N’mọ Ayajẹ to Jehovah Sinsẹ̀n Mẹ

Dile E yin didọ gbọn Fred Rusk dali

To bẹjẹeji gbẹzan ṣie tọn, n’tindo numimọ nugbo-yinyin hogbe Davidi tọn he tin to Psalm 27:10 mẹ tọn dọmọ: “Whenuena otọ́ ṣie po onọ̀ ṣie po gbẹ́ mi dai, whenẹnu wẹ OKLUNỌ na dealọyí mi.” Mì dike ma dọ lehe ehe mọ hẹndi do go e do.

N’WHẸ́N to sekanfun-gle baba-daho ṣie tọn mẹ to Géorgie, États-Unis, to ojlẹ nuhahun sinsinyẹn akuẹzinzan tọn whenu to owhe 1930 lẹ mẹ. Otọ́ ṣie he jẹflumẹ na okú onọ̀ ṣie po nọvisunnu ṣie he ṣẹṣẹ yin jiji po tọn wutu, jo mi do na baba-daho ṣie bo sẹtẹn yì tòdaho dindẹn de mẹ nado yì din agbasazọ́n. To nukọn mẹ, e tẹnpọn whlasusu dọ ma wá jẹ apá emitọn, ṣigba e ma pà ẹ.

Viyọnnu mẹho baba-daho ṣie tọn lẹ wẹ nọ penukundo whédo lọ go. Dile etlẹ yindọ baba-daho ṣie ma yin sinsẹ̀nnọ de, hagbẹ akonka sinsẹ̀n Baptiste Hùwaji Amelika tọn wẹ viyọnnu etọn lẹ. Na yé nọ dobuna mi dọ emi na hò mi wutu, n’nọ tin to dandannu glọ nado yì ṣọṣi to dimanche lẹpo. Enẹwutu, sọn ovu whenu, n’ma nọ ylọ sinsẹ̀n dọ nujọnu. Ṣigba n’yiwanna wehọmẹ po aihundida lanmẹyiya tọn lẹ po.

Dlapọn He Diọ Gbẹzan Ṣie

To gbèdopo to 1941, whenue n’tindo owhe 15, dawe mẹhomẹ de po asi etọn po wá owhé mítọn gbè. Yé dọna mi dọ “ylọnẹn towe Talmadge Rusk wẹ.” N’ma yọ́n nude gando ewọ go dai, ṣigba n’sè dọ Kunnudetọ Jehovah tọn wẹ ewọ po asi etọn po yin. Zẹẹmẹ he e basi gando lẹndai Jiwheyẹwhe tọn na gbẹtọvi lẹ nado nọgbẹ̀ to aigba ji kakadoi go gbọnvo pete na nuhe n’nọ sè to ṣọṣi mẹ lẹ. Suhugan hagbẹ whẹndo lọ tọn lẹ ma kẹalọyi nuhe yé dọ, bo tlẹ yí nukunpẹvi do pọ́n ẹn. Yé masọ yin dotẹnmẹna nado lẹkọwa owhé lọ gbè ba. Ṣigba, tanyin ṣie Mary, he yí owhe atọ̀n poun do hugan mi, kẹalọyi Biblu po owe sinai do Biblu ji delẹ po.

Mary yawu kudeji dọ emi ko mọ nugbo lọ, bo yí baptẹm to 1942 taidi dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. E sọ tindo numimọ dọdai Jesu tọn he dọmọ: “Mẹhe tin to whédo mẹtọn titi mẹ lẹ wẹ na yin kẹntọ mẹtọn lẹ.” (Mat.10:34-36) Whẹndo lọ diọnukunsọ ẹ sinsinyẹn. Tanyin ṣie mẹho devo, he yin omẹ nukundeji de to lẹdo lọ mẹ blasé hẹ ogán lẹdo lọ tọn bo wle ylọnẹn Talmadge do gànmẹ. Yé sawhẹdokọna ẹn dọ e ma yí gbedewema bo to nusà. Yè sọ dawhẹna ẹn.

Linlinnamẹwe lẹdo lọ tọn na linlin dọ ogán lẹdo lọ tọn, he sọ yin whẹdatọ lọ, dọna mẹhe to whẹdatẹn lọ lẹ dọmọ: “Owe he dawe ehe to mimá . . . lẹ ylan hú adí he nọ hùmẹ.” Ylọnẹn Talmadge vọ́ owhẹ̀ ylọ bo duto e ji; ṣigba, e ko nọ gànmẹ na azán ao.

 Lehe Tanyin Mary Gọalọna Mi Do

Gbọnvona dọ Mary nọ dọhona mi gando nuyise yọyọ etọn lẹ go, e sọ jẹ kunnudena kọmẹnu lẹ ji. N’hodo e yì plọnmẹ Biblu de he e nọ deanana hẹ dawe de he kẹalọyi owe lọ The New World. a Asi etọn dọna mí dọ zánnukle wẹ e nọ do hia owe lọ. Dile etlẹ yindọ n’ma jlo na yin dindọn biọ nudepope he gando sinsẹ̀n go mẹ, nuhe plọn n’te lẹ dọ̀n ayidonugo ṣie taun. To bẹjẹeji, e ma yin nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ wẹ hẹn mi kudeji dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn wẹ Kunnudetọ lẹ gba, ṣigba lehe mẹdevo lẹ nọ yinuwa hẹ yé do wẹ.

Di apajlẹ, yẹn po Mary po lẹkọ sọn glemẹ to gbèdopo bo doayi azọ̀ he to tìtì sọn nuhe mẹ mí nọ mẹ̀n ogbó te mẹ go bo mọdọ mẹdaho etọn yọnnu lẹ ko domiyọ́n owe etọn lẹ, gọna glamafonu de po hoyidokanji he sinai do Biblu ji lẹ po. Adi do mi tlala, ṣigba tanyin ṣie devo gblewhẹdo mi, bo dọmọ: “Mì na wá dopẹna mí to sọgodo na nuhe mí wà.”

Na Mary tẹkudo yise yọyọ etọn ji bo zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ na kọmẹnu lẹ wutu, e yin hinhẹn gánnugánnu nado tọ́n sọn whégbè to 1943. To ojlẹ enẹ mẹ, e ma yindọ n’ko plọn dọ Jiwheyẹwhe tindo yinkọ de he yin Jehovah kẹdẹ wẹ gba, ṣigba dọ e sọ yin Jiwheyẹwhe owanyinọ, awuvẹmẹtọ, bo ma nọ ze gbẹtọ dlan olọnzo mẹ, podọ ehe lẹpo whàn mi taun. N’sọ plọn dọ Jehovah tindo titobasinanu owanyinọ de, dile etlẹ yindọ n’ma ko yì opli de pọ́n.

To nukọn mẹ, n’to ogbé hò to gbèdopo bọ mọto de wá glin do apá na mi, podọ dopo to omẹ awe he to e mẹ lẹ mẹ kanse eyin yẹn wẹ nọ yin Fred. To whenue n’mọdọ Kunnudetọ wẹ yé, n’dọna yé dọmọ: “Mì dike ma biọ mọto lọ mẹ, na mí ni yì fie mí sọgan dọho te po awuvivo po.” Mary wẹ do yé hlan mi. Dopo to yé mẹ, Shield Toutjian, he yin nugopọntọ lẹdo tọn na mi tuli po anademẹ gbigbọmẹ tọn he wá do gànmẹ po. Todin, hagbẹ whẹndo ṣie tọn lẹ jẹ nukundiọsọ mi ji, na n’nọ yiavùnlọna nuyise Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn wutu.

Mary kanwehlan mi sọn Virginie, to fie e te dọ eyin n’magbe nado sẹ̀n Jehovah, be n’sọgan wá jẹ apá emitọn. N’basi dide nado yì to afọdopolọji. To vendredi whèjai de to octobre 1943, n’bẹ nutindo ṣie delẹ do apotin de mẹ bo yì whlá ẹ do atin he dẹn do whégbè vude de gblamẹ. To samedi, n’yì ze apotin lọ bo gbọn aliho godo tọn de yì owhé kọmẹnu de tọn gbè bosọ do mọto yì tòhomẹ. To whenue n’jẹ tòdaho Roanoke tọn mẹ, n’mọ Mary to owhé Edna Fowlkes tọn gbè.

 Whinwhẹ́n Gbigbọmẹ Tọn, Baptẹm po Bẹtẹli Po

Kunnudetọ yiamisisadode awuvẹmẹtọ de wẹ Edna—yèdọ Lidia egbezangbe tọn de—mẹhe haya owhé daho de bo yí tanyin ṣie Mary, asi nọvisunnu Edna tọn, po viyọnnu etọn awe lẹ po do finẹ. Viyọnnu enẹlẹ—Gladys po Grace Gregory po—wá lẹzun mẹdehlan to godo mẹ. Gladys, he tindo hugan owhe 90 todin, gbẹ́ to sinsẹ̀n po nugbonọ-yinyin po to alahọ Japon tọn mẹ.

To whenue n’to owhé Edna tọn gbè, n’nọ yì opli lẹ to gbesisọ mẹ bo mọ azọ́nplọnmẹ yí to lizọnyizọn lọ mẹ. Dotẹnmẹ hundote lọ nado plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn bo yì opli Klistiani tọn lẹ hẹn pekọ wá na ojlo ṣie nado whẹ́n to gbigbọ-liho. N’yí baptẹm to 14 juin 1944. Mary, Gladys po Grace po bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji bo yin dide hlan agewaji Virginie tọn. To finẹ, yé gọalọ nado do agun dopo ai to Leesburg. To bẹjẹeji owhe 1946 tọn, yẹnlọsu bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji to lẹdo he ma dẹn do yé de mẹ. To ojlẹ alunlun owhe enẹ tọn mẹ, mí zingbejizọnlin dopọ yì plidopọ akọjọpli ayidego tọn de he wá aimẹ to Cleveland, Ohio, sọn 4 jẹ 11 août.

To plidopọ enẹ whenu, Nathan Knorr, he yin nukọntọ titobasinanu lọ tọn to whenẹnu dọho gando tito he yin bibasi nado hẹn Bẹtẹli Brooklyn tọn gblodeji go. Ehe bẹ adọtẹn yọyọ de po wezintẹn devo po gbigbá hẹn. Nuhudo Klistiani jọja susu tọn tin. N’basi dide dọ finẹ wẹ n’jlo nado sẹ̀n Jehovah te. Enẹwutu, n’doalọwemẹ, podọ to osun delẹ godo, n’yin oylọ-basina yì Bẹtẹli to 1^er décembre 1946.

To nudi owhe dopo godo, Max Larson, he yin nugopọntọ wezintẹn tọn, wá dè e to azọ́nwatẹn he nọ do wekanhlanmẹ lẹ hlan. E dọna mi dọ n’yin azọ́ndena nado yì sẹ̀n to Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn. Azọ́ndenamẹ enẹ gọalọna mi nado plọn nususu gando nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yiyizan po lehe titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn nọ wazọ́n do po go, titengbe to whenue n’to azọ́nwa hẹ T. J. (Bud) Sullivan, he yin nugopọntọ azọ́nwatẹn lọ tọn.

Whlasusu wẹ otọ́ ṣie wá dla mi pọ́n to Bẹtẹli. E ko wá lẹzun sinsẹ̀nnọ de to mẹhowhe etọn mẹ. To whenue e dla mi pọ́n gbọn godo to 1965, e dọna mi dọmọ: “A sọgan wá dla mi pọ́n, ṣigba yẹn masọ ja na wá pọ́n we tofi gbede ba.” N’yì dla ẹ pọ́n whla awe de whẹpo e do kú. E kudeji dọ emi na yì olọn mẹ. Todido ṣie wẹ yindọ ni tin to oflin Jehovah tọn mẹ, podọ eyin mọ wẹ, to fọnsọnku whenu, e ma na mọ ede to fihe ewọ lẹn gba ṣigba e na mọ ede to aigba ji file po todido lọ po nado nọgbẹ̀ kakadoi to Paladisi he yin hinhẹn gọwá lọ mẹ.

 Plidopọ Ayidego Tọn Devo lẹ po Họ̀gbigbá Po

Plidopọ lẹ nọ saba yin nujijọ ayidego tọn lẹ he nọ yidogọna whinwhẹ́n gbigbọmẹ tọn mítọn. Plidopọ akọjọpli tọn lẹ he wá aimẹ to Yankee Stadium, New York to owhe 1950 lẹ mẹ do nugbo ehe hia. To 1958, gbẹtọ 253922 he wá sọn otò 123 mẹ wẹ pli to Yankee Stadium po Polo Grounds po to ojlẹ dopolọ mẹ. Nujijọ de wá aimẹ to plidopọ enẹ whenu he n’ma sọgan wọn pọ́n gbede. To whenue n’to alọgọ to wekantẹn plidopọ lọ tọn, Mẹmẹsunnu Knorr wá dè e po awuyiya po bo dọmọ: “Fred, n’wọnji nado deazọ́nna mẹmẹsunnu de he na yì dọhona gbehosọnalitọ lẹpo he ko pli todin to ohọ̀ he tin to yakẹ de mẹ. Be a sọgan yawu lẹnnupọndo hosọ de ji bo yì ze hodidọ zohunhun tọn depope donukọnna yé ya?” N’hodẹ̀ taun whẹpo do jẹ finẹ bo to gbigbọ dopodopo.

Dile sọha agun lẹ tọn fọ́n bo to jijideji po awuyiya po to tòdaho New York City tọn mẹ to owhe 1950 po 1960 lẹ po gblamẹ, ohọ̀ he yin hihaya na Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ masọ pé ba. Enẹwutu, sọn 1970 jẹ 1990 to Manhattan, ohọ̀ atọ̀n yin hihọ̀ bo yin adàdiọna sọgbe hẹ nọtẹn opli tọn he jẹaṣọ́ lẹ. Yẹn wẹ yin azinponọ wedegbẹ́ họ̀gbigbá tọn he deanana azọ́n lọ lẹ, podọ n’tindo numimọ awuvivi tọn susu gando lehe Jehovah dona agun he nọgodona azọ́n lọ to akuẹzinzan-liho bo tadona ohọ̀ enẹlẹ he gbẹ́ yin nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn kakajẹ din lẹ do go.

Diọdo lẹ to Gbẹzan Ṣie Mẹ

To 1957, n’jei azọ́nmẹ to gbèdopo bo ko jẹ adọtẹn mítọn po wezintẹn po ṣẹnṣẹn bọ jikun bẹ. N’mọ mẹmẹyọnnu whanpẹnọ he ṣẹṣẹ wá Bẹtẹli de hlan nukọn. E ma tindo whèhẹ, enẹwutu n’dọna ẹn nado wá biọ whèhẹ ṣie glọ. Lehe n’dukosọ hẹ Marjorie do niyẹn, podọ sọn 1960 he mí wlealọ, mí gbẹ́ to zọnlinzin po ayajẹ po to Jehovah sinsẹ̀n mẹ vlavo ninọmẹ lẹ sinyẹn kavi bọawu. To septembre 2010 wẹ alọwle mítọn pé owhe 50.

Tlolo he mí lẹkọ sọn gbọjẹ alọwle mítọn tọn wẹ Mẹmẹsunnu Knorr hẹn ẹn zun yinyọnẹn na mi dọ n’yin azọ́ndena taidi dopo to mẹplọntọ Wehọmẹ Giliadi tọn lẹ mẹ. Lẹblanulọkẹyi vonọtaun nankọ die! Bẹsọn 1961 jẹ 1965, klasi ojlẹ gaa tọn atọ́n yin bibasi bọ suhugan hagbẹ klasi lọ lẹ tọn bẹ mẹhe nọ wazọ́n to alahọ mẹ lẹ hẹn, yèdọ mẹhe yin azọ́nplọn nado nọ deanana alahọ lẹ. Sẹpọ vivọnu owhe 1965 tọn, klasi lẹ sọ gọ̀ jẹ osun atọ́n, podọ yanwle titengbe lọ wẹ nado plọnazọ́n mẹdehlan lẹ.

To 1972, n’yin tẹndiọna sọn Wehọmẹ Giliadi tọn yì azọ́nwatẹn he nọ penukundo kanbiọ Biblu tọn lẹ go, fie n’yin nugopọntọ te.  Dodinnanu bibasi nado na gblọndo kanbiọ lẹ tọn bo didẹ nuhahun voovo lẹ gọalọna mi nado mọnukunnujẹ nuplọnmẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ ganji podọ nado nọ yí nunọwhinnusẹ́n dodo Jiwheyẹwhe mítọn tọn lẹ zan nado gọalọna mẹdevo lẹ.

To enẹgodo, to 1987, n’yin azọ́ndena yì azọ́nwatẹn yọyọ de he yin yiylọdọ Azọ́nwatẹn Nudọnamẹ Dotowhé tọn. Opli mẹpinplọn tọn lẹ yin awuwlena nado plọn mẹho agun tọn he tin to Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn mẹ lẹ. Yé mọ azọ́nplọnmẹ yí do lehe yé sọgan dọho hẹ doto lẹ, whẹdatọ lẹ po mẹhe nọ penukundo dagbemẹninọ gbẹtọvi tọn go lẹ po do teninọ Owe-wiwe tọn mítọn gando ohùn go do ji. Nuhahun titengbe lọ wẹ yindọ doto lẹ nọ do ohùn na ovi mítọn lẹ gánnugánnu, bo tlẹ nọ mọ gbedide yí sọn whẹdatẹn lẹ nado wàmọ.

Eyin mí ze nunọnutẹnmẹ ohùn tọn lẹ donukọnna doto lẹ, gblọndo yetọn nọ saba yindọ yé ma tin-to-aimẹ kavi dọ yé vẹahi gbau. To whenue doto mẹzẹtọ de dọ mọ, n’nọ gblọnna ẹn dọmọ: “Jaale, dlẹnalọ towe ma pọ́n.” Eyin e wàmọ, n’nọ yidogọ dọmọ: “Hiẹ lọsu yọnẹn dọ a tindo nunọnutẹnmẹ ohùn tọn dopo to finẹ.” Mẹpipa enẹ nọ flin in nuhe e yọnẹn ganji de—dọ ohí mẹzizẹ tọn yiyizan po azọ́nyinyọnẹn po nọ de ohùn hinhẹngú pò taun.

To owhe 20 he wayi lẹ gblamẹ, Jehovah dona vivẹnudido enẹlẹ nado plọnnu doto lẹ po whẹdatọ lẹ po. Pọndohlan yetọn diọ taun to whenue yé wá mọnukunnujẹ teninọ mítọn mẹ ganji. Yé ko mọnukunnujẹemẹ dọ dodinnanu amasinzọnwiwa tọn lẹ dohia dọ nunọnutẹnmẹ ohùn tọn lẹ nọ wazọ́n ganji podọ dotowhé po doto he kọngbedopọ hẹ mí lẹ po tin he dè yè sọgan ze awutunọ de yì.

Sọn 1996, yẹn po Marjorie po to sinsẹ̀n to Nọtẹn Wepinplọn Watchtower tọn to Patterson, New York, he tin to nudi kilomẹtlu 110 to agewaji Brooklyn tọn. Tofi, n’wazọ́n to Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn na ojlẹ vude whẹpo do tindo mahẹ to nupinplọn azọ́nwatọ alahọ mẹ tọn lẹ po nugopọntọ tomẹyitọ lẹ po mẹ. Na owhe 12 he wayi lẹ, n’vọ́ sẹ̀n whladopo dogọ taidi nugopọntọ to azọ́nwatẹn he nọ penukundo kanbiọ Biblu tọn lẹ go, he yin didesọn Brooklyn yì Patterson.

Nuhahun Mẹhowhe Tọn Lẹ

Dile n’ko tindo nudi owhe 85 todin, e nọ vẹawuna mi nado penukundo lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn ṣie lẹ go to Bẹtẹli. N’diahi hẹ azọ̀n kansẹẹ tọn na nuhe hugan owhe ao. N’tindo numọtolanmẹ Hẹzekia tọn nkọ, mẹhe Jehovah do azán azán ji na. (Isa. 38:5) Asi ṣie lọsu tindo nuhahun agbasalilo tọn bọ mí to azọ́nwa dopọ nado pehẹ azọ̀n Alzheimer tọn he e to ahidi hẹ. Marjorie yin lizọnyizọnwatọ Jehovah tọn he pegan de, ayinamẹtọ de na jọja lẹ, podọ alọgọtọ po gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ de po na yẹnlọsu. Biblu plọntọ zohunhunnọ po mẹplọntọ dagbe de po wẹ ewọ to whepoponu, podọ mí tindo kanṣiṣa dagbe hẹ ovi gbigbọmẹ tọn mítọn susu.

Tanyin ṣie Mary damlọn to okú mẹ to mars 2010 to owhe 87 mẹho-yinyin mẹ. Mẹplọntọ dagbe Ohó Jiwheyẹwhe tọn wẹ e yin bosọ gọalọna mẹdevo lẹ nado tẹdo sinsẹ̀n-bibasi nugbo go gligli. Owhe susu lẹ wẹ e yizan to sinsẹ̀nzọn whenu gigọ́ tọn mẹ. N’yọ́n pinpẹn adà he e yiwà to alọgigọna mi nado yọ́n nugbo Ohó Jiwheyẹwhe tọn podọ nado sẹ̀n Jehovah, Jiwheyẹwhe owanyinọ mítọn taidi ewọ mẹ. Mary yin dìdì do apá na asu etọn he sẹ̀n to bẹjẹeji taidi mẹdehlan to Israël. N’deji dọ yé tin to oflin Jehovah tọn mẹ bo to tenọpọn fọnsọnku.

Eyin n’flin owhe hugan 67 he n’yizan to Jehovah sinsẹ̀n mẹ, n’nọ dopẹ́ na dona he n’mọyi lẹ. N’ko mọ ayajẹ to ojlo Jehovah tọn wiwà mẹ! Na n’dejido nukundagbe majẹhẹ etọn go wutu, n’to nukundo po jejejininọ po nado tindo mahẹ to opagbe Visunnu etọn tọn mẹ, ehe dọmọ: “Mẹdepope he ko jo owhé lẹ do kavi nọvisunnu lẹ kavi nọviyọnnu lẹ kavi otọ́ kavi onọ̀ kavi ovi lẹ kavi aigba lẹ na oyín ṣie tọn wutu, na mọyi do whlasusu ji bo nasọ dugu ogbẹ̀ madopodo tọn.”—Mat. 19:29.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide lẹ to weda 19]

To sekanfun-gle baba-daho ṣie tọn mẹ to Géorgie, États-Unis, 1928

Tanyin Mary po Ylọnẹn Talmadge po

[Yẹdide lẹ to weda 20]

Mary, Gladys, po Grace po

Baptẹm ṣie to 14 juin 1944

To Azọ́nwatẹn Sinsẹ̀nzọn tọn to Bẹtẹli

[Yẹdide lẹ to weda 21]

Yẹn po Mary po to plidopọ akọjọpli 1958 tọn to Yankee Stadium

Yẹn po Marjorie po to alọwle-zan mítọn gbè

To 2008