MẸSUSU wẹ na yigbe dọ vijiji yin dopo to nuhe nọ hẹn ayajẹ wá namẹ hugan to gbẹ̀mẹ lẹ mẹ. Biblu dlẹnalọdo ovi lẹ taidi “ale” de sọn Jiwheyẹwhe dè. (Psalm 127:3) Mẹhe ṣẹṣẹ yin mẹjitọ taidi Charles po Mary po lẹ sọ yọnẹn dọ ovi lẹ sọgan yinuwado alọwle ji to ajiji mẹ. Di apajlẹ, eyin onọ̀ de ṣẹṣẹ jivi, e sọgan to nukunpedo viyẹyẹ lọ go sọmọ bọ to mayọnẹn mẹ ovi lọ sọgan yí ayidonugo etọn lẹpo. Homẹ sọgan hùn otọ́ lọ nado mọdọ asi emitọn yiwanna viyẹyẹ lọ taun. Ṣigba, otọ́ lọ sọ sọgan jẹ nuhà ji dọ asi emitọn to vọdona emi.

Na nugbo tọn, ovi tintan jiji sọgan hẹn nuhahun wá alọwle mẹ. Ayimajai he mẹjitọ-yinyin nọ hẹnwa lẹ sọgan fọ́n whẹho numọtolanmẹ tọn po nuhahun he to ṣẹnṣẹn yetọn dai bọ yé ma ko didẹ lẹ po dote kavi tlẹ hẹn ninọmẹ lọ vantan.

Nawẹ mẹjitọ he ṣẹṣẹ jẹ ovi ji ji lẹ sọgan duto nuhahun sinsinyẹn he ayidonugo lẹpo nina viyẹyẹ de nọ hẹnwa to osun delẹ godo ji gbọn? Etẹwẹ asu po asi po lẹ sọgan wà nado hẹn haṣinṣan pẹkipẹki yetọn go? Nawẹ yé sọgan didẹ gbemanọpọ depope he na fọndote lẹ gbọn? Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhahun lọ lẹ dopodopo bo gbeje lehe nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ sọgan gọalọna asu po asi po lẹ nado didẹ yé do.

Eyin onọ̀ de ṣẹṣẹ jivi, ovi lọ nọ yí whenu gọna ayidonugo etọn lẹpo. Homẹ nọ hùn onọ̀ lọ taun  nado penukundo viyẹyẹ etọn go. Ṣigba, asu lọ sọgan mọdọ asi emitọn gbẹkọ emi go. Manuel he nọ nọ̀ Brésil dọmọ: “Na asi ṣie nọ na ayidonugo viyẹyẹ mítọn bo masọ nọ pọ́n dè e sọmọ ba wutu, e vẹawuna mi taun nado diọada sọgbe hẹ ninọmẹ lọ. To dai, mí mẹ awe lẹ kẹdẹ wẹ tofi, ṣigba to ajiji mẹ, asi ṣie jẹ ayidonugo lẹpo na viyẹyẹ lọ ji.” Nawẹ mì sọgan pehẹ nuhahun lọ gbọn?

Ayinamẹ he wazọ́n de die: Mì nọ fahomẹ.

Biblu dọmọ: “Owanyi nọ sinyẹnlin bo yin homẹdagbenọ . . . ma nọ dín ale edetiti tọn lẹ, ma nọ gblehomẹ aplà.” (1 Kọlintinu lẹ 13:4, 5) Eyin onọ̀ de ṣẹṣẹ jivi, etẹwẹ ewọ po asu etọn po sọgan wà nado yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ?

Eyin asu nuyọnẹntọ de nọ yọ́n lehe vijiji nọ yinuwado yọnnu ji to agbasa-liho podọ to apọ̀nmẹ do, enẹ na whàn ẹn nado nọ do owanyi hia asi etọn. Gbọnmọ dali, e na yọ́n nuhewutu nuyiwa asi etọn tọn do nọ diọ to ajiji mẹ. * Adam, he nọ nọ̀ France bo yin otọ́ viyọnnu osun 11 mẹvi de tọn, dọmọ: “To whedelẹnu, e ma nọ bọawuna mi nado mọnukunnujẹ numọtolanmẹ asi ṣie tọn mẹ, podọ e sọ nọ vẹawuna mi nado fahomẹ. Ṣigba, n’nọ tẹnpọn nado flindọ e ma yin yẹn wutu wẹ e do jẹflumẹ dandan gba. Kakatimọ, ninọmẹ yọyọ he sọawuhia wẹ hẹn ayimajai wá na ẹn.”

Mahopọnna vivẹnudido towe lẹ nado gọalọna asi towe, be e nọ dọ to whedelẹnu dọ a ma nọ hò emitọn pọ́n wẹ ya? Eyin mọ wẹ, ma yawu gblehomẹ blo. (Yẹwhehodọtọ 7:9) Kakatimọ, nọ fahomẹ bo nọ na ayidonugo nuhudo etọn lẹ jẹnukọn, podọ enẹ na zọ́n bọ hiẹ ma na nọ yawu gblehomẹ.—Howhinwhẹn lẹ 14:29.

To alọ devo mẹ, onọ̀ nuyọnẹntọ de nọ tẹnpọn nado pà asu etọn na azọngban yọyọ etọn. E nọ dike asu etọn lọsu ni tindo mahẹ to nukunpipedo ovi lọ go mẹ, bosọ nọ yí homẹfa do dohia ẹ lehe e na nọ diọ adọ́-vọ̀ lẹ kavi wleawu núdùdù ovi lọ tọn do ogo (biberon) mẹ do—eyin e tlẹ vẹawuna asu lọ to bẹjẹeji.

Ellen, onọ̀ owhe 26 mẹvi de mọdọ emi dona vọ́ lehe emi nọ yinuwa hẹ asu emitọn do jlado. E dọmọ: “E ma yin yẹn kẹdẹ wẹ na nọ ṣinyọ́n alọ ovi lọ ji to whepoponu gba. Podọ n’dona payi ma nado yin hẹngogonọ to whenue asu ṣie to tintẹnpọn nado hodo anademẹ he na ẹn n’te nado penukundo ovi lọ go lẹ.”

Na amlọn ma dọ́ ganji po nuhahun madonukun he nọ sọawuhia lẹ po nọ hẹn nuṣikọ wá na mẹjitọ yọyọ susu wutu, e nọ vẹawuna yé nado hẹn kanṣiṣa asu po asi po tọn yetọn go. Vivianne, yèdọ onọ̀ de he nọ nọ̀ France bo tindo ovi awe dọmọ: “Tlolo whẹ́, n’na ayidonugo azọngban ṣie taidi onọ̀ sọmọ bọ n’dibla wọnji azọngban he asi nọ hẹndi go.”

To alọ devo mẹ, asu de sọgan nọma yọnẹn dọ hòmimọ nọ yinuwado asi emitọn ji—yèdọ to agbasa-liho podọ to numọtolanmẹ-liho. Viyẹyẹ lọ sọgan yí whenu po gbemima mìtọn nado hẹn pọninọ pẹkipẹki go to numọtolanmẹ-liho podọ to zanhẹmẹ-liho po sọn mì si. To whelọnu lo, nawẹ asu po asi po lọ na wagbọn bọ viyẹyẹ yetọn he yé yiwanna ma na hẹn kinklan wá ṣẹnṣẹn yetọn?

Ayinamẹ he wazọ́n de die: Mì hẹn owanyi he mì tindo na mìnọzo sinyẹn deji.

To whenue  Biblu to zẹẹmẹ basi do alọwle ji, e dọmọ: “Sunnu na jo otọ́ po onọ̀ po do, bo na sẹbọdo asi etọn go: yé nasọ lẹzun [agbasalan] dopo.” * (Gẹnẹsisi 2:24) Jehovah Jiwheyẹwhe yọnẹn dọ ovi lẹ na wá tlọ́n mẹjitọ yetọn lẹ dè to gbèdopo. Ṣigba, ojlo Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ kanṣiṣa asu po asi po tọn nado yin agbasalan dopo dona gbọṣi aimẹ tẹgbẹ. (Matiu 19:3-9) Nawẹ nugbo enẹ yinyọnẹn sọgan gọalọna asu po asi po he ṣẹṣẹ jivi de nado tẹdo nuhe yin nujọnu hugan lẹ go gbọn?

Vivianne he go mí donù wayi, dọmọ: “N’nọ lẹnnupọndo nuhe Gẹnẹsisi 2:24 dọ ji, podọ wefọ enẹ gọalọna mi nado mọdọ n’ko lẹzun ‘agbasalan dopo’ hẹ asu ṣie—e ma yin hẹ ovi ṣie gba. N’mọdọ dandannu wẹ e yin nado hẹn alọwle mítọn lodo.” Theresa, yèdọ onọ̀ viyọnnu owhe awe mẹvi de tọn dọmọ: “Eyin n’mọdọ haṣinṣan he tin to yẹn po asu ṣie po ṣẹnṣẹn jẹ didepo ji, n’nọ wà nuhe go n’pé lẹpo to afọdopolọji nado na ẹn ayidonugo lẹpo, etlẹ yin na ojlẹ kleun de to azán dopodopo ji.”

Eyin asu de wẹ hiẹ yin, etẹwẹ a sọgan wà nado hẹn alọwle towe lodo? Nọ dọna asi towe dọ emi yiwanna ẹn. Nọ dohia ẹ to nuyiwa towe lẹ mẹ dọ a yiwanna ẹn nugbonugbo, e ma yin to hogbe mẹ kẹdẹ. Nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado glọnalina nudepope he sọgan hẹn ayimajai wá na asi towe. Sarah, yèdọ onọ̀ owhe 30 mẹvi de dọmọ: “Asi de dona nọ mọdọ asu emitọn yọ́n pinpẹn emitọn bo yiwanna emi, mahopọnna dọ agbasa etọn ko diọ na e mọhò wutu.” Alan he nọ nọ̀ Allemagne bo tindo visunnu awe, mọdọ nujọnu wẹ e yin nado penukundo asi emitọn go to numọtolanmẹ-liho. E dọmọ: “N’nọ tẹnpọn to whepoponu nado miọnhomẹna asi ṣie eyin homẹ ma hùn in.”

E họnwun dọ, eyin asu po asi po de ṣẹṣẹ jivi, enẹ nọ dekanpona kọndopọ zanhẹmẹ tọn yetọn. Enẹwutu, yé dona nọ dọhodo nuhudo yedelẹ tọn ji. Biblu dọ dọ diọdo he nọ wá aimẹ to asu po asi po ṣẹnṣẹn to zanhẹmẹ-liho dona nọ yin po “gbekọndopọ omẹ awe lẹ tọn” po. (1 Kọlintinu lẹ 7:1-5) Ehe nọ biọ hodọdopọ. Sọgbe hẹ lehe hiẹ yin pinplọn whẹ́n do kavi aṣa he mẹ hiẹ wá sọn, hiẹ sọgan nọ whleawu nado dọhodo whẹho zanhẹmẹ tọn ji hẹ alọwlemẹ towe. Ṣigba hodọdopọ mọnkọtọn yin nujọnu dile asu po asi po lọ to azọngban mẹjitọ-yinyin tọn yetọn lẹ hẹndi. Mì nọ vẹawu mìnọzo, fahomẹ bosọ yin nugbonọ na ode awetọ. (1 Kọlintinu lẹ 10:24) Gbọnmọ dali, hiẹ po alọwlemẹ towe po na dapana dẹ́sọ-dẹ́mẹ lẹ bo hẹn owanyi he mì tindo na mìnọzo sinyẹn deji.—1 Pita 3:7, 8.

Asu po asi po lẹ sọ sọgan hẹn owanyi he yé tindo na yedelẹ sinyẹn deji gbọn hogbe pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn lẹ yiyizan dali. Asu nuyọnẹntọ de nọ yọnẹn dọ susu azọ́n he onọ̀ he ṣẹṣẹ jivi de nọ wà lẹ tọn ma nọ yawu yin ayidego. Vivianne dọmọ: “To whèjai lẹ, n’nọ saba tindo numọtolanmẹ lọ dọ n’ma wà nudepope dile etlẹ yindọ whepoponu wẹ n’nọ hẹn alọnu ṣie ján nado penukundo ovi go!” Dile etlẹ yindọ alọnu  asi lẹ tọn nọ ján taun, asi nuyọnẹntọ de na họ́ ede ma nado nọ yí nukunpẹvi do pọ́n alọgọ asu etọn tọn to whẹndo mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 17:17.

Whẹndo he mẹ asu po asi po delẹ wá sọn sọgan zọ́n bọ yé na nọ dowhẹgbe. Nuhahun ehe wẹ onọ̀ Japon-nu de he nọ yin Asami gọna asu etọn Katsuro pehẹ. Asami dọmọ: “N’nọ tindo numọtolanmẹ lọ dọ Katsuro nọ joalọdokọjina viyọnnu mítọn, bọ Katsuro nọ mọdọ yẹn nọ ylanhùn do e go.” Nawẹ mì sọgan wagbọn nado dapana dẹ́sọ-dẹ́mẹ mọnkọtọn?

Ayinamẹ he wazọ́n de die: Mì nọ dọhodopọ hẹ alọwlemẹ mìtọn bo nọ nọgodona mìnọzo.

Ahọlu Sọlomọni nuyọnẹntọ lọ wlan dọmọ: “Gbọn sakla kẹdẹ dali wẹ avùn nọ sọn wá; ṣigba to yé he [nọ dewé dopọ lẹ] dè wẹ yinyọnẹn te.” (Howhinwhẹn lẹ 13:10) Be a yọ́n pọndohlan alọwlemẹ towe tọn gando ovi pinplọn go ganji ya? Eyin mì jivi whẹpo do wá jẹ hodọdo lehe mì na plọn ẹn whẹ́n do ji, mì sọgan wá jẹ nudọn hẹ mìdelẹ ji kakati nado didẹ nuhahun lọ po kọdetọn dagbe po.

Di apajlẹ, gbèta tẹ kọ̀n wẹ mì wá gando kanbiọ he bọdego ehelẹ go: “Nawẹ mí sọgan plọn aṣa dagbe núdùdù po aimimlọn tọn po ovi mítọn gbọn? Be whedepopenu he ovi lọ jẹ avivi ji to whenue mí ko yihọ godo wẹ mí na nọ ze e ya? Nawẹ mí dona nọ yinuwa gbọn eyin afọdai hẹn ovi mítọn?” E họnwun dọ, nudide mìtọn lẹ sọgan gbọnvona asu po asi po devo lẹ tọn. Ethan, yèdọ otọ́ de he tindo ovi awe dọmọ: “Mì dona nọ dọhodopọ ganji nado dapana dẹ́sọ-dẹ́mẹ. Gbọnmọ dali, mì na penugo nado penukundo nuhudo ovi mìtọn lẹ tọn go to pọmẹ.”

Kẹdẹdile e nọ biọ whenu po dẹẹdẹ wiwà po to mẹhe to zokẹkẹ plọn kùn de si do, mọ wẹ e nọ biọ whenu nado jẹakọ hẹ azọngban yọyọ mẹjitọ-yinyin tọn lẹ do niyẹn. Vudevude hiẹ na wá tindo jidide.

Ovi pinplọn whẹ́n nọ whlé gbemima alọwle tọn pọ́n bosọ nọ yinuwado haṣinṣan ode awetọ tọn ji kakadoi. Etomọṣo, e sọ sọgan gọalọna we nado wleawuna jẹhẹnu dagbe lẹ. Eyin hiẹ nọ yí ayinamẹ nuyọnẹn tọn Biblu tọn lẹ do yizan mẹ, hiẹ na tindo numimọ otọ́ de he nọ yin Kenneth tọn nkọ. E dọmọ: “Ovi lẹ pinplọn whẹ́n yinuwado yẹn po asi ṣie po ji to aliho dagbe mẹ. Mí masọ nọ do ṣejannabi hia ba, podọ mí yiwanna mídelẹ dogọ bosọ nọ hò mídelẹ tọn pọ́n.” Mẹdepope ma sọgan dapana diọdo enẹlẹ to alọwle mẹ.