1, 2. Nawẹ Jehovah nọ dọhona devizọnwatọ etọn lẹ gbọn?

TO HOHOWHENU, gbẹtọ lẹ mọ anademẹ yí sọn Jehovah dè to aliho voovo mẹ. Jiwheyẹwhe dọhona mẹdelẹ gbọn angẹli lẹ dali, kavi gbọn numimọ po odlọ lẹ po gblamẹ, bo gbọnmọ dali de nuhe na jọ to sọgodo lẹ hia yé. Jehovah sọ deazọ́n tangan delẹ na yé. (Sọh. 7:89; Ezek. 1:1; Dan. 2:19) Mẹdevo lẹ mọ anademẹ yí gbọn afọzedaitọ etọn he to sinsẹ̀n to adà aigba ji tọn titobasinanu Jehovah tọn mẹ lẹ gblamẹ. Mahopọnna aliho he mẹ omẹ Jehovah tọn lẹ mọ ohó etọn yí te, mẹhe hodo anademẹ etọn lẹ nọ mọ dona yí.

² To egbehe, Jehovah nọ deanana omẹ etọn lẹ gbọn Biblu, gbigbọ wiwe po agun etọn po gblamẹ. (Owalọ 9:31; 15:28; 2 Tim. 3:16, 17) Anademẹ he mí nọ mọyi sọn e dè nọ họnwun sọmọ bọ e nọ taidi dọ ‘otó mítọn to ogbè de sè to godo mítọn dọmọ: “Ehe wẹ aliho lọ, mì zinzọnlin to e mẹ.”’ (Isa. 30:21) To alọ devo mẹ, Jesu sọ nọ hẹn ogbè Jehovah tọn lẹ họnwun na mí dile e to anadena agun lọ gbọn “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ” gblamẹ. (Mat. 24:45) Mí dona ylọ nuplọnmẹ po anademẹ enẹlẹ po dọ nujọnu, na eyin mí na nọgbẹ̀ kakadoi, mí dona yin tonusetọ.—Heb. 5:9.

3. Etẹwẹ sọgan yinuwado aliho he mẹ mí nọ kẹalọyi anademẹ Jehovah tọn te ji? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

³ Satani Lẹgba ko magbe nado nọ fẹayihasẹna mí ma nado dotoaina anademẹ gbẹwhlẹngán tọn he mí nọ mọyi sọn Jehovah dè. Humọ, ‘ayiha oklenọ’ mítọn sọgan yinuwado aliho he mẹ mí nọ  kẹalọyi anademẹ he wá sọn Jiwheyẹwhe dè ji. (Jel. 17:9) Enẹwutu, mì gbọ mí ni dọhodo lehe mí sọgan duto nuhe nọ glọnalina mí nado dotoaina ogbè Jiwheyẹwhe tọn lẹ do ji. Mí nasọ gbadopọnna lehe hodọdopọ pẹkipẹki tintindo hẹ Jehovah sọgan basi hihọ́na mí nado hẹn haṣinṣan pẹkipẹki mítọn hẹ ẹ go do, mahopọnna ninọmẹ he mẹ mí te.

4. Nawẹ Satani nọ tẹnpọn nado yinuwado nulẹnpọn gbẹtọ lẹ tọn ji gbọn?

⁴ Satani nọ tẹnpọn nado yinuwado nulẹnpọn gbẹtọ lẹ tọn ji gbọn awuwiwlena nudọnamẹ lalo po nujijla oklọ tọn lẹ po dali. (Hia 1 Johanu 5:19.) Linlinwe lẹ, owe lẹ, azọ́nwhé ladio po televiziọn po tọn lẹ gọna Intẹnẹt nọ hẹn nudọnamẹ lẹ gbayipe lẹdo aihọn pé. Dile etlẹ yindọ nudọnamẹ he yé nọ zedonukọnnamẹ lẹ nọ fọnjlodotenamẹ, yé nọ saba suwhẹna walọ ylankan po nujinọtedo he jẹagọdo nujinọtedo Jehovah tọn lẹ po. (Jel. 2:13) Di apajlẹ, azọ́nwhé linlinnamẹnu tọn lẹ po ayidedai tọn lẹ po nọ dọhodo alọwiwle to mẹhe tindo vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn ji taidi nuhe sọgbe, podọ mẹsusu nọ mọdọ nuhe Biblu dọ gando zanhẹmẹ to mẹhe tindo vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn go ko sinyẹn gbau.—1 Kọl. 6:9, 10.

5. Etẹwẹ na zọ́n bọ nujijla oklọ tọn Satani tọn lẹ ma na duto mí ji?

⁵ Etẹwẹ na zọ́n bọ nujijla oklọ tọn Satani tọn he gbayipe to egbehe lẹ ma na duto mẹhe yiwanna dodowiwa Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji? Nawẹ yé sọgan yọ́n vogbingbọn to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn gbọn? “Gbọn awuhihọ́ hlan ẹn dali kẹdẹdi ohó [Jiwheyẹwhe tọn]”! (Ps. 119:9) Ohó Jiwheyẹwhe tọn bẹ anademẹ nujọnu tọn lẹ hẹn, ehe na gọalọna mí nado yọ́n vogbingbọn to nudọnamẹ nugbo po ajọjijla oklọ tọn lẹ po ṣẹnṣẹn. (Howh. 23:23) To whenue Jesu to hoyidọ sọn Owe-wiwe lẹ mẹ, e dọ dọ “gbẹtọ [dona] nọ nọgbẹ̀ . . . gbọn ohó he nọ tọ́n sọn onù Jehovah tọn mẹ lẹpo dali.” (Mat. 4:4) Mí dona plọn lehe mí dona nọ yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ do yizan mẹ do to gbẹzan mítọn mẹ. Di apajlẹ, ojlẹ dindẹn whẹpo Mose do basi kandai osẹ́n Jehovah tọn gando ayọdide go, jọja Josẹfu ko mọnukunnujẹemẹ dọ walọyizan mọnkọtọn yin ylando de sọta Jiwheyẹwhe. E ma tlẹ lẹnnupọn gbede nado gbà osẹ́n Jehovah tọn to whenue asi Pọtifali tọn tẹnpọn nado doyẹklọ ẹ nado waylando. (Hia Gẹnẹsisi 39:7-9.) Mahopọnna dọ asi Pọtifali tọn gbidikọna Josẹfu na ojlẹ dindẹn, e de nado dotoaina ogbè Jiwheyẹwhe tọn kakati nido yin etọn. Eyin mí na yọ́n vogbingbọn to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn, bo gbẹ́ ajọjijla oklọ tọn Satani tọn lẹ dai, nujọnu wẹ e yin nado nọ dotoaina ogbè Jehovah tọn.

6, 7. Etẹwẹ mí dona wà nado sọgan dapana ayinamẹ ylankan Satani tọn lẹ?

⁶ Aihọn lọ bẹ nuplọnmẹ sinsẹ̀n tọn po sinsẹ̀n-nuplọnmẹ he sọta yedelẹ po hẹn, ehe nọ zọ́n bọ mẹsusu nọ mọdọ nuvọ́ wẹ e yin nado dín sinsẹ̀n nugbo lọ mọ. Ṣigba, Jehovah ko hẹn anademẹ etọn tin-to-aimẹ susugege na mẹhe jlo na kẹalọyi i lẹ. Mí dona de mẹhe mí na dotoaina. To whenuena e yindọ mí ma sọgan  dotoaina ogbè omẹ awe tọn to ojlẹ dopolọ mẹ, mí dona “yọ́n ogbè” Jesu tọn bosọ dotoaina ẹn. Ewọ wẹ Jehovah de do lẹngbọ Etọn lẹ ji.—Hia Johanu 10:3-5.

⁷ Jesu dọmọ: “Mì payi nuhe mì to sisè lẹ go.” (Malku 4:24) Ayinamẹ Jehovah tọn lẹ họnwun bosọ sọgbe, ṣigba mí dona payi yé go bo dotoaina yé gbọn awuwiwlena ahun mítọn nado kẹalọyi yé dali. Eyin mí ma tin to aṣeji, mí sọgan jẹ todoaina ayinamẹ ylankan Satani tọn lẹ ji kakati nido yin ayinamẹ owanyinọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Enẹwutu, ma dike ohàn aihọn tọn, video, nupinpọn televiziọn ji tọn lẹ, owe lẹ, hagbẹ lẹ, mẹplọntọ lẹ po mẹhe nọ ylọ yede dọ azọ́nyọnẹntọ lẹ po ni deanana gbẹzan towe pọ́n gbede blo.—Kọl. 2:8.

8. (a) Nawẹ ahun mítọn sọgan hẹn mí nado joawuna ayiha wintinwintin Satani tọn lẹ gbọn? (b) Etẹwẹ sọgan jọ eyin mí nọ miọnnukundo ohia avase tọn lẹ?

⁸ Satani yọnẹn dọ mí tindo ayilinlẹn ylando tọn lẹ, podọ ewọ nọ doyẹklọ mí nado joawuna yé. Eyin Satani yangbé mítọn to aliho ehe mẹ, e nọ vẹawuna mí taun nado hẹn tenọgligo. (Joh. 8:44-47) Nawẹ mí sọgan pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu ehe po kọdetọn dagbe po gbọn? Di apajlẹ, mí ni dọ dọ mẹde pehẹ kọgbidinamẹ to ojlẹ de mẹ sọmọ bọ e jai jẹ oylan he e ma lẹndọ emi sọgan wà pọ́n gbede mẹ. (Lom. 7:15) Etẹwẹ hẹn ẹn biọ ninọmẹ awubla tọn enẹ mẹ? Mẹlọ sọgan ko jẹ vọdona ogbè Jehovah tọn ji vudevude. Vlavo e gboawupo nado doayi ohia avase tọn he do nuhe to jijọ to ahun etọn mẹ hia lẹ go, kavi de nado miọnnukundo yé. Di apajlẹ, ewọ sọgan ko doalọtena dẹ̀hiho, kunnudegbe yìyì, kavi tlẹ ko jẹ opli lẹ gọ̀n ji. To nukọn mẹ, e joawuna ojlo etọn bosọ wà nuhe e yọnẹn dọ e ma sọgbe. Mí sọgan dapana nugbajẹmẹji mọnkọtọn eyin mí nọ tin to nukle gando ohia avase tọn lẹ go bosọ nọ yinuwa to afọdopolọji nado basi vọjlado. Podọ eyin mí nọ dotoaina ogbè Jehovah tọn, mí ma na tindo ojlo na linlẹn atẹṣitọ lẹ tọn depope.—Howh. 11:9.

9. Naegbọn e do yin nujọnu nado yawu doayi ayilinlẹn ylando tọn lẹ go?

⁹ Eyin mẹde yawu yọ́n azọ̀n he jẹ e te, enẹ sọgan whlẹn ogbẹ̀ etọn gán. Mọdopolọ, mí sọgan dapana nugbajẹmẹji lẹ eyin mí nọ yawu doayi ayilinlẹn he sọgan hẹn mí biọ whlepọn mẹ lẹ go. Tlolo he mí doayi ayilinlẹn mọnkọtọn lẹ go, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado yawu ze afọdide whẹpo mí nido yin “wiwle gbẹ̀te gbọn [Satani] dali, nado wà ojlo etọn.” (2 Tim. 2:26) Etẹwẹ mí dona wà eyin mí wá doayi e go dọ nulẹnpọn po ojlo mítọn lẹ po ma sọgbe hẹ nuhe Jehovah biọ to mí si lẹ ba? Matin gbàndindọn, mí dona yí whiwhẹ do lẹkọ do e dè, bo dotó ayinamẹ etọn bosọ dotoaina ẹn po ahun mítọn lẹpo  po. (Isa. 44:22) Mí dona yọnẹn dọ nudide nulú tọn bibasi sọgan zọ́n bọ mí na jiya nugbajẹmẹji sinsinyẹn lẹ tọn to titonu ehe mẹ. Lehe e yọ́n do sọ dọ mí ni dapana nugbajẹmẹji sinsinyẹn mọnkọtọn lẹ ma nado danbú!

10, 11. (a) Nawẹ goyiyi nọ yin didohia gbọn? (b) Etẹwẹ mí plọn sọn nuyiwa ylankan Kola, Datani po Abilami po tọn mẹ?

¹⁰ Mí dona yọnẹn dọ ahun mítọn sọgan hẹn mí danbú. Lehe ayilinlẹn ylando tọn mítọn lẹ nọ tindo huhlọn do mí ji do sọ! Di apajlẹ, lẹnnupọndo goyiyi po nukunkẹn po ji. Jijọ ehelẹ dopodopo sọgan yinuwado aliho he mẹ mí nọ dotoaina ogbè Jehovah tọn te ji podọ yé sọgan hẹn nugbajẹmẹji wá mí ji. Goyitọ de nọ lẹndọ emi yin omẹ vonọtaun de. E sọgan mọdọ jlọjẹ emitọn wẹ nado wà nudepope he emi jlo podọ mẹde ma dona dọ nuhe emi dona wà na emi. Enẹwutu, e sọgan mọdọ Klistiani hatọ lẹ, mẹho agun tọn lẹ kavi etlẹ yin titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn ma dona na emi anademẹ po ayinamẹ po. Omẹ mọnkọtọn nọ dẹn do Jehovah sọmọ bọ e masọ nọ sè ogbè etọn ganji ba.

¹¹ To whenue Islaelivi lẹ tin to zungbo mẹ, Kola, Datani po Abilami po ṣiatẹ sọta aṣẹpipa Mose po Aalọn po tọn. Na goyiyi yetọn wutu, atẹṣitọ lọ lẹ basi titona yede nado sẹ̀n Jehovah to aliho he jlo yé mẹ. Nawẹ Jehovah yinuwa gbọn? E hù yé sudo. (Sọh. 26:8-10) Nuplọnmẹ titengbe nankọ die mí mọyi sọn kandai whenuho tọn ehe mẹ! Atẹṣiṣi sọta Jehovah nọ hẹn nugbajẹmẹji wá. Mì gbọ mí nisọ nọ flindọ “sakla wẹ nọ jẹnukọnna husudo.”—Howh. 16:18; Isa. 13:11.

12, 13. (a) Na apajlẹ de he do lehe nukunkẹn sọgan hẹn nugbajẹmẹji wá do hia. (b) Basi zẹẹmẹ lehe nukunkẹn sọgan jideji po awuyiya po do eyin e ma yin aliglọnna.

¹² Lẹnnupọndo whẹho nukunkẹn tọn ji ga. Nukunkẹnnọ de nọ saba wà nuhe jlo e bo nọ yinuwa zẹ̀ walọyizan he yin alọkẹyi to paa mẹ go. To whenue Eliṣa ko hẹn pòzọ̀n Naamani he yin awhàngán awhànpa Silia tọn gbọ godo, Naamani na nunina delẹ yẹwhegán lọ, ṣigba e ma kẹalọyi yé. To whenẹnu, devizọnwatọ Eliṣa tọn Gehazi donukunkẹn do nunina enẹlẹ go. Gehazi dọna ede dọmọ: “Le OKLUNỌ to ogbẹ̀, yẹn na họ̀nwezun hodo [Naamani], bo yí onú sọha de sọn e si.” Ewọ ma dọ nude na Eliṣa bo họ̀nwezun yì do lalo daho de na Naamani bosọ biọ “talẹnti fataka tọn dopo . . . po didiọ awe avọ̀ tọn lẹ po.” Etẹwẹ jọ to whenuena Gehazi wà onú ehe bo wá dolalo na yẹwhegán Jehovah tọn? Pòzọ̀n Naamani tọn hò Gehazi nukunkẹnnọ lọ!—2 Ahọ. 5:20-27.

¹³ Nukunkẹn sọgan bẹjẹeji vudevude, ṣigba eyin e ma yin aliglọnna, e sọgan jideji po awuyiya po bo dutomẹji. Kandai Biblu tọn he gando Akani go do lehe nukunkẹn tindo huhlọn do hia. Doayi lehe nukunkẹn Akani tọn jideji po awuyiya po do go. Ewọ dọmọ: “Whenuena yẹn mọ to ogblànnu lẹ ṣẹnṣẹn awugbó Babilọni tọn dagbedagbe de, po ṣekẹli fataka tọn fọde po, po opatin ṣekẹli kandeao jijlẹ sika tọn tọn de po, whenẹnu yẹn donukunkẹn na yé, bo yí yé.” Kakati Akani ni gbẹ́ ojlo ylankan dai, e fìn ogblànnu lọ lẹ bo bẹ yé whlá do gòhọ etọn mẹ. To whenue walọ ylankan Akani tọn yin didegbà, Jọṣua dọna ẹn dọ Jehovah na hẹn nugbajẹmẹji wá e ji. Islaelivi lẹ dlan zannu do Akani po whẹndo etọn po bo hù yé to azán enẹ gbè. (Jọṣ. 7:11, 21, 24, 25) Nukunkẹn yin owù de he sọgan bẹpla mí, na e tin-to-aimẹ to whelẹponu. Enẹwutu, mì gbọ mí ni nọ “họ́ [míde] sọta nukunkẹn wunmẹ lẹpo.” (Luku 12:15) Dile etlẹ yindọ linlẹn he ma sọgbe lẹ sọgan fọ́n to ayiha mítọn mẹ kavi mí sọgan lẹnnupọndo walọ mawé lẹ ji to whedelẹnu, onú titengbe wẹ e yin dọ mí ni nọ dava ayiha mítọn bo ma dike ojlo mítọn ni sinyẹn sọmọ bọ mí na waylando blo.—Hia Jakọbu 1:14, 15.

14. Etẹwẹ mí dona wà eyin mí doayi e go dọ ayilinlẹn mítọn lẹ jlo na de goyiyi po nukunkẹn po hia?

¹⁴ Nukunkẹn po goyiyi po sọgan dekọtọn do nugbajẹmẹji mẹ. Nulinlẹnpọn do kọdetọn walọ ylankan tọn ji na gọalọna mí ma  nado dike ayilinlẹn mọnkọtọn lẹ ni glọnalina mí ma nado sè ogbè Jehovah tọn. (Deut. 32:29) To Biblu mẹ, gbọnvona dọ Jiwheyẹwhe nugbo lọ nọ dọ aliho dagbe he mí dona ze lọ na mí, e sọ nọ basi zẹẹmẹ ale he afọdidona ẹn nọ hẹnwa tọn po kọdetọn ylankan he afọdidona walọ ylankan lẹ nọ hẹnwa po. Eyin linlẹn de fọ́n to ahun mítọn mẹ nado wà nuhe ma sọgbe de na goyiyi kavi nukunkẹn wutu, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado lẹnnupọndo kọdetọn he e na hẹnwa lẹ ji. Mí dona lẹnnupọndo lehe walọ ylankan lọ na yinuwado míwlẹ, mẹyiwanna mítọn lẹ, podọ titengbe haṣinṣan he mí tindo hẹ Jehovah do ji.

15. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ Jesu tọn mẹ gando hodọdopọ hẹ Jehovah go?

¹⁵ Onú dagbe hugan wẹ Jehovah jlo na mí. (Ps. 1:1-3) Ewọ nọ wleawu anademẹ he wá do gànmẹ lẹ tọn na mí. (Hia Heblu lẹ 4:16.) Dile etlẹ yindọ Jesu yin mẹpipe de, e nọ dọhodopọ hẹ Jehovah whẹwhẹ bosọ nọ hodẹ̀ hlan ẹn to whepoponu. Jehovah nọgodona Jesu bosọ deanana ẹn to aliho jiawu lẹ mẹ. Ewọ do angẹli de hlan nado yilizọn na ẹn, bo yí gbigbọ wiwe Etọn do gọalọna ẹn, bosọ deanana ẹn nado de apọsteli etọn 12 lẹ. Ogbè Jehovah tọn wá sọn olọn mẹ, bo dohia dọ emi to godona Jesu bosọ kẹalọyi i. (Mat. 3:17; 17:5; Malku 1:12, 13; Luku 6:12, 13; Joh. 12:28) Taidi Jesu, mí dona nọ dọ nuhe tin to ahun mítọn mẹ lẹ na Jiwheyẹwhe to odẹ̀ mẹ. (Ps. 62:7, 8; Heb. 5:7) Gbọn odẹ̀ gblamẹ, mí sọgan nọ dọhodopọ hẹ Jehovah whẹwhẹ bo nọgbẹ̀ to aliho dagbe hugan he na hẹn gigo wá na ẹn mẹ.

16. Nawẹ mí sọgan mọ alọgọ Jehovah tọn yí nado penugo bo sè ogbè etọn gbọn?

¹⁶ Dile etlẹ yindọ Jehovah nọ wleawuna ayinamẹ etọn lẹ na mẹlẹpo, e ma nọ hẹn mẹdepope po huhlọn po nado hodo yé. Enẹwutu, mí dona nọ biọ gbigbọ wiwe etọn podọ ewọ na na ẹn mí po homẹhunhun po. (Hia Luku 11:10-13.) Ṣigba, dandannu wẹ e yin dọ mí ni nọ “payi lehe [mí] nọ dotoai do go.” (Luku 8:18) Di apajlẹ, yẹnuwiwa wẹ e na yin eyin mí biọ to Jehovah si dọ ni gọalọna mí nado duto ayilinlẹn ylankan fẹnnuwiwa tọn lẹ ji to whenue mí zindonukọn nado nọ to yẹdide fẹnnuwiwa tọn kavi sinima mawé lẹ pọ́n. Nado mọ alọgọ Jehovah tọn, mí dona nọ ze míde do ninọmẹ he mẹ gbigbọ Jehovah tọn nọ tin te lẹ mẹ kavi yì fihe e nọ tin te lẹ, taidi opli agun tọn lẹ ji. Susu to devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ mẹ ko dapana nugbajẹmẹji gbọn todidoai na Jehovah to opli mítọn lẹ ji dali. Taidi kọdetọn de, yé wá doayi ayilinlẹn ylankan he to finfọn to ahun yetọn mẹ lẹ go bo ko jla omọ́ yetọn lẹ do.—Ps. 73:12-17; 143:10.

17. Naegbọn e do yin owùnu nado nọ ganjẹ míde go?

¹⁷ Lẹnnupọndo Ahọlu Davidi Islaeli hohowhenu tọn ji. Taidi jọja de, ewọ gbawhàn Goliati Filistinu gángánsu lọ tọn. Davidi wá lẹzun awhànfuntọ, ahọlu, hihọ́-basinamẹtọ podọ mẹhe nọ basi nudide na akọta etọn. Ṣigba, to whenue Davidi wá ganjẹ ede go, ahun etọn klọ ẹ bọ e deayọ hẹ Bati-ṣeba bo tlẹ basi tito na asu etọn Ulia nido yin hùhù. To whenue mẹplọnlọ yin dido e go, Davidi yí whiwhẹ do kẹalọyi nuṣiwa etọn lẹ bo vọ́ haṣinṣan he e tindo hẹ Jehovah jlado.—Ps. 51:4, 6, 10, 11.

18. Etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado nọ dotoaina ogbè Jehovah tọn to whelẹponu?

¹⁸ Mì gbọ mí ni nọ setonuna ayinamẹ he tin to 1 Kọlintinu lẹ 10:12 mẹ bo ma nọ dejido míde go zẹjlẹgo blo. To whenuena e yindọ mí ma penugo nado ‘deanana afọdide mítọn lẹ,’ e yọnbasi dọ mí ni dotoaina ogbè Jehovah tọn kavi ogbè Kẹntọ etọn tọn. (Jel. 10:23) Enẹwutu, mì gbọ mí ni nọ hodẹ̀ to whepoponu bo nọ hodo anademẹ gbigbọ wiwe tọn bosọ nọ dotoaina ogbè Jehovah tọn to whelẹponu.