JỌJA Klistiani delẹ basi dide nado yì pọ́n sinima de dopọ. Yé sè dọ wehọmẹvigbẹ́ yetọn susu wẹ ko pọ́n sinima lọ bo duvivi etọn taun. To whenue yé jẹ nupọntẹn lọ, bo pọ́n fie nudọnamẹ sinima lẹ tọn nọ yin titẹ́ do, yé mọ yẹdide awhànfunnu huhlọnnọ lẹ tọn po yọnnu he nusisọ́ yetọn do omẹ́ hia lẹ tọn po. Etẹwẹ yé na wà? Be yé na gbẹ́ biọ nupọntẹn lọ bo pọ́n sinima lọ wẹ ya?

Ninọmẹ ehe dohia dọ mí nọ pannukọn nudide susu lẹ, he sọgan tindo nuyiwadomẹji dagbe kavi ylankan do haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah ji. To whedelẹnu, hiẹ sọgan lẹn nado wà nude, ṣigba bo diọlinlẹn to whenue a vọ́ nulẹnpọn do ninọmẹ lọ ji. Be a diọlinlẹn na a ma yọ́n nudide he a na basi taun wutu wẹ ya, kavi na e sọgbe dọ a ni wàmọ wutu?

Owanyi he mí tindo na Jehovah wẹ whàn mí nado klan gbẹzan mítọn do wiwe na ẹn bo yí baptẹm. Nuhe nọ jlo mí taun wẹ nado to nugbonọ yin na Jiwheyẹwhe zọnmii. Ṣigba, kẹntọ mítọn Satani Lẹgba ko magbe nado hẹn tenọgli mítọn gble. (Osọ. 12:17) Nudide mítọn wẹ nado sẹ̀n Jehovah bo yìn gbedide etọn lẹ. Lehe e na blawu eyin mí diọlinlẹn gando klandowiwe mítọn hlan Jehovah go do sọ! Enẹ sọgan zọ́n bọ mí na hẹn ogbẹ̀ mítọn bu.

Na nuhe hugan owhe kanweko 26 die, Nẹbukadnẹzali ahọlu Babilọni tọn ze boṣiọ de dote, bo degbe dọ mẹlẹpo ni litaina bo basi sinsẹ̀n hlan. Mẹdepope he vẹtolina gbedide lọ na yin zizedlan zòhọ miyọ́n tọn de mẹ. Etomọṣo, sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn atọ̀n delẹ, enẹ wẹ Ṣadlaki, Mẹṣaki, po Abẹdi-nẹgo po, dibusi Jiwheyẹwhe bo gbẹ́ nado litaina boṣiọ lọ. Enẹwutu, yé yin zizedlan zòhọ miyọ́n tọn lọ mẹ. Nugbo wẹ dọ Jehovah whlẹn yé gán to azọ́njiawu-liho, ṣigba yelọsu ko wleawufo nado ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ, kakati nado diọlinlẹn bo gbẹkọ nudide yetọn nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe go.—Dan. 3:1-27.

 To nukọn mẹ, yẹwhegán Daniẹli lọsu sinyẹnlin to dẹ̀hiho mẹ, mahopọnna gbedide lọ dọ mẹhe wàmọ na yin zizedlan odò kinnikinni tọn mẹ. Na nugbo tọn, e tẹdo aṣa dẹ̀hiho tọn etọn go bo nọ hodẹ̀ hlan Jehovah whla atọ̀n to gbèdopo. Daniẹli ma diọlinlẹn na nuhe dù gbemima etọn nado nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe nugbo lọ. Taidi kọdetọn de, yẹwhegán lọ yin whinwhlẹngán “sọn huhlọn kinnikinni lẹ tọn mẹ.”—Dan. 6:1-27.

Sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ lọsu nọ yinuwa sọgbe hẹ klandowiwe yetọn. To wehọmẹ Aflika tọn de, pipli wehọmẹvi he yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de gbẹ́ nado doalọ to nuwiwa sinsẹ̀n-bibasi na asia otò tọn de mẹ. Yè dobuna yé dọ yé na yin yinyan sọn wehọ lọ mẹ eyin yé ma kọnawudopọ hẹ wehọmẹvi he pò lẹ to nuwiwa lọ mẹ. Ojlẹ kleun de to nujijọ lọ godo, agbagogán he nọ penukundo wepinplọn go to otò lọ mẹ wá dla tòpẹvi lọ pọ́n, bo dọho hẹ delẹ to wehọmẹvi Kunnudetọ lọ lẹ mẹ. Po sisi po, jọja Kunnudetọ enẹlẹ yí adọgbigbo do basi zẹẹmẹ nujinọtedo yetọn lẹ tọn na ẹn. Sọn whenẹnu gbọ́n, whẹho enẹ masọ nọ fọ́n tukla dote ba. Bọ todin, mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu jọja lẹ po sọgan yì wehọmẹ matin kọgbidinamẹ depope he na hẹn yé nado gbẹkọ haṣinṣan yetọn hẹ Jehovah go.

Sọ lẹnnupọndo Joseph ji, mẹhe asi etọn mọ awufiẹsa sinsinyẹn na azọ́n kansẹẹ tọn wutu, bo wá kú to ajiji mẹ. Hẹnnumẹ Joseph tọn lẹ mọnukunnujẹ nudide he e basi gando tito ṣiọdidi lọ tọn go lẹ mẹ bosọ kọngbedopọ. Ṣigba, hẹnnumẹ asi etọn tọn lẹ ma tin to nugbo mẹ, podọ yé jlo dọ aṣa ṣiọdidi tọn delẹ ni yin hihodo, gọna nuwiwa he ma nọ hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn lẹ. Joseph dọmọ: “Na n’tẹkudo nudide ṣie ji wutu, yé tẹnpọn nado diọlinlẹn na ovi ṣie lẹ, ṣigba yé hẹn tenọgli yetọn go. Hẹnnumẹ ṣie lẹ sọ tẹnpọn nado dlọzán to owhé ṣie gbè, dile e ko yin aṣa hẹnnu lọ tọn do, ṣigba n’dọna yé dọ eyin yé na dlọzán janwẹ, e ma na yin to owhé ṣie gbè. Yé yọnẹn dọ zándidlọ ma sọgbe hẹ nuyise yẹn po asi ṣie po tọn, enẹwutu to whenue mí dọho taun do whẹho lọ ji godo, yé yì basi zándidlọ yetọn to fidevo.

“To ojlẹ awubla sinsinyẹn tọn enẹlẹ mẹ, n’vẹ̀ Jehovah nado gọalọna whẹndo ṣie ma nado gbà osẹ́n etọn lẹ. E sè odẹ̀ ṣie bo gọalọna mí nado nọtegligli mahopọnna kọgbidinamẹ lọ.” E họnwun na Joseph po ovi etọn lẹ po dọ, e ma sọgbe dọ yé ni diọlinlẹn na nuhe dù sinsẹ̀n-bibasi yetọn hlan Jiwheyẹwhe.

Ojlẹ vude to juwayi owhe 32 W.M. godo, nawe Silofenikenu de dọnsẹpọ Jesu Klisti to lẹdo Sidoni tọn mẹ bo to bibiọ to e si mapote nado yàn aovi de sọn viyọnnu etọn mẹ. To tintan whenu, Jesu ma gblọn ohó de na nawe lọ. Ṣigba, e dọna devi etọn lẹ dọmọ: “Yẹn ma yin didohlan mẹdevo depope adavo hlan lẹngbọ owhé Islaeli tọn he bu lẹ.” To whenue nawe lọ gbẹ́ to vivẹ̀ ẹ mapote, Jesu gblọn dọmọ: “E ma sọgbe nado yí akla ovi lẹ tọn bo dlan ẹn hlan avún pẹvi lẹ gba.” Nawe lọ do yise daho he e tindo hia bo gblọn dọmọ: “Mọwẹ, Oklunọ; ṣigba avún pẹvi lẹ nọ dù jàjá he nọ flẹ sọn tafo klunọ yetọn tọn ji lẹ be.” Jesu kẹalọyi obiọ nawe lọ tọn bo yì gbọazọ̀nna viyọnnu etọn.—Mat. 15:21-28.

Gbọnmọ dali, Jesu hodo apajlẹ Jehovah tọn, yèdọ mẹhe nọ tin to gbesisọ mẹ nado diọlinlẹn eyin e yọnbasi nado wàmọ to ninọmẹ de mẹ. Di apajlẹ, to whenue Islaelivi lẹ basi oyìnvu sika tọn de, Jiwheyẹwhe lẹn nado và yé sudo, ṣigba e dotoaina Mose to whenue ewọ vẹ̀ Ẹ nado vọ́ nulẹnpọn do nudide Etọn ji.—Eks. 32:7-14.

Apọsteli Paulu hodo apajlẹ Jehovah po Jesu po tọn. To ojlẹ de mẹ, Paulu mọdọ e ma jẹ nado plan Johanu, he sọ nọ yin Malku hẹn yì gbejizọnlin mẹdehlan tọn yetọn lẹ, na ewọ jo Paulu po Balnaba po do to gbejizọnlin yetọn tintan whenu wutu. Ṣigba, e wá họnwun na Paulu to nukọn mẹ dọ Malku ko dovivẹnu susu podọ e na yin alọgọ daho de na emi. Enẹwutu, Paulu dọna Timoti dọmọ: “Plan Malku bo hẹn ẹn wá, na ewọ yọ́n-na-yizan na mi na lizọnyizọn lọ.”—2 Tim. 4:11.

 Bọ míwlẹ lo? Otọ́ mítọn he tin to olọn mẹ yin lẹblanunọ, linsinyẹntọ, podọ owanyinọ. Eyin mí nọ hodo apajlẹ etọn, mí na mọdọ nuhe sọgbe wẹ e yin nado nọ diọlinlẹn. Di apajlẹ, mí sọgan nọ vọ́ pọndohlan he mí tindo gando mẹdevo lẹ go jlado. Jehovah po Jesu po ma yin mapenọ taidi míwlẹ. Enẹwutu, eyin yewlẹ nọ tin to gbesisọ mẹ nado diọlinlẹn, be e ma jẹ dọ mílọsu ni nọ lẹnnupọndo whẹwhinwhẹ́n he wutu mẹde do yinuwa to aliho de mẹ ji, bo tẹnpọn nado diọ linlẹn mítọn ya?

Nudide dagbe wẹ e yin nado nọ diọlinlẹn to whenue mí to nulẹnpọn do yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ ji. Mẹhe to Biblu plọn bo ko jẹ opli agun tọn lẹ yì ji na ojlẹ de, sọgan jẹ baptẹm yíyí sẹ̀ hlan nukọn ji. Kavi mẹmẹsunnu delẹ sọgan to awuwhle nado biọ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mẹ, mahopọnna dọ nudepope ma glọnalina yé nado gbloada na lizọnyizọn yetọn to aliho ehe mẹ. Podọ, mẹmẹsunnu devo lẹ ma tlẹ nọ jlo na dovivẹnu nado pegan na azọngban lẹ to agun mẹ. (1 Tim. 3:1) Be depope to ninọmẹ ehelẹ mẹ gando gowe ya? Jehovah yí owanyi do basi oylọna we nado duvivi lẹblanulọkẹyi voovo ehelẹ tọn. Enẹwutu, be e ma na yọ́n dọ hiẹ ni diọlinlẹn nado duvivi ayajẹ he mẹdezejo na Jiwheyẹwhe po devizọnwiwa na mẹdevo lẹ po nọ hẹnwa tọn ya?

Ella dọ gando sinsẹ̀nzọn etọn to alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn de mẹ go to Aflika, dọmọ: “To whenue n’ṣẹṣẹ wá Bẹtẹli, n’ma yọnẹn eyin n’na nọ finẹ dẹn. Ojlo ṣie wẹ nado sẹ̀n Jehovah po alindọn ṣie lẹpo po, ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ, n’mọdọ n’ma sọgan jo whẹndo ṣie do. To bẹjẹeji, n’jẹdò whẹndo ṣie tọn taun! Amọ́, mẹhe po yẹn po nọ nọ̀ ohọ̀ dopolọ mẹ na mi tuli bọ n’magbe nado nọ Bẹtẹli. To whenue n’nọ finẹ na owhe ao godo, ojlo ṣie wẹ nado gbọṣi azọ́ndenamẹ ṣie kọ̀n to Bẹtẹli dile e na dẹnsọ bo zindonukọn nado to devizọnwa na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu ṣie lẹ po.”

Be a flin nuhe jọ do Kaini go to whenue e whànwu nọvisunnu etọn bo gblehomẹ tlala ya? Jiwheyẹwhe dọna dawe he to adidu enẹ dọ emi na do nukundagbe hia ẹ eyin e gbẹ́ sọgan gọjẹ dagbe wà ji. Jiwheyẹwhe na ayinamẹ Kaini nado duto ylando lọ he ‘pavava to họntonu’ etọn ji. Ṣigba, Kaini de nado dovọ́na ayinamẹ Jiwheyẹwhe tọn kakati ni diọ linlẹn etọn po walọyizan etọn po. E blawu dọ, Kaini hù nọvisunnu etọn bo lẹzun gbẹtọvi tintan he yin hlọnhutọ!—Gẹn. 4:2-8.

Sọ lẹnnupọndo apajlẹ Ahọlu Uzia tọn ji. To tintan whenu, Uzia wà nuhe yin jijlọ to nukun Jehovah tọn mẹ lẹ bosọ zindonukọn nado nọ dín Jiwheyẹwhe. Ṣigba, e blawu dọ Uzia wá lẹzun saklanọ bo hẹn oyín dagbe etọn bu. Mahopọnna dọ Uzia ma yin yẹwhenọ, ewọ biọ tẹmpli mẹ nado mẹ̀ nuyọnwan. To whenue yẹwhenọ lẹ na ẹn avase ma nado yinuwa to aliho sakla tọn ehe mẹ, be Uzia diọlinlẹn ya? Lala. Kakatimọ, Uzia ‘gblehomẹ’ bo gbẹkọ avase yẹwhenọ lẹ tọn go. Taidi kọdetọn de, Jehovah yí pòzọ̀n do hò e.—2 Otàn. 26:3-5, 16-20.

Na nugbo tọn, linlẹn didiọ nọ yin dandannu to whedelẹnu. Apajlẹ egbezangbe tọn de die. Joachim yí baptẹm to 1955, ṣigba to 1978 e yin didesẹ sọn agun mẹ. To nuhe hugan owhe 20 godo, e lẹnvọjọ bo yin alọkẹyi whladopo dogọ taidi Kunnudetọ Jehovah tọn. To agọe, mẹho agun tọn de kanse e nuhewutu e do nọte dẹn sọmọ whẹpo do ze afọdide lẹ nado yin gigọyí. Joachim dọmọ: “To dai n’nọ yigo bosọ nọ gblehomẹ sinsinyẹn. E nọ vẹna mi taun dọ n’nọte dẹn sọmọ. Dile etlẹ yindọ n’yin didesẹ sọn agun mẹ, n’yọnẹn dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wẹ nọ plọnmẹ nugbo lọ.” Joachim dona diọlinlẹn bo lẹnvọjọ.

Mí sọgan wá mọ míde to ninọmẹ de mẹ, he na biọ dọ mí ni diọlinlẹn bosọ diọ walọyizan mítọn. Mì gbọ mí ni tin to gbesisọ mẹ nado wàmọ bo hẹn homẹ Jehovah tọn hùn.—Ps. 34:8.