‘Lehe Nuyọnẹn Jiwheyẹwhe Tọn Siso Do Sọ!’
‘Lehe Nuyọnẹn Jiwheyẹwhe Tọn Siso Do Sọ!’
“Lehe dona susugege, nuyọnẹn po oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn po siso do sọ! Lehe whẹdida etọn lẹ yin dinmamọdona bọ aliho etọn lẹ ma yọ́n dinmọ do sọ!”—LOM. 11:33.
1. Lẹblanulọkẹyi daho hugan tẹwẹ Klistiani he ko yí baptẹm lẹ tindo?
LẸBLANULỌKẸYI daho hugan tẹwẹ a ko duvivi etọn pọ́n? Vlavo nuhe sọgan ko wá ayiha mẹ na we tlolo wẹ azọ́ndenamẹ delẹ he a mọyi to agun mẹ kavi otẹn sisi tọn he mẹ a te to wehọmẹ kavi to azọ́nmẹ. Ṣigba, na Klistiani he ko yí baptẹm lẹ, lẹblanulọkẹyi daho hugan he mí mọyi wẹ haṣinṣan pẹkipẹki de tintindo hẹ Jehovah, Jiwheyẹwhe nugbo dopo kẹdẹ lọ. Taidi kọdetọn de, mí yin ‘yinyọnẹn gbọn ewọ dali.’—1 Kọl. 8:3; Gal. 4:9.
2. Naegbọn nado yọ́n Jehovah bosọ yin yinyọnẹn gbọn ewọ dali do yin lẹblanulọkẹyi daho de?
2 Naegbọn nado yọ́n Jehovah bosọ yin yinyọnẹn gbọn ewọ dali do yin lẹblanulọkẹyi daho de? Na ewọ wẹ Mẹhe klo hugan to wẹkẹ lọ blebu mẹ bosọ nọ basi hihọ́na mẹhe e yiwanna lẹ. Yẹwhegán Nahumi wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Dagbenọ wẹ OKLUNỌ, figángán de to azán tukla tọn gbè; podọ ewọ sọ yọ́n yé he yí tudido yetọn do ewọ mẹ lẹ.” (Nah. 1:7; Ps. 1:6) Na nugbo tọn, eyin mí na mọ ogbẹ̀ madopodo, nujọnu wẹ e yin dọ mí ni yọ́n Jiwheyẹwhe nugbo lọ po Visunnu etọn, Jesu Klisti po.—Joh. 17:3.
3. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe yinyọnẹn bẹhẹn?
3 Jiwheyẹwhe yinyọnẹn bẹ nususu hẹn hugan nado yọ́n oyín jọnun etọn poun. Mí dona yọnẹn taidi Họntọn de, bo mọnukunnujẹ nuhe e yiwanna po nuhe e gbẹwanna lẹ po mẹ. Humọ, eyin mí na dohia dọ mí yọ́n Jiwheyẹwhe ganji, nujọnu wẹ e yin dọ mí ni nọgbẹ̀ sọgbe hẹ oyọnẹn enẹ. (1 Joh. 2:4) Ṣigba nado yọ́n Jehovah nugbonugbo sọ biọ nudevo to mí si. E ma yin nuhe e wà kẹdẹ wẹ mí dona yọnẹn gba, ṣigba aliho he mẹ e wà ẹ te po nuhewutu e do wàmọ po. Lehe mí mọnukunnujẹ lẹndai Jehovah tọn lẹ mẹ sọ, mọ wẹ ‘nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn he siso’ na jiawu do mí do niyẹn.—Lom. 11:33.
Jiwheyẹwhe Lẹndai Tọn De
4, 5. (a) To Biblu mẹ, etẹwẹ hogbe lọ “lẹndai” zẹẹmẹdo? (b) Na apajlẹ lehe mẹde sọgan yí aliho susu zan nado jẹ lẹndai etọn kọ̀n do tọn.
4 Jehovah yin Jiwheyẹwhe lẹndai tọn de, podọ Biblu dọho gando “lẹndai madopodo” etọn go. (Efe. 3:10, 11) Etẹwẹ hogbe ehe zẹẹmẹdo taun? To Biblu mẹ, hogbe lọ “lẹndai” zẹẹmẹdo yanwle tangan de he kọ̀n mẹde sọgan jẹ gbọn aliho susu yíyízan dali.
5 Di apajlẹ, mẹde sọgan jlo nado tọ́nwhẹ̀n yì ofi tangan de. Lehe e na wagbọn do jẹ filọ wẹ na yin yanwle kavi lẹndai etọn. Mẹlọ sọgan tindo nudide voovo gando tẹnsẹnamẹnu he e na yizan po aliho voovo he e sọgan gbọn nado jẹ filọ po go. Dile e dedo gbọn aliho he e ze lọ ji, e yọnbasi dọ ni pehẹ ninọmẹ aimẹ tọn he e ma donukun, sẹkli-masẹ kavi dọ yè ni súali bọ enẹ na biọ dọ ni ze ali devo. Ṣigba, mahopọnna diọdo depope he mẹlọ basi, e gbẹ́ jẹ yanwle etọn kọ̀n to whenue e jẹ fie e jei lọ.
6. Nawẹ Jehovah diọada nado hẹn lẹndai etọn di gbọn?
6 Mọdopolọ, Jehovah ko diọada to aliho susu mẹ nado hẹn lẹndai madopodo etọn di. Na e yọnẹn dọ nudida nuyọnẹntọ etọn lẹ tindo mẹdekannujẹ nudide bibasi tọn wutu, e nọ diọada nado hẹn lẹndai etọn di. Di apajlẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe Jehovah hẹn lẹndai etọn gando Okún dopagbe lọ go di do. To dowhenu, Jehovah dọna sunnu po yọnnu tintan lọ po dọmọ: “Mì yin sinsẹ́nnọ, bo sudeji, bosọ gọ́ aigba ji, bo dugán do e ji.” (Gẹn. 1:28) Be atẹṣiṣi jipa Edẹni mẹ tọn glọnalina lẹndai enẹ wẹ ya? Paali! Jehovah yinuwa to afọdopolọji gando ninọmẹ yọyọ he wá aimẹ enẹ go gbọn aliho devo zize nado hẹn lẹndai etọn di dali. E dopagbe dọ “okún” de na sọawuhia nado vọ́ nuhe atẹṣitọ lọ lẹ hẹngble lẹ jlado.—Gẹn. 3:15; Heb. 2:14-17; 1 Joh. 3:8.
7. Etẹwẹ nuhe Jehovah dọ gando edetiti go to Eksọdusi 3:14 mẹ plọn mí?
7 Nugopipe Jehovah tọn nado diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yọyọ he fọndote lẹ nado sọgan hẹn lẹndai etọn di tin to kọndopọ mẹ hẹ zẹẹmẹ de he e basi gando edetiti go. To whenue Mose dọhona Jehovah gando nuhe sọgan glọnalina ẹn ma nado hẹn azọ́ndenamẹ he e mọyi lọ di go, Jehovah na ẹn jide dọmọ: “Yẹn na yin mẹhe yẹn na yin.” Podọ e yidogọ dọmọ: “Le wẹ hiẹ na dọ hlan ovi Islaeli tọn lẹ, Yẹn na yin ko do mi hlan mì dè.” (Eks. 3:14, nudọnamẹ odò tọn) Mọwẹ, Jehovah penugo nado lẹzun nudepope he e jlo nado hẹn lẹndai etọn di to gigọ́ mẹ! Apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ ehe tọn hezeheze to weta 11tọ owe Lomunu lẹ tọn mẹ. To weta lọ mẹ, e dọhodo atin olivie yẹhiadonu tọn de ji. Vlavo mí tindo todido olọn mẹ tọn wẹo kavi nado duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn to aigba ji, dogbigbapọnna apajlẹ ehe na hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na nuyọnẹn sisosiso Jehovah tọn jideji.
Lẹndai Jehovah Tọn Gando Okún Dopagbe lọ Go
8, 9. (a) Nugbo tangan ẹnẹ tẹlẹ wẹ na gọalọna mí nado mọnukunnujẹ apajlẹ atin olivie tọn lọ tọn mẹ? (b) Gblọndo kanbiọ tẹ tọn wẹ do lehe Jehovah nọ diọada nado hẹn lẹndai etọn di do hia?
8 Whẹpo mí nado sọgan mọnukunnujẹ apajlẹ atin olivie tọn lọ tọn mẹ, mí dona yọ́n nugbo ẹnẹ delẹ gando hẹndi lẹndai Jehovah tọn go na nuhe dù okún dopagbe lọ. Tintan, Jehovah dopagbe na Ablaham dọ “yè na dona akọta aigba ji tọn lẹpo” gbọn okún kavi kúnkan etọn gblamẹ. (Gẹn. 22:17, 18) Awetọ, todido lọ nado wleawuna “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de” yin zizedonukọnna akọta Islaeli tọn he wá sọn kúnkan Ablaham tọn mẹ. (Eks. 19:5, 6) Atọ̀ntọ, to whenuena suhugan Islaelivi jọnun lẹ tọn ma kẹalọyi Mẹsia lọ, Jehovah ze afọdide devo lẹ nado wleawuna “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de.” (Mat. 21:43; Lom. 9:27-29) Ẹnẹtọ, dile etlẹ yindọ Jesu wẹ adà tintan okún Ablaham tọn, mẹdevo lẹ tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado lẹzun apadewhe okún enẹ tọn ga.—Gal. 3:16, 29.
9 Gbọnvona nugbo tangan ẹnẹ ehelẹ, mí sọ mọ plọn to owe Osọhia tọn mẹ dọ gbẹtọ 144000 wẹ na dugán hẹ Jesu taidi ahọlu lẹ po yẹwhenọ lẹ po to olọn mẹ. (Osọ. 14:1-4) Yé sọ yin alọdlẹndo taidi “ovi Islaeli tọn lẹ.” (Osọ. 7:4-8) Enẹwutu, be gbẹtọ 144000 lọ lẹpo wẹ wá sọn akọta jọnun Islaeli tọn mẹ ya? Gblọndo kanbiọ enẹ tọn do lehe Jehovah nọ diọada nado hẹn lẹndai etọn di do hia. Todin, mì gbọ mí ni pọ́n lehe wekanhlanmẹ apọsteli Paulu tọn hlan Lomunu lẹ na gọalọna mí nado mọ gblọndo kanbiọ enẹ tọn do.
“Ahọludu Yẹwhenọ lẹ Tọn De”
10. Todido tẹwẹ akọta jọnun Islaeli tọn kẹdẹ tindo?
10 Dile mí ko donù e go wayi do, akọta Islaeli tọn kẹdẹ wẹ tindo todido lọ nado wleawuna pipli he na lẹzun “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de, podọ akọta wiwe de.” (Hia Lomunu lẹ 9:4, 5.) Ṣigba etẹwẹ na jọ to whenue Okún dopagbe lọ na wá? Be akọta jọnun Islaeli tọn lọ mẹ wẹ sọha gigọ́ 144000 Islaeli gbigbọmẹ tọn he na lẹzun adà awetọ okún Ablaham tọn lọ tọn na wá sọn ya?
11, 12. (a) Whetẹnu wẹ yè jẹ mẹhe na wleawuna Ahọluduta olọn mẹ tọn lẹ ṣinyan ji, podọ nawẹ suhugan Juvi he nọgbẹ̀ to ojlẹ enẹ mẹ lẹ tọn yinuwa gbọn? (b) Nawẹ Jehovah na hẹn ‘sọha gigọ́’ mẹhe na lẹzun okún Ablaham tọn lẹ tọn pé gbọn?
11 Hia Lomunu lẹ 11:7-10. Taidi akọta de, Juvi owhe kanweko tintan tọn lẹ gbẹ́ Jesu dai. Enẹwutu, e masọ yin yewlẹ kẹdẹ wẹ tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado wleawuna okún Ablaham tọn ba. Ṣigba, to whenue yè jẹ mẹhe na wleawuna “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn” to olọn mẹ lẹ ṣinyan ji to Pẹntikọsti 33 W.M., Ju ahunjijlọnọ delẹ kẹalọyi oylọ-basinamẹ enẹ. Na sọha fọtọ́n kleun de wẹ omẹ ehelẹ yin wutu, “pipotọ de” poun wẹ yé yin yijlẹdo akọta Ju lẹ tọn pete go.—Lom. 11:5.
12 To whelọnu lo, nawẹ Jehovah na hẹn ‘sọha gigọ́’ mẹhe na lẹzun okún Ablaham tọn lẹ tọn pé gbọn? (Lom. 11:12, 25) Mì gbọ mí ni pọ́n gblọndo he apọsteli Paulu na dọmọ: “E ma yindọ ohó Jiwheyẹwhe tọn ko gboawupo wẹ gba. Na e ma yin mẹhe yin jiji gbọn Islaeli [jọnun] dali lẹpo wẹ yin ‘Islaeli’ na taun tọn gba. Mọdopolọ, e ma yindọ yé yin okún [kúnkan] Ablaham tọn wẹ zọ́n bọ yemẹpo do yin ovi etọn lẹ [apadewhe okún Ablaham tọn] gba . . . Enẹ wẹ yindọ, ovi lẹ to agbasa-liho ma nọ yin ovi Jiwheyẹwhe tọn lẹ na taun tọn gba, ṣigba ovi opagbe tọn lẹ wẹ nọ yin pinpọnhlan taidi okún lọ.” (Lom. 9:6-8) Enẹwutu, Jehovah ma biọ dọ mẹhe na lẹzun apadewhe okún lọ tọn lẹ ni wá sọn kúnkan jọnun Ablaham tọn mẹ dandan gba.
Atin Olivie Yẹhiadonu Tọn Lọ
13. Etẹwẹ hogbe ehelẹ nọtena (a) atin olivie tọn lọ, (b) adọ̀ etọn, (c) gotò etọn, po (d) alà etọn lẹ po?
13 Apọsteli Paulu yí mẹhe na lẹzun apadewhe okún Ablaham tọn lẹ tọn jlẹdo alà atin olivie yẹhiadonu tọn lẹ go. a (Lom. 11:21) Atin olivie tọn he yin dido dó jipa de mẹ ehe nọtena hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn gando alẹnu he e basi hẹ Ablaham go. Adọ̀ atin lọ tọn yin wiwe podọ e nọtena Jehovah mẹhe nagbẹ̀ Islaeli gbigbọmẹ tọn. (Isa. 10:20; Lom. 11:16) Gotò atin lọ tọn nọtena Jesu he yin adà tintan okún Ablaham tọn. Alà atin lọ tọn lẹ nọtena ‘sọha gigọ́’ mẹhe yin adà awetọ okún Ablaham tọn lẹ tọn.
14, 15. Mẹnu lẹ wẹ yin “finfẹ́n sẹ̀” sọn atin olivie tọn he yin dido dó jipa de mẹ lọ go, podọ mẹnu lẹ wẹ yin tùntùn do e go?
14 To apajlẹ atin olivie tọn lọ tọn mẹ, Juvi jọnun he gbẹ́ Jesu dai lẹ yin yiyijlẹdo alà atin olivie tọn he yin “finfẹ́n sẹ̀” lẹ go. (Lom. 11:17) Gbọnmọ dali, yé hẹn lẹblanulọkẹyi lọ nado lẹzun apadewhe okún Ablaham tọn bu. Ṣigba, mẹnu lẹ wẹ na diọtẹnna yé? Pọndohlan Juvi jọnun he nọ doawagun dọ kúnkan Ablaham tọn mẹ wẹ emi wá sọn tlọlọ lẹ tọn wẹ yindọ e ma na sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe dọ mẹdevo lẹ ni diọtẹnna emi. Ṣigba, Johanu Baptizitọ ko na yé avase jẹnukọn dọ eyin e jlo Jehovah, e sọgan de ovi lẹ tọ́n na Ablaham sọn zannu lẹ mẹ.—Luku 3:8.
15 To whelọnu lo, etẹwẹ Jehovah wà nado hẹn lẹndai etọn di? Paulu basi zẹẹmẹ dọ alà he yin hinhẹnwa sọn atin olivie nukanmẹ tọn go lẹ yin tùntùn do olivie he yè do dó jipa de mẹ go nado diọ dehe yin finfẹ́n sẹ̀ lẹ. (Hia Lomunu lẹ 11:17, 18.) Enẹwutu, to aliho he ma yin tlọlọ mẹ, Klistiani yiamisisadode he wá sọn akọta lẹ mẹ, taidi mẹdelẹ to agun Lomu tọn mẹ yin tùntùn do atin olivie yẹhiadonu tọn ehe go. Gbọnmọ dali, yé lẹzun apadewhe okún Ablaham tọn. To dowhenu, yé tin taidi alà olivie nukanmẹ tọn lẹ, bo ma tindo dotẹnmẹ hundote depope nado yin apadewhe alẹnu vonọtaun ehe tọn. Ṣigba, Jehovah hùn dotẹnmẹ lọ dotena yé nado lẹzun Ju gbigbọmẹ tọn lẹ.—Lom. 2:28, 29.
16. Nawẹ apọsteli Pita basi zẹẹmẹ lehe akọta yọyọ gbigbọmẹ tọn lọ yin awuwlena do tọn gbọn?
16 Apọsteli Pita basi zẹẹmẹ ninọmẹ lọ tọn dole: “Enẹwutu, mìwlẹ wẹ [Islaelivi gbigbọmẹ tọn lẹ, he bẹ Kosi he lẹzun Klistiani lẹ hẹn] e [Jesu Klisti] họakuẹ na, na mì yin yisenọ wutu; ṣigba na mẹhe ma yise lẹ, ‘zannu dopolọ he họ̀dotọ lẹ gbẹ́ dai ko lẹzun gángánsu họ̀gosu tọn,’ podọ ‘zannu ahlida tọn po osé gángán afọklẹn tọn de po.’ . . . Ṣigba mìwlẹ wẹ ‘akọ̀ dide de, yẹwhenọ he to sinsẹ̀n di ahọlu lẹ, akọta wiwe de, mẹhe yin dide nado yin nutindo vonọtaun lẹ, na mì nido lá gigo daho’ omẹ lọ he ylọ mì sọn zinvlu mẹ wá hinhọ́n jiawu etọn mẹ tọn lẹ. Na mìwlẹ ma yin akọta de dai, ṣigba mì ko yin akọta Jiwheyẹwhe tọn todin; mì wẹ mẹhe lẹblanu ma ko yin didohia dai, ṣigba mẹhe lẹblanu ko yin didohia todin.”—1 Pita 2:7-10.
17. Nawẹ nuhe Jehovah wà ‘jẹagọdo jọwamọ’ gbọn?
17 Jehovah wà nude he vẹawuna mẹsusu nado yise. Paulu basi zẹẹmẹ nuhe jọ lọ tọn taidi nuhe ‘jẹagọdo jọwamọ.’ (Lom. 11:24) Nawẹ nulọ yì do? E sọgan taidi nupaṣamẹ bo tlẹ jẹagọdo jọwamọ nado tùn alà olivie nukanmẹ tọn do atin olivie tọn he yè do dó jipa de mẹ go; ṣogan nuhe glesi delẹ wà to owhe kanweko tintan whenu niyẹn. b Mọdopolọ, Jehovah wà nuhe jiawu taun de. Sọn pọndohlan Juvi lẹ tọn mẹ, Kosi lẹ ma sọgan de sinsẹ́n he yin alọkẹyi tọ́n. Ṣigba, Jehovah hẹn omẹ ehelẹ zun apadewhe “akọta de” tọn he de sinsẹ́n Ahọluduta lọ tọn tọ́n. (Mat. 21:43) Bẹsọn Kọneliọsi he yin yiyiamisisadode—yèdọ Kosi adàmagbonọ tintan he lẹzun yisenọ—to owhe 36 W.M. ji, dotẹnmẹ lọ hùn dotena mẹhe ma yin Ju adàmagbonọ lẹ nado yin tùntùn do atin olivie yẹhiadonu tọn ehe go.—Owalọ 10:44-48. c
18. Dotẹnmẹ tẹwẹ hùn dotena Juvi jọnun lẹ to owhe 36 W.M. godo?
18 Be ehe dohia dọ to owhe 36 W.M. godo, dotẹnmẹ depope masọ tin na Juvi jọnun lẹ nado lẹzun apadewhe okún Ablaham tọn ba wẹ ya? Lala. Paulu basi zẹẹmẹ dọmọ: “Yelọsu ga [Juvi jọnun lẹ], eyin yé ma gbọṣi yise matindo yetọn mẹ, yé na yin tùntùn do e go; na Jiwheyẹwhe penugo nado vọ́ tùn yé do e go. Na eyin hiẹ yin sinsán sẹ̀ sọn atin olivie tọn he tin to nukanmẹ to jọwamọ-liho lọ go bo yin tùntùn to aliho he ma yin jọwamọ tọn mẹ do atin olivie tọn he tin to jipa mẹ lọ go, nẹmunẹmu wẹ ehelẹ he yin jọwamọ tọn ma na yin tùntùn do atin olivie tọn yetọn titi go!” d—Lom. 11:23, 24.
“Islaeli Lẹpo Na Yin Whinwhlẹngán”
19, 20. Etẹwẹ Jehovah wadotana dile apajlẹ atin olivie yẹhiadonu tọn lọ dohia do?
19 Mọwẹ, lẹndai Jehovah tọn gando “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” go to hẹndi mọyi to aliho jiawu de mẹ. (Gal. 6:16) Kẹdẹdile Paulu dọ do, “Islaeli lẹpo na yin whinwhlẹngán.” (Lom. 11:26) To ojlẹ sisọ Jehovah tọn mẹ, “Islaeli lẹpo”—enẹ wẹ sọha pipé Islaelivi gbigbọmẹ tọn lẹ tọn—na sẹ̀n taidi ahọlu lẹ po yẹwhenọ lẹ po to olọn mẹ. Nudepope ma sọgan glọnalina lẹndai Jehovah tọn enẹ!
20 Dile e ko yin didọdai do, okún Ablaham tọn—yèdọ Jesu Klisti to pọmẹ hẹ gbẹtọ 144000—na hẹn dona lẹ wá na “omẹ akọta lẹ tọn.” (Lom. 11:12; Gẹn. 22:18) Gbọnmọ dali, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo na mọaleyi sọn awuwledainanu ehe mẹ. Na nugbo tọn, dile mí to nuplọn gando aliho he mẹ Jehovah hẹn lẹndai madopodo etọn di te go, ‘lehe dona susugege, nuyọnẹn po oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn po siso sọ’ na jiawu do mí.—Lom. 11:33.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a E họnwun dọ atin olivie tọn lọ ma nọtena akọta jọnun Islaeli tọn. Dile etlẹ yindọ Islaelivi jọnun lẹ nọ wleawuna ahọlu lẹ po yẹwhenọ lẹ po, akọta lọ ma lẹzun ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de gba. Osẹ́n ma na dotẹnmẹ ahọlu Islaeli tọn lẹ nado lẹzun yẹwhenọ gba. Enẹwutu, atin olivie yẹhiadonu tọn lọ ma nọtena akọta jọnun Islaeli tọn. Zẹẹmẹ basi wẹ Paulu te na nuhe dù hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn nado wleawuna “ahọludu yẹwhenọ lẹ tọn de” gbọn Islaeli gbigbọmẹ tọn yiyizan dali. Vọjlado de wẹ ehe yin gando nuhe yin zinzinjẹgbonu to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn, [Flansegbe] 15 novembre 1983, weda 14-19 mẹ go.
b Pọ́n apotin lọ “Naegbọn Yè Tùn Alà Olivie Nukanmẹ Tọn Do Jipa mẹ Tọn Go?”
c Ehe wá aimẹ to whenue dotẹnmẹ he hùn dotena Juvi jọnun lẹ na owhe-atọ̀n-daa nado lẹzun apadewhe akọta gbigbọmẹ tọn yọyọ lọ tọn wá vivọnu. Dọdai he gando osẹ 70 owhe tọn lẹ go basi zẹẹmẹ nujijọ ehe tọn.—Dan. 9:27.
d Hogbe Glẹki tọn he yin lilẹdo “jipa” to Lomunu lẹ 11:24 mẹ wá sọn hogbe de mẹ he zẹẹmẹdo “dagbe, yọ́n taun” kavi “he sọgbe hẹ lẹndai etọn pẹpẹ.” E nọ yin yiyizan titengbe na nuhe nọ hẹn lẹndai he wutu yé do yin awuwlena lẹ di.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Etẹwẹ mí plọn gando Jehovah go na nuhe dù aliho he mẹ e nọ hẹn lẹndai etọn di te?
• To Lomunu lẹ weta 11 mẹ, etẹwẹ hogbe ehelẹ nọtena?
Atin olivie tọn lọ.
Adọ̀ etọn.
Gotò etọn.
Alà etọn lẹ.
• Naegbọn nuyiwa alà tùntùn do atin devo go tọn do ‘jẹagọdo jọwamọ’?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Apotin/Yẹdide to weda 24]
Naegbọn Yè Tùn Alà Olivie Nukanmẹ Tọn Do Jipa mẹ Tọn Go?
▪ Lucius Junius Moderatus Columella yin awhànfuntọ Lomunu podọ glesi de he nọgbẹ̀ to owhe kanweko tintan W.M. Owe 12 he e kàn gando gbẹzan glètoho po glelilẹ po tọn go zọ́n bọ e diyin taun.
To owe etọn atọ́ntọ mẹ, e yihodọ sọn oló hohowhenu tọn ehe mẹ dọmọ: “Mẹhe jlodò lẹdo atin olivie tọn, jlo dọ ni de sinsẹ́n tọ́n; mẹhe bẹ ogbó dokọna ẹn, jlo dọ ni de sinsẹ́n susu tọ́n; mẹhe de alà na ẹn jlo dọ ni de sinsẹ́n susugege tọ́n.”
To whenuena e basi zẹẹmẹ do atin he to vùnvùn bo ma de sinsẹ́n tọ́n ji godo, e na ayinamẹ dọmọ: “E na yọ́n nado yí glepọnu de do kùndò lẹdo e bo bẹ amà he flẹ sọn atin olivie nukanmẹ tọn ji lẹ do e mẹ bo zín in; kọdetọn lọ wẹ yindọ amà lọ lẹ nọ na núdùdù atin lọ bọ e nọ de sinsẹ́n susu tọ́n.”
[Yẹdide to weda 23]
Be hiẹ mọnukunnujẹ apajlẹ atin olivie yẹhiadonu tọn lọ tọn mẹ ya?