‘A Ganjẹ Nukunnumọjẹnumẹ Towe Titi Go Blo’
‘A Ganjẹ Nukunnumọjẹnumẹ Towe Titi Go Blo’
“Yí ahun towe lẹpo do dejido Jehovah go, a sọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ towe titi go blo.”—HOWH. 3:5, NW.
1, 2. (a) Ninọmẹ tẹlẹ wẹ sọgan pannukọn mí? (b) Nado pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn de, basi nudide daho de kavi nọavùnte sọta whlepọn de, mẹnu go wẹ mí dona nọ ganjẹ, podọ etẹwutu?
OGÁN Cynthia a tọn ko sú apadewhe azọ́nwhé etọn tọn bo ko sọ yàn susu to azọ́nwatọ etọn lẹ mẹ. Cynthia mọdọ ogán lọ na yàn emi lọsu to madẹnmẹ. Etẹwẹ e na wà eyin azọ́n gble do e? Nawẹ e na wagbọn do penukundo akuẹzinzan etọn lẹ go? Mẹmẹyọnnu de he nọ yin Pamela jlo na sẹtẹn yì fie nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn sù te, ṣigba be nudide enẹ na pà ẹ ya? Na dẹpẹ de he nọ yin Samuel, onú devo wẹ to ahunmẹduna ewọ. Whenue e gbẹ́ pò to ovu wẹ e ko yin hunhundonuvo na yẹdide fẹnnuwiwa tọn. Todin he Samuel ko tindo owhe 20 linlán, e nọ tindo ojlo sinsinyẹn nado vọ́ jẹ yẹdide fẹnnuwiwa tọn pọ́n ji. Nawẹ e sọgan nọavùnte sọta whlepọn enẹ gbọn?
2 Mẹnu go wẹ hiẹ nọ ganjẹ nado sọgan pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ, nado basi nudide daho lẹ kavi nado nọavùnte sọta whlepọn lẹ? Be hiẹ nọ saba ganjẹ dewe go wẹ ya, kavi a nọ “ze agbàn towe dlan OKLUNỌ ji”? (Ps. 55:22) “Nukun OKLUNỌ tọn tin hlan dodonọ lẹ dali, otó etọn sọ hùn hlan ogbè yetọn,” wẹ Biblu dọ. (Ps. 34:15) Enẹwutu, lehe e yin nujọnu dọ mí ni yí ahun mítọn lẹpo do dejido Jehovah go bo masọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ mítọn titi go do sọ!—Howh. 3:5.
3. (a) Etẹwẹ jidide do Jehovah go nọ biọ to mí si? (b) Etẹwutu mẹdelẹ sọgan tindo ayilinlẹn lọ nado nọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ yetọn titi go?
3 Nado yí ahun lẹpo do dejido Jehovah go nọ biọ dọ mí ni wà nulẹ pẹpẹ dile ewọ biọ do podọ sọgbe hẹ ojlo etọn. Nado sọgan wàmọ, nujọnu wẹ e yin nado nọ dọnsẹpọ ẹ to whepoponu to odẹ̀ mẹ bo nọ basi ovẹvivẹ vẹkuvẹku na anademẹ etọn. Ṣigba, e ma nọ bọawuna mẹsusu nado dejido Jehovah go mlẹnmlẹn. Di apajlẹ, mẹmẹyọnnu de he nọ yin Lynn dọmọ: “Jidide do Jehovah go mlẹnmlẹn yin nude he n’dona to vivẹnudo zọnmii nado to pinplọn.” Etẹwutu? E dọmọ: “N’ma tindo haṣinṣan depope hẹ otọ́ ṣie, podọ onọ̀ ṣie ma hò ṣie pọ́n to numọtolanmẹ-liho podọ to agbasa-liho. Enẹwutu, n’yawu plọn nado nọ penukundo dee go.” Aliho he mẹ Lynn yin pinpọn e go whẹ́n te zọ́n bọ e nọ vẹawuna ẹn nado dejido mẹgo mlẹnmlẹn. Nugopipe he mẹde tindo podọ kọdetọn dagbe etọn sọgan sọ zọ́n bọ e na nọ dejido ede go. Eyin mẹho agun tọn de nọ ganjẹ numimọ he e tindo go, e sọgan jẹ nukunpedo whẹho agun tọn lẹ go ji matin alọgọ Jiwheyẹwhe tọn bibiọ to odẹ̀ mẹ jẹnukọn.
4. Etẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?
4 Jehovah nọ donukun dọ mí ni dovivẹnu vẹkuvẹku nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ odẹ̀ mítọn lẹ bo yinuwa sọgbe hẹ ojlo etọn. To whelọnu lo, nawẹ mí na yọ́n whenue mí dona jo nuhahun mítọn lẹ do alọ etọn mẹ podọ whenue mí dona dovivẹnu nado didẹ yé na míde gbọn? To whenue mí to nudide basi, etẹ go wẹ mí dona payi? Naegbọn odẹ̀ do yin nujọnu to whenue mí to vivẹnudo nado nọavùnte sọta whlepọn lẹ? Nado dín gblọndo na kanbiọ ehelẹ, mí na gbadopọnna apajlẹ delẹ sọn Owe-wiwe lẹ mẹ.
To Whenue Mí Pehẹ Ninọmẹ Sinsinyẹn Lẹ
5, 6. Nawẹ Hẹzekia yinuwa gbọn to whenue ahọlu Assilia tọn sìn-adán na ẹn?
5 Biblu dọ gando Ahọlu Hẹzekia Juda tọn go dọmọ: “E sẹbọdo OKLUNỌ dè, e ma fọnyi sọn hihodo e mẹ gba, ṣigba bo to gbedide etọn lẹ yìn, he OKLUNỌ degbena Mose.” Mọwẹ, ‘e dejido Jehovah Jiwheyẹwhe Islaeli tọn go.’ (2 Ahọ. 18:5, 6) Nawẹ Hẹzekia yinuwa gbọn to whenue Ahọlu Sẹnnakelibi Assilia tọn do afọzedaitọ etọn lẹ he bẹ Labṣakẹ hẹn po awhànpa daho de po hlan Jelusalẹm? Awhànpa daho Assilia tọn ko hò tòdaho huhlọnnọ Juda tọn susu yí, podọ todin, Sẹnnakelibi ko lẹ́ ayidonugo etọn do Jelusalẹm ji. Hẹzekia yì ohọ̀ Jehovah tọn mẹ bo jẹ dẹ̀ho ji dọmọ: “OKLUNỌ E Jiwheyẹwhe mítọn, hiẹ ni whlẹn mí sọn alọ etọn mẹ, yẹn vẹ̀ we, na ahọludu aigba tọn lẹpo nido yọnẹn dọ hiẹ wẹ OKLUNỌ Jiwheyẹwhe, yèdọ hiẹ ṣokẹdẹ.”—2 Ahọ. 19:14-19.
6 Hẹzekia yinuwa sọgbe hẹ odẹ̀ etọn. Whẹpo e tlẹ do yì tẹmpli mẹ nado hodẹ̀, e na anademẹ omẹ etọn lẹ ma nado gblọn nudepope na mẹṣanko Labṣakẹ tọn lẹ. Humọ, Hẹzekia domẹhlan yẹwhegán Isaia nado dín ayinamẹ sọn e dè. (2 Ahọ. 18:36; 19:1, 2) Hẹzekia ze afọdide he jẹ lẹ. To ninọmẹ ehe mẹ, e ma tẹnpọn nado didẹ nuhahun lọ to aliho he jẹagọdo ojlo Jehovah tọn mẹ, yèdọ gbọn alọgọ dindin sọn Egipti kavi akọta he lẹdo e lẹ dè dali gba. Hẹzekia ma ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ etọn titi go gba, kakatimọ e dejido Jehovah go. To whenue angẹli Jehovah tọn ko hù sunnu 185000 to omẹ Sẹnnakelibi tọn lẹ mẹ godo, Sẹnnakelibi “fọnyi” bo lẹkọyi Nineve.—2 Ahọ. 19:35, 36.
7. Homẹmiọnnamẹ tẹwẹ mí sọgan mọyi sọn odẹ̀ Hanna po Jona po tọn mẹ?
7 Hanna, yèdọ asi Ẹlkana Levinu lọ tọn lọsu ganjẹ Jehovah go to whenue e tin to awubla mẹ na e ma sọgan jivi wutu. (1 Sam. 1:9-11, 18) Yẹwhegán Jona yin tuntundote sọn whèvi daho lọ homẹ to whenue e ko hodẹ̀ godo dọmọ: “Yẹn ylọ sọn nukunbibia ṣie mẹ hlan OKLUNỌ, podọ ewọ sọ siọ mi; sọn ogòto kútomẹ tọn mẹ! Hiẹ bosọ sè ogbè ṣie.” (Jona 2:1, 2, 10) Lehe e yin homẹmiọnnamẹnu do sọ nado yọnẹn dọ mahopọnna lehe ninọmẹ mítọn sọgan sinyẹn do, mí sọgan dawhá ylọ Jehovah nado basi ‘vẹvivẹ’ na nukundagbe etọn!—Hia Psalm 55:1, 16.
8, 9. Ahunmẹdunamẹnu tẹlẹ ji wẹ odẹ̀ Hẹzekia, Hanna po Jona po tọn zinnudo, podọ etẹwẹ enẹ plọn mí?
8 Apajlẹ Hẹzekia, Hanna po Jona po tọn sọ plọn mí onú titengbe de gando nuhe mí ma dona nọ wọn to whenue mí tin to ninọmẹ sinsinyẹn de mẹ bo to dẹ̀ho go. Yé omẹ atọ̀n lẹpo wẹ jiya na ninọmẹ sinsinyẹn he mẹ yé te wutu. Ṣogan, odẹ̀ yetọn dohia dọ e ma yin nuhahun yetọn po lehe yé na mọ pọngbọ na nuhahun yetọn gbọn po kẹdẹ wẹ to ahunmẹduna yé gba. Nuhe to ahunmẹduna yé hugan wẹ oyín Jiwheyẹwhe tọn, sinsẹ̀n-bibasi etọn po ojlo etọn wiwà po. Nuhe vẹna Hẹzekia wẹ yindọ vlẹko to yinyin hinhẹnwa oyín Jehovah tọn ji. Hanna dopagbe nado ze visunnu he e tindo ojlo vẹkuvẹku nado ji lọ jo nado nọ sẹ̀n to gòhọtúntún mẹ to Ṣilo. Podọ Jona dọmọ: “Yẹn na depà he yẹn ko do na ẹn.”—Jona 2:9.
9 Eyin mí to dẹ̀ho nado mọ pọngbọ sọn ninọmẹ he to tuklado mí de mẹ, nuyọnẹnnu wẹ e yin nado nọ gbeje mẹwhinwhàn mítọn lẹ pọ́n. Be nuhe nọ duahunmẹna mí lẹpo janwẹ nado mọ pọngbọ sọn nuhahun lọ mẹ ya, kavi mí nọ hẹn oyín Jehovah tọn po lẹndai etọn po do ayiha mẹ? Yajiji mítọn sọgan zọ́n bọ mí na na ayidonugo ninọmẹ mítọn sọmọ bọ onú gbigbọ tọn lẹ na yì otẹn godo tọn mẹ po awubibọ po. To whenue mí to dẹ̀ho nado biọ alọgọ Jiwheyẹwhe tọn, mì gbọ mí ni nọ flin nado hodẹ̀ na klandowiwe oyín Jehovah tọn po whẹsuna nupojipetọ-yinyin etọn po. Mọwiwà na gọalọna mí nado hẹn pọndohlan dagbe de go eyin mí ma tlẹ mọ pọngbọ he mí to nukundo lọ. Gblọndo na odẹ̀ mítọn sọgan yindọ Jiwheyẹwhe na gọalọna mí nado doakọnna ninọmẹ lọ.—Hia Isaia 40:29; Filippinu lẹ 4:13.
To Whenue Mí to Nudide lẹ Basi
10, 11. To whenue Jehọṣafati pannukọn ninọmẹ he mẹ e ma yọ́n nuhe e na wà, nawẹ e yinuwa gbọn?
10 Nawẹ hiẹ nọ basi nudide daho lẹ gbọn to gbẹzan towe mẹ? Vlavo, be hiẹ nọ basi nudide lọ whẹ́ bo nọ wá hodẹ̀ na Jehovah nido dona nudide he a basi lọ wẹ ya? Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo nuhe Jehọṣafati, ahọlu Juda tọn wà to whenue pipli awhànpa Moabinu lẹ po Ammọninu lẹ po tọn tọ́nawhàn ẹn ji. Akọta Juda tọn ma tindo nugopipe lọ nado pé awhàn hẹ yé. Nawẹ Jehọṣafati na yinuwa gbọn?
11 Biblu dọmọ: “Jehọṣafati sọ dibu bo ze ede jo nado dín hlan OKLUNỌ dè.” E biọ to akọta Juda tọn pete si nado blanù podọ e bẹ gbẹtọ lẹ pli “nado dín alọgọ sọn OKLUNỌ” dè. To enẹgodo, e ṣite to agun Juda po Jelusalẹm po tọn ṣẹnṣẹn bo hodẹ̀. Apadewhe odẹ̀ lọ tọn dọmọ: “Jiwheyẹwhe mítọn E, hiẹ ma ka na dawhẹ na yé? Na míwlẹ ma tindo hlọnhlọn de to ogbẹ́ daho he wá mí ji he ji gba; mọ míwlẹ masọ yọ́n etẹ nado wà: ṣigba nukun mítọn lẹ tin to gowe.” Jiwheyẹwhe nugbo lọ sè odẹ̀ Jehọṣafati tọn bo whlẹn akọta lọ to azọ́njiawu-liho. (2 Otan. 20:3-12, 17) To whenue mí to nudide lẹ basi, titengbe dehe sọgan yinuwado haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah ji lẹ, be e ma jẹ dọ mí ni nọ dejido ewọ go kakati nado nọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ mítọn titi go ya?
12, 13. Na nuhe dù nudide lẹ bibasi, apajlẹ tẹwẹ Ahọlu Davidi zedai na mí?
12 Nawẹ mí dona nọ yinuwa gbọn to whenue mí pannukọn ninọmẹ he mí lẹndọ mí sọgan didẹ po awubibọ po lẹ—vlavo eyin pọngbọ de wá ayiha mẹ na mí to afọdopolọji na numimọ he mí ko tindo lẹ wutu? Apajlẹ Ahọlu Davidi tọn na gọalọna mí nado yọ́n nuhe mí dona nọ wà. To whenue Amalẹkinu lẹ tọ́nawhàn tòdaho Ziklagi tọn, yé bẹ asi Davidi tọn lẹ po ovi etọn lẹ po yì, kakajẹ asi po ovi sunnu etọn lẹ tọn po ji. Davidi kanbiọ Jehovah dọmọ: ‘Be yẹn ni dómọna awhàn ehe ya?’ Jehovah gblọnna ẹn dọmọ: “Dómọna: na hiẹ na plá yé nugbonugbo, bo nasọ hẹn popo gọ̀.” Davidi wàmọ bosọ “hẹn popo gọ̀ he Amalẹkinu lẹ yí.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.
13 To nujijọ Amalẹkinu lẹ tọn ehe godo, Filistinu lẹ lọsu tọ́nawhàn Islaelivi lẹ. Whladopo dogọ, Davidi kannubiọ Jehovah, ewọ sọ dọ nuhe e na wà lọ na ẹn tlọlọ. Jiwheyẹwhe dọna ẹn dọmọ: “Hẹji yì: na yẹn na jo Filistinu lẹ do alọ towe mẹ dódó.” (2 Sam. 5:18, 19) To madẹnmẹ, Filistinu lẹ sọ vọ́ tọ́nawhàn Davidi. Etẹwẹ e na wà todin? E sọgan ko lẹnnupọn dọ: ‘Whla awe wẹ n’ko pannukọn ninọmẹ mọnkọtọn wayi. Gbọ ma yangbé kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn dile n’ko basi do wayi.’ Kavi be Davidi na dín anademẹ Jehovah tọn wẹ ya? Davidi ma ganjẹ numimọ he e ko tindo wayi lẹ go gba. Whladopo dogọ, e lẹhlan Jehovah to odẹ̀ mẹ. Lehe homẹ etọn na ko hùn do sọ dọ e wàmọ! Anademẹ he e mọyi todin gbọnvona diẹ lẹ. (2 Sam. 5:22, 23) To whenue mí pannukọn ninọmẹ kavi nuhahun de he mí lẹndọ mí sọgan didẹ po awubibọ po, mí dona payi ma nado nọ ganjẹ numimọ he mí ko tindo wayi lẹ kẹdẹ go.—Hia Jelemia 10:23.
14. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Jọṣua po sunnu mẹho Islaeli tọn lẹ po yinuwa hẹ Gibeọninu lẹ te mẹ?
14 Na mí yin mapenọ wutu, mímẹpo—etlẹ yin mẹho agun tọn numimọnọ lẹ lọsu—dona to aṣeji nado nọ dín anademẹ Jehovah tọn whẹpo do basi nudide lẹ. Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo lehe Jọṣua, yèdọ mẹjẹmẹtẹnmẹ Mose tọn po sunnu mẹho Islaeli tọn lẹ po yinuwa do ji to whenue Gibeọninu lẹ wá yé dè bo yinuwa po zinzin po bo gbọn oklọ dali sọnú bosọ basi taidi mẹhe wá sọn otò dindẹn de mẹ lẹ. Jọṣua po mẹho lọ lẹ po basi alẹnu jijọho tọn hẹ Gibeọninu lẹ matin anademẹ dindin sọn Jehovah dè whẹ́. Dile etlẹ yindọ Jehovah nọgodona alẹnu lọ, e hẹn diun dọ awugbopo yetọn ma nado dín anademẹ sọn emi dè yin kinkandai do Owe-wiwe lẹ mẹ na ale mítọn.—Jọṣ. 9:3-6, 14, 15.
To Whenue Mí to Vivẹnudo Nado Nọavùnte Sọta Whlepọn Lẹ
15. Naegbọn odẹ̀ do yin nujọnu nado nọavùnte sọta whlepọn?
15 To whenuena e yindọ “osẹ́n ylando tọn” tin to agbasalan mítọn mẹ, mí dona nọ dovivẹnu sinsinyẹn nado nọavùnte sọta ayilinlẹn ylando tọn lẹ. (Lom. 7:21-25) Mí sọgan duto avùnhiho ehe ji. Gbọnna? Jesu dọna hodotọ etọn lẹ dọ odẹ̀ yin nujọnu nado nọavùnte sọta whlepọn. (Hia Luku 22:40.) Eyin ojlo ylankan kavi linlẹn agọ̀ lẹ tlẹ gbọṣi ayiha mítọn mẹ to whenue mí ko hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe godo, mí dona nọ to nuyọnẹn ‘biọ Jiwheyẹwhe zọnmii’ nado doakọnna whlepọn lọ. Biblu na mí jide dọ “ewọ nọ yí alọtútlú do na mẹlẹpo matin whẹgbledomẹ.” (Jak. 1:5) Jakọbu sọ wlan dọmọ: “Be mẹde to azọ̀njẹ [to gbigbọ-liho] to mì mẹ? Mì gbọ e ni ylọ sunnu mẹho agun tọn lẹ wá ede dè, na yé ni hodẹ̀ do e ji, bo sá amisisa na ẹn to oyín Jehovah tọn mẹ. Podọ odẹ̀ yise tọn na hẹn mẹhe to azọ̀njẹ jẹgangan.”—Jak. 5:14, 15.
16, 17. Eyin mí to alọgọ dín nado nọavùnte sọta whlepọn, whetẹnu wẹ e yọ́n hugan nado nọ hodẹ̀?
16 Nugbo wẹ dọ odẹ̀ yin nujọnu nado nọavùnte sọta whlepọn, ṣigba mí dona hẹn do ayiha mẹ dọ odẹ̀ lọ dona yin hihò to ojlẹ he jẹ mẹ. Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo apajlẹ dẹpẹ de he yin nùdego to Howhinwhẹn lẹ 7:6-23 mẹ tọn ji. To whèjai de, e to sadi gbọn tòhomẹ-liho de ji, yèdọ fie e yọnẹn dọ yọnnu galọtọ de nọ nọ̀. Yọnnu lọ yí hogbe vivi etọn po yẹwiwa nùflo etọn tọn po do wẹ́n awà na ẹn bosọ klọ ẹ, bọ e hodo e di oyìn he jei hùhùtẹn. Naegbọn dẹpẹ lọ do yì finẹ? Na “zinzin pò na ẹn,” enẹ wẹ yindọ, numimọ whèdo e wutu, e sọgan ko to ahidi hẹ ojlo ylankan lẹ. (Howh. 7:7) Whetẹnu wẹ e na ko yọ́n hugan dọ dẹpẹ lọ ni hodẹ̀? Nugbo wẹ dọ e na ko yọ́n dọ e ni hodẹ̀ to whedepopenu to whlepọn lọ whenu nado nọavùnte sọta ẹ. Ṣigba, ojlẹ he na ko yọ́n hugan nado hodẹ̀ wẹ tlolo he linlẹn lọ wá ayiha etọn mẹ nado disa gbọn tòhomẹ-liho enẹ ji.
17 To egbehe, sunnu de sọgan to vivẹnudo sinsinyẹn ma nado pọ́n yẹdide fẹnnuwiwa tọn. Ṣigba, mí ni dọ dọ e yì nọtẹn Internet tọn delẹ ji, yèdọ fihe e yọnẹn dọ yẹdide kavi video gblewa tọn lẹ te. Be nuyiwa etọn ma na taidi dẹpẹ he yin nùdego to Howhinwhẹn lẹ weta 7 mẹ tọn ya? Lehe nuyiwa enẹ yin afọdide owù tọn de do sọ! Nado nọavùnte sọta yẹdide fẹnnuwiwa tọn pinpọn, nujọnu wẹ e yin nado nọ dín alọgọ Jehovah tọn to odẹ̀ mẹ to whenue ojlo lọ wá na mẹlọ nado yì nọtẹn Internet tọn mọnkọtọn lẹ ji.
18, 19. (a) Naegbọn e do yin avùnnukundiọsọmẹnu de nado nọavùnte sọta whlepọn, ṣigba nawẹ mí sọgan duto e ji gbọn? (b) Etẹwẹ yin gbemima towe?
18 E ma nọ bọawu nado nọavùnte sọta whlepọn kavi duto aṣa ylankan lẹ ji gba. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Agbasalan jẹagọdo gbigbọ to ojlo etọn mẹ, podọ gbigbọ jẹagọdo agbasalan.” Enẹwutu, “nuhe [míwlẹ] na jlo taun nado wà lẹ [mí] ma nọ wà.” (Gal. 5:17) Nado duto avùnnukundiọsọmẹ ehe ji, tlolo he linlẹn ylankan lẹ wá ayiha mẹ na mí kavi whenue mí pannukọn whlepọn lẹ wẹ mí dona nọ hodẹ̀ vẹkuvẹku bosọ yinuwa sọgbe hẹ odẹ̀ mítọn. “Whlepọn depope ma ko wá mì ji adavo dehe to paa mẹ na gbẹtọ lẹ,” podọ po alọgọ Jehovah tọn po, mí sọgan gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na ẹn.—1 Kọl. 10:13.
19 Vlavo mí to pipehẹ ninọmẹ sinsinyẹn de, jlo na basi nudide daho de kavi to tintẹnpọn nado nọavùnte sọta whlepọn de, Jehovah ko na mí nunina jiawu de—yèdọ odẹ̀. Gbọn dẹ̀hiho dali, mí nọ dohia dọ mí dejido ewọ go. Mí sọ dona nọ to gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn biọ zọnmii, na e nido nọ deanana mí bo hẹn mí lodo. (Luku 11:9-13) Hú popolẹpo, mì gbọ mí ni nọ dejido Jehovah go to whepoponu bo ma nọ ganjẹ nukunnumọjẹnumẹ mítọn titi go blo.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Yinkọ lẹ ko yin didiọ.
Be Hiẹ Flin Ya?
• Etẹwẹ hiẹ plọn sọn apajlẹ Hẹzekia, Hanna po Jona po tọn mẹ gando jidide do Jehovah go?
• Nawẹ apajlẹ Davidi po Jọṣua po tọn dohia dọ mí dona nọ to aṣeji to whenue mí jlo na basi nudide lẹ gbọn?
• Whetẹnu taun wẹ mí dona nọ hodẹ̀ gando whlepọn lẹ go?
[Kanbiọ Oplọn tọn lẹ]
[Yẹdide to weda 9]
Nado nọavùnte sọta whlepọn, whetẹnu wẹ e nọ yọ́n hugan nado hodẹ̀?
