Diọdo Bibasi Hẹn Ale Susu Wá Na Mi

DIile e yin didọ gbọn James A. Thompson dali

To whenue n’yin jiji to hùwaji États-Unis tọn to 1928, osẹ́n he tin-to-aimẹ wẹ yindọ yovo po mẹyuu po ma dona wanu dopọ. Mẹhe gbàsẹ́n enẹ sọgan sẹ̀ngàn kavi yin yasana humọ.

TO OJLẸ enẹ mẹ, to awà États-unis tọn delẹ ji, dandannu wẹ e yin dọ Kunnudetọ Jehovah tọn yovo po mẹyuu po ni tin to agun, lẹdo po agbegbe voovo lẹ po mẹ. To 1937, otọ́ ṣie lẹzun devizọnwatọ pipli tọn (he yin anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ todin) to agun mẹyuu lẹ tọn he tin to Chattanooga, Tennessee mẹ. Henry Nichols yin devizọnwatọ pipli tọn to agun yovo lẹ tọn mẹ.

Homẹ nọ hùn mi eyin n’flin ovu whenu ṣie. N’nọ sinai to ohọ̀ mítọn godo to zánmẹ bo nọ dotoaina hodọdopọ Papa po Mẹmẹsunnu Nichols po tọn. Dile etlẹ yindọ n’ma nọ mọnukunnujẹ nuhe yé nọ dọ lẹpo mẹ, n’nọ hùnhomẹ nado tin to apá na Papa to whenue yé omẹ awe lẹ nọ to hodọ gando aliho dagbe hugan he mẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ sọgan yin wiwà te to ninọmẹ he tin-to-aimẹ lọ glọ go.

Jẹnukọnna enẹ, to 1930, adán de gbò whẹndo mítọn. Owhe 20 poun wẹ Mama tindo bo kú. Papa kẹdẹ wẹ tin to finẹ nado penukundo mẹdaho ṣie yọnnu Doris, he tindo owhe ẹnẹ, po yẹnlọsu he tindo owhe awe poun po go. Dile etlẹ yindọ Papa ṣẹṣẹ yí baptẹm wẹ, e yinukọn to gbigbọ-liho taun.

Apajlẹ He Yinuwado Gbẹzan Ṣie Ji Lẹ

To 1933, Papa jẹakọ hẹ mẹmẹyọnnu dagbedagbe de he nọ yin Lillie Mae Gwendolyn Thomas, bọ yé wlealọ to ojlẹ kleun de godo. Yé omẹ awe lẹ ze apajlẹ dagbe dai na yẹn po Doris po to Jehovah sinsẹ̀n po nugbonọ-yinyin po mẹ.

 To 1938, e yin bibiọ to agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn si nado nọgodona nudide lọ dọ mẹho agun tọn lẹ na nọ yin pipà sọn tatọ́-tẹnnọ mítọn to Brooklyn, New York, kakati nado yin dide gbọn vòbibla dali to agun lẹ mẹ. To whenue mẹdelẹ whleawu nado kẹalọyi diọdo lọ to Chattanooga, Papa yí ahun lẹpo do nọgodona vọjlado enẹ. Apajlẹ nugbonọ-yinyin tọn etọn, po gbekọndopọ ahundopo tọn Mama tọn po, gbẹ́ to nuyiwa do ji e kakajẹ egbé.

Baptẹm po Sinsẹ̀nzọn Whenu-Gigọ́ Tọn Po

To 1940, mẹsusu to agun mítọn mẹ haya mọto nado yì plidopọ agbegbe tọn he yin bibasi to Detroit, Michigan. Delẹ to mẹhe do mọto hẹ mí lẹ mẹ yí baptẹm to finẹ. E paṣa mẹdelẹ dọ n’ma yí baptẹm, na n’ko to yẹwhehodọ sọn whenue n’tindo owhe atọ́n bosọ nọ tindo mahẹ zohunhun tọn to lizọnyizọn lọ mẹ.

To whenue yé kanhose mi gandego, n’dọna yé dọmọ: “N’ma yọ́n nuhe baptẹm zẹẹmẹdo to gigọ́ mẹ.” Papa gblató gblọndo ṣie bọ e paṣa ẹ. Sọn whenẹnu, e dovivẹnu dogọ bo gọalọna mi nado mọnukunnujẹ zẹẹmẹ po nujọnu-yinyin baptẹm tọn po mẹ. To osun ẹnẹ godo, to azán avivọ tọn de gbè, n’yí baptẹm to otọ̀ de mẹ to gbonu Chattanooga tọn, to 1^er octobre 1940.

Bẹsọn whenue n’tindo owhe 14, n’nọ basi gbehosọnalitọ to gbọjẹ wehọmẹ tọn lẹ whenu to alunlun mẹ. N’nọ dọyẹwheho to tòpẹvi Tennessee tọn delẹ mẹ podọ to ayimatẹn Géorgie tọn he sẹpọ finẹ mẹ. N’nọ fọ́nzán bo nọ wleawuna núdùdù whèmẹ tọn, enẹgodo, n’nọ do pinpán kavi mọto to ogàn 6 mẹ afọnnu yì aigba-denamẹ lọ ji. N’nọ lẹkọ to nudi ogàn 6 mẹ whèjai. Núdùdù he n’wleawuna lọ ko nọ vọ̀ jẹnukọnna ojlẹ núdùdù whèmẹ tọn. Dile etlẹ yindọ akuẹ nọ to asi e, n’ma sọgan nọ biọ nusatẹn lẹdo lọ tọn de mẹ nado họ̀ núdùdù dogọ, na n’yin mẹyuu wutu. To gbèdopo, n’biọ nusatẹn de mẹ nado họ̀ glase-vivi de, ṣigba yé yàn mi tọ́n. Nawe he yin yovo de gbọn homẹdagbe dali hẹn dopo wá na mi to kọho.

To whenue n’biọ wehọmẹ daho, avùnhiho na jlọjẹ tòvi lẹ tọn fọ́n bo to sinsinyẹn deji to Hùwaji. Titobasinanu lẹ taidi NAACP (ogbẹ́ he nọ yinuwa na nukọnyiyi mẹyuu lẹ tọn) nọ na tuli wehọmẹvi lẹ nado hoavùn na jlọjẹ mẹyuu lẹ tọn. Mí yin tulina nado biọ ogbẹ́ mọnkọtọn lẹ mẹ. Wehọmẹ mẹyuu lẹ tọn susu, gọna ṣie lọsu, magbe dọ wehọmẹvi yetọn lẹpo wẹ na biọ ogbẹ́ enẹlẹ mẹ. N’nọ yin kọgbidina nado “nọgodona akọ̀ mítọn.” Ṣigba, n’nọ gbẹ́ bo nọ basi zẹẹmẹ dọ Jiwheyẹwhe ma nọ homẹnukuntapọn, podọ e ma nọ do nukundagbe hia akọ̀ de hugan devo. Enẹwutu, todido ṣie wẹ yindọ Jiwheyẹwhe wẹ na wá didẹ mawadodo enẹlẹ.—Joh. 17:14; Owalọ 10:34, 35.

Tlolo he n’fó wehọmẹ daho godo, n’de nado sẹtẹn yì New York City. Ṣigba, n’zẹ̀ Philadelphie, to Pennsylvanie nado dla mẹhe n’jihọntọn hẹ wayi to plidopọ de whenu lẹ pọ́n. Agun he to finẹ wẹ yin agun yovo po mẹyuu po tọn tintan he n’kọnawudopọ hẹ. To whenue nugopọntọ dla agun lọ pọ́n, e ylọ mi jẹla bo dọna mi dọ n’yin azọ́ndena to opli he na bọdego ji. Enẹ whàn mi nado basi dide nado gbọṣi finẹ.

Dopo to họntọn he n’ji to Philadelphie lẹ mẹ wẹ mẹmẹyọnnu jọja de he nọ yin Geraldine White—to nukọn mẹ n’sù-yinkọ na ẹn dọ Gerri. E jẹakọ hẹ Biblu taun bo yọ́n lehe yè nọ dọhodopọ hẹ whétọ lẹ to lizọnyizọn họndekọn-jẹ-họndekọn tọn mẹ do. Nuhe n’yiwanna hugan to ohó etọn mẹ wẹ yindọ ewọ lọsu tindo yanwle nado lẹzun gbehosọnalitọ. Mí wlealọ to 23 avril 1949.

 Mí Yin Oylọ-Basina Nado Yì Giliadi

Yanwle mítọn to tintan whenu wẹ nado yì Wehọmẹ Giliadi tọn bo sẹ̀n taidi mẹdehlan to tògodo. Po homẹhunhun po wẹ mí basi diọdo he jẹ lẹ nado sọgan pegan na Wehọmẹ Giliadi tọn. To ojlẹ vude godo, e yin bibiọ to mí si nado sẹtẹn yì Lawnside, to New Jersey; to enẹgodo nado yì Chester, to Pennsylvanie; podọ to godo mẹ, nado yì Atlantic City, to New Jersey. To whenue mí tin to Atlantic City bọ alọwle mítọn pé owhe awe wẹ mí pegan nado doalọwemẹ na Wehọmẹ Giliadi tọn. Ṣigba, mí ma yin oylọ-basina to afọdopolọji. Etẹwutu?

To bẹjẹeji owhe 1950 lẹ tọn, jọja susu wẹ yin yiylọ nado wá plọn awhànfunfun nado sọgan yì funawhàn he to yìyì to Corée. Pipli he nọ basi oylọ namẹ to Philadelphie jẹagọdo Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ na kadaninọ mítọn wutu. To godo mẹ, whẹdatọ de hẹn ẹn zun yinyọnẹn na mi dọ wekantẹn dodinnanu tọn (FBI) ko basi dodinnanu do ji e, bo mọdọ n’ma nọ donù tonudidọ mẹ. To 11 janvier 1952, whẹdatẹn whẹ̀-vọ́-ylọ tọn na mi gbedewema de he do mi hia taidi lizọnyizọnwatọ sinsẹ̀n tọn.

To osun août owhe enẹ tọn mẹ, yẹn po Gerri po yin oylọ-basina nado yì klasi 20tọ Wehọmẹ Giliadi tọn, he bẹjẹeji to septembre mẹ. To whenue mí tin to wehọmẹ lọ, linlẹn mítọn wẹ yindọ mí na yin azọ́ndena nado yì sẹ̀n to tògodo. Mẹdaho ṣie Doris ko mọ gbedewema yí to klasi 13tọ Wehọmẹ Giliadi tọn bo to sinsẹ̀n to Brésil. Ṣigba, e paṣa yẹn po Gerri po taun to whenue mí yin azọ́ndena nado sẹ̀n taidi nugopọntọ tomẹyitọ bo na nọ dla agun mẹyuu lẹ tọn he tin to ayimatẹn Alabama tọn mẹ lẹ pọ́n. Mí jẹflumẹ vude, na mí ko ze ayiha do sinsẹ̀nzọnwiwa to tògodo ji.

Agun tintan he mí dlapọn tin to Huntsville. To whenue mí jẹ finẹ, mí yì owhé mẹmẹyọnnu he dè mí na nọ tọn gbè. Dile mí to agbàn mítọn lẹ de jẹte, mí gblató nuhe mẹmẹyọnnu lọ dọ to alokan ji dọmọ: “Ovi lọ lẹ ko wá.” Owhe 24 poun wẹ mí tindo, podọ nukunmẹ mítọn ma zìn sọmọ. Enẹwutu, oyín-sunamẹ lọ Ovi lẹ tlẹ́ do ota na mí dile mí to sinsẹ̀n to lẹdo enẹ mẹ.

Hùwaji États-Unis tọn nọ saba yin alọdlẹndo taidi lẹdo Biblu tọn na mẹsusu nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Biblu to finẹ. Enẹwutu, nado bẹ hodọdopọ jẹeji, mí nọ saba yí nuzedonukọnnamẹ he bẹ adà voovo atọ̀n ehelẹ hẹn zan:

(1) Hodidọ kleun de do nuhe to jijọ to aihọn mẹ lẹ ji.

(2) Pọngbọ he go Biblu donù.

(3) Nuhe Biblu dọ dọ mí dona wà.

Enẹgodo, mí nọ ze nuplọnmẹwe Biblu tọn he sọgbe donukọnna yé. Na kọdetọn dagbe nuzedonukọnnamẹ ehe tọn wutu, n’yin azọ́ndena nado penukundo adà de go to Plidopọ Ogbẹ́ Aihọn Yọyọ tọn ji to 1953 to New York. To finẹ, n’basi wadohia nuzedonukọnnamẹ adà atọ̀nnọ enẹ tọn.

 To ojlẹ vude godo to alunlun owhe 1953 tọn mẹ, n’yin azọ́ndena nado nọ dla lẹdo mẹyuu lẹ tọn pọ́n to Hùwaji taidi nugopọntọ agbegbe tọn. Aigba-denamẹ mítọn bẹsọn Virginie jẹ Floride, bo dlẹnkan yì Alabama po Tennessee po to whèyihọ-waji. E họnwun dọ nugopọntọ tomẹyitọ lẹ dona nọ diọada. Di apajlẹ, to owhé he gbè mí nọ saba nọ lẹ, afọdaitẹn po pọnpi-sin po ma nọ tin to họmẹ, podọ mí nọ lawu to gàngbá de mẹ to adòhọsa godo. Mí dopẹ́ dọ finẹ wẹ hùnmiyọ́n hugan to owhé lọ gbè.

Nuhahun Akọ̀ Kinklan Tọn

Devizọnwiwa to Hùwaji nọ biọ wuntuntun po aṣejininọ po nado yinuwa. Mẹyuu lẹ ma tindo jlọjẹ nado yàn avọ̀ to avọ̀yantẹn pọmẹ tọn lẹ. Enẹwutu, eyin Gerri yì finẹ, e nọ dọ dọ “Asi Thompson tọn” sin avọ̀ lẹ wẹ. Mẹsusu nọ lẹndọ deviyọnnu de wẹ ewọ bọ “Asi Thompson tọn” yin mẹmẹnu etọn. To ojlẹ he mẹ nugopọntọ agbegbe tọn lẹ to sinima lọ La Société du Monde Nouveau en action dohia, n’nọ tẹkan hlan ṣọfu lẹ nado haya televiziọn daho de dai na “Mẹdaho Thompson.” To godo mẹ, n’nọ wayi ze e to ṣọfu lọ mẹ. Mí nọ símẹ to whepoponu, podọ to paa mẹ, mí nọ hẹn lizọnyizọn mítọn di matin nuhahun.

Wangbẹna wunmẹ devo sọ tin, enẹ wẹ yindọ mẹhe nọ nọ̀ Hùwaji lẹ nọ gbẹwanna mẹhe wá sọn Agewaji lẹ. Linlinwe lẹdo lọ tọn de na linlin to gbèdopo dọ James A. Thompson, Jr., sọn Watchtower Bible and Tract Society of New York na na hodidọ de to plidopọ de ji. To whenue mẹdelẹ hia linlin lọ, yé lẹndọ New York-nu wẹ n’yin bọ gbekọndopọ he kọ̀n mí wá nado yí wehọmẹ de zan yin hùzẹdeji. Enẹwutu, n’yì mọ wedegbẹ́ wehọmẹ lọ tọn bo dọna yé dọ Chattanooga wẹ n’yì wehọmẹ te. Whenẹnu wẹ yé nagbè mí nado yí wehọmẹ lọ zan na plidopọ lẹdo tọn mítọn.

Kinklan akọ̀ tọn fọ́n bo to sinsinyẹn deji to gblagbla 1950 lẹ tọn mẹ, podọ to whedelẹnu e nọ dekọtọn do danuwiwa mẹ. To plidopọ agbegbe tọn delẹ whenu to 1954, Kunnudetọ delẹ gblehomẹ na hodọtọ mẹyuu de ma wazọ́n to tito-to-whinnu lọ mẹ wutu. Mí na tuli mẹmẹsunnu mítọn mẹyuu lẹ nado sinyẹnlin. To alunlun he bọdego mẹ, n’yin azọ́ndena taidi hodọtọ de. To nukọn mẹ, mẹmẹsunnu mẹyuu devo lẹ sọn Hùwaji yin azọ́ndena to tito-to-whinnu lọ mẹ.

Dile ojlẹ to yìyì, danuwiwa he nọ fọ́n to akọ̀ lẹ ṣẹnṣẹn depò to Hùwaji, podọ yovo lẹ po mẹyuu lẹ po jẹ opli lẹ basi ji to agun dopolọ mẹ. Ehe biọ dọ yè ni vọ́ azọ́ndena wẹnlatọ lẹ hlan agun voovo lẹ mẹ bo vọ́ aigba-denamẹ agun tọn lẹ po azọngban lẹ po má na mẹmẹsunnu nukunpedonugotọ lẹ. Mẹyuu po yovo po delẹ ma hùnhomẹ gando diọdo enẹ go. Ṣigba, suhugan mẹmẹsunnu lẹ tọn ma homẹnukuntapọn, kẹdẹdi Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn. Na nugbo tọn, mẹsusu wẹ yin họntọn vivẹ́ lẹ mahopọnna sinmẹ agbasa tọn. Whẹndo mítọn ko tindo numimọ enẹ to gblagbla owhe 1930 po 1940 po tọn mẹ, to whenue n’gbẹ́ pò to ovu.

Azọ́ndenamẹ Yọyọ De

To janvier 1969, yẹn po Gerri po yin oylọ-basina nado yì sẹ̀n to Guyana, to Hùwaji Amelika tọn, podọ mí kẹalọyi azọ́ndenamẹ enẹ po ayajẹ po. Jẹnukọn whẹ́, mí yì Brooklyn, to New York, fie n’mọ azọ́nplọnmẹ yí te nado penukundo azọ́n yẹwhehodidọ tọn go to Guyana. Mí jẹ  finẹ to juillet 1969. Na mí ko zan owhe 16 to azọ́n nugopọntọ tọn mẹ wutu, e biọ dọ mí ni basi diọdo titengbe nado sọgan nọ fidopo. Gerri nọ yí suhugan whenu etọn tọn zan to lizọnyizọn lọ mẹ taidi mẹdehlan bọ yẹn nọ wazọ́n to alahọ mẹ.

Azọ́n voovo lẹ wẹ n’nọ wà, bẹsọn ogbé hihò, nukunpipedo owe he agun 28 lọ lẹ nọ zọ́n go, kakajẹ wekinkan hlan tatọ́-tẹnnọ to Brooklyn ji. N’nọ wazọ́n na gànhiho 14 jẹ 15 to gbèdopo. Azọ́n sinsinyẹn wẹ e yin na mí, ṣigba mí duvivi azọ́ndenamẹ mítọn tọn taun. To whenue mí wá Guyana, wẹnlatọ 950 wẹ to finẹ, ṣigba yé ko hugan 2500 todin.

Dile etlẹ yindọ mí nọ duvivi ninọmẹ aimẹ tọn dagbe lẹ, atin-sinsẹ́n po omá wunmẹwunmẹ lẹ po tọn, nuhe nọ hẹn ayajẹ wá na mí hugan wẹ yindọ whiwhẹnọ he tindo ojlo na nugbo Biblu tọn lẹ to nuplọn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go. Gerri nọ saba deanana plọnmẹ Biblu voovo 20 to sẹmẹsẹmẹ bọ susu to mẹhe mí plọn Biblu hẹ lẹ mẹ yinukọn bo yí baptẹm. To nukọn mẹ, delẹ wá lẹzun gbehosọnalitọ, mẹho agun tọn bo tlẹ yì Wehọmẹ Giliadi tọn bo wá lẹzun mẹdehlan.

Nuhahun lẹ, Titengbe Agbasalilo Tọn

To 1983, mẹjitọ ṣie lẹ he to États-Unis tindo nuhudo alọgọ tọn. Yẹn, Gerri po Doris po dọhodopọ taidi whẹndo de bọ Doris he ko sẹ̀n taidi mẹdehlan to Brésil na owhe 35 basi dide nado yì penukundo yé go. E dọ dọ naegbọn mẹdehlan awe na jo sinsẹ̀nzọn yetọn do to whenue e yindọ mẹdopo sọgan wà azọ́n lọ. Sọn whenue gbọ́n mẹjitọ mítọn lẹ kú, Doris gbọṣi Chattanooga bo to sinsẹ̀n taidi gbehosọnalitọ titengbe.

To 1995, doto lẹ mọdọ n’bẹ azọ̀n cancer de la prostate bọ n’dona lẹkọyi États-Unis. Mí sawhé do Goldsboro, to Caroline du Nord, na finẹ tin to ṣẹnṣẹn na Tennessee fie whẹndo ṣie te po Pennsylvanie fie whẹndo Gerri tọn te po. Nukunpedomẹgo dotowhé tọn zọ́n bọ kansẹẹ lọ masọ nọ dotukla mi sọmọ todin ba, podọ mí to sinsẹ̀n to agun de mẹ to Goldsboro taidi gbehosọnalitọ titengbe madogánnọ.

Eyin n’flin owhe 65 linlán he n’yizan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ lẹ, n’nọ dopẹ́ dọ Jehovah ko dona yẹn po Gerri po na diọdo he mí basi nado sẹ̀n ẹn lẹ. Lehe hogbe Davidi tọn ehelẹ yin nugbo do sọ: ‘Hẹ nugbonọ, Jehovah na do ede hia di nugbonọ’!—2 Sam. 22:26.

[Yẹdide to weda 3]

Otọ́ ṣie po Mẹmẹsunnu Nichols po ze apajlẹ dagbe dai na mi

[Yẹdide to weda 4]

Yẹn po Gerri po wleawufo na Giliadi to 1952

[Yẹdide to weda 5]

To Wehọmẹ Giliadi tọn godo, mí yin azọ́ndena nado sẹ̀n taidi nugopọntọ tomẹyitọ to Hùwaji

[Yẹdide to weda 6]

Nugopọntọ tomẹyitọ lẹ po asi yetọn lẹ po to awuwlena plidopọ agbegbe yovo po mẹyuu po tọn de to 1966

[Yẹdide to weda 7]

Sinsẹ̀nzọn mẹdehlan tọn to Guyana yin ayajẹnu