Jehovah Basi Hihọ́na Yé to Oyẹ̀ Osó lẹ Tọn Glọ

NAWE de hùn ohọ̀n etọn to afọnnu bo mọ nuhe yin biblá de to pèkán ohọ̀n etọn tọn ji. E ze e bo pọ́n adusi po amiyọn po, ṣigba mẹdepope ma tin to aliho lọ ji. Mẹde wẹ na ko ze e do finẹ to zánmẹ. E hùn nulọ vude bo yawu lẹkọ biọ họmẹ bo sú ohọ̀n lọ. Etẹ nkọ! Owe sinai do Biblu ji he tin to alọhẹndotenamẹ glọ de wẹ tin to e mẹ! Nawe lọ gbò nulọ fán bo hodẹ̀ po ogbè he yido po nado dọnudo Jehovah na núdùdù gbigbọmẹ tọn họakuẹ enẹ.

Nujijọ enẹ wá aimẹ to Allemagne to owhe 1930 lẹ gblamẹ. To whenue Nazi lẹ jẹ gandu ji godo tlolo to 1933, azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn yin alọhẹndotena to fisusu to otò lọ mẹ. “Mí tindo nujikudo dọ yinkọ Jehovah tọn lilá ma sọgan yin alọhẹndotena gbọn gbedide gbẹtọvi de tọn poun dali,” wẹ Richard Rudolph he tindo owhe 100 linlán todin dọ. a “Onú titengbe he mí do nọ plọnnu bo nọ yizan to lizọnyizọn lọ mẹ wẹ owe sinai do Biblu ji lẹ. Ṣigba, e ma bọawu nado mọ owe enẹlẹ ba, na alọhẹndotenamẹ lọ wutu. Mí to nulẹnpọn gando lehe azọ́n lọ na zindonukọn do go.” E ma dẹn bọ Richard sè dọ emi sọgan gọalọ nado súdo nuhudo enẹ tọn to aliho he ma yin tlọlọ tọn mẹ. Ehe na yin wiwà to oyẹ̀ osó lẹ tọn glọ.—Whẹ. 9:36.

TO ALIHO NUGLỌ TỌN LẸ JI

Eyin hiẹ zingbejizọnlin pànta fie otọ̀ Elbe nọ sà sọn, to nukọn mẹ, hiẹ na mọ Osó Daho delẹ (Krkonoše), ehe tin to dogbó République Tchèque po Pologne po tọn ji. Dile etlẹ yindọ osó ehelẹ ma yiaga hugan mẹtlu 1 600, osin agó susu nọ ṣinyọ́n osó ehelẹ ji na nudi mẹtlu 3 bo nọ gbọṣi mọ na nudi osun ṣidopo to owhe dopodopo mẹ. Eyin mẹde yí nukunpẹvi do pọ́n ninọmẹ aimẹ tọn he nọ to didiọ to lẹdo enẹ mẹ, osin-agó sọgan bẹ jijà to ajiji mẹ bọ ewọ na tin to owù mẹ.

To owhe kanweko he wayi lẹ gblamẹ, pipli osó ehelẹ tọn ko wleawuna dogbó jọwamọ tọn de to ayimatẹn lẹ, ahọluduta lẹ po otò lẹ po ṣẹnṣẹn. E nọ vẹawu nado gbọn lẹdo lọ mẹ, enẹwutu to hohowhenu, susu mẹhe nọ nọ̀ lẹdo lọ mẹ lẹ tọn nọ bẹ nuhe osẹ́n  jẹagọdo lẹ dasá osó ehelẹ. To 1930, to whenue Osó Daho ehelẹ tin to dogbó Tchécoslovaquie po Allemagne po tọn ji, Kunnudetọ adọgbotọ delẹ jẹ aliho nuglọ tọn enẹlẹ he ji mẹde masọ nọ gbọn ba yizan ji. Nado wà etẹ? Nado nọ bẹ owe sinai do Biblu ji lẹ sọn fidevo wá otò lọ mẹ. Jọja Richard yin dopo to Kunnudetọ enẹlẹ mẹ.

ZỌNLINZINZIN OWÙ TỌN

Richard dọmọ: “To sẹfifo lẹ, mí omẹ ṣinawe-ṣinawe nọ zinzọnlin gbọn osó enẹlẹ ji bo nọ sọnú taidi mẹhe to sadi. Sọn awà Allemagne tọn ji, mí nọ yí nudi gànhiho atọ̀n zan nado dasá osó enẹlẹ jẹ Špindlerův Mlýn,” yèdọ ayidedai-tẹn de to nudi kilomẹtlu 17 to awà Tchécoslovaquie tọn mẹ. To azán enẹlẹ mẹ, Allemagne-nu susu wẹ nọ nọ̀ lẹdo enẹ mẹ. Dopo to yé mẹ wẹ glesi de he yigbe nado gọalọna mẹmẹsunnu lọ lẹ. Owe lẹ nọ yin didohlan gbọn pinpán mẹ sọn Prague wá tòpẹvi he tin to yakẹ de mẹ, bọ ewọ nọ yí osọ́-kẹkẹ he yè do nọ bẹ mẹhe wá finẹ na gbọjẹyíyí lẹ zan nado bẹ pali owe tọn lọ lẹ. Ewọ nọ bẹ yé yì ogle etọn mẹ bo nọ whlá yé do ogbé glọ bo nọ nọtepọn mẹhe na wá bẹ yé yì awà Allemagne tọn mẹ lẹ.

Richard zindonukọn dọmọ: “Eyin mí jẹ ogle enẹ mẹ, mí nọ bẹ yé do saki he yè nọ plá do nẹgbé lẹ mẹ, ehe yin awuwlena nado nọ bẹ agbàn pinpẹn. Dopodopo mítọn nọ hẹn agbàn he pẹ̀n na nudi kilo 50.” Na gbẹtọ lẹ nikaa doayi yé go, yé nọ wleali to whèjai plẹplẹ bo nọ zinzọnlin to zinvlu mẹ, bo nọ wá whégbè whẹpo ai do nọ họ́n. Ernst Wiesner he yin nugopọntọ lẹdo tọn to Allemagne to ojlẹ enẹ mẹ, basi zẹẹmẹ aliho hihọ́-basinamẹ tọn he nọ yin hihodo tọn dọmọ: “Mẹmẹsunnu awe nọ jẹnukọn podọ to whedepopenu he yé pé mẹde, yé nọ tá tọṣì hlan mẹhe to godo lẹ. Ehe nọ yin avase na mẹmẹsunnu he plá saki do nẹgbé bo ja to godo to nudi mẹtlu 100 lẹ nado whlá yede do ogbé lẹ mẹ to ali tó kakajẹ whenue mẹmẹsunnu awe he tin to nukọnna yé lẹ na do lẹkọwa bo yí hogbe de zan na yé nado zindonukọn, podọ hogbe ehe nọ yin didiọ to osẹ dopodopo mẹ.” Ṣigba, e ma yin ponọ Allemagne tọn he nọ do awù juju lẹ kẹdẹ wẹ yin owù na yé.

Richard dọmọ: “To whèjai gbèdopo, e biọ dọ ma wazọ́n na whenu dindẹn, enẹwutu n’wá jẹ aliji gbọn godo to whenue mẹmẹsunnu ṣie lẹ ko yì. Zinvlu do taun bọ osin agó to jijà bọ n’to sisọsisọ dile n’to zọnlinzin  gbọn osin agó he to jijà lọ mẹ. N’bu to fie atin delẹ tin te bo ma penugo nado yọ́n ali he n’na gbọn na gànhiho susu. Mẹhe nọ gbọn lẹdo ehe mẹ susu lẹ ko kú to aliho ehe mẹ. To whenue mẹmẹsunnu ṣie lẹ lẹkọja to afọnnu fuu wẹ n’wá dukosọ hẹ yé.”

Na nudi owhe atọ̀n, mẹmẹsunnu adọgbotọ enẹlẹ nọ gbọn osó lọ lẹ ji to osẹ dopodopo mẹ. To avivọ-whenu, yé nọ bẹ agbàn họakuẹ yetọn lẹ do saki mẹ to nẹgbé bo nọ do afọpa vonọtaun de he yè do nọ họ̀nwezun gbọn osin agó ji nado dasá osó lọ lẹ. To whedelẹnu, pipli mẹmẹsunnu 20 tọn nọ dasá dogbó lọ to okle, bo nọ do afọpa he na basi ohia do fie yé zinzọnlin gbọn lẹ. Nado dohia dọ pipli mẹhe to sadi lẹ tọn de poun wẹ yé yin, mẹmẹyọnnu delẹ nọ zọ̀n hẹ yé. Delẹ to yé mẹ nọ tin to nukọn bo nọ yìn gbakun yetọn do jẹhọn mẹ eyin yé doayi owù depope go.

Etẹwẹ nọ jọ eyin mẹhe yì bẹ agbàn lọ lẹ lẹkọ sọn gbejizọnlin zánmẹ tọn yetọn mẹ? Tito nọ yin bibasi nado hẹn ẹn diun dọ owe lọ lẹ yin mimá to afọdopolọji. Gbọnna? Owe lọ lẹ nọ yin biblá taidi adí bo nọ yin bibẹ yì pinpán-glintẹn he tin to Hirschberg. Owe he yin biblá lọ lẹ nọ yin didohlan awà voovo lẹ ji to Allemagne, fie mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po nọ yí nuyọnẹn do má yé na yisenọ hatọ lẹ te, dile e yin didohia do to bẹjẹeji. Azọ́n owe mimá tọn lọ tindo kanṣiṣa sọmọ bọ eyin mẹdopo yin wiwle, enẹ na hẹn nuhahun sinsinyẹn lẹ wá. Na nugbo tọn, to gbèdopo, yé pehẹ aliglọnnamẹnu he wá sọn fie yé ma donukun de.

To 1936, fihe owe mítọn nọ yin bibẹdo de yin mimọ sẹpọ Berlin. Delẹ to nuhe yin mimọ to finẹ lẹ mẹ wẹ owe biblá atọ̀n he yè ma yọ́n mẹhe do yé hlan sọn Hirschberg. Ponọ lẹ dindona nukinkan alọ tọn he to owe biblá lọ lẹ ji nado yọ́n omẹ titengbe dopo to pipli he nọ yì bẹ owe mítọn lẹ mẹ bo wle e. To ojlẹ vude godo, omẹ awe devo yin ayidego, gọna Richard Rudolph bo yin wiwle. Ṣigba, na mẹmẹsunnu lọ lẹ nọ kẹalọyi dọ emi wẹ hùwhẹ wutu, enẹ zọ́n bọ mẹdevo lẹ penugo nado zindonukọn to azọ́n owù tọn lọ mẹ na ojlẹ de.

NUHE MÍ SỌGAN PLỌN LẸ

Suhugan owe sinai do Biblu ji lẹ tọn he Kunnudetọ Allemagne tọn lẹ nọ mọyi lẹ nọ yin bibẹ gbọn saki he nọ yin pipla do nẹgbé lẹ mẹ gbọn Osó Daho lẹ ji. Ṣigba, e ma yin aliho nuglọ tọn he gbọn Osó Daho lẹ ji kẹdẹ wẹ yin yiyizan gba. Kakajẹ 1939 to whenue awhànpa Allemagne tọn lẹ yí Tchécoslovaquie, aliho mọnkọtọn de tin to dogbó otò enẹ tọn ji. Otò devo lẹ he tindo dogbó hẹ Allemagne wẹ France, Pays-Bas po Suisse po, podọ Kunnudetọ he tin to otò enẹlẹ mẹ ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ nado hẹn núdùdù gbigbọmẹ tọn wá na yisenọ hatọ yetọn he tin to homẹkẹn glọ lẹ.

To egbehe, suhugan mítọn wẹ sọgan mọ owe sinai do Biblu ji voovo he jlo mí lẹ yí. Vlavo hiẹ mọ owe yọyọ de yí to Plitẹnhọ Ahọluduta lọ tọn mẹ kavi yí i sọn nọtẹn Intẹnẹt tọn jw.org ji, naegbọn hiẹ ma na lẹnnupọndo azọ́n he yin wiwà nado hẹn owe ehe tin-to-aimẹ na we ji? Vlavo azọ́n ehe sọgan nọma yin wiwà gbọn osó he osin agó ṣinyọ́n lẹ ji to zánmẹ, ṣigba yisenọ hatọ towe susu lẹ wẹ gbọn ṣejannabi matindo dali wazọ́n sinsinyẹn na hiẹ nido mọ yé yí.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Asisa Nudọnamẹ lẹ tọn weda 3]

Fọto: Pavel Taclík

[Yẹdide to weda 4]

Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po he sọnú taidi mẹhe to sadi lẹ bẹ owe lẹ dasá Osó Daho lẹ biọ Allemagne

[Yẹdide to weda 5]

Osin agó he ṣinyọ́n Osó Daho lọ lẹ ji zọ́n bọ zọnlinzinzin gbọn yé ji yin owùnu