1. Nuhudo tẹwẹ gbẹtọvi lẹpo tindo, podọ mẹnu wẹ sọgan hẹn pekọ wá na nuhudo enẹ?

GBẸTỌVI lẹpo wẹ tindo nuhudo sinsinyẹn nado dọnsẹpọ mẹdevo lẹ. Omẹ awe nọ “dọnsẹpọ yede eyin yé yiwanna yede sisosiso bosọ yọ́n yede ganji.” To jọwamọ-liho, mí nọ hẹn haṣinṣan he mí tindo hẹ hagbẹ whẹndo mítọn tọn lẹ po họntọn mítọn he yiwanna mí bo nọ mọnukunnujẹ mí mẹ ganji lẹ po go gligli. Etomọṣo, Mẹhe mí dona tindo haṣinṣan pẹkipẹki hẹ hugan wẹ Mẹdatọ Daho mítọn.—Yẹwh. 12:1.

2. Opagbe tẹwẹ Jehovah do na mí, ṣigba naegbọn mẹsusu ma nọ yise to opagbe enẹ mẹ?

² Jehovah dotuhomẹna mí to Ohó etọn mẹ nado “dọnsẹpọ” emi, podọ e dopagbe dọ eyin mí wàmọ, “ewọ na dọnsẹpọ” mí. (Jak. 4:8) Linlẹn homẹmiọnnamẹ tọn nankọ die! Etomọṣo, mẹsusu nọ lẹndọ e ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado yise dọ Jiwheyẹwhe jlo nado dọnsẹpọ yé; yé nọ mọdọ yé ma jẹ nado dọnsẹpọ ẹ kavi dọ e ko dẹn do yé gbau. Be e yọnbasi nugbonugbo nado dọnsẹpọ Jehovah ya?

3. Nugbo tẹwẹ mí dona yọnẹn gando Jehovah go?

³ Nugbo lọ wẹ yindọ Jehovah “ma dẹn do dopodopo” mẹhe jlo na mọ ẹn lẹ tọn, enẹwutu e yọnbasi nado yọ́n ewọ. (Hia Owalọ  lẹ 17:26, 27; Psalm 145:18.) Lẹndai Jiwheyẹwhe mítọn tọn wẹ yindọ gbẹtọvi mapenọ lẹ ni dọnsẹpọ ẹ, podọ e to gbesisọ mẹ bosọ jlo nado do nukundagbe hia yé taidi họntọn vivẹ́ etọn lẹ. (Isa. 41:8; 55:6) Sọn numimọ edetiti tọn mẹ, Psalm-kantọ lọ wlan gando Jehovah go dọmọ: “Hiẹ he nọ sè odẹ̀, dè we wẹ gbẹtọ lẹpo ja. Donanọ wẹ mẹhe hiẹ de, he hiẹ hẹn sẹpọ dewe.” (Ps. 65:2, 4) To kandai he tin to Biblu mẹ gando Asa, ahọlu Juda tọn go mẹ, mí mọ lehe ewọ dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe do po lehe Jehovah yinuwa do po. *

4. Apajlẹ tẹwẹ Ahọlu Asa zedai na omẹ Juda tọn lẹ?

⁴ Ahọlu Asa tindo zohunhun ayidego tọn de na sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke, na e de tẹmpli galilọ po boṣiọ-sinsẹ̀n po tọn he ko gbayipe taun to otò lọ mẹ lẹ sẹ̀. (1 Ahọ. 15:9-13) Po awuvivo hodidọ tọn daho de po, e dotuhomẹna omẹ Juda tọn lẹ nado “dín OKLUNỌ, Jiwheyẹwhe otọ́ yetọn lẹ tọn, podọ nado nọ basi osẹ́n lọ po gbedide lọ po.” Jehovah dona owhe ao tintan gandudu Asa tọn lẹ bọ jijọho tin. Mẹnu wẹ Asa mọdọ e yin asisa jijọho enẹ tọn? E dọna gbẹtọ lọ lẹ dọmọ: “Aigba gbẹsọ tin to mí nukọn, na mí to OKLUNỌ Jiwheyẹwhe mítọn dín wutu; míwlẹ ko dín in, ewọ ko sọ na gbọjẹ mí to adà lẹpo ji.” (2 Otan. 14:1-7) Pọ́n nuhe jọ bọdego.

5. Ninọmẹ tẹ mẹ wẹ Asa dohia te dọ emi nọ ganjẹ Jiwheyẹwhe go, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

⁵ Ze dewe do ninọmẹ Asa tọn mẹ. Zela Etiopianu lọ hẹn awhànfuntọ etọn 1 000 000 po awhàn-kẹkẹ 300 po bo tọ́nawhàn Juda. (2 Otan. 14:8-10) Nawẹ hiẹ na ko yinuwa gbọn eyin a mọ awhànpa daho enẹ to awhànfọ de biọ ahọluduta towe mẹ? Awhànfuntọ he hiẹ tindo ma hugan 580 000! Na awhànfuntọ kẹntọ towe lẹ tọn sù sọmọ bọ awhànfuntọ towe 1 na pehẹ kẹntọ 2 wutu, hiẹ sọgan kanse dewe nuhewutu Jiwheyẹwhe jotẹnna onú mọnkọtọn nado jọ. Nado yinuwa to niyaniya mẹ, be hiẹ na tẹnpọn nado didẹ whẹho enẹ sọgbe hẹ nuyọnẹn towe titi wẹ ya? Nuyiwa Asa tọn dohia dọ e tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ Jehovah bosọ dejido ewọ go. E hodẹ̀ vẹkuvẹku hlan Jehovah dọmọ: “OKLUNỌ E Jiwheyẹwhe mítọn, gọalọna mí; na míwlẹ dodo gowe, podọ to oyín towe mẹ wẹ yè hẹn mí wá mẹsusu helẹ ji. OKLUNỌ E, hiẹ wẹ Jiwheyẹwhe mítọn; a dike gbẹtọ glonú to mí ji blo.” Nawẹ Jiwheyẹwhe na gblọndo obiọ ahundopo tọn Asa tọn gbọn? “OKLUNỌ hò Etiopianu lẹ lọ.” Dopo tata to kẹntọ lọ lẹ mẹ ma gán to awhàn lọ mẹ!—2 Otan. 14:11-13.

6. Apajlẹ Asa tọn tẹwẹ mí dona hodo?

⁶ Etẹwẹ gọalọna Asa nado dejido anademẹ po hihọ́-basinamẹ Jiwheyẹwhe tọn po go mlẹnmlẹn? Biblu dọ dọ, “Asa sọ wà enẹ he yin jijlọ to nukun OKLUNỌ tọn lẹ mẹ,” podọ “[ahun etọn] yin pipé po OKLUNỌ po.” (1 Ahọ. 15:11, 14) Mílọsu dona nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe po ahun pipé de po. Onú titengbe wẹ e yin nado wàmọ, eyin mí na tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ ewọ todin podọ to sọgodo. Lehe mí dopẹ́ dọ Jehovah ze afọdide tintan lọ nado dọ̀n mí sẹpọ ede bo gọalọna mí nado wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ ẹ bo hẹn e go do sọ! Mì gbọ mí ni lẹnnupọndo aliho awe he mẹ Jiwheyẹwhe wàmọ te lẹ ji.

7. (a) Etẹwẹ Jehovah wà nado dọ̀n mí sẹpọ ede? (b) Aliho titengbe hugan tẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe dọ̀n mí sẹpọ ede te?

⁷ Jehovah do owanyi hia gbẹtọvi lẹ gbọn aigba whanpẹnọ de didá na mí dali. E gbẹ́ nọ do owanyi etọn hia mí, na e nọ hẹn mí dogbẹ̀ gbọn nudida jiawu etọn lẹ  dali. (Owalọ 17:28; Osọ. 4:11) Humọ, Jehovah nọ penukundo nuhudo gbigbọmẹ tọn mítọn lẹ go. (Luku 12:42) E sọ hẹn mí deji dọ emi lọsu wẹ nọ dotoaina odẹ̀ he mí nọ hò hlan ẹn lẹ. (1 Joh. 5:14) Ṣigba, aliho titengbe hugan he mẹ Jehovah dọ̀n mí sẹpọ ede bọ mí dọnsẹpọ ẹ te wẹ yindọ, e do owanyi etọn hia mí gbọn ofligọ lọ dali. (Hia 1 Johanu 4:9, 10, 19.) Jehovah do “Visunnu detọ́n dopo akàn etọn” hlan aigba ji, na mí nido yin tuntundote sọn ylando po okú po si.—Joh. 3:16.

8, 9. Azọngban tẹwẹ Jesu hẹndi to lẹndai Jehovah tọn mẹ?

⁸ Jehovah ko hẹn ẹn yọnbasi na gbẹtọvi he tlẹ nọgbẹ̀ jẹnukọnna Klisti lẹ nado mọaleyi sọn ofligọ lọ mẹ. Sọn whenue Jehovah ko dọ dọdai gando Whlẹngántọ sọgodo tọn gbẹtọvi lẹ tọn go, e taidi dọ ofligọ lọ ko yin súsú to nukun etọn mẹ wẹ nkọ, na e yọnẹn dọ lẹndai emitọn ma na gboawupo. (Gẹn. 3:15) To owhe kanweko lẹ godo, apọsteli Paulu do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia Jiwheyẹwhe na “ofligọ he Klisti Jesu suahọ etọn nado tún mí dote lọ.” Paulu yidogọ dọmọ: “Jiwheyẹwhe to ylando he ko yin wiwà wayi lẹ jonamẹ dile e to homẹfa dohia.” (Lom. 3:21-26) Azọngban vonọtaun nankọ die Jesu hẹndi na mí nido sọgan sẹpọ Jiwheyẹwhe!

⁹ Jesu kẹdẹ gblamẹ wẹ gbẹtọ whiwhẹnọ lẹ sọgan yọ́n Jehovah bo tindo haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ ewọ te. Nawẹ Owe-wiwe lẹ do nugbo ehe hia gbọn? Paulu wlan dọmọ: “Jiwheyẹwhe do owanyi ede tọn hia mí to enẹ mẹ dọ, dile mí gbẹ́ to ylandonọ yin, Klisti kú na mí.” (Lom. 5:6-8) Jehovah wleawuna avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn, e ma yin na mí jẹ na ẹn wutu wẹ gbá, ṣigba na ewọ yiwanna mí sisosiso wutu. Jesu dọmọ: “Mẹdepope ma sọgan wá dè e adavo Otọ́ he do mi hlan dọ̀n ẹn.” To ojlẹ devo mẹ e dọmọ: “Mẹdepope ma nọ wá Otọ́ dè adavo gbọn yẹn gblamẹ.” (Joh. 6:44; 14:6) Gbigbọ wiwe wẹ Jehovah nọ yizan nado dọ̀n gbẹtọ lẹ wá ede dè gbọn Jesu gblamẹ bo nọ gọalọna yé nado gbọṣi owanyi Etọn mẹ podọ nado tindo todido ogbẹ̀ madopodo tọn. (Hia Juda 20, 21.) Sọ lẹnnupọndo aliho devo he mẹ Jehovah nọ dọ̀n mí sẹpọ ede te ji.

10. Etẹwẹ Biblu plọn mí he gọalọna mí nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe dogọ?

¹⁰ Sọn bẹjẹeji hosọ ehe tọn kakajẹ fi, mí ko yí wefọ lẹ zan sọn owe Biblu tọn voovo 14 mẹ. Eyin Biblu tọn dẹ́n, nawẹ mí sọgan yọnẹn dọ mí sọgan dọnsẹpọ Mẹdatọ mítọn gbọn? Nawẹ mí sọgan ko plọnnu gando ofligọ lọ po lehe mí sọgan dọnsẹpọ Jehovah gbọn Jesu gblamẹ do po go gbọn? Jehovah gbọdo gbẹtọ lẹ gbọn gbigbọ wiwe etọn gblamẹ nado kàn Biblu, ehe de jẹhẹnu he dọnmẹdogo etọn lẹ po lẹndai jiawu etọn lẹ po hia. Di apajlẹ, Jehovah basi zẹẹmẹ ede tọn na Mose to Eksọdusi 34:6, 7 mẹ dọ emi yin “Jiwheyẹwhe he gọ́ na akọndonanu podọ dagbewanyinọ, awuwhletọ nado sadi, podọ susunọ to lẹblanu po nugbo po mẹ; he nọ yí lẹblanu whlá na fọtọ́n fọtọ́n lẹ, he nọ jona ylankan po ylanwiwa po po ylando po.” Mẹnu wẹ ma na jlo nado dọnsẹpọ omẹ mọnkọtọn? Jehovah yọnẹn dọ dile mí na to nususu plọn gando emi go gbọn Biblu gblamẹ, mọ wẹ emi na yin omẹ nujọnu tọn de na mí bọ mí nasọ dọnsẹpọ emi do.

11. Naegbọn mí dona dovivẹnu nado plọnnu gando jẹhẹnu po aliho he mẹ Jiwheyẹwhe nọ yinuwa te lẹ po go? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

¹¹ Nado basi zẹẹmẹ lehe mí sọgan dovivẹnu bo tindo haṣinṣan pẹkipẹki hẹ Jiwheyẹwhe do tọn, homẹbibiọ owe lọ Dọnsẹpọ Jehovah tọn dọmọ: “Nado sọgan jihọntọn hẹ mẹde, kanṣiṣa lọ nọ sinai do yinyọ́n mẹlọ ganji, gọna owanyi po pinpẹn-nutọn tintindo na jijọ vonọtaun etọn lẹ po ji. Enẹwutu, dile e yin didohia to Biblu mẹ do, jẹhẹnu Jiwheyẹwhe  tọn lẹ po aliho he mẹ e nọ yinuwa te lẹ po yin hosọ titengbe de he jẹna pinplọn.” Lehe mí dopẹ́ dọ Jehovah hẹn ẹn diun dọ Ohó etọn yin kinkan to aliho de mẹ, na mí gbẹtọvi lẹ nido mọnukunnujẹemẹ do sọ!

12. Naegbọn Jehovah yí gbẹtọvi lẹ zan nado kàn Biblu?

¹² Jehovah sọgan ko yí angẹli lẹ zan nado kàn nuhe tin to Owe-wiwe lẹ mẹ. To popolẹpo mẹ, yé tindo ojlo sisosiso to mí mẹ podọ to nuyiwa mítọn lẹ mẹ. (1 Pita 1:12) Ayihaawe ma tin dọ angẹli lẹ sọgan ko kàn owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn na gbẹtọvi lẹ. Ṣigba, be yé sọgan ko mọ nulẹ hlan dile gbẹtọvi de sọgan wà do ya? Be yé na ko penugo nado dọ nuhe yin nuhudo, awugbopo, po nujlomẹ mítọn lẹ po to gigọ́ mẹ ya? Lala, Jehovah yọ́n dogbó yetọn to whẹho ehe mẹ. Na Jehovah yí gbẹtọvi lẹ zan nado kàn Biblu wutu, e zọ́n bọ nuhe tin to e mẹ lẹ gando mí go tlọlọ. Mí sọgan mọnukunnujẹ linlẹn gọna numọtolanmẹ mẹhe kàn Biblu lẹ po mẹdevo he yin nùdego to Owe-wiwe mẹ lẹ po tọn mẹ. Mí sọgan vẹawu yé na flumẹjijẹ, ayihaawe tintindo, po mapenọ-yinyin yetọn po, podọ mí sọgan sọ jaya hẹ yé to kọdetọn dagbe yetọn lẹ mẹ. Taidi yẹwhegán Elija, mẹhe kàn Biblu lẹpo wẹ tindo “numọtolanmẹ taidi mítọn lẹ nkọ.”—Jak. 5:17.

13. Nawẹ odẹ̀ Jona tọn yinuwado jiwe gbọn?

¹³ Di apajlẹ, be angẹli de sọgan ko dọ numọtolanmẹ he Jona tindo lẹ to gigọ́ mẹ to whenue yẹwhegán lọ họ̀nna azọ́n he Jiwheyẹwhe dena ẹn lọ ya? Lehe e sọgbe do sọ dọ Jona lọsu wẹ Jehovah yizan nado basi kandai nujijọ enẹ tọn gọna odẹ̀ ahundopo tọn he e hò hlan Jiwheyẹwhe to hùzànmẹ! Jona dọmọ: “Whenuena alindọn ṣie kúṣiọ to ohò ṣie mẹ, yẹn flin OKLUNỌ.”—Jona 1:3, 10; 2:1-9.

14. Naegbọn hiẹ sọgan mọnukunnujẹ nuhe Isaia dọ gando ede go lẹ mẹ?

¹⁴ Sọ lẹnnupọndo nuhe Jehovah gbọdo  Isaia nado wlan gando ede go ji. To whenue yẹwhegán lọ ko mọ gigo Jiwheyẹwhe tọn to numimọ mẹ godo, e yin whinwhàn nado dọ gando ylandonọ-yinyin ede tọn go dọmọ: “Dindọn wẹ yẹn na yẹn pòta; na yẹn basi omẹ nùflo mawénọ, yẹn sọ tin to ṣẹnṣẹn omẹ nùflo mawénọ lẹ tọn: na nukun ṣie ko mọ ahọlu, OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn.” (Isa. 6:5) Angẹli tẹwẹ na ko yin whinwhàn nado dọho mọnkọtọn lẹ? Ṣigba, Isaia dọ ohó enẹlẹ podọ mí sọgan vẹawu i, na mí sọgan mọnukunnujẹ numọtolanmẹ etọn mẹ wutu.

15, 16. (a) Naegbọn mí sọgan mọnukunnujẹ numọtolanmẹ gbẹtọvi devo lẹ tọn mẹ? Na apajlẹ. (b) Etẹwẹ na gọalọna mí nado dọnsẹpọ Jehovah dogọ?

¹⁵ Be angẹli lẹ na ko penugo nado dọ dọ emi “ma jẹ,” dile Jakọbu dọ do, kavi dọ dọ emi yin “ylandonọ,” dile Pita mọdọ emi yin do ya? (Gẹn. 32:10; Luku 5:8) Be ‘obu sọgan di yé’ dile obu di devi Jesu tọn lẹ do, kavi dọ angẹli dodonọ lẹ ni tindo nuhudo nado “wleawuna adọgbigbo” to nukundiọsọmẹ nukọn nado sọgan lá wẹndagbe lọ dile Paulu po mẹdevo lẹ po wà do ya? (Joh. 6:19; 1 Tẹs. 2:2) Lala, angẹli lẹ yin pipé to aliho lẹpo mẹ bosọ tindo huhlọn he hugan jọwamọ tọn. Ṣigba, to whenue gbẹtọvi mapenọ lẹ do numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ hia, mí nọ mọnukunnujẹ yé mẹ to afọdopolọji, na gbẹtọvi tata lẹ wẹ mílọsu yin wutu. To whenue mí hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn, mí sọgan ‘jaya hẹ mẹhe to ayajẹ lẹ; bo viavi hẹ mẹhe to avivi lẹ.’—Lom. 12:15.

¹⁶ Eyin mí lẹnnupọndo nuhe Biblu dọ gando aliho he mẹ Jehovah yinuwa hẹ devizọnwatọ hohowhenu tọn etọn lẹ te go ji, mí na mọ nususu plọn gando Jiwheyẹwhe mítọn go, mẹhe yí homẹfa po owanyi po do dọnsẹpọ gbẹtọvi mapenọ enẹlẹ. Gbọnmọ dali, mí na yọ́n Jehovah ganji, bo na sọ yiwanna ẹn sisosiso. Taidi kọdetọn de, mí na penugo nado dọnsẹpọ ẹ dogọ.—Hia Psalm 25:14.

17. (a) Ayinamẹ dagbe tẹwẹ Azalia na Asa? (b) Nawẹ Asa gbẹkọ ayinamẹ Azalia tọn go gbọn, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

¹⁷ To whenue Ahọlu Asa gbawhàn do awhànpa Etiopianu lẹ tọn ji godo, Azalia yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn dọ ohó nuyọnẹn tọn de na ewọ po omẹ etọn lẹ po. Azalia dọmọ: “OKLUNỌ tin to mì dè, whenuena mìwlẹ tin to ewọ dè; podọ eyin mìwlẹ dín in, e na yin mimọ sọn mì mẹ; ṣigba eyin mì gbẹ́ ẹ dai, ewọ nasọ gbẹ́ mì dai.” (2 Otan. 15:1, 2) Ṣigba to nukọn mẹ, Asa ma yí ayinamẹ dagbe enẹ do yizan mẹ. To whenue ahọluduta Islaeli tọn he tin to agewaji sìn-adán na Asa, e biọ alọgọ Silianu lẹ tọn. Kakati nado dawhá ylọ Jehovah whladopo dogọ bo biọ alọgọ etọn, e basi gbekọndopọ de hẹ kosi lẹ. Abajọ Jehovah dọna Asa dọmọ: “Hiẹ ko wà oklenọnu to ehe mẹ; na sọn dinvie yì hiẹ na tindo awhàn lẹ.” Podọ awhàn kẹdẹ wẹ Asa fùn to pipotọ gandudu etọn tọn whenu. (2 Otan. 16:1-9) Etẹwẹ mí plọn sọn nujijọ ehe mẹ?

18, 19. (a) Etẹwẹ mí dona wà eyin mí dike bọ kinklan tin to míwlẹ po Jiwheyẹwhe po ṣẹnṣẹn? (b) Nawẹ mí sọgan dọnsẹpọ Jehovah dogọ gbọn?

¹⁸ Mí ma dona jẹla sọn Jehovah dè pọ́n gbede. Eyin mí dike bọ kinklan de tin to míwlẹ po ewọ po ṣẹnṣẹn, mí dona yinuwa sọgbe hẹ Hosea 12:6 he dọmọ: “Lẹ́ do Jiwheyẹwhe towe dè: yìn lẹblanu po whẹdida po, bo nọtepọn Jiwheyẹwhe towe to whepoponu.” Enẹwutu, mì gbọ mí ni to dindọnsẹpọ Jehovah dogọ gbọn nulinlẹnpọn do ofligọ lọ ji po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po dali, podọ gbọn sọwhiwhe yíyí do plọn Ohó etọn Biblu dali.—Hia Deutelonomi 13:4.

¹⁹ Psalm-kantọ lọ wlan dọmọ: “E yọ́n na mi nado sẹpọ Jiwheyẹwhe.” (Ps. 73:28) Na mímẹpo ni to onú yọyọ lẹ plọn gando Jehovah go zọnmii bo yọ́n whẹwhinwhẹ́n susu he mí tindo nado yiwanna ẹn lẹ tọn dogọ. Podọ na Jehovah ni dọnsẹpọ mí hugan gbede pọ́n todin podọ kakadoi!