1, 2. (a) Naegbọn nugbonọ-yinyin na Jiwheyẹwhe do nọ duahunmẹna Klistiani lẹ, podọ nawẹ ehe gando kadaninọ go gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Etẹlẹ wẹ mẹsusu nọ yin nugbonọ na, ṣigba etẹ mẹ wẹ enẹ sọgan dekọtọn do?

WHẸHO nugbonọ-yinyin po kadaninọ po tọn nọ duahunmẹna Klistiani nugbo lẹ to whelẹponu, e ma yin to ojlẹ awhàn tọn lẹ mẹ kẹdẹ gba. Etẹwutu? Na mẹhe basi klandowiwe na Jehovah lẹpo ko nọ dopà nado yiwanna ẹn, yin nugbonọ na ẹn, bosọ setonuna ẹn. (1 Joh. 5:3) Ojlo mítọn wẹ nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo dodo tọn Jiwheyẹwhe tọn lẹ mahopọnna fihe mí nọ nọ̀, aliho he mẹ mí yin pinplọn whẹ́n te, otò he mẹ mí wá sọn, kavi aṣa mítọn. Nugbonọ-yinyin na Jehovah podọ na Ahọluduta etọn yin nujọnu hugan mẹdevo kavi nudevo depope he mí yiwanna. (Mat. 6:33) Nugbonọ-yinyin mọnkọtọn nọ biọ dọ Klistiani lẹ ni dapana nudindọn kavi hunyanhunyan aihọn ehe tọn lẹpo.—Isa. 2:4; hia Johanu 17:11, 15, 16.

² Mẹhe ma tindo nuyise dopolọ hẹ mí lẹ sọgan nọ mọdọ emi dona yin nugbonọ na otò emitọn, akọ̀, aṣa kavi etlẹ yin na ogbẹ́ aihundida lanmẹyiya tọn otò emitọn tọn lẹ to aliho vonọtaun mẹ. Nugbonọ-yinyin na onú mọnkọtọn lẹ ko dekọtọn do nudindọn po agbàwhinwhlẹn po mẹ, podọ to whẹho sinsinyẹn lẹ mẹ, e ko dekọtọn do  hùnsọndai po mẹsusu vivasudo po mẹ. Aliho egblemaku tọn he mẹ gbẹtọ lẹ nọ didẹ whẹho ehelẹ te sọgan yinuwado míwlẹ kavi hagbẹ whẹndo mítọn tọn lẹ ji, na mí tin to aihọn lọ mẹ wutu. Na Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ to aliho de mẹ bọ mí nọ yọnẹn eyin nude sọgbe hẹ whẹdida dodo wutu, nudide he gandudu gbẹtọvi tọn lẹ nọ basi lẹ sọgan hẹn homẹgble mí. (Gẹn. 1:27; Deut. 32:4) Nawẹ mí nọ yinuwa gbọn to whenue mí pehẹ ninọmẹ mọnkọtọn lẹ? E bọawu dọ mí ni nọgodona whẹho aihọn tọn lẹ bo tindo mahẹ to hunyanhunyan aihọn tọn lẹ mẹ.

3, 4. (a) Naegbọn Klistiani lẹ dona nọ dapana hunyanhunyan aihọn tọn lẹ? (b) Etẹlẹ ji wẹ hosọ ehe na dọhodo?

³ Tito gandudu tọn he nọ deanana gbẹtọ lẹ sọgan gbidikọna yé nado tindo mahẹ to nudindọn he nọ fọ́n lẹ mẹ. Klistiani nugbo lẹ ma sọgan tindo mahẹ to nudindọn mẹ. Mí ma nọ tindo mahẹ to hunyanhunyan tonudidọ tọn aihọn ehe tọn lẹ mẹ; mọdopolọ mí ma nọ funawhàn. (Mat. 26:52) Podọ, mí ma nọ jogbe to whenue mí yin hinhẹn po huhlọn po nado nọgodona adà aihọn Satani tọn de hugan devo. (2 Kọl. 2:11) Na mí ma yin apadewhe aihọn tọn wutu, mí ma nọ tindo mahẹ to nudindọn aihọn tọn lẹ mẹ.—Hia Johanu 15:18, 19.

⁴ Ṣigba, na mí yin mapenọ wutu, delẹ to mí mẹ sọgan to vivẹnudo nado duto jijọ he nọ hẹn kinklan wá lẹ ji, yèdọ jijọ he do aliho he mẹ mí nọ lẹnnupọn te dai hia. (Jel. 17:9; Efe. 4:22-24) Enẹwutu, hosọ ehe na dọhodo nunọwhinnusẹ́n delẹ ji, ehe sọgan gọalọna mí nado duto aliho nulẹnpọn tọn mọnkọtọn lẹ ji. Mí nasọ gbadopọnna lehe mí sọgan plọn ayiha mítọn po ayihadawhẹnamẹnu mítọn po nado yin nugbonọ na Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn do.

5, 6. Nawẹ Jesu yinuwa gbọn to whenue mẹhe ṣẹnṣẹn ewọ nọ lẹ tindo kinklan, podọ etẹwutu?

⁵ Eyin hiẹ tindo ayihaawe gando lehe a na yinuwa to ninọmẹ de mẹ do go, nuyọnẹnnu wẹ e na yin nado kanse dewe dọ, ‘Etẹwẹ Jesu na ko wà?’ Otò he mẹ Jesu nọgbẹ̀ te bẹ gbẹtọ he wá sọn lẹdo voovo mẹ lẹ hẹn, enẹ wẹ Jude, Galili, Samalia, po fidevo lẹ po. Kandai Biblu tọn lẹ dohia dọ gbemanọpọ nọ tin to mẹhe wá sọn lẹdo voovo ehelẹ mẹ lẹ ṣẹnṣẹn. (Joh. 4:9) Gbemanọpọ sọ nọ tin to Falesi lẹ po Sadusi lẹ po ṣẹnṣẹn (Owalọ 23: 6-9), to tòvi lẹ po tòkuẹ-ṣinyantọ lẹ po ṣẹnṣẹn (Mat. 9:11), podọ to mẹhe yì wehọmẹ Labi tọn lẹ po mẹhe ma yì lẹ po ṣẹnṣẹn. (Joh. 7:49) To owhe kanweko tintan whenu, Lomunu lẹ wẹ paṣẹ do akọta Islaeli tọn ji, enẹwutu Islaelivi lẹ gbẹwanna yé taun. Dile etlẹ yindọ Jesu yiavùnlọna sinsẹ̀n-nuplọnmẹ nugbo bo dohia dọ Ju lẹ dè wẹ whlẹngán wá sọn, e ma na tuli devi etọn lẹ nado nọ fọ́n nudindọn lẹ dote. (Joh. 4:22) Kakatimọ, e dotuhomẹna yé nado yiwanna mẹlẹpo taidi kọmẹnu yetọn.—Luku 10:27.

⁶ Naegbọn Jesu ma nọgodona nuvẹun he Juvi lẹ nọ tindo to paa mẹ? Na ewọ po Otọ́ etọn po ma nọ nọgodona hunyanhunyan aihọn ehe tọn lẹ wutu. To whenue Jehovah dá sunnu po yọnnu po gbọn Visunnu etọn gblamẹ, lẹndai etọn wẹ yindọ yé ni gọ́ aigba lọ blebu ji. (Gẹn. 1:27, 28) Jiwheyẹwhe dá yé to aliho de mẹ bọ yé tindo nugopipe lọ nado jivi voovo lẹ he na wá lẹzun akọ̀ voovo lẹ. Jehovah po Jesu po ma nọ yiwanna akọ̀, otò kavi ogbè de hugan devo. (Owalọ 10:34, 35; Osọ. 7:9, 13, 14) Mí dona hodo apajlẹ pipé yetọn.—Mat. 5:43-48.

7, 8. (a) Whẹho tẹwẹ Klistiani lẹ dona nọgodona? (b) Etẹwẹ Klistiani lẹ dona yọnẹn gando lehe nuhahun gbẹtọvi tọn lẹ na mọ pọngbọ do go?

⁷ Ṣigba, whẹho dopo he mẹ mí dona do godonọnamẹ mítọn hia te wẹ whẹho he gando jlọjẹ Jehovah tọn nado yin nupojipetọ wẹkẹ lọ tọn go. Nudindọn de fọndote to tintan whenu gando whẹho ehe go to Edẹni mẹ, to whenue Satani diọnukunsọ gandudu Jehovah tọn. Todin, mẹlẹpo dona basi nudide eyin yé na kẹalọyi dọ aliho he mẹ  Jiwheyẹwhe nọ deanana nulẹ te yọ́n hugan Satani tọn kavi eyin Satani tọn wẹ yọ́n hugan. Nado dọ hójọhó, be a nọ nọgodona Jehovah gbọn tonusisena osẹ́n po nujinọtedo etọn lẹ po dali ya kavi a nọ wà nulẹ dile e jlo we do? Be a nọ mọdọ Ahọluduta etọn wẹ yin pọngbọ dopo gee lọ na nuhahun gbẹtọvi tọn lẹ ya? Kavi be a lẹndọ gbẹtọvi lẹ penugo nado dugán do yede ji wẹ ya?—Gẹn. 3:4, 5.

⁸ Gblọndo towe na kanbiọ ehelẹ na do nuhe a na dọ to whenue mẹdevo lẹ na kàn linlẹn towe sè gando whẹho he sọgan fọ́n hunyanhunyan dote lẹ go hia. Tonudọtọ lẹ, gufọntọ lẹ, po mẹhe nọ yiavùnlọna jlọjẹ tòvi lẹ tọn lẹ po ko dovivẹnu nado dín pọngbọ na whẹho he nọ hẹn kinklan wá lẹ. Vivẹnudido yetọn sọgan ko yin ahundopo tọn podọ mẹwhinwhàn yetọn sọgan sọgbe. Etomọṣo, Klistiani lẹ yọnẹn dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn kẹdẹ wẹ sọgan didẹ nuhahun gbẹtọvi tọn lẹ bo hẹn whẹdida dodo wá. Mí dona jo whẹho lọ do alọ Jehovah tọn mẹ. To popolẹpo mẹ, eyin Klistiani dopodopo nọ tẹdo nuhe e lẹndọ e sọgbe hugan go, be kinklan ma na tin to agun mítọn lẹ mẹ ya?

9. Nuhahun tẹwẹ fọ́n to owhe kanweko tintan whenu to agun Kọlinti tọn mẹ, ṣigba ayinamẹ tẹwẹ apọsteli Paulu na nado didẹ whẹho enẹ?

⁹ Pọ́n lehe Klistiani owhe kanweko tintan tọn delẹ yinuwa do to whenue whẹho he hẹn kinklan wá de fọ́n to agun lọ mẹ. Klistiani dopodopo to Kọlinti to didọmọ: “‘Paulu tọn wẹ yẹn,’ ‘Ṣigba Apolo tọn wẹ yẹn,’ ‘Ṣigba Kefa tọn wẹ yẹn,’ ‘Ṣigba Klisti tọn wẹ yẹn.’” Mahopọnna nudepope he fọ́n whẹho lọ dote, kọdetọn he e hẹnwa ma hẹn homẹ Paulu tọn hùn. E taidi dọ “Klisti yin mimá” wẹ nkọ. Etẹwẹ yin wiwà nado didẹ whẹho he hẹn kinklan wá enẹ? Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ dọmọ: “Todin, mẹmẹsunnu lẹ emi, yẹn vẹ̀ mì gbọn oyín Oklunọ mítọn Jesu Klisti tọn gblamẹ dọ mìmẹpo ni nọ dọ onú dopolọ, podọ kinklan ni ma tin to ṣẹnṣẹn mìtọn blo, ṣigba dọ mì nido sọgan gbọn gbesisọ dali tin to kọndopọ mẹ to ayiha dopolọ mẹ podọ to aliho nulẹnpọn tọn dopolọ mẹ.” Mọdopolọ to egbehe, kinklan depope ma dona tin to agun Klistiani tọn mẹ.—1 Kọl. 1:10-13; hia Lomunu lẹ 16:17, 18.

10. Nawẹ apọsteli Paulu dohia dọ Klistiani lẹ dona gbọṣi kada na nudindọn aihọn tọn lẹ gbọn?

¹⁰ Paulu dotuhomẹna Klistiani yiamisisadode lẹ nado hẹn do ayiha mẹ dọ tòvi olọn mẹ tọn wẹ yé yin, kakati nado ze ayiha do onú aigba ji tọn lẹ ji. (Flp. 3:17-20) * Yé dona nọ yinuwa taidi afọzedaitọ lẹ he to otẹn Klisti tọn mẹ. Afọzedaitọ otò de tọn lẹ ma nọ dádo whẹho otò he mẹ yé yin didohlan tọn lẹ mẹ. Otò yetọn kẹdẹ wẹ yé nọ yin nugbonọ na. (2 Kọl. 5:20) Klistiani he tindo todido aigba ji tọn lẹ lọsu yin tòvi Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, enẹwutu e ma sọgbe dọ yé ni tindo mahẹ to nudindọn aihọn ehe tọn lẹ mẹ.

11, 12. (a) To ninọmẹ tẹ mẹ wẹ e sọgan yin avùnnukundiọsọmẹnu na Klistiani de nado yin nugbonọ na Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn te? (b) Whẹho tẹwẹ Klistiani de pehẹ, podọ nawẹ e duto e ji gbọn?

¹¹ To otò susu mẹ, akọ̀ lẹ nọ tindo kanṣiṣa pẹkipẹki. Yé nọ tin to kọndopọ mẹ na yé tindo whenuho po aṣa dopolọ lẹ po, bosọ nọ do ogbè dopolọ wutu, podọ yé nọ doawagun to onú ehelẹ mẹ taun. To ninọmẹ mọnkọtọn lẹ mẹ, Klistiani lẹ dona plọn ayiha po ayihadawhẹnamẹnu yetọn po nado yinuwa to aliho he sọgbe mẹ to whenue whẹho he biọ kadaninọ lẹ wá fọndote. Nawẹ yé sọgan wà ehe gbọn?

¹² Di apajlẹ, lẹnnupọndo mẹmẹyọnnu Mirjeta * ji he wá sọn lẹdo de mẹ to Yougoslavie  hohowhenu tọn mẹ. Sọn ovu gbọ́n wẹ yè ko plọn ẹn nado gbẹwanna Serbie-nu lẹ. To whenue e plọn dọ Jehovah ma yin mẹnukuntahopọntọ podọ Satani wẹ to godona nuhahun he nọ fọndote to akọ̀ lẹ ṣẹnṣẹn, e dovivẹnu nado de gbigbọ akọ̀ ṣinṣinyan tọn sọn ahun etọn mẹ. Etomọṣo, to whenue avùn sinsinyẹn de bẹjẹeji to akọ̀ lẹ ṣẹnṣẹn to lẹdo etọn mẹ, wangbẹna he Mirjeta tindo dai lọ gọjẹ finfọn ji to ahun etọn mẹ, ehe zọ́n bọ e vẹawuna ẹn nado nọ dọyẹwheho na Serbie-nu lẹ. Ṣigba, e mọdọ emi ma sọgan sinai poun bo donukun dọ numọtolanmẹ agọ̀ enẹlẹ ni yì. E vẹ̀ Jehovah dọ ni gọalọna emi, e ma yin nado duto avùnnukundiọsọmẹnu ehe ji kẹdẹ gba, ṣigba nado gbloada na sinsẹ̀nzọn emitọn bo pegan nado lẹzun gbehosọnalitọ. E dọmọ: “N’wá mọdọ ayidonugo zizedo lizọnyizọn lọ ji wẹ nọ gọalọnamẹ hugan. To lizọnyizọn lọ mẹ, n’nọ dovivẹnu nado hodo apajlẹ lehe Jehovah nọ do owanyi hia do tọn, podọ n’mọdọ numọtolanmẹ agọ̀ ṣie lẹ busẹ.”

13. (a) Naegbọn Zoila do gblehomẹ, ṣigba nawẹ e yinuwa gbọn? (b) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn numimọ mẹmẹyọnnu lọ tọn mẹ?

¹³ Lẹnnupọndo apajlẹ devo ji, enẹ wẹ mẹmẹyọnnu Zoila tọn. Mexique wẹ e wá sọn, ṣigba todin e nọ yì opli lẹ to agun de mẹ to Europe. E doayi e go dọ to agun lọ mẹ, mẹmẹsunnu delẹ he wá sọn lẹdo Amérique Latine tọn delẹ mẹ ma nọ yí zinzin zan to hodidọ yetọn mẹ bo nọ dọho jẹagọdo otò emitọn, aṣa po ohàn otò emitọn tọn lẹ po go. Eyin towe wẹ, nawẹ a na ko yinuwa gbọn? Nugbo wẹ dọ hodidọ mọnkọtọn lẹ hẹn homẹgble Zoila taun. E jẹna pipà dọ ewọ dín alọgọ Jehovah tọn nado duto numọtolanmẹ agọ̀ depope he fọ́n to ahun etọn mẹ ji. Mí dona kẹalọyi dọ mẹdelẹ to ṣẹnṣẹn mítọn gbẹ́ to ahidi hẹ nuhahun mọnkọtọn lẹ. Mì gbọ mí ni ma nọ dọ kavi wà nudepope he sọgan fọ́n kinklan dote kavi he na dohia dọ akọ̀ de pọnte hugan devo to mẹmẹsunnu lẹ kavi mẹdevo lẹ ṣẹnṣẹn gbede blo.—Lom. 14:19; 2 Kọl. 6:3.

14. Nawẹ Klistiani lẹ sọgan plọn ayiha po ayihadawhẹnamẹnu yetọn po gando whẹho nugbonọ-yinyin tọn lẹ go gbọn?

¹⁴ Be whẹndo towe kavi mẹhe ṣẹnṣẹn a te lẹ wẹ na we tuli nado nọ yin nugbonọ na otò towe kavi akọ̀ towe ya? Be numọtolanmẹ enẹlẹ gbẹ́ pò to ahun towe mẹ wẹ ya? Klistiani lẹ ma dona dike gbigbọ akọ̀ ṣinṣinyan tọn ni yinuwado nukun he yé do nọ pọ́n mẹdevo lẹ ji. Ṣigba etẹwẹ lo, eyin a mọdọ a nọ tindo linlẹn agọ̀ gando mẹhe wá sọn otò devo mẹ lẹ, akọ̀ devo mẹ, tindo aṣa devo kavi nọ do ogbè devo lẹ go? Nuhe sọgbe wẹ e na yin nado lẹnayihamẹpọn do nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n akọ̀ ṣinṣinyan po wangbẹna akọ̀ tọn po ji. Basi dodinnanu do whẹho ehe po dehe tindo kanṣiṣa hẹ ẹ lẹ po ji bo yí yé zan to oplọn mẹdetiti tọn kavi sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn whenu. Enẹgodo, vẹ̀ Jehovah bo biọ alọgọ nado kẹalọyi pọndohlan etọn do whẹho ehelẹ ji.—Hia Lomunu lẹ 12:2.

15, 16. (a) Etẹwẹ mí dona donukun dọ mẹdevo lẹ na wà eyin mí hẹn nugbonọ-yinyin mítọn na Jiwheyẹwhe go? (b) Nawẹ mẹjitọ Klistiani lẹ sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ nado duto avùnnukundiọsọmẹnu he nugbonọ-yinyin nọ bẹhẹn lẹ ji gbọn?

¹⁵ E yá wẹo kavi e dẹn wẹo, devizọnwatọ Jehovah tọn lẹpo na mọ yede to ninọmẹ de mẹ bọ ayihadawhẹnamẹnu yetọn na whàn yé nado yinuwa to aliho he gbọnvo mẹ na mẹhe lẹdo yé lẹ tọn, vlavo azọ́nwatọgbẹ́, klasigbẹ́, kọmẹnu, hẹnnumẹ, kavi mẹdevo lẹ. (1 Pita 2:19) Etomọṣo, mí dona yinuwa to aliho he gbọnvo mẹ! E ma dona paṣa mí eyin aihọn lọ gbẹwanna mí na mí gbọnvo wutu; Jesu ko na mí avase dọ aihọn lọ na wàmọ. Suhugan nukundiọsọmẹtọ mítọn lẹ tọn ma mọnukunnujẹ nuhewutu whẹho kadaninọ tọn lẹ do yin nujọnu na Klistiani lẹ mẹ. Ṣigba na míwlẹ tọn, whẹho ehelẹ yin nujọnu taun.

¹⁶ Nugbonọ-yinyin na Jehovah nọ biọ dọ mí ni hẹn tenọgligo to whenue mẹdevo lẹ vannukundo mí. (Dan. 3:16-18) Budisi gbẹtọ sọgan yinuwado mẹlẹpo ji, ṣigba e sọgan vẹawu titengbe na jọja lẹ nado pehẹ kọgbidinamẹ  hagbẹ tọn. Eyin ovi towe lẹ to pipehẹ whẹho delẹ taidi nudidọ do asia kavi mahẹ tintindo to hùnwhẹ otò tọn lẹ mẹ, ma whleawu nado gọalọna yé blo. Nọ yí sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn zan nado gọalọna ovi towe lẹ nado mọnukunnujẹ nuhe whẹho ehelẹ bẹhẹn lẹ mẹ, na yé nido sọgan duto avùnnukundiọsọmẹnu enẹlẹ ji po adọgbigbo po. Gọalọna yé nado nọ dọ nuyise yetọn lẹ po sisi po, podọ to aliho he họnwun mẹ. (Lom. 1:16) Nado nọgodona ovi towe lẹ, ze afọdide nado dọho hẹ mẹplọntọ yetọn gando whẹho enẹlẹ go eyin e biọ domọ.

17. Gbigbọ tẹwẹ mí dona dapana, podọ etẹwutu?

¹⁷ Nuhe sọgbe wẹ e yin dọ mí ni yiwanna otò mítọn, aṣa, ogbè, po núdùdù otò mítọn tọn lẹ po jẹ obá de mẹ. Etomọṣo, mí dona dapana gbigbọ “ṣejannabi” tọn. Jehovah ko dá onú wunmẹwunmẹ lẹpo, na yé nido hẹn ayajẹ wá na mí. (Ps. 104:24; Osọ. 4:11) Enẹwutu, naegbọn mí nado tẹkudeji dọ aliho nuwiwa tọn de yọ́n hugan devo?

18. Nawẹ alọkikẹyi pọndohlan Jehovah tọn nọ hẹn dona lẹ wá gbọn?

¹⁸ Jiwheyẹwhe jlo dọ gbẹtọ wunmẹ lẹpo ni wá oyọnẹn he pegan nugbo tọn kọ̀n bosọ duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn. (Joh. 3:16; 1 Tim. 2:3, 4) Eyin mí nọ yí ahundopo do kẹalọyi linlẹn yisenọ hatọ lẹ tọn he sọgbe, enẹ na hẹn gbẹzan mítọn pọnte dogọ bo na yidogọna pọninọ Klistiani tọn mítọn. Dile mí to nugbonọ yin na Jehovah zọnmii, mí dona dapana mahẹ tintindo to hunyanhunyan aihọn tọn lẹ mẹ. Tẹnmẹ ma tin na mẹhe nọ hẹn kinklan wá lẹ to ṣẹnṣẹn mítọn. Lehe mí dopẹna Jehovah dọ e ko whlẹn mí sọn nuyiwa kinklan, goyiyi, po agbàwhinwhlẹn po tọn he gbayipe to aihọn Satani tọn mẹ lẹ si do sọ! Mì gbọ mí ni magbe nado wleawuna jijọho he nkọ Psalm-kantọ lọ dọho etọn dọmọ: “Doayi e go, na e yin dagbe bosọ yọ́n do na mẹmẹsunnu lẹ nado nọ nọpọ́ to dopo mẹ!”—Ps. 133:1.