1, 2. Etẹwẹ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ ko nọ wà sọn hohowhenu?

SỌN hohowhenu gbọ́n wẹ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ ko nọ nọtepọn hẹndi dọdai Biblu tọn lẹ tọn. Di apajlẹ, Jelemia dọ dọdai dọ tòdaho Juda tọn na yin vivasudo mlẹnmlẹn, podọ nuhe Babilọninu lẹ wà na tòdaho lọ to 607 J.W.M. niyẹn. (Jel. 25:8-11) Isaia he yin gbigbọdo nado dọdai dọ Jehovah na hẹn tòmẹnu Juda tọn lẹ gọwá, lá dọmọ: “Donanọ wẹ yé omẹ pó he nọtepọn ẹn lẹ.” (Isa. 30:18) Mika lọsu he dọ dọdai gando omẹ Jiwheyẹwhe tọn hohowhenu tọn lẹ go, magbe dọmọ: “Yẹn na nọ pọnhlan OKLUNỌ dè.” (Mika 7:7) Na owhe kanweko susu lẹ, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọ nọtepọn hẹndi dọdai he gando Mẹsia lọ kavi Klisti go lẹ tọn.—Luku 3:15; 1 Pita 1:10-12. *

² To egbehe, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tin to nukundido mẹ, na dọdai he gando Mẹsia lọ go lẹ gbẹ́ to hẹndi mọ wutu. To madẹnmẹ, Jehovah na yí Ahọluduta Mẹsia tọn zan nado hẹn yajiji gbẹtọvi lẹ tọn wá opodo, gbọn mẹylankan lẹ vivasudo po omẹ etọn lẹ whinwhlẹngán sọn aihọn ylankan he tin to huhlọn Satani tọn glọ ehe mẹ po dali. (1 Joh. 5:19) Enẹwutu, mì gbọ mí ni tin to  aṣeji bo hẹn do ayiha mẹ gligli dọ opodo titonu ehe tọn to dindọnsẹpọ po awuyiya po.

3. Eyin mí ko to tenọpọn opodo lọ sọn owhe susu die, kanbiọ tẹwẹ sọgan fọ́n to ahun mítọn mẹ?

³ Taidi devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ, mí to nukundo po jejejininọ po nado mọdọ ojlo Jiwheyẹwhe tọn “yin wiwà, kẹdẹdi to olọn mẹ, mọdopolọ to aigba ji.” (Mat. 6:10) Ṣigba, to whenue mẹdelẹ ko nọtepọn opodo titonu ehe tọn na owhe susu he sọgan taidi nuhe dẹn taun godo, yé sọgan kanse dọ, ‘Be mí gbẹ́ tindo whẹwhinwhẹ́n nujọnu tọn lẹ nado to nukundo opodo lọ zọnmii ya?’ Mì gbọ mí ni gbadopọnna kanbiọ ehe.

4. Whẹwhinwhẹ́n titengbe tẹ wutu wẹ mí dona nọ họ́ali?

⁴ Biblu do lehe mí dona yinuwa do hia hezeheze dile vasudo titonu ehe tọn to dindọnsẹpọ. Jesu dọna hodotọ etọn lẹ nado “nọ họ́ali” podọ nado ‘nọ họ́ yede.’ (Mat. 24:42; Luku 21:34-36) Whẹwhinwhẹ́n dagbe de wẹ enẹ yin nado tin to nukundido mẹ, dile Jesu dọ dọ mí ni wà do! Titobasinanu Jehovah tọn ko ze apajlẹ dai na mí to whẹho ehe mẹ. Owe he e nọ zinjẹgbonu lẹ nọ to tudohomẹna mí zọnmii nado “to tenọpọn bo to hinhẹn tintin tofi azán Jehovah tọn do ayiha mẹ gligli,” podọ nado ze todido mítọn do aihọn yọyọ he Jiwheyẹwhe dopagbe etọn lọ ji.—Hia 2 Pita 3:11-13.

5. Naegbọn e do yin nujọnu taun dọ mí ni nọ họ́ míde to ojlẹ mítọn ehe mẹ?

⁵ Dile e yin nuhe sọgbe na Klistiani he nọgbẹ̀ to owhe kanweko susu die wayi lẹ nado tin to nukundido mẹ do, mọwiwà sọ yin nujọnu taun na mílọsu lẹ. Etẹwutu? Na mí to gbẹnọ to tintin tofi Klisti tọn whenu wutu. Ohia tintin tofi etọn tọn lẹ ko sọawuhia hezeheze sọn 1914 gbọ́n. Ohia lọ lẹ bẹ ninọmẹ aihọn tọn he to yinylan deji po yẹwheho Ahọluduta lọ tọn didọ lẹdo aihọn pé po hẹn, podọ ehelẹ yin kunnudenu dọ mí to gbẹnọ to “vivọnu titonu lọ tọn.” (Matiu 24:3, 7-14) To whenuena e yindọ Jesu ma dọ lehe ojlẹ ehe na dẹnsọ whẹpo opodo lọ nido wá, mí dona tin to aṣeji taun bo nọ họ́ míde.

6. Naegbọn mí sọgan donukun dọ ninọmẹ aihọn tọn na to yinylan deji dile mí to dindọnsẹpọ opodo lọ?

⁶ Mí sọgan kanse dọ: Be e ma yin ojlẹ sọgodo tọn de he mẹ aihọn lọ na ylan dogọ te wẹ hogbe lọ “vivọnu titonu lọ tọn” to alọdlẹndo vlavo nẹ? Na nugbo tọn, Biblu dohia dọ kanyinylan na jideji taun to “azán godo tọn lẹ mẹ.” (2 Tim. 3:1, 13; Mat. 24:21; Osọ. 12:12) Enẹwutu, mí sọgan donukun dọ ninọmẹ aihọn lọ tọn he ko ylan to egbehe, na to yinylan deji zọnmii.

7. Etẹwẹ Matiu 24:37-39 dohia gando lehe ninọmẹ aihọn tọn na te to azán godo lẹ mẹ do go?

⁷ Ṣigba, obá tẹ mẹ wẹ a lẹndọ ninọmẹ lọ na ylan jẹ whẹpo “nukunbibia daho lọ” nido bẹjẹeji? (Osọ. 7:14) Di apajlẹ, be a lẹndọ awhàn na tin to otò lẹpo mẹ, bọ mẹlẹpo na ba núdùdù pò, podọ mẹlẹpo na to azọ̀njẹ to owhé lẹpo gbè wẹ ya? Eyin e jọ domọ, mẹhe nọ tindo ayihaawe lẹ lọsu sọgan tin to dandannu glọ nado yigbe dọ dọdai Biblu tọn lẹ to hẹndi mọ. Ṣigba, Jesu dọ dọ suhugan gbẹtọ lẹ tọn ‘ma na doayi’ tintin tofi emitọn go, bo na to afọdona nuwiwa egbesọegbesọ tọn yetọn lẹ kakajẹ whenue whenu na fẹ́. (Hia Matiu 24:37-39.) Enẹwutu, Owe-wiwe lẹ dohia dọ ninọmẹ aihọn tọn to azán godo tọn lẹ mẹ ma na sinyẹn zẹjlẹgo bọ gbẹtọ lẹ na tin to dandannu glọ nado kẹalọyi dọ opodo lọ ko sẹpọ gba.—Luku 17:20; 2 Pita 3:3, 4.

8. Etẹwẹ họnwun na mẹhe to tonusena gbedide Jesu tọn nado “nọ họ́ali” lẹ?

⁸ To alọ devo mẹ, eyin ohia he na do tintin tofi Jesu tọn hia lẹ na jẹ lẹndai yetọn kọ̀n, hẹndi yetọn dona họnwun jẹ obá de mẹ, na mẹhe to tonusena ayinamẹ Jesu tọn nado  “nọ họ́ali” lẹ nido sọgan doayi yé go. (Mat. 24:27, 42) Podọ sọn 1914 gbọ́n wẹ hẹndi ehelẹ ko to wunhọ́n. Bẹsọn ojlẹ enẹ mẹ, adà voovo ohia lọ lẹ tọn to hẹndi mọyi. Ayihaawe ma tin dọ, “vivọnu titonu lọ tọn” wẹ mí to gbẹnọ te to egbehe, yèdọ ojlẹ he tindo dogbó de, he na zindonukọn kakajẹ whenue titonu ylankan ehe na yin vivasudo.

9. Whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wutu wẹ mí dona tin to nukundido mẹ na opodo titonu ehe tọn?

⁹ To whelọnu lo, naegbọn Klistiani lẹ dona tin to nukundido mẹ to egbehe? Mí nọ tin to nukundido mẹ, na mí jlo na setonuna Jesu Klisti wutu. Podọ, mí sọ doayi ohia tintin tofi etọn tọn lẹ go. Nukundido mítọn ma sinai do nuhe mí gbọn wunvi dali yise de ji gba, ṣigba e sinai do kunnudenu Owe-wiwe tọn lẹ ji, ehe nọ whàn mí nado gbọṣi aṣeji, nọ nukle, bo to alihọ́, podọ na taun tọn nado to nukundo opodo titonu ylankan ehe tọn.

10, 11. (a) Etẹwutu Jesu do wleawuna devi etọn lẹ? (b) Etẹwẹ Jesu dọna hodotọ etọn lẹ nado wà eyin yé to tenọpọn opodo lọ bọ e ma yawu wá dile yé lẹn do? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

¹⁰ Susu to mí mẹ wẹ ko gbọṣi nukle to gbigbọ-liho na owhe susu lẹ. Ṣigba, mì gbọ mí ni ma dike ojlẹ he ko juwayi lẹ ni dekanpona gbemima mítọn nado tin to nukundido mẹ blo. Mí dona wleawufo na wiwá Jesu tọn, yèdọ Whẹdida-hẹnṣẹtọ lọ he na hẹn titonu ehe wá opodo. Flindọ Jesu dotuhomẹna hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Mì nọ họ́ali, mì nọ họ́ mìde, na mì ma yọ́n whenue ojlẹ dide lọ na wá. E tin taidi dawe de, he tọ́nwhẹ̀n jei tògodo bo jo owhé etọn do bosọ na aṣẹ afanumẹ etọn lẹ, bo deazọ́nna dopodopo yetọn, bosọ degbena họ̀njinọtọ lọ nado to alihọ́. Enẹwutu, mì nọ họ́ali, na mì ma yọ́n whenue oklunọ owhé lọ tọn ja, vlavo to whenue tenu ko dó kavi zánhomẹ kavi koklo dosé kavi afọnnu fuu; na to whenue e na wá to ajiji mẹ, e ma na mọ mì to amlọndọ. Ṣigba nuhe yẹn dọna mì, yẹn dọna mẹlẹpo, Mì nọ họ́ali.”—Malku 13:33-37.

¹¹ Tlolo he hodotọ Jesu tọn lẹ doayi e go dọ tintin tofi Klisti tọn bẹjẹeji to 1914, yé wleawufo na opodo lọ he yé lẹndọ e sọgan yawu wá. Yé wàmọ gbọn zohunhun yíyí do dọyẹwheho Ahọluduta lọ tọn dali. Jesu dohia dọ emi sọgan wá to godo mẹ, yèdọ to whenue “koklo dosé kavi afọnnu fuu.” Eyin e jọ domọ, nawẹ hodotọ etọn lẹ dona yinuwa gbọn? E dọmọ: “Mì nọ họ́ali.” Enẹwutu, eyin yé nọtepọn opodo lọ na ojlẹ dindẹn, enẹ ma yin whẹwhinwhẹ́n na yé nado lẹndọ e gbẹ́ pò taun kavi nado hẹn nukundido yetọn bu.

12. Etẹwẹ Habbakuk kanse Jehovah, podọ gblọndo tẹwẹ Jiwheyẹwhe na ẹn?

¹² Lẹnnupọndo yẹwhegán Habbakuk ji, mẹhe yin azọ́ndena nado dọ dọdai vasudo Jelusalẹm tọn. Avase ko yin nina na owhe susu jẹnukọn dọ tòdaho enẹ na wá jẹvọ́, whẹpo ewọ do lẹzun yẹwhegán. Ninọmẹ tòdaho lọ tọn wá ylan sọmọ bọ ‘mẹylankan lẹ lẹdo dodonọ lẹ pé podọ yé nọ gada whẹdida dodo.’ Abajọ Habbakuk do kanse dọmọ: “OKLUNỌ E, nawẹ yẹn na dawhá dẹnsọ?” Kakati Jehovah nido na gblọndo kanbiọ enẹ tọn tlọlọ, e na jide yẹwhegán nugbonọ etọn dọ vasudo he dọdai etọn yin didọ lọ “ma na gọ̀n gba.” Jiwheyẹwhe dọna Habbakuk nado “nọtepọn” vasudo lọ, enẹ wẹ nado tin to nukundido mẹ zọnmii.—Hia Habbakuk 1:1-4; 2:3.

13. Etẹwẹ Habbakuk sọgan ko lẹn, podọ naegbọn enẹ ma na yin nuyọnẹnnu?

¹³ Lẹnnupọndo ehe ji: Mí ni dọ dọ Habbakuk wá gbọjọ bo dọ to ede mẹ dọ: ‘Sọn owhe susu die wẹ n’ko nọ sè dọ Jelusalẹm na yin vivasudo. Vlavo vasudo lọ ma ko sẹpọ. N’mọdọ e ma yin nuyọnẹnnu nado to dọdai dọ gando tòdaho lọ go taidi dọ e na yin vivasudo to madẹnmẹ wẹ nkọ. Ma gbọ bo jo azọ́n lọ do na mẹdevo lẹ.’ Eyin Habbakuk  lẹnnupọn to aliho ehe mẹ dai wẹ, ewọ na ko hẹn nukundagbe Jehovah tọn bu, podọ etlẹ sọgan sọ hẹn ogbẹ̀ etọn bu to whenue Babilọninu lẹ wá và Jelusalẹm sudo!

14. Naegbọn mí sọgan kudeji dọ e ma na vẹna mí eyin mí zindonukọn nado to tenọpọn hẹndi dọdai lẹ tọn?

¹⁴ To aihọn yọyọ lọ mẹ, mí na tindo whẹwhinwhẹ́n nado nọ lẹnnupọn sisosiso do nugbo lọ ji dọ, dọdai he gando vivọnu titonu lọ tọn go lẹpo wẹ mọ hẹndi. Ayihamẹlinlẹnpọn do lehe nulẹ yì do ji na zọ́n bọ mí na tindo jidide dogọ to Jehovah mẹ podọ to opagbe etọn he na mọ hẹndi to madẹnmẹ lẹ mẹ. (Hia Jọṣua 23:14.) Matin ayihaawe, mí na dopẹ́ dọ Jiwheyẹwhe he ‘yí ojlẹ lẹ po osaa lẹ po do aṣẹpipa ede tọn mẹ,’ ko dotuhomẹna mí nado nọ hẹn do ayiha mẹ to gbẹzan mítọn mẹ dọ “opodo onú lẹpo tọn ko sẹpọ.”—Owalọ 1:7; 1 Pita 4:7.

15, 16. Naegbọn yẹwhehodidọ po zohunhun po do yin nuhe sọgbe hugan dọ mí ni wà to ojlẹ he mẹ mí to gbẹnọ te ehe?

¹⁵ Mí sọgan donukun dọ titobasinanu Jehovah tọn na to nuflin mí zọnmii dọ mí dona to Jiwheyẹwhe sẹ̀n po linlẹn niyaniya-yinyin tọn po. Gbọnvona dọ nuflinmẹ enẹlẹ nọ gọalọna mí nado hẹn alọnu ján to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ, yé sọ nọ gọalọna mí nado hẹn do ayiha mẹ dọ ohia tintin tofi Klisti tọn to hẹndi mọ to alọnu. Etẹwẹ yin nuhe e sọgbe hugan dọ mí ni wà to ojlẹ he mẹ mí to gbẹnọ te ehe mẹ? Na nugbo tọn, mí dona zindonukọn nado to Ahọluduta lọ po dodowiwa Jiwheyẹwhe tọn po dín whẹ́, gbọn yẹwheho wẹndagbe lọ tọn didọ po zohunhun po dali!—Mat. 6:33; Malku 13:10.

¹⁶ Mẹmẹyọnnu de dọmọ: “Gbọn yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lọ tọn didọ dali, mí . . . sọgan gọalọna gbẹtọ lẹ ma nado yin vivasudo to nugbajẹmẹji he ja aihọn ehe ji lẹ whenu.” Ewọ yọ́n numọtolanmẹ he mẹde nọ tindo to whenue e yin whinwhlẹngán to nugbajẹmẹji de whenu, na ewọ po asu etọn po yin dopo to mẹhe luntọ́n lẹ mẹ to whenue bato daho he nọ yin Wilhelm Gustloff siọ to 1945, ehe yin dopo to nugbajẹmẹji ohù ji tọn he ylan taun lẹ mẹ to whenuho mẹ. Etlẹ yin to nujijọ ylankan mọnkọtọn lẹ whenu, mẹde sọgan nọma yọ́n nuhe yin nujọnu hugan lẹ. Mẹmẹyọnnu lọ flindọ nawe dopo to awhádo po avi po dọmọ: “Ṣo saki ṣie lẹ! Saki ṣie lẹ! Kọnú po tómẹnu ṣie lẹ po! Aṣọ́donu ṣie lẹpo wẹ to odò to bato lọ mẹ. Onú ṣie lẹpo wẹ yì!” Amọ́, mẹsusu devo lẹ yin whinwhàn nado gọalọ, podọ yé ze ogbẹ̀ yetọn do owù mẹ bo dovivẹnu nado whlẹn mẹhe flẹ jẹ ohù he fá taun lọ mẹ lẹ gán. Dile mẹhe to bato lọ mẹ bo ma yin ṣejannabinọ lẹ wà do, mílọsu nọ wà nuhe go mí pé lẹpo nado gọalọna gbẹtọ lẹ. Mí nọ hẹn do ayiha mẹ dọ yẹwhehodidọ  yin azọ́n niyaniya tọn, podọ mí nọ gọalọna mẹdevo lẹ nado yin whinwhlẹngán sọn nugbajẹmẹji he ja aihọn lọ ji mẹ whẹpo whenu nido fẹ́.

17. Whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wẹ mí tindo nado yise dọ opodo lọ sọgan wá to whedepopenu?

¹⁷ Nuhe to jijọ to aihọn lọ mẹ to egbehe lẹ dohia hezeheze dọ dọdai Biblu tọn lẹ to hẹndi mọyi, podọ opodo titonu ylankan ehe tọn ko sẹpọ pete. Enẹwutu, mí ma dona nọ lẹndọ whenu susu gbẹ́ pò whẹpo ninọmẹ aihọn lọ tọn nido diọ jẹ obá he mẹ “azò ao” lẹ po “gbekanlin lọ” po he yin nùdego to Osọhia 17:16 mẹ, na diọnukunsọ Babilọni Daho lọ, yèdọ sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ. Mì gbọ mí ni ma wọn blo dọ Jiwheyẹwhe na “yí i do ahun yetọn mẹ” nado wàmọ, bọ ehe sọgan jọ to nukunwhiwhe dopo mẹ podọ to whedepopenu! (Osọ. 17:17) Opodo titonu ehe blebu tọn masọ pò kaka de. Mí tindo whẹwhinwhẹ́n dagbe nado setonuna avase Jesu tọn he dọmọ: “Mì payi mìde go ma nado yí dùdù zẹjlẹgo, nùnù zẹjlẹgo, po magbọjẹ gbẹ̀mẹ tọn lẹ po do doagban pinpẹn na ahun mìtọn, bọ to ajiji mẹ, azán lọ na wá mì ji plaun di omọ̀ de.” (Luku 21:34, 35; Osọ. 16:15) Mì gbọ mí ni magbe nado to Jehovah sẹ̀n po linlẹn niyaniya-yinyin tọn po, bo deji dọ ewọ nọ “wleawudaina yé he nọtepọn ẹn lẹ,” enẹ wẹ yindọ e nọ yinuwado ota yetọn mẹ.—Isa. 64:4.

18. Kanbiọ tẹ ji wẹ hosọ he bọdego na dọhodo?

¹⁸ Dile mí to tenọpọn opodo titonu ylankan ehe tọn, mì gbọ mí ni yinuwa sọgbe hẹ hodidọ gbọdo devi Juda tọn lẹ he dọmọ: “Mẹyiwanna lẹ emi, gbọn mìde hinhẹn lodo to dodonu yise mìtọn he wé hugan lọ tọn ji dali, podọ gbọn dẹ̀hiho to gbigbọ wiwe mẹ dali, mì hẹn mìde do owanyi Jiwheyẹwhe tọn mẹ, dile mì to tenọpọn lẹblanu Oklunọ mítọn Jesu Klisti tọn to todido mẹ na ogbẹ̀ madopodo.” (Juda 20, 21) Ṣigba, nawẹ mí sọgan dohia dọ mí to gbẹnọ po nukundido lọ po nado mọ aihọn yọyọ he Jiwheyẹwhe dopà etọn lọ bosọ to tenọpọn aihọn enẹ nugbonugbo gbọn? Hosọ he bọdego na basi zẹẹmẹ do kanbiọ ehe ji.