Nuhe Ahọluduta lọ Ko Wà to Owhe Kanweko He Wayi lẹ Gblamẹ!
“Na Jiwheyẹwhe jijọho tọn . . . ni yí onú dagbe lẹpo do hẹn mì penugo nado wà ojlo etọn.”—HEB. 13:20, 21.
OHÀN LẸ: 136, 14
1. Nawẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ yin nujọnu na Jesu sọ? Basi zẹẹmẹ.
JESU yiwanna nado nọ dọho gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go. Kandai Biblu tọn dohia dọ Ahọluduta lọ ji wẹ e dọhodo hugan, bo tlẹ donù e go hugan whla 100 to lizọnyizọn etọn whenu. Na nugbo tọn, Ahọluduta lọ nọ duahunmẹna ẹn taun.—Hia Matiu 12:34.
2. Omẹ nẹmu wẹ sọgan ko tin hẹ Jesu to whenue ewọ na gbedide he tin to Matiu 28:19, 20 mẹ, podọ naegbọn mí sọgan dọ mọ?
2 Ojlẹ kleun de to fọnsọnku Jesu tọn godo, ewọ pli dopọ hẹ gbẹtọ 500 he sọgan wá lẹzun wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ. (1 Kọl. 15:6) Vlavo to ojlẹ enẹ mẹ wẹ e degbena yé nado lá owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn na “gbẹtọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ,” yèdọ azọ́ndenamẹ de he ma bọawu paali to ojlẹ lọ mẹ! * Jesu dọ dọdai dọ azọ́n daho ehe na yin wiwà kakajẹ “vivọnu titonu lọ tọn,” podọ mọ wẹ e sọ to yìyì do niyẹn. E yọnbasi taun dọ hiẹ lọsu to mahẹ tindo to azọ́ndenamẹ lọ mẹ bo to alọgọ nado hẹn dọdai enẹ di.—Mat. 28:19, 20.
3. Aliho voovo atọ̀n tẹlẹ mẹ wẹ mí ko yin hinhẹn penugo nado hẹn azọ́ndenamẹ wẹndagbe lilá tọn lọ di te?
3 To whenue Jesu degbena yé nado yì dọyẹwheho godo, e dopà na hodọtọ etọn lẹ dọmọ: “Yẹn tin po mì po.” (Mat. 28:20) Enẹwutu, azọ́n yẹwhehodidọ tọn pligidi ehe na yin wiwadotana to anademẹ etọn glọ. Podọ nado gọalọna mí, Jiwheyẹwhe mítọn ko yí “onú dagbe lẹpo” do hẹn mí penugo nado hẹn azọ́ndenamẹ enẹ di. (Heb. 13:20, 21) To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna atọ̀n to onú dagbe ehelẹ mẹ: (1) azọ́nwanu he mí ko mọyi lẹ, (2) aliho kunnudide tọn he mí ko yizan lẹ, podọ (3) azọ́nplọnmẹ he mí ko mọyi lẹ. Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni dọhodo delẹ to azọ́nwanu he mí ko yizan to owhe 100 he wayi lẹ mẹ ji.
AZỌ́NWANU VOOVO HE GỌALỌNA OMẸ JIWHEYẸWHE TỌN LẸ NADO DỌYẸWHEHO
4. Naegbọn mí do yí azọ́nwanu voovo lẹ zan to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn mẹ?
4 Jesu yí “ohó ahọluduta lọ tọn” jlẹdo okún he yin dido do aigba wunmẹ voovo lẹ ji go. (Mat. 13:18, 19) Glesi de sọgan yí azọ́nwanu voovo lẹ zan nado wleawuna aigba de na e nido de sinsẹ́n tọ́n. Mọdopolọ to owhe lẹ gblamẹ, Ahọlu mítọn ko na mí azọ́nwanu voovo lẹ he mí ko yizan nado whàn gbẹtọ livi susu lẹ na yé nido kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn. Azọ́nwanu delẹ ko yọ́n-na-yizan na nudi owhe ao, podọ devo lẹ gbẹ́ yọ́n-na-yizan kakajẹ egbé. Azọ́nwanu ehe lẹpo wẹ ko gọalọna mí to aliho de kavi devo mẹ nado hẹn nugopipe mítọn pọnte to azọ́n wẹndagbe lilá tọn lọ mẹ.
5. Etẹwẹ kalti kunnudide tọn yin, podọ nawẹ e nọ yin yiyizan gbọn?
5 Azọ́nwanu de he gọalọna mẹsusu nado jẹ mahẹ tindo ji to lizọnyizọn lọ mẹ wẹ kalti kunnudide tọn lọ, ehe wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ jẹ zinzan ji to 1933. Kalti lọ nọ klo sọ wema he mí do nọ na gànmẹ, podọ e nọ bẹ owẹ̀n Biblu tọn kleun de hẹn. Sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, kalti yọyọ devo lẹ nọ yin didetọn bo nọ bẹ owẹ̀n Biblu tọn devo hẹn. E bọawu nado nọ ze e donukọnnamẹ! C. W. Erlenmeyer tindo nudi owhe ao to whenue e yí aliho kunnudide tọn ehe zan whla tintan. E dọmọ: “Homẹbibiọ he mí nọ saba yizan wẹ, ‘Mì jaale, be e na jlo mì nado hia kalti ehe ya?’ To whenue whétọ lọ hia kalti lọ godo, mí nọ ze owe mítọn lẹ donukọnna ẹn bo nọ dedo.”
6. Nawẹ kalti kunnudide tọn lọ yọ́n-na-yizan gbọn?
6 Kalti kunnudide tọn lọ yọ́n-na-yizan to aliho susu mẹ. Dile etlẹ yindọ wẹnlatọ delẹ nọ jlo taun nado tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ, yé nọ kuwinyan bo masọ nọ yọ́n nuhe yé na dọ. Wẹnlatọ devo lẹ ma nọ ba nuhe yé na dọ pò. Yé sọgan dọ nuhe yé yọnẹn lẹpo na whétọ de to nukunwhiwhe kleun de mẹ, amọ́ yé ma nọ saba ze owẹ̀n lọ donukọnnamẹ po zinzin po! Ṣigba, kalti kunnudide tọn lọ sọgan dọho do otẹn wẹnlatọ de tọn mẹ to kleun mẹ bo yì nuagokun lọ ji tlọlọ.
7. Avùnnukundiọsọmẹnu tẹlẹ wẹ mẹdelẹ pehẹ dile yé to kalti lọ yizan?
7 Etomọṣo, avùnnukundiọsọmẹnu lẹ ma nọ hán. Grace A. Estep he ko yin Kunnudetọ sọn owhe susu die flindọ: “To whedelẹnu, mẹdelẹ nọ dọna mí dọ, ‘Eyọn, etẹwẹ kalti lọ dọ? Bo dọ nue to e mẹ na mi poun bo!’” Humọ, whétọ delẹ ma sọgan nọ hia nuhe tin to kalti lọ ji. Podọ mẹdevo lẹ nọ lẹndọ mí jlo na na yé kalti lọ wẹ sin, bo nọ yí i sọn wẹnlatọ lọ si bosọ nọ sú ohọ̀n yetọn. Eyin whétọ de jẹagọdo owẹ̀n lọ sinsinyẹn, e sọgan vún kalti lọ do flinflin. Etomọṣo, mẹmẹsunnu mítọn lẹ to pinplọn nado yì gbẹtọ lẹ dè, podọ nado nọ do yede hia taidi afọzedaitọ Ahọluduta lọ tọn lẹ to aliho he họnwun mẹ.
8. Basi zẹẹmẹ lehe glamafonu nọ yin yiyizan do tọn. (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)
8 Azọ́nwanu devo he yin yiyizan to owhe 1930 lẹ mẹ podọ to bẹjẹeji owhe 1940 tọn lẹ mẹ wẹ glamafonu he nọ yin hinhẹn pé, ehe mẹmẹsunnu lẹ do yinkọ na dọ Aalọn, na azọ́nwanu enẹ wẹ nọ dọ diblayin ohó lọ lẹpo do otẹn yetọn mẹ wutu. (Hia Eksọdusi 4:14-16.) Eyin whétọ lọ jlo, wẹnlatọ lọ nọ hò hodidọ sinai do Biblu ji nukunwhiwhe ẹnẹ daa tọn de, podọ to enẹgodo e nọ ze owe delẹ donukọnna ẹn. To whedelẹnu, whẹndo dopo blebu wẹ nọ pli dopọ nado dotoaina owẹ̀n Biblu tọn he yin yiyidokanji lọ! To 1934, Ogbẹ́ Watch Tower tọn jẹ awuwlena glamafonu delẹ ji, ehe na yin yiyizan titengbe na lizọnyizọn lọ. To godo mẹ, hoyidokanji hosọ voovo 92 tọn wẹ yin awuwlena.
9. Nawẹ glamafonu yọ́n-na-yizan to lizọnyizọn lọ mẹ gbọn?
9 To whenue whétọ de he nọ yin Hillary Goslin dotoaina dopo to hoyidokanji hodidọ sinai do Biblu ji lọ lẹ mẹ godo, e whé glamafonu lọ na osẹ dopo nado má owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn hẹ kọmẹnu etọn lẹ. To whenue wẹnlatọ lọ lẹkọyi, e mọdọ jlodotọ yọyọ susu ko to tepọn ẹn. To ojlẹ de godo, delẹ to omẹ ehelẹ mẹ klan yede do wiwe na Jehovah podọ viyọnnu Hillary tọn awe wá yì Wehọmẹ Giliadi tọn, bo yin azọ́ndena nado sẹ̀n to tògodo. Kẹdẹdile kalti kunnudide tọn lọ wà do, glamafonu lọsu gọalọna mẹsusu nado bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji. To nukọn mẹ, Ahọlu lọ yí Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn zan nado plọn wẹnlatọ lẹ nado nọ yí onù yetọn titi do dọho.
ALIHO HE YỌNBASI LẸPO YIN YIYIZAN NADO JẸ GBẸTỌ LẸ DÈ
10, 11. Nawẹ linlinwe lẹ po ladio po yin yiyizan nado hẹn nugbo Biblu tọn gbayipe gbọn, podọ naegbọn aliho ehelẹ do tindo kọdetọn dagbe?
10 To anademẹ Ahọlu lọ tọn glọ, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko yí aliho voovo lẹ zan nado hẹn wẹndagbe lọ jẹ gbẹtọ susu dè dile e yọnbasi do. Ehe yin nujọnu taun to whenue “azọ́nwatọ lẹ ma sù.” (Hia Matiu 9:37.) To bẹjẹeji owhe kanweko 20tọ tọn, linlinwe lẹ wẹ nọ yin yiyizan nado jẹ gbẹtọ susu dè to fie omẹ Jehovah tọn lẹ ma sù te lẹ. To osẹ dopodopo mẹ, Charles Taze Russell nọ yí nuyizan wekanhlanmẹ didohlan tọn zan nado do hodidọ de hlan ajọwhé linlinwe tọn de. Enẹgodo, ajọwhé lọ nọ do hodidọ lọ hlan azọ́nwhé he nọ zín linlinwe jẹgbonu lẹ to États-Unis, Canada po Europe po. Linlin lẹ dohia dọ to nudi 1913, hodidọ Mẹmẹsunnu Russell tọn lẹ nọ jẹ wehiatọ 15 000 000 dè gbọn linlinwe 2 000 gblamẹ!
11 To okú Mẹmẹsunnu Russell tọn godo, aliho wẹndagbe lilá tọn devo he hẹn kọdetọn dagbe wá jẹ yinyin yiyizan ji. To 16 avril 1922, Joseph F. Rutherford na dopo to hodidọ ladio ji tọn etọn tintan lẹ mẹ, podọ linlin lẹ dohia dọ gbẹtọ 50 000 wẹ dotoaina ẹn. Enẹgodo, to 24 février 1924, azọ́nwhé ladio tọn titobasinanu lọ tọn tintan he nọ yin WBBR jẹ azọ́nwa ji. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 1er décembre 1924 tọn [Glẹnsigbe] dọ gando aliho yọyọ he yin yiyizan nado jẹ gbẹtọ lẹ dè ehe go dọmọ: “Mí lẹndọ kakajẹ din, owẹ̀n nugbo lọ tọn lilá to ladio ji wẹ yin aliho he pọ̀kuẹ bosọ hẹn kọdetọn dagbe wá hugan.” Taidi linlinwe lẹ, ladio yọ́n-na-yizan nado jẹ gbẹtọ susu dè to fie wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ ma sù te lẹ.
Wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn susu nọ tindo mahẹ to kunnudide gbangba tọn mẹ, bọ homẹ yetọn sọ nọ hùn nado deanana gbẹtọ lẹ sọyi nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn jw.org ji (Pọ́n hukan 12, 13)
12. (a) Adà kunnudide gbangba tọn tẹwẹ a yiwanna hugan? (b) Eyin mahẹ tintindo to adà kunnudide gbangba tọn de mẹ nọ dobuna mí, etẹwẹ sọgan gọalọna mí nado duto obu enẹ ji?
12 To egbehe, kunnudide gbangba tọn wẹ mí nọ na ayidonugo hugan, yèdọ kunnudide to húnglintẹn lẹ, pinpán-dotẹn lẹ, húndotẹn lẹ, nọtẹn gbangba tọn lẹ, podọ to ahi lẹ mẹ. Eyin mahẹ tintindo to adà lizọnyizọn lọ tọn de mẹ nọ gbàhundona we, e na yọ́n dọ a ni hodẹ̀ bo lẹnnupọndo hodidọ nugopọntọ tomẹyitọ ojlẹ dindẹn tọn Angelo Manera, Jr. tọn ji he dọmọ: “Mí nọ pọ́n adà yọyọ lizọnyizọn lọ tọn dopodopo hlan taidi aliho devo nado sẹ̀n Jehovah, aliho devo nado do nugbonọ-yinyin mítọn hia ẹ, taidi tẹnpọn devo na tenọgli mítọn, podọ mí nọ to jejeji nado dohia ẹ dọ mí jlo nado sẹ̀n ẹn to aliho depope he ewọ jlo mẹ.” Eyin mí nọ tindo mahẹ to adà yọyọ lizọnyizọn lọ tọn de mẹ, vlavo to dehe mẹ mí ma nọ voawu te de mẹ, enẹ na gọalọna mí nado wleawuna jidide po yise po to Jehovah mẹ, bo nasọ yidogọna gbigbọnọ-yinyin mítọn.—Hia 2 Kọlintinu lẹ 12:9, 10.
13. Nawẹ nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn, jw.org yọ́n-na-yizan gbọn, podọ numimọ tẹwẹ a ko tindo na nuhe dù anadidena gbẹtọ lẹ sọyi nọtẹn lọ ji?
13 Homẹ wẹnlatọ susu tọn nọ hùn nado deanana gbẹtọ lẹ sọyi nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn, jw.org ji, fie yé sọgan hia bosọ mọ owe sinai do Biblu ji lẹ yí te to ogbè voovo 700 linlán mẹ. To azán dopodopo ji, gbẹtọ livi dopo daa linlán wẹ nọ yì nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji. Dile ladio ko gọalọna mí do, nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn to alọgọna mí to egbehe ga nado hẹn wẹndagbe lọ jẹ gbẹtọ lẹ dè, etlẹ yin to lẹdo he to olá lẹ mẹ.
AZỌ́NPLỌNMẸ HE LIZỌNYIZỌNWATỌ WẸNDAGBE LỌ TỌN LẸ MỌYI
14. Azọ́nplọnmẹ tẹwẹ wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ tindo nuhudo etọn, podọ wehọmẹ tẹwẹ gọalọna yé nado lẹzun mẹplọntọ kọdetọn dagbenọ?
14 Mí ko gbadopọnna azọ́nwanu po aliho yẹwhehodidọ tọn delẹ po he ko yin yiyizan nado hẹn wẹndagbe lọ gbayipe. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn azọ́nplọnmẹ he mí ko mọyi lẹ dali? Mí ni dọ dọ whétọ de jẹagọdo nuhe e sè to hoyidokanji glamafonu tọn de mẹ kavi do ojlo hia to nuhe e hia to kalti kunnudide tọn de ji. Wẹnlatọ lẹ tindo nuhudo nado yọ́n lehe yé na yí zinzin do duto agọjẹdonu lẹ ji do, gọna lehe yé na yí azọ́nyinyọnẹn do plọn gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ do. Matin ayihaawe, gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn wẹ whàn Nathan H. Knorr nado mọdọ nuhudo tin dọ yè ni plọnazọ́n wẹnlatọ lẹ nado nọ yí nugopipe hodidọ tọn yetọn zan to lizọnyizọn lọ mẹ. Etẹwẹ na gọalọna yé? Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn lọ wẹ, ehe bẹjẹeji to agun lẹ mẹ to 1943. Wehọmẹ enẹ gọalọna mí nado lẹzun mẹplọntọ kọdetọn dagbenọ lẹ.
15. (a) Numimọ tẹwẹ mẹdelẹ tindo to whenue yé to mahẹ tindo to Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn lọ mẹ? (b) Nawẹ opagbe Jehovah tọn he yin kinkandai to Psalm 32:8 mẹ yin nugbo to whẹho towe mẹ gbọn?
15 E biọ whenu to mẹsusu si nado jẹakọ hẹ hodidọ to gbẹtọ susu nukọn. Julio S. Ramu flin hodidọ etọn tintan to wehọmẹ lọ to 1944. Doẹgi ji wẹ hosọ etọn sinai do, yèdọ dawe de he yin nùdego to wefọ Biblu tọn ẹnẹ gee mẹ! Julio dọ dọ emi tin to dandannu glọ nado ze hodidọ emitọn blebu sinai do wefọ ẹnẹ lọ lẹ kẹdẹ ji. E dọmọ: “Gèmẹ ṣie po alọ ṣie lẹ po to sisọsisọ, bọ adú ṣie lẹ sọ to hihò. N’na hodidọ lọ to nukunwhiwhe atọ̀n gblamẹ. Nuhe jọ do go e whla tintan he n’wazọ́n to oplò ji niyẹn, amọ́ n’ma gbọjọ.” Yọpọvu lẹ lọsu nọ wazọ́n to wehọmẹ lọ, dile etlẹ yindọ e ma nọ bọawuna mẹdelẹ sọmọ nado dọho to agun nukọn. Angelo Manera he yin nùdego wayi, flin azọ́n tintan he ovi pẹvi de wà. Ovi lọ ṣẹṣẹ bẹ wehọmẹ dokọ̀ tọn. E dọmọ: “Ovi lọ to budi sọmọ bọ ogbè etọn jẹ sisọsisọ ji to whenue e bẹ hodidọ etọn jẹeji. Amọ́ na e magbe nado wazọ́n lọ wutu, ogbè etọn to sisọsisọ kaka e do fó azọ́ndenamẹ lọ.” Be hiẹ lọsu ko whleawu pọ́n nado na gblọndo kavi tindo mahẹ to adà opli lẹ tọn devo lẹ mẹ, na winyan kavi awugbopo devo lẹ wutu ya? Biọ Jehovah nado gọalọna we nado duto obu towe ji. Hiẹ na mọdọ e na gọalọna we kẹdẹdile e wà na omẹ tintan he mọ azọ́nplọnmẹ yí to Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn mẹ lẹ do.—Hia Psalm 32:8.
16. Etẹwẹ yin lẹndai wehọmẹ Giliadi tọn (a) to dai, podọ (b) bẹsọn 2011?
16 Azọ́nplọnmẹ he tin-to-aimẹ na omẹ Jehovah tọn lẹ ma nọte do Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn ji. Mẹdehlan lẹ po mẹdevo lẹ po ko mọaleyi taun sọn Wehọmẹ Giliadi tọn mẹ. Mẹplọntọ wehọmẹ lọ tọn dopo dọ dọ, dopo to lẹndai wehọmẹ lọ tọn lẹ mẹ wẹ “nado hẹn ojlo vẹkuvẹku he wehọmẹvi lọ lẹ tindo na azọ́n wẹndagbe-jijlá tọn jideji.” Giliadi bẹjẹeji to 1943, podọ sọn whenẹnu, wehọmẹvi 8 500 linlán wẹ ko mọ azọ́nplọnmẹ yí. Mẹdehlan he mọ azọ́nplọnmẹ yí to Giliadi lẹ ko sẹ̀n to nudi otò 170 mẹ. Bẹsọn 2011, mẹhe ko to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn vonọtaun de mẹ lẹ kẹdẹ wẹ sọgan yin oylọ-basina nado yì wehọmẹ lọ, vlavo gbehosọnalitọ titengbe lẹ, nugopọntọ tomẹyitọ lẹ, hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn lẹ, kavi mẹdehlan he to sinsẹ̀n to aigba-denamẹ ji bo ma ko yì Giliadi lẹ.
17. Obá tẹ mẹ wẹ azọ́nplọnmẹ Giliadi tọn ko tindo kọdetọn dagbe jẹ?
17 Obá tẹ mẹ wẹ azọ́nplọnmẹ yinukọn ehe ko tindo kọdetọn dagbe jẹ? Lẹnnupọndo apajlẹ dopo ji. To août 1949, wẹnlatọ Japon-nu lẹ ma pé ao. Jei vivọnu owhe enẹ tọn, mẹdehlan 13 delẹ he mọ azọ́nplọnmẹ Giliadi tọn yí jẹ yẹwhehodọ ji po zohunhun po to otò enẹ mẹ. To egbehe, nudi wẹnlatọ 216 000 wẹ tin to Japon, podọ nudi 42 to kanweko ji to yé mẹ wẹ yin gbehosọnalitọ whepoponu tọn!
18. Slẹ wehọmẹ devo delẹ he ko gọalọna Kunnudetọ he pegan lẹ nado yinukọn to gbigbọ-liho.
18 Wehọmẹ devo lẹ taidi Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta tọn, Wehọmẹ Sinsẹ̀nzọn Gbehosọnalitọ tọn, Wehọmẹ Wẹndagbe-Jlatọ Ahọluduta lọ Tọn lẹ tọn, Wehọmẹ Nugopọntọ Tomẹyitọ lẹ po Asi Yetọn lẹ po tọn, podọ Wehọmẹ Hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ Tọn lẹ po Asi Yetọn lẹ po tọn, ko yidogọna nukọnyiyi gbigbọmẹ tọn po kọdetọn dagbe omẹ Jehovah tọn lẹ tọn po to aliho ayidego tọn mẹ. Matin ayihaawe, Ahọlu lọ zindonukọn nado to azọ́nplọn mẹjidugando etọn lẹ!
19. Etẹwẹ Charles Taze Russell dọ gando azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ go he dohia dọ e mọnú hlan nukọn, podọ nawẹ enẹ wá yin nugbo gbọn?
19 Owhe 100 linlán ko juwayi sọn whenue Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ko yin didoai. Jesu Klisti, Ahọlu mítọn zindonukọn nado to azọ́nplọn mí. Ojlẹ kleun de jẹnukọnna okú Charles Taze Russell tọn to 1916, e do obá ayidego tọn he mẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ na wá yin wiwadotana jẹ hia. E dọna gbẹdohẹmẹtọ vivẹ́ etọn de dọmọ: “Azọ́n lọ to nukọnyi po awuyiya po, podọ e na zindonukọn nado to nukọnyi, na azọ́n lẹdo aihọn pé de gbẹ́ pò bo na yin wiwà nado dọyẹwheho ‘wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn.’” (Faith on the March gbọn A. H. Macmillan dali, weda 69) Lehe nuhe e dọ sọgbe do sọ! Podọ mí dopẹ́ taun dọ Jiwheyẹwhe jijọho tọn lọ zindonukọn nado to hinhẹn mí pegan na azọ́n he nọ hẹn awuvivi wá hugan lọ! Na nugbo tọn, ewọ nọ na mí “onú dagbe lẹpo” he mí tindo nuhudo etọn nado wà ojlo etọn!
^ huk. 2 Mí tindo whẹwhinwhẹ́n nado kudeji dọ suhugan mẹhe tin to finẹ to gbenẹgbe lẹ tọn wá lẹzun Klistiani. To wekanhlanmẹ Paulu tọn hlan Kọlintinu lẹ mẹ, e ylọ omẹ 500 ehelẹ dọ “mẹmẹsunnu.” Doayi e go dọ Paulu yidogọ dọmọ: “Suhugan yetọn gbẹ́ pò to ogbẹ̀ kakajẹ din, ṣigba delẹ ko damlọn to okú mẹ.” Enẹwutu, e taidi dọ Paulu po Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn devo lẹ po yọ́n susu to mẹhe sè gbedide Jesu tọn tlọlọ lẹ mẹ.
