1. Be aliho he mẹ mí nọ yinuwa hẹ gbẹtọ lẹ te to lizọnyizọn lọ mẹ nọ yinuwado yé ji ya? Na apajlẹ. (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

TO OWHE delẹ die wayi, Klistiani asu po asi po de to otò Fiji tọn mẹ to mahẹ tindo to nujijla de mẹ nado basi oylọna gbẹtọ lẹ wá Oflin okú Klisti tọn. Dile yé to hodọna nawe de to gbonu owhé etọn tọn, jikun jẹ jijà ji. Mẹmẹsunnu lọ ze whèhẹ dopo jo na nawe lọ bọ ewọ po asi etọn po zan dopo. Homẹ asu po asi po lọ tọn hùn nado mọ nawe ehe to Oflin lọ tẹnmẹ. Nawe lọ dọ dọ emi ma flin nususu to nuhe Kunnudetọ lọ lẹ dọna emi lẹ mẹ. Ṣigba, aliho he mẹ Kunnudetọ lọ lẹ yinuwa hẹ ẹ te wẹ whàn ẹn nado wá Oflin lọ. Etẹwẹ gọalọna asu po asi po lọ nado yinuwa to aliho enẹ mẹ? Asu po asi po lọ yinuwa sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn.

2. Etẹwẹ nọ yin Osẹ́n Sika tọn, podọ nawẹ mí sọgan yí i do yizan mẹ gbọn?

² Etẹwẹ nọ yin Osẹ́n Sika tọn? Osẹ́n lọ wẹ ayinamẹ he Jesu na to whenue e dọmọ: “Nudepope he mìwlẹ jlo dọ gbẹtọ lẹ ni nọ wà na mì, mọkẹdẹ wẹ mìwlẹ dona nọ wà na yé do ga.” (Mat. 7:12) Nawẹ mí sọgan yí osẹ́n enẹ do yizan mẹ gbọn? Mí sọgan wàmọ gbọn afọdide awe delẹ zize dali. Tintan, mí dona kanse míde dọ, ‘Eyin n’tin to otẹn mẹlọ tọn mẹ, nawẹ n’na jlo dọ ni yinuwa hẹ mi gbọn?’ Awetọ, mí dona dovivẹnu nado yinuwa hẹ mẹlọ dile mí na jlo dọ ni yinuwa hẹ mí do.—1 Kọl. 10:24.

3, 4. (a) Basi zẹẹmẹ nuhewutu e ma yin yisenọ hatọ lẹ kẹdẹ wẹ mí na nọ yinuwa hẹ sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn. (b) Etẹ ji wẹ mí na dọhodo to hosọ ehe mẹ?

 ³ Mí nọ saba yí Osẹ́n Sika tọn do yizan mẹ to whenue mí to nuyiwa hẹ yisenọ hatọ mítọn lẹ. Ṣigba, Jesu ma dohia dọ mẹhe gando mí go to yise mẹ lẹ kẹdẹ wẹ mí dona nọ yinuwa hẹ sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn gba. Na taun tọn, to whenue e to hodọdo lehe mí dona nọ yinuwa hẹ gbẹtọ lẹpo, etlẹ yin kẹntọ mítọn lẹ do ji wẹ e donù Osẹ́n Sika tọn go. (Hia Luku 6:27, 28, 31, 35.) Eyin mí na yinuwa sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn to whenue mí to nuyiwa hẹ kẹntọ mítọn lẹ, nẹmunẹmu wẹ mí ma na wàmọ to whenue mí to kunnudena gbẹtọ lẹ, yèdọ mẹhe susu to yé mẹ sọgan “tindo ninọmẹ ahun mẹ tọn he jẹna ogbẹ̀ madopodo lẹ.”—Owalọ 13:48.

⁴ Todin, mí na dọhodo kanbiọ ẹnẹ he mí sọgan hẹn do ayiha mẹ to whenue mí to mahẹ tindo to lizọnyizọn lọ mẹ ji: Mẹnu wẹ n’to hodọna? Fie wẹ n’to hodọna mẹlọ te? Whetẹnu wẹ ojlẹ dagbe hugan nado dọhona gbẹtọ lẹ? Nawẹ n’dona dọhona gbẹtọ lẹ gbọn? Dile mí na mọ do, kanbiọ ehelẹ na gọalọna mí nado nọ lẹnnupọndo numọtolanmẹ mẹhe mí nọ dọyẹwheho na lẹ tọn ji bo diọada sọgbe hẹ ninọmẹ yetọn.—1 Kọl. 9:19-23.

5. Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí sọgan nọ kanse míde?

⁵ Mí nọ saba dọhona gbẹtọ voovo lẹ to lizọnyizọn mítọn mẹ. Mẹdopodopo wẹ wá sọn ninọmẹ voovo mẹ bosọ tindo nuhahun voovo lẹ. (2 Otan. 6:29) To whenue hiẹ to tintẹnpọn nado lá wẹndagbe lọ na mẹde, kanse dewe dọmọ: ‘Eyin yẹn wẹ yin mẹlọ, nukun tẹwẹ n’na jlo dọ mẹhe na dekunnuna mi ni yí do pọ́n mi? Be homẹ ṣie na hùn eyin e dawhẹna mi jẹnukọn whẹpo do dọyẹwheho na mi ya? Kavi n’na jlo dọ ni tẹnpọn nado yọ́n omẹ nankọ he n’yin?’ Nulinlẹnpọn do kanbiọ mọnkọtọn lẹ ji sọgan nọ flinnu mí nado yinuwa hẹ whétọ dopodopo sọgbe hẹ ninọmẹ etọn.

6, 7. Etẹwẹ hiẹ dona wà eyin mẹhe a dukosọ hẹ to lizọnyizọn lọ mẹ yinuwa taidi mẹhe gblehomẹ?

⁶ Mẹdepope ma nọ jlo dọ yè ni tindo pọndohlan agọ̀ gando emi go. Di apajlẹ, taidi Klistiani lẹ, mí nọ wà nuhe go mí pé lẹpo nado setonuna ayinamẹ Biblu tọn he dọ dọ ‘mí ni dike ohó mítọn ni nọ gọ́ na ojọmiọn to whepoponu.’ (Kọl. 4:6) Ṣigba na mí yin mapenọ wutu, mí nọ dọ onú delẹ to whedelẹnu he nọ wá vẹna mí to godo mẹ. (Jak. 3:2) Eyin e wá jọ bọ mí ṣì hodọna mẹde, vlavo na mí to pipehẹ nuhahun de to azán lọ ji wutu, mí ma na jlo dọ mẹlọ ni ylọ mí dọ fifiẹtọ kavi mẹmasitọ. Mí na donukun dọ mẹlọ na mọnukunnujẹemẹ dọ mí ma nọ yinuwa domọ to whelẹponu. Be mí ma dona do mẹtọnhopọn dopolọ hia mẹdevo lẹ ya?

⁷ Eyin hiẹ dukosọ hẹ mẹde to lizọnyizọn towe mẹ he yinuwa taidi mẹhe gblehomẹ, be e ma jẹ dọ hiẹ ni tẹnpọn nado mọnukunnujẹemẹ nuhewutu e do yinuwa to aliho enẹ mẹ ya? Be e ma na ko yindọ kọgbidinamẹ glọ wẹ e te to azọ́nmẹ kavi to wehọmẹ nẹ? Be e to ahidi hẹ azọ̀n sinsinyẹn de wẹ ya? To whẹho susu lẹ mẹ, whétọ he yinuwa taidi mẹhe gblehomẹ to tintan whenu lẹ nọ saba wá kẹalọyi owẹ̀n lọ eyin omẹ Jehovah tọn lẹ yí homẹdagbe po sisi po do yinuwa hẹ yé.—Howh. 15:1; 1 Pita 3:15.

8. Naegbọn mí ma dona nọ whleawu nado lá owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn na “gbẹtọ wunmẹ lẹpo”?

⁸ Gbẹtọ wunmẹ lẹpo wẹ mí nọ dọyẹwheho na to lizọnyizọn lọ mẹ. Di apajlẹ, to owhe agọe tọn lẹ mẹ, numimọ he hugan 60 wẹ sọawuhia to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn mẹ to hosọ lọ “Biblu Nọ Diọ Gbẹzan Mẹtọn” glọ. Susu mẹhe yin hodọdeji to hosọ ehelẹ mẹ tọn ko yin ajọtọ, ahànnumunọ, jaguda, kavi amasin adínọ nùtọ lẹ dai. Mẹdevo lẹ yin tonudọtọ, sinsẹ̀ngán, kavi ze yanwle agbasa tọn lẹ do otẹn tintan mẹ. Mẹdelẹ nọ doafọna gbẹzan fẹnnuwiwa tọn. Etomọṣo, yemẹpo  wẹ ko dotoaina wẹndagbe lọ, bo kẹalọyi nado plọn Biblu, bosọ basi diọdo lẹ to gbẹzan yetọn mẹ, bo gbọnmọ dali wá nugbo lọ mẹ. Enẹwutu, mí ma dona nọ wá tadona lọ kọ̀n dọ mẹdelẹ ma sọgan kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 6:9-11.) Kakatimọ, mí yọnẹn dọ “gbẹtọ wunmẹ lẹpo” wẹ sọgan kẹalọyi wẹndagbe lọ.—1 Kọl. 9:22.

9. Naegbọn mí dona nọ do sisi hia na owhé mẹdevo lẹ tọn?

⁹ Fie wẹ mí nọ dọhona gbẹtọ lẹ te to lizọnyizọn lọ mẹ? Owhé yetọn lẹ gbè wẹ mí nọ saba wàmọ te. (Mat. 10:11-13) Homẹ mítọn nọ hùn eyin mẹdevo lẹ do sisi hia na owhé po nutindo mítọn lẹ po. To popolẹpo mẹ, owhé mítọn yin nujọnu na mí. Mí nọ jlo dọ ni yin nọtẹn hihọ́ po aṣli tọn de po na mí. Mí dona nọ do sisi dopolọ hia kọmẹnu mítọn lẹ. Enẹwutu, to lizọnyizọn whédegbè jẹ whédegbè tọn mítọn mẹ, nuhe sọgbe wẹ e yin dọ mí ni nọ lẹnnupọndo lehe mí nọ yinuwa to owhé yetọn gbè do ji.—Owalọ 5:42.

10. Nawẹ mí sọgan dapana homẹ hinhẹngble na mẹdevo lẹ to lizọnyizọn mítọn mẹ gbọn?

¹⁰ To aihọn egbehe tọn he gọ́ na danuwiwa mẹ, whétọ susu lẹ ma nọ dejido jonọ lẹ go. (2 Tim. 3:1-5) Enẹwutu, mí ma dona yidogọna jimadedomẹgo enẹ. Di apajlẹ, mí ni dọ dọ mí jẹ owhé de gbè bo húhúhọ̀n. Eyin mẹde ma siọ, mí sọgan yin whiwhlepọn nado pọ́n fleṣenu kavi zinzọnlin lẹdo owhé lọ nado dín whétọ lọ. To lẹdo towe mẹ, be enẹ ma na hẹn homẹgble whétọ towe ya? Etẹwẹ kọmẹnu etọn lẹ na lẹn? Nugbo wẹ dọ mí dona wazọ́n yẹwhehodidọ mítọn tọn mlẹnmlẹn. (Owalọ 10:42) Mí nọ yí zohunhun do lá wẹndagbe lọ lẹdo pé, podọ mẹwhinwhàn mítọn sọgbe. (Lom. 1:14, 15) Etomọṣo, mí nọ gbọn nuyọnẹn dali dapana nudepope he na hẹn homẹgble mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Mí ma to ahlidanu depope hẹnwa to aliho depope mẹ, na lizọnyizọn mítọn ma nado yin homọdọdego.” (2 Kọl. 6:3) Eyin mí do sisi hia na owhé po nutindo mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn lẹ po tọn ji, walọyizan mítọn sọgan dọ̀n mẹdelẹ wá nugbo lọ mẹ.—Hia 1 Pita 2:12.

11. Naegbọn mí do nọ yọ́n pinpẹn etọn to whenue mẹdevo lẹ na sisi whenu mítọn?

¹¹ Taidi Klistiani lẹ, alọnu suhugan mítọn tọn nọ ján taun. Nado sọgan hẹn azọngban mítọn lẹ di, mí nọ ze yanwle lẹ dai bo nọ basi tito mítọn lẹ po sọwhiwhe po. (Efe. 5:16; Flp. 1:10) Eyin nude wá doalọtena tito mítọn to ajiji mẹ, ehe sọgan hẹn mí gblehomẹ. Enẹwutu, mí nọ yọ́n pinpẹn etọn to whenue mẹde na sisi whenu mítọn, bo nọ glido to whenue e dọnsẹpọ mí nado dọho de bo ma hẹn whenu mítọn gú. Nawẹ Osẹ́n Sika tọn hinhẹn do ayiha mẹ sọgan gọalọna mí nado do sisi hia mẹhe mí nọ dọyẹwheho na lẹ gbọn?

12. Nawẹ mí sọgan yọ́n ojlẹ he mẹ gbẹtọ lẹ nọ vò te hugan to aigba-denamẹ mítọn ji gbọn?

¹² Mí dona tẹnpọn nado yọ́n ojlẹ dagbe hugan he mẹ mí na dọhona whétọ lẹ te. To aigba-denamẹ mítọn ji, whetẹnu wẹ gbẹtọ lẹ nọ saba tin to whégbè? Whetẹnu wẹ yé nọ saba vò nado dotoai? E na yọ́n dọ mí ni nọ vọ́ tito mítọn jlado nado sọgan dọho hẹ yé to ojlẹ enẹlẹ mẹ. To awà delẹ ji to aihọn lọ mẹ, azọ́n whédegbè jẹ whédegbè tọn mítọn nọ saba tindo kọdetọn dagbe to whèjai lẹ. Eyin nudopolọ wẹ nọ jọ to aigba-denamẹ mìtọn ji, be hiẹ sọgan vọ́ tito towe basi nado nọ dọyẹwheho sọn whédegbè jẹ whédegbè etlẹ yin na ojlẹ de to whèjai lẹ ya? (Hia 1 Kọlintinu lẹ 10:24.) Mí sọgan deji dọ Jehovah na dona avọ́sinsan depope he mí basi nado tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ to ojlẹ he mẹ mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn lẹ ji nọ vò hugan te.

13. Nawẹ mí sọgan do sisi hia whétọ de gbọn?

¹³ Nawẹ mí sọgan do sisi hia gbẹtọ lẹ dogọ  gbọn? Eyin mí mọ mẹde he dotoaina mí, mí dona dekunnuna ẹn ganji ṣigba mí ma dona nọ e dè zẹjlẹgo. Whétọ lọ sọgan ko klan ojlẹ enẹ dovo nado wà nude he yin nujọnu na ẹn. Eyin e dọ dọ alọnu emitọn ján, mí sọgan dọ dọ mí na nọ glido podọ mí dona yin nugbonọ na opà he mí do. (Mat. 5:37) To whenue hiẹ jlo na dotana hodọdopọ de, e na yọ́n dọ a ni kanse mẹlọ nado yọ́n whenue e na vò bọ a nado wá e dè whladopo dogọ. Wẹnlatọ delẹ ko mọdọ e nọ yọ́n nado dọ dọ, “E na vivi na mi nado lẹkọwa. Be e na yọ́n eyin n’kanwe hlan we gbọn alokan ji kavi ylọ we whẹpo do wá ya?” Eyin mí nọ diọada sọgbe hẹ tito mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ tọn, be mí to apajlẹ Paulu tọn hodo niyẹn, mẹhe ‘ma nọ to ale edetiti tọn dín adavo mẹsusu tọn, na yé nido sọgan yin whinwhlẹngán.’—1 Kọl. 10:33.

14-16. (a) Naegbọn mí dona nọ dọ nuhewutu mí do wá whétọ lẹ dè na yé? Na apajlẹ. (b) Aliho nuzedonukọnnamẹ tọn tẹwẹ nugopọntọ tomẹyitọ de mọdọ e nọ tindo kọdetọn dagbe?

¹⁴ Mí ni dọ dọ mẹde ylọ we to alokan ji to gbèdopo, ṣigba bọ a ma yọ́n mẹlọ. Jonọ de wẹ, ṣigba e kanbiọ we núdùdù he a nọ yiwanna hugan. Hiẹ na kanse dewe mẹhe mẹlọ yin, podọ nuhe e jlo na yọnẹn taun. Na a ma jlo na ylangbè na ẹn wutu, hiẹ sọgan dọho hẹ ẹ na ojlẹ de ṣigba bo na doalọtena hodọdopọ lọ to enẹgodo. To alọ devo mẹ, mí ni dọ dọ mẹlọ dọ yinkọ etọn na we, bo dohia we dọ emi nọ wazọ́n he gando núdùdù go, bosọ gbọn homẹdagbe dali dọna we dọ emi tindo nudọnamẹ delẹ he na gọalọna we. Enẹ sọgan zọ́n bọ hiẹ na jlo nado dotoaina ẹn. To popolẹpo mẹ, mí nọ yọ́n pinpẹn etọn eyin  gbẹtọ lẹ yí zinzin do dọhona mí to aliho he họnwun mẹ. Nawẹ mí sọgan wà nudopolọ na mẹhe mí nọ dukosọ hẹ to lizọnyizọn lọ mẹ lẹ gbọn?

¹⁵ To aigba-denamẹ susu lẹ ji, mí dona nọ dọ nuhewutu mí do wá yé dè. Nugbo wẹ dọ mí tindo nudọnamẹ nujọnu tọn lẹ he whétọ mítọn ma yọnẹn, ṣigba mí ni dọ dọ mí ma dọ yinkọ mítọn na whétọ lọ jẹnukọn bo bẹ hodidọ mítọn jẹeji poun po kanbiọ ehe po dọmọ: “Eyin hiẹ penugo nado didẹ nuhahun he to aihọn mẹ lẹ, detẹ wẹ a na didẹ jẹnukọn?” Mí yọnẹn dọ lẹndai kanbiọ enẹ tọn wẹ nado yọ́n nuhe mẹlọ lẹn podọ to enẹgodo nado deanana mẹlọ yì nuhe Biblu dọ ji. Ṣigba, whétọ lọ sọgan kanse ede dọ, ‘Mẹnu wẹ yin jonọ ehe, naegbọn e do kàn kanbiọ ehe sè? Podọ etẹwẹ yin ehe lẹpo?’ Enẹwutu, mí dona tẹnpọn nado nọ hẹn whétọ lẹ voawu. (Flp. 2:3, 4) Nawẹ mí sọgan wà ehe gbọn?

¹⁶ Nugopọntọ tomẹyitọ de mọdọ aliho he bọdego ehe nọ tindo kọdetọn dagbe. To whenue e ko dọnudo whétọ de bo dọ mẹhe e yin godo, e nọ ze vọkan alọnuwe pẹvi lọ, Be Hiẹ Jlo Na Yọ́n Nugbo lọ Ya? tọn dopo na ẹn bo nọ dọmọ: “Mí to owe ehe dopodopo yí na mẹlẹpo to egbehe. E dọhodo kanbiọ voovo ṣidopo he mẹsusu nọ kanse ji. Vọkan towe niyẹn.” Mẹmẹsunnu lọ na linlin dọ suhugan gbẹtọ lẹ tọn nọ voawu to whenue yé yọ́n nuhewutu mí do wá yé dè. To whenẹnu, e nọ saba bọawu nado bẹ hodọdopọ de jẹeji. To enẹgodo nugopọntọ tomẹyitọ lọ nọ kanse mẹlọ dọmọ: “Be hiẹ ko lẹnnupọndo depope to kanbiọ ehelẹ mẹ ji pọ́n ya?” Eyin whétọ lọ de dopo to kanbiọ lọ lẹ mẹ, mẹmẹsunnu lọ nọ hùn alọnuwe pẹvi lọ bo nọ dọhodo nuhe Biblu dọ gando kanbiọ lọ go ji na ẹn. Kavi eyin whétọ lọ to winyan kú, ewọ nọ de dopo to kanbiọ lọ lẹ mẹ bo nọ zindonukọn to hodọdopọ lọ mẹ. Na nugbo tọn, aliho susu lẹ mẹ wẹ mí sọgan bẹ hodọdopọ jẹeji te. To lẹdo delẹ mẹ, whétọ delẹ sọgan donukun dọ mí ni yinuwa to aliho de mẹ whẹpo do dọ nuhewutu mí do wá e dè. Onú titengbe lọ wẹ yindọ mí ni nọ diọadana nuzedonukọnnamẹ mítọn lẹ sọgbe hẹ aṣa he nọ yin hihodo to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ.

17. Dile mí mọ do to hosọ ehe mẹ, etẹwẹ yin delẹ to aliho he mẹ mí sọgan nọ yinuwa sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn te lẹ mẹ?

¹⁷ Enẹwutu, etẹlẹ wẹ mí ko plọn he na gọalọna mí nado yinuwa sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn to lizọnyizọn mítọn mẹ? Mí nọ yinuwa hẹ whétọ dopodopo sọgbe hẹ ninọmẹ etọn. Mí nọ do sisi hia na owhé po nutindo whétọ lọ tọn devo lẹ po. Mí nọ dovivẹnu nado tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ to ojlẹ he mẹ whétọ lẹ sọgan tin to whégbè bo vò nado dotoai te. Podọ, mí nọ bẹ nuzedonukọnnamẹ mítọn jẹeji sọgbe hẹ aṣa he gbẹtọ lẹ nọ hodo to aigba-denamẹ mítọn ji.

18. Ale tẹlẹ wẹ mí na mọyi eyin mí nọ yinuwa hẹ mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ dile mí nọ jlo dọ yè ni yinuwa hẹ mí do?

¹⁸ Eyin mí nọ yinuwa hẹ mẹhe tin to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ dile mí nọ jlo dọ mẹdevo lẹ ni yinuwa hẹ mí do, enẹ nọ hẹn ale susu wá. Eyin mí nọ yí homẹdagbe po mẹtọnhopọn po do yinuwa hẹ mẹdevo lẹ, mí nọ do nujọnu-yinyin nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe lẹ tọn hia, bọ hinhọ́n mítọn nọ họnwun, podọ ehe nọ pagigona Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn. (Mat. 5:16) Mí sọgan dọ̀n gbẹtọ susu wá nugbo lọ mẹ gbọn aliho he mẹ mí nọ dọhona gbẹtọ lẹ te dali. (1 Tim. 4:16) Vlavo mẹhe mí nọ dọyẹwheho na lẹ kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn kavi lala, mí nọ tindo pekọ to yinyọnẹn mẹ dọ mí to nuhe go mí pé lẹpo wà nado hẹn lizọnyizọn mítọn di. (2 Tim. 4:5) Mì gbọ dopodopo mítọn ni hodo apajlẹ apọsteli Paulu tọn, mẹhe wlan dọmọ: “Yẹn wà onú lẹpo na wẹndagbe lọ tọn wutu, na yẹn nido má ẹn hẹ mẹdevo lẹ.” (1 Kọl. 9:23) Enẹwutu, mì gbọ mí ni nọ yinuwa sọgbe hẹ Osẹ́n Sika tọn to lizọnyizọn mítọn mẹ to whelẹponu.