. Ṣigba nujọnu wẹ e yin nado kanse dọ, Nawẹ nudida ehe lẹpo wagbọn do tin to bẹjẹeji? Mí sọgan mọ gblọndo kanbiọ ehe tọn na Mẹdatọ lọ ko de e hia to Owe Wiwe lẹ mẹ wutu.
Azọ́njiawu Nudida Tọn
3, 4. Nawẹ Jiwheyẹwhe dá wẹkẹ lọ gbọn, podọ nawẹ azọ́n etọn lẹ nọ pagigona ẹn gbọn?
3 Lehe wẹkẹ lọ wá aimẹ do yin zẹẹmẹ basina to hodidọ bẹjẹeji tọn Biblu tọn mẹ dọmọ: “To whẹwhẹwhenu Jiwheyẹwhe dá olọn po aihọn po.” (Gẹn. 1:1) To whenuena nudepope ma ko tin, Jehovah yí gbigbọ wiwe etọn, yèdọ huhlọn-yido-wazọ́n etọn zan, nado dá aigba po nudevo he tin to wẹkẹ lọ mẹ lẹpo po. Anazọ́nwatọ de nọ yí alọ etọn po azọ́nwanu lẹ po zan nado basi onú lẹ, ṣigba Jiwheyẹwhe do gbigbọ wiwe etọn hlan nado wazọ́n susu dotana.
4 Owe-wiwe dlẹnalọdo gbigbọ wiwe to yẹhiadonu-liho taidi “alọvi” Jiwheyẹwhe tọn. (Luku 11:20; Mat. 12:28) Podọ “alọnuzọ́n etọn”—yèdọ nuhe Jehovah dá gbọn gbigbọ wiwe etọn gblamẹ lẹ—nọ hẹn gigo daho wá na ẹn. Psalm-kantọ Davidi jihàn dọmọ: “Olọn lẹ to gigo Jiwheyẹwhe tọn hodọ; agahomẹ sọ to alọnuzọ́n etọn lá.” (Ps. 19:1) Na nugbo tọn, nudida yinukundomọ lẹ nọ do kunnudenu hia dọ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn tindo huhlọn taun. (Lom. 1:20) Nawẹ yé nọ do ehe hia gbọn?
Huhlọn Madodogbó Jiwheyẹwhe Tọn
5. Na apajlẹ he do lehe huhlọn gbigbọ wiwe Jehovah tọn jiawu to nudida mẹ sọ hia.
5 Wẹkẹ gblagada mítọn nọ do kunnudenu hia dọ huhlọn Jehovah tọn ma tindo dogbó. (Hia Isaia 40:26.) Di apajlẹ, lẹnnupọndo owhè ji. Owhè mítọn he yin sunwhlẹvu de dẹn do aigba na nuhe hugan kilomẹtlu livi 150, bosọ nọ hùnmiyọ́n na nudi 15000000°C. Dile etlẹ yindọ owhè mítọn nọ hùnmiyọ́n sọmọ, fihe e te do aigba wẹ sọgbe hugan na nutogbẹ̀ lẹpo nido sọgan to gbẹnọ zọnmii. E họnwun dọ, e na biọ huhlọn he jiawu taun nado sọgan dá owhè po sunwhlẹvu liva susu devo lẹ po. Jehovah tindo huhlọn mọnkọtọn bosọ tindo humọ.
6, 7. (a) Naegbọn mí sọgan dọ dọ Jiwheyẹwhe yí gbigbọ wiwe etọn zan to aliho kannukannu tọn de mẹ? (b) Etẹwẹ dohia dọ wẹkẹ lọ ma wá aimẹ gbọn kosọ dali?
6 Nuhe lẹdo mí lẹ yin kunnudenu dọ Jiwheyẹwhe yí gbigbọ wiwe etọn zan to aliho kannukannu tọn de mẹ nado dá nulẹ. Di apajlẹ: Mí ni dọ dọ hiẹ tindo apotin de he mẹ bọlu sinmẹ voovo lẹ tin te. A húnhún apotin lọ ganji bọ bọlu lọ lẹ wlu dopọ. Enẹgodo a diọ yé kọnyinai to ojlẹ dopolọ mẹ. Be hiẹ na donukun dọ bọlu lọ lẹ ni pli dopọ to kọmẹ sọgbe hẹ sinmẹ yetọn—yèdọ juju lẹ dopọ, koklo-jonọ lẹ dopọ, po mọmọ po sọyi wẹ ya? Paali! Nuyiwa he ma yin anadena lẹ nọ saba dekọtọn do bẹwlu mẹ. Gbẹtọ lẹ kẹalọyi nugbo ehe taidi osẹ́n jọwamọ tọn. a
7 Ṣigba, eyin mí ze nukun mítọn daga bo pọ́n nuhe tin to agahomẹ lẹ, etẹwẹ mí nọ mọ? Mí nọ mọ susugege bẹplidopọ sunwhlẹvu lẹ tọn, sunwhlẹvu lẹ, po planẹti lẹ po tọn he tin to titoji bọ yemẹpo nọ to yìyì po gbesisọ po. Ehe ma sọgan yin kosọ kavi kọdetọn nuhe ma yin tito-basina kavi nuhe ma yin anadena de tọn gba. Enẹwutu, mí dona kanse dọ, Huhlọn tẹwẹ yin yiyizan to whẹwhẹwhenu nado dá wẹkẹ mítọn he tin to titoji ehe? Dodinnanu lẹnunnuyọnẹn po azọ́n nuyọnẹn wintinwintin po tọn kẹdẹ ma ko pé nado yọ́n huhlọn tangan he yin yiyizan nado dá wẹkẹ lọ gba. Ṣigba, Biblu do e hia taidi gbigbọ-wiwe Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ huhlọn he yiaga hugan to wẹkẹ lọ mẹ. Psalm-kantọ lọ jihàn dọmọ: “Gbọn ohó OKLUNỌ tọn dali wẹ yè dá olọn lẹ; podọ gbọn gbigbọ onù etọn mẹ tọn dali wẹ yè dá awhàn yetọn lẹpo.” (Ps. 33:6) Podọ eyin mí pọ́n agahomẹ to zánmẹ, adà pẹvi de poun to “awhàn” sunwhlẹvu lẹ tọn enẹ mẹ wẹ nukun mítọn sọgan mọ!
Gbigbọ Wiwe Gọalọ Nado Dá Aigba
8. Obá tẹ mẹ wẹ mí yọ́n azọ́n Jehovah tọn lẹ jẹ?
8 Nuhe mí yọnẹn gando nudida go to alọnu din lẹ whè taun, eyin mí yí yé jlẹdo nuhe pò bọ mí na gbẹ́ plọn lẹpo go. Oyọnẹn he mí tindo gando nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹ go tindo dogbó taun dile dawe nugbonọ lọ Job dọ do dọmọ: “Pọ́n, ehelẹ yin vude poun to azọ́n etọn lẹ mẹ, podọ lehe ohó he mí sè gando e go lẹ whè taun do sọ!” (Job 26:14, NW) To owhe kanweko lẹ godo, Ahọlu Sọlomọni, yèdọ dawe nuyọnẹntọ he nọ doayi nudida Jehovah tọn lẹ go de dọmọ: “[Jiwheyẹwhe] ko basi onú popo dagbedagbe to whenu etọn; e yí wẹkẹ do ayiha yetọn mẹ ga, mọ mẹde ma sọgan mọdona azọ́n he Jiwheyẹwhe to wiwà sọn [bẹjẹeji] kakajẹ opodo.”—Yẹwh. 3:11; 8:17.
9, 10. Huhlọn tẹwẹ Jiwheyẹwhe yizan to whenue e dá aigba, podọ etẹlẹ wẹ e dá to azán nudida tọn atọ̀n tintan lẹ whenu?
9 Ṣigba, Jehovah ko de nudọnamẹ titengbe lẹ hia mí gando azọ́n etọn lẹ go. Di apajlẹ, Owe-wiwe lẹ dohia mí dọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ko to nuyiwa to aigba ji sọn owhe madosọha lẹ die. (Hia Gẹnẹsisi 1:2.) To ojlẹ enẹ mẹ, aigba-kló, hinhọ́n, podọ vlavo jẹhọn dagbe he sọgan yin gbingbọ́n do homẹ depope ma tin to aigba ji.
10 Biblu zindonukọn nado basi zẹẹmẹ nuhe Jiwheyẹwhe dá to azán nudida tọn voovo lẹ whenu tọn. Azán ehelẹ ma yin azán gànhiho 24 tọn de gba, ṣigba ojlẹ gaa de he bẹ nujijọ voovo lẹ hẹn wẹ e yin. To azán nudida tọn tintan whenu, Jehovah hẹn hinhọ́n nado jẹ awusọhia ji vudevude to aigba ji. Nujijọ enẹ wá tadona kọ̀n to whenue owhè po osun po na hinhọ́n yetọn to gigọ́ mẹ do aigba ji. (Gẹn. 1:3, 14) To azán nudida tọn awetọ whenu, Jiwheyẹwhe jẹ awuwlena agahomẹ ji. (Gẹn. 1:6) To ojlẹ enẹ mẹ, aigba tindo osin, hinhọ́n po jẹhọn po, ṣigba aigba-kló depope ma ko tin. To bẹjẹeji azán nudida tọn atọ̀ntọ whenu, Jehovah yí gbigbọ wiwe etọn zan nado wleawuna aigba-kló, vlavo gbọn anadidena huhlọn jiawu jọwamọ tọn he tin to aigba mẹ lẹ nado hẹn ageklo tọ́njẹgbonu sọn osin mẹ dali. (Gẹn. 1:9) Onú jiawu devo lẹ nasọ yin didá to azán atọ̀ntọ gbè, podọ to ojlẹ nudida tọn he na bọdego lẹ whenu.
Gbigbọ Wiwe Gọalọ Nado Dá Nutogbẹ̀ Lẹ
11. Etẹwẹ nutogbẹ̀ gigẹdẹ, whanpẹnọ, he tindo nususu to kọndopọ mẹ lẹ dohia?
11 Jiwheyẹwhe sọ yí gbigbọ wiwe etọn zan nado dá nutogbẹ̀ he to titoji taun lẹ. To azán nudida tọn atọ̀ntọ jẹ ṣidopotọ whenu, Jiwheyẹwhe dá atin po kanlin jiawu wunmẹ voovo lẹ po gbọn gbigbọ wiwe etọn gblamẹ. (Gẹn. 1:11, 20-25) Enẹwutu, nutogbẹ̀ gigẹdẹ, whanpẹnọ, wunmẹwunmẹ, he tindo nususu to kọndopọ mẹ lẹ wẹ tin. Ehe do lehe anazọ́n nudida tọn jiawu sọ hia.
12. (a) Etẹwẹ nọ zọ́n bọ nudida lẹ nọ dugu onú tangan delẹ tọn sọn mẹjitọ yetọn lẹ dè? (b) Etẹwẹ nugbo lọ dọ nutogbẹ̀ lẹpo zindonukọn nado nọ má onú tangan yetọn delẹ na ovi yetọn lẹ po kọdetọn dagbe po plọn mí?
12 Lẹnnupọndo nutogbẹ̀ he tin to aigba ji lẹpo ji—ehe bẹ nutogbẹ̀ he ma sọgan yin mimọ po nukun po, ogbé, ajinnakú, jámajátlẹ po gbẹtọ po hẹn. Dile etlẹ yindọ yé gbọnvo na yedelẹ taun, todohukanji nudọnamẹ tọn he tin to nuvikun yetọn lẹ mẹ b he nọ hẹn yé nado dugu onú tangan delẹ tọn sọn mẹjitọ yetọn lẹ dè ma nọ diọ, podọ enẹ wẹ zọ́n bọ nutogbẹ̀ de ma nọ jivi wunmẹ devo dile ojlẹ to yìyì. Enẹwutu, sọgbe hẹ lẹndai Jehovah Jiwheyẹwhe tọn, nutogbẹ̀ voovo he tin to aigba ji lẹ zindonukọn nado to adà yetọn yiwà to lẹdo jọwamọ tọn yetọn mẹ. (Ps. 139:16) Titojininọ dagbe he tin to nutogbẹ̀ lẹ ṣẹnṣẹn ehe sọ yin kunnudenu devo dọ nudida lẹ wá aimẹ gbọn “alọvi” kavi gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn gblamẹ.
Nudida He Jiawu Hugan to Aigba Ji
13. Nawẹ Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ gbọn?
13 To whenuena owhe madosọha lẹ juwayi, aigba lọ ma “gbọgbé, bosọ jẹvọ́” ba, na Jiwheyẹwhe dá onú susugege he tindo gbọfufu po dehe ma tindo gbọfufu po lẹ. Etomọṣo, Jehovah ma ko yí gbigbọ wiwe etọn zan fó nado dá nulẹ gba. Todin, e jlo na dá nuhe jiawu hugan to aigba ji. Sẹpọ vivọnu azán nudida tọn ṣidopotọ, Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ. Nawẹ Jehovah wà ehe gbọn? E wà ehe gbọn gbigbọ wiwe etọn po nugonu aigba tọn lẹ po yiyizan dali.—Gẹn. 2:7.
14. Aliho titengbe tẹ mẹ wẹ gbẹtọvi lẹ gbọnvo na kanlin lẹ te?
14 Gẹnẹsisi 1:27 dọmọ: “Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ to boṣiọ etọn titi mẹ, to boṣiọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ wẹ e dá ẹ do: asu de asi de wẹ e dá yé.” Yinyin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ zẹẹmẹdo dọ Jehovah dá mí po nugopipe lọ po nado nọ do owanyi hia, bo nọ yinuwa po mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn po, bosọ wleawuna haṣinṣan mẹdetiti tọn hẹ Mẹdatọ mítọn. Nuhe zọ́n niyẹn bọ apọ̀n mítọn do gbọnvo taun na kanlin lẹ tọn. Na taun tọn, Jehovah basi apọ̀n gbẹtọvi tọn na mí nido nọgbẹ̀ bo to nuplọn gando ewọ po azọ́n etọn lẹ po go kakadoi to ayajẹ mẹ.
15. Todido tẹwẹ yin zizedonukọnna Adam po Evi po?
15 To bẹjẹeji, Jiwheyẹwhe na aigba gọna onú jiawu he tin to e ji lẹpo Adam po Evi, asi etọn po, nado penukundo yé go bo duvivi yetọn. (Gẹn. 1:28) Jehovah wleawu núdùdù susugege po owhé paladisi de po tọn na yé. Yé tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado nọgbẹ̀ kakadoi bo lẹzun tọgbo vivẹ́ na ovivi pipé liva susu yetọn lẹ. Ṣigba, nulẹ ma wá yì do mọ.
Azọngban Gbigbọ Wiwe Tọn Yinyọnẹn
16. Mahopọnna atẹṣiṣi gbẹtọvi tintan lẹ tọn, todido tẹwẹ mí tindo?
16 Kakati nado setonuna Mẹdatọ yetọn bo do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia, Adam po Evi po gbọn ṣejannabi dali ṣiatẹ. Gbẹtọvi mapenọ lẹpo wẹ wá sọn yé mẹ podọ taidi kọdetọn de, yé nọ jiya. Ṣigba, Jiwheyẹwhe na vọ́ kọdetọn he nudide ylankan mẹjitọ mítọn tintan lẹ tọn hẹnwa lẹpo jlado. Biblu basi zẹẹmẹ lehe Ewọ na wà ehe gbọn tọn hezeheze. Humọ, Owe-wiwe lẹ sọ dohia dọ Jehovah na hẹn lẹndai dowhenu tọn etọn di. Aigba na lẹzun paladisi de podọ gbẹtọvi ayajẹnọ he tindo agbasalilo dagbe lẹ wẹ na gọ́ e ji bo nasọ nọgbẹ̀ kakadoi. (Gẹn. 3:15) Mí tindo nuhudo gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn nado sọgan hẹn yise mítọn lodo to opagbe homẹmiọnnamẹ tọn enẹ mẹ.
17. Linlẹn tẹlẹ wẹ mí dona dapana?
17 Mí dona nọ biọ gbigbọ wiwe Jehovah to odẹ̀ mẹ. (Luku 11:13) Mọwiwà na gọalọna mí nado hẹn nujikudo mítọn lodo dogọ dọ alọnuzọ́n Jiwheyẹwhe tọn wẹ nudida lẹ yin. To egbehe, nujijla oklọ tọn mẹhe ma yise dọ Jiwheyẹwhe tin lẹ po mẹhe yise dọ nulẹ tin yededenu lẹ po tọn he ma tindo dodonu lẹ to jijideji taun. Mí ma dona dike linlẹn agọ̀ he gbayipe ehelẹ ni hẹn mí jẹflumẹ kavi yinuwado mí ji. Klistiani lẹpo dona wleawuna yede nado sọgan nọavùnte sọta pọndohlan enẹ po kọgbidinamẹ hagbẹ tọn he nọ zọnpọ hẹ ẹ po.—Hia Kọlọsinu lẹ 2:8.
18. To nulinlẹnpọn do bẹjẹeji wẹkẹ lọ po gbẹtọvi po tọn ji whenu, naegbọn e ma na sọgbe nado lẹndọ e ma yin Mẹdatọ nuyọnẹntọ de wẹ dá nulẹ?
18 Na nugbo tọn, eyin mí yí ahundopo do gbadopọnna kunnudenu he nọgodona nudida, yise mítọn to Biblu po Jiwheyẹwhe po mẹ na yin hinhẹn lodo. To whenue mẹsusu to nulẹnpọn do bẹjẹeji wẹkẹ lọ po gbẹtọvi po tọn ji, yé nọ mọdọ e ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado yise dọ huhlọn devo de wẹ yin yiyizan nado wleawuna wẹkẹ lọ adavo dehe yewlẹ sọgan dohia gbọn lẹnunnuyọnẹn dali lẹ. Ṣigba, eyin pọndohlan enẹ wẹ mí tindo, e dohia dọ mí ma ko gbeje kunnudenu lọ lẹpo pọ́n. Humọ, mí sọ to nukunpẹvi yido pọ́n kunnudenu he họnwun hezeheze lọ dọ nudida “madosọha” he to titoji bosọ tindo lẹndai wẹ tin. (Job 9:10; Ps. 104:25) Taidi Klistiani lẹ, mí kudeji dọ gbigbọ-wiwe wẹ huhlọn-yido-wazọ́n he Jehovah yizan po nuyọnẹn po nado dá nulẹ.
Gbigbọ Wiwe Gọalọ Nado Tindo Yise to Jiwheyẹwhe Mẹ
19. Etẹwẹ nọ dohia mí dọ Jiwheyẹwhe tin bọ gbigbọ wiwe etọn to azọ́nwa?
19 E ma yin dandan dọ mí ni yọ́n nulẹpo gando nudida lẹ go whẹpo do tindo yise to Jiwheyẹwhe mẹ, bo yiwanna ẹn bosọ tindo gbégbò sisosiso na ẹn gba. E taidi lehe gbẹtọvi lẹ nọ jihọntọn do. Onú tangan delẹ yinyọnẹn gando mẹde go poun ma ko pé nado jihọntọn hẹ omẹ mọnkọtọn gba. Ṣigba, eyin haṣinṣan he tin to họntọn lẹ ṣẹnṣẹn na lodo, yé dona jẹakọ hẹ ode awetọ ganji. Nudopolọ wẹ e yin na yise mítọn to Jiwheyẹwhe mẹ. Yise mítọn to ewọ mẹ nọ lodo dogọ dile mí to nususu plọn gando ewọ go. Na nugbo tọn, to whenue Jiwheyẹwhe na gblọndo odẹ̀ mítọn lẹ tọn bọ mí sọ doayi kọdetọn dagbe he nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ yiyizan nọ hẹnwa na mí lẹ go, mí nọ mọ kunnudenu dogọ dọ ewọ tin. Mí sọ nọ dọnsẹpọ Jehovah dile mí to kunnudenu lẹ mọ dogọ dọ ewọ to anadena mí, to hihọ́-basina mí bo to didona vivẹnudido mítọn to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ bosọ to nuhe mí tindo nuhudo etọn lẹ na mí. Ehe lẹpo yin kunnudenu dolido de dọ Jiwheyẹwhe tin bọ gbigbọ wiwe etọn to azọ́nwa.
20. (a) Etẹwẹ whàn Jiwheyẹwhe nado dá wẹkẹ lọ po gbẹtọ po? (b) Etẹwẹ na yin kọdetọn lọ eyin mí zindonukọn nado hodo anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn?
20 Biblu yin apajlẹ ayidego tọn de dọ Jehovah nọ yí huhlọn-yido-wazọ́n etọn zan, na mẹhe kàn ẹn lẹ “dọho sọn Jiwheyẹwhe dè dile yé yin anadena gbọn gbigbọ wiwe dali do.” (2 Pita 1:21) Eyin mí yí sọwhiwhe do plọn Owe-wiwe lẹ, enẹ sọgan yidogọna yise mítọn dọ Jiwheyẹwhe wẹ omẹ lọ he dá onú lẹpo. (Osọ. 4:11) Jehovah lẹzun Mẹdatọ lọ, na ewọ do jẹhẹnu he dọnmẹdogo etọn he yin owanyi hia wutu. (1 Joh. 4:8) Enẹwutu, mì gbọ mí ni wà nuhe go mí pé lẹpo nado gọalọna mẹdevo lẹ na yé nido plọnnu gando Otọ́ podọ Họntọn owanyinọ olọn mẹ tọn mítọn go. Eyin mí dike gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn ni nọ deanana mí to whelẹponu, mí na tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado plọnnu gando ewọ go kakadoi. (Gal. 5:16, 25) Mì gbọ dopodopo mítọn ni zindonukọn nado to nuplọn gando Jehovah po azọ́n jiawu etọn lẹ po go bo nọ do owanyi hia to gbẹzan mítọn mẹ, kẹdẹdile ewọ lọsu do owanyi hia do to whenue e yí gbigbọ wiwe etọn zan nado dá olọn, aigba, po gbẹtọvi lẹ po.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Pọ́n owe lọ Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous?, weda 24 po 25 po.
b Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ nọ ylọ todohukanji nudọnamẹ tọn ehe dọ ADN.
Be Hiẹ Sọgan Na Gblọndo Ya?
• Etẹwẹ wẹkẹ lọ po aigba po plọn mí gando aliho he mẹ Jiwheyẹwhe yí gbigbọ wiwe etọn zan te go?
• Nugopipe tẹlẹ wẹ mí tindo na mí yin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
• Naegbọn mí dona nọ gbadopọnna kunnudenu he nọgodona nudida?
• Aliho tẹlẹ mẹ wẹ mí sọgan hẹn haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah lodo dogọ te?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 7]
Etẹwẹ titojininọ he tin to wẹkẹ lọ mẹ plọn mí gando nudida lẹ go?
[Asisa Yẹdide tọn]
Sunwhlẹvu lẹ: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images
[Yẹdide to weda 8]
Etẹwẹ ADN he tin to nudida ehelẹ mẹ nọ wà?
[Yẹdide to weda 10]
Be hiẹ ko wleawufo nado yiavunlọna yise towe ya?
