Wekanhlanmẹ de sọn Ghana

Avùnhotọ Daho de Jo Avùnhiho Do

E MA yin mẹhe n’to nukundo nado mọ die. E do tewu wewe de, blá gbànnú yuu he gblo sọ centimètre 5 do alìn tlẹ́lẹ etọn mẹ gbanun-gbanun, sinyẹn alọ etọn lẹ bo kẹ̀ asá bosọ tùn afọ te. Nukunta etọn sinyẹn bọ e to fidopo pọ́n dín in. Nukun etọn lẹ to tún-in bo dobu—nulẹpo wẹ dohia dọ e ko wleawufo na avùn.

To ajiji mẹ, e dawhá gángán dọ “Hyat!” dile e to afọ de. E yìn alọ gbọn jẹhọn mẹ po awuyiya po bo fẹ́n owhlẹ de do awe bọ e dọnú to kọmẹ. E lọ́n yì aga taun bo lilẹ́ gbọn jẹhọn mẹ bosọ deanana afọ po awà etọn lẹ po nado wá jẹ aigba taidi mẹhe jẹ avùnhotọ-gbẹ́ de ji to ajiji mẹ nkọ. Be dawe ehe janwẹ biọ dọ emi na plọn Biblu nugbonugbo ya?

N’de afọ dopo yinukọn dogọ bo dlẹnalọ nado dọnudo e. “N’lẹndọ hiẹ wẹ nọ yin Kojo. N’sè dọ a tindo ojlo nado plọn Biblu.” E yí alọ ṣie bo konu, nukunmẹ etọn yọ́npọ́n bo dọnmẹdogo. Nukunta etọn he sinyẹn bo dobu dai ko wádò todin bosọ dohia dọ e jlo na yọ́n nususu dogọ. “Mọwẹ, e jlo mi taun,” wẹ e gblọn. “Whetẹnu wẹ mí na bẹ?”

Mí sinai to agbàsẹnu ohọ̀ etọn tọn bo hẹn Biblu po nuplọnmẹwe mítọn lẹ po do alọmẹ. File fá ganji, awhá de ma tin podọ mẹdepope ma sọgan dotukla mí. Yẹn, Kojo po ozín pẹvi etọn po kẹdẹ wẹ tin to finẹ. Ozín pẹvi ehe whẹ́n kikò na e tindo ofún wiyẹwiyẹ vẹẹ de to ota po ogbì wewe yẹẹ de po to agbakọ. E bikan bo yiwanna aihundida bosọ nọ dín núdò. E nọ to yigọyigọ basi, nọ to zọnlinzin gbọn wema mítọn lẹ ji, nọ hò wekantin mítọn lẹ yí, bo nọ ze alọ etọn do awupò mítọn mẹ nado dín núdùdù. Taidi mẹjitọ he jẹakọ hẹ awhágbe po tukladomẹ ovi pẹvi lẹ tọn po, Kojo ze ayidonugo etọn do nuhe plọn mí te ji bo ma dike ozín lọ ni fẹayihasẹna ẹn. Kanbiọ susu he e to kinkanse lẹ dohia dọ e to ayihamẹlẹnpọn bo to jejeji nado plọnnu. Avùn karaté wẹ na ko plọn ẹn nado nọ nọ̀ aṣeji, na e ma nọ kẹalọyi nudepope domọ poun adavo e kudeji bo mọ kunnudenu Owe-wiwe tọn lẹ.

Nupinplọn mítọn to nukọnyi ganji. Ṣigba to nukọn mẹ, n’mọ nuhahun devo he e dona diahi hẹ hlan nukọn, yèdọ nuhahun de he fọ́n bo to sinsinyẹn deji to ahun etọn mẹ. E dọna mi dọ, “Onú dopo gee he n’yiwanna to aihọn mẹ wẹ karaté.” N’doayi e go dọ dawe ehe yiwanna avùnhiho taun bo ze ede jona ẹn pete bosọ yinukọn taun to e mẹ. To  owhe 26 mẹvi yinyin mẹ, e ma yindọ e yiwanna karaté kẹdẹ wẹ gba, ṣigba e sọ yinukọn to e mẹ sọmọ bo ko tindo gbànnú yuu he avùnhotọ depope poun ma nọ tindo kavi he mẹdelẹ ma tlẹ na tindo pọ́n gbede.

N’ma yọ́n nudide he Kojo na basi. N’mọdọ e na ko doayi e go dọ karaté he nọ biọ dọ avùnhotọ lọ ni yí alọ po afọ etọn lẹ po do gbleawuna mẹdevo lẹ jẹagọdo awuvẹmẹ po mẹtọnhopọn he nọ dohiagona owanyi he tin to Klistiani nugbo lẹ ṣẹnṣẹn po. Ṣigba, n’yọnẹn dọ nugbo Biblu tọn ko yinuwado mẹhe ahun yetọn tlẹ sinyẹn hugan ewọ tọn lẹ ji. Eyin Kojo tindo ahunjijlọ, huhlọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn na diọ gbẹzan ewọ lọsu tọn vudevude. N’dona whesọ.

Sẹpọ vivọnu nupinplọn mítọn tọn to whèmẹ ṣádada dopo, mí hia wefọ Biblu tọn de he yinuwado Kojo ji taun. “OKLUNỌ to dodonọ lẹ whlepọn: ṣigba mẹylankan po mẹhe yiwanna [danuwiwa] po ayiha etọn gbẹwanna,” wẹ e hia. (Psalm 11:5) ‘Mẹhe yiwanna danuwiwa.’ E vọ́ hogbe ehelẹ dọ po ogbè dẹẹdẹ po. Nukunta etọn he sinyẹn dai jẹ hinhọ́n ji todin. E pọ́n mi dín in bo konu yẹsẹ. “N’ko basi nudide ṣie,” wẹ e dọ.

Yẹn po Kojo po to azọ́n he mí yiwanna hugan wà todin—enẹ wẹ nado ze míde jo bo plọn Biblu hẹ mẹhe na dotoai lẹ vọnu. To afọnnu dopo, mí basi tito nado yì dla jọja de he nọ yin Luke pọ́n.

To whenuena mí jei owhé etọn gbè, ali jinjan he gbọn ahimẹ de ji wẹ mí gbọn. Nusàtọ susu tẹ́ agbàn yetọn lẹ do alitó: agbàn vavo bibia po agloe po tọn, ohà timati bibia tọn lẹ, fevi-gbàn gọna ladio, whèhẹ, adí, nuda-zẹ́n, afọpa po avọ̀ zánpo lẹ po. Awhli lẹ hẹn núdùdù he to owán gblingblin de do ota bo to jijlá. Yé wà dẹẹdẹ gbọn gbẹtọgun lẹ mẹ bo to núdùdù yetọn he mẹ whèvi hìhì, agasa po ohọ́ po te jlá do ahisinọ he huvẹ to hùhù lẹ. Avún, ogbọ́ po koklo lẹ po to gbẹtọ lẹ mẹ gbọn. Ladio to núdọ, mọto lẹ to vánkún bọ gbẹtọ lẹ to fìnfàn.

To owhè ṣádada lọ mẹ, mí gbọn ali okọ́-vẹẹ tọn he tọ́n sọn ahi lọ mẹ bo jẹ owhé hoho de kọ̀n. Luke, dẹpẹ tlẹ́lẹ de he ko tindo owhe 20 linlán, ṣite to họntonu bo basi oylọna mí biọ họmẹ. Ohọ̀ lọ gọ́ na atì he mẹ amà húhú po atin-dọ lẹ po te, amà lẹ yin biblá po okàn po podọ atin-gotò titli lẹ tin to finẹ—nafẹ Luke tọn he yin amàzọnwatọ de wẹ tindo yé. Nafẹ lọ dugu amàzọnwiwa ehe tọn sọn tọgbo etọn lẹ si. E nọ lì amà lọ lẹ bo nọ ṣaka yé dopọ nado sọgan hẹn azọ̀n voovo lẹ gbọ. Luke ko to nukundo mí. E ko bẹ nuhe jántẹn enẹlẹ do apadopo bo ko tò oján pẹvi atọ̀n dote. Mí sinai do oján dopodopo ji sẹpọ mídelẹ bo bẹ Biblu pinplọn mítọn jẹeji.

Kojo wẹ to nuplọn Luke. N’sinai bo to todo dile yé omẹ awe lẹ to hodọdo gblọndo Biblu tọn lẹ ji gando nuhewutu yajiji do sù sọmọ to aigba ji go. To whenuena Kojo to alọgọna Luke nado dín wefọ de mọ to Biblu mẹ, n’to pinpọn dile e yí alọ titli etọn do to weda fẹdẹ́fẹdẹ́ Biblu tọn lẹ hùn dẹẹdẹ. Tlolo nude wá ayiha ṣie mẹ. Alọ enẹlẹ dopolọ wẹ e nọ yí do hoavùn dai. Huhlọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn nọ diọ jijọ ylankan he doadọ̀do to ahun mẹsusu tọn mẹ to aihọn sẹ́nhẹngba tọn ehe mẹ zun jẹhẹnu dagbe awuvẹmẹ po owanyi po tọn lẹ. Nuwadotana dagbe nankọ die!

Dile mí lẹkọ jei whé, mí dọnsẹpọ dawe he to aisinsin to manga-tin sá de. E dotoai po sọwhiwhe po dile Kojo hùn Biblu etọn bo hia wefọ de na ẹn. Ṣigba, to whenuena dawe lọ wá doayi e go dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ wẹ mí yin, e fọ́nṣite po adán po bo dọ dọ, “N’ma nọ dín hó mìtọn!” Tlolo, adi do Kojo. Enẹgodo, n’mọdọ e gọ̀ biọ ede mẹ to afọdopolọji bo vẹvẹna dawe lọ bọ mí dedo.

Dile mí to yìyì, Kojo dọna mi dẹẹdẹ dọ: “To whenuena dawe enẹ dọ nuhe e dọ to dọ́n nẹ, agbasa ṣie slọfún. Be a yọ́n nuhe n’na ko wà na ẹn dai?” “Gbau,” wẹ n’yigbe dọ po nukiko po. Ewọ lọsu konu bọ mí dedo.