1, 2. Nuhẹnbu tẹlẹ wẹ nọ sayana whẹndo gbẹtọvi lẹ tọn to egbehe, podọ nawẹ ehelẹ nọ yinuwado mí ji gbọn?

 OVI de hẹn aihundanu he e yiwanna tlala de bu kavi hẹn ẹn gble bo bẹ avi sinsinyẹn. Awhá lọ yin ahungbadonamẹ tọn! Ṣigba, be a ko mọ lehe nukunmẹ ovi lọ tọn nọ họ́n do to whenuena mẹjitọ de vọ́ nuhe gble lọ jlado ya? E sọgan yin onú vlẹ́kẹ́sẹ de na mẹjitọ lọ nado dín aihundanu lọ mọ kavi nado tlẹ vọ́ ẹ jlado. Ṣigba onú jiawu de wẹ e yin na ovi lọ bosọ hẹn ẹn jaya. Nuhe taidi nuhe gble pete lọ ko yin vivọjlado!

² Jehovah, Otọ́ mítọn daho lọ, tindo huhlọn nado vọ́ nuhe ovi aigba ji tọn etọn lẹ lẹndọ e ko gble pete lọ jlado. Nugbo wẹ dọ, e mayin aihundanu tata lẹ hodọ wẹ mí te gba. To “ojlẹ awusinyẹn tọn” ehelẹ mẹ, mí dona pehẹ nuhẹnbu heyin nujọnu hugan lẹ. (2 Timoti 3:1-5) Suhugan nuhe gbẹtọ lẹ nọ yí nukun nuhọakuẹ tọn do pọ́n lẹ taidi owhé, nutindo lẹ, azọ́n, po agbasalilo po tin to owù mẹ hú gbede pọ́n tọn. E sọ sọgan gbahúndona mí eyin mí lẹnnupọndo kọdetọn he vasudo lẹdo tọn po nutogbẹ̀ voovo lẹ po tọn to hinhẹnwa lẹ ji. Ṣigba nudepope ma nọ yinuwado mí ji hú okú mẹyiwanna de tọn gba. Numọtolanmẹ hẹnbu po madogánnọ-yinyin tọn po nọ sẹhundaga taun.—2 Samuẹli 18:33.

3. Nukundido homẹmiọnnamẹ tọn tẹwẹ yin didohia to Owalọ lẹ 3:21 mẹ, podọ etẹwẹ Jehovah na yizan nado hẹn ẹn di?

³ To whelọnu lo, pọ́n lehe e yin homẹmiọnnamẹnu nado plọnnu dogbọn huhlọn nuvọjlado Jehovah tọn dali do sọ! Dile mí na mọ do, Jiwheyẹwhe na vọ́ nususu hẹn jẹ yọyọ na ovi aigba ji tọn etọn lẹ to aliho jiawu de mẹ. Na nugbo tọn, Biblu dohia dọ Jehovah ko lẹndai nado ‘vọ́ onú popo jlado.’ (Owalọ lẹ 3:21) Nado basi wadotana ehe, Jehovah na yí Ahọluduta Mẹssia tọn he Ovi etọn, Jesu Klisti na dugán deji lọ zan. Kunnudenu dohia dọ Ahọluduta ehe ko jẹ gandu ji to olọn  mẹ to 1914. a (Matiu 24:3-14) Etẹlẹ wẹ na yin vivọjlado? Mì gbọ mí ni gbadopọnna delẹ to nuyiwa nuvọjlado he jiawu Jehovah tọn lẹ mẹ. Dopo to ehelẹ mẹ sọgan yin mimọ todin bosọ yin numimọ etọn tindo. Devo lẹ na jọ to adà he gblo de mẹ to sọgodo.

4, 5. Etẹwẹ jọ do omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go to 607 J.W.M., podọ todido tẹwẹ Jehovah dopagbe etọn na yé?

⁴ Onú dopo he Jehovah ko hẹngọwa wẹ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke. Nado sọgan mọnukunnujẹ nuhe ehe zẹẹmẹdo mẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna whenuho ahọluduta Juda tọn to kleun mẹ. Mọwiwà na hẹn mí nado mọnukunnujẹ lehe Jehovah nọ yí huhlọn nuvọjlado tọn etọn zan do mẹ.—Lomunu lẹ 15:4.

⁵ Yí nukun homẹ tọn do pọ́n numọtolanmẹ he Ju nugbonọ lẹ tindo to 607 J.W.M. to whenuena Jelusalẹm yin vivasudo. Tòdaho yiwanna yetọn yin vivasudo, bọ adó etọn lẹ yin gbigbà hányán. Dehe tlẹ sọ ylan hugan wẹ yindọ, tẹmpli gigonọ he Sọlọmọni gbá heyin nọtẹn dopo gee na sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke Jehovah tọn to aigba lẹpo ji yin gbigbà hanyánhanyán. (Psalm 79:1) Mẹhe ma yin hùhù lẹ yin bibẹ yì kanlinmọgbenu to Babilọni, bọ owhé yetọn lẹ lẹzun ofi gbọgbé he gbekanlin ylankan lẹ nọ nọ̀. (Jẹlemia 9:11) Sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ, e taidi dọ todido matin ba. (Psalm 137:1) Ṣigba Jehovah he dọ dọdai vasudo ehe tọn sọn ojlẹ dindẹn die, ko dopagbe todido tọn dọ ojlẹ hẹngọwa tọn na wá.

6-8. (a) Hosọ tẹwẹ yin mimọ whlasusu to kandai yẹwhegán Heblu lẹ tọn mẹ, podọ nawẹ dọdai mọnkọtọn lẹ mọ hẹndi tintan yí gbọn? (b) To ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ, nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko mọ hẹndi dọdai nuvọjlado tọn susu gbọn?

⁶ Na nugbo tọn, hẹngọwa yin hosọ de heyin hodọdeji whlasusu  to kandai yẹwhegán Heblu tọn lẹ tọn mẹ. b Gbọn yewlẹ gblamẹ, Jehovah dopagbe dọ aigba lọ na yin vivọjlado bọ yè na nọ e ji, na yọ́n na jinukun, bo na yin hihọ́-basina sọn mẹgbeyinyan gbekanlin ylankan po kẹntọ lẹ po tọn si. E basi zẹẹmẹ aigba yetọn heyin vivọjlado lọ tọn taidi paladisi nujọnu tọn de! (Isaia 65:25; Ezekiẹli 34:25; 36:35) Humọ, sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke na yin vivọ́ doai, bọ tẹmpli lọ na yin vivọgbá. (Mika 4:1-5) Dọdai ehelẹ wleawu todido tọn na Ju he to kanlinmọgbenu lẹ, bo gọalọna yé nado doakọnna kanlinmọgbenu owhe 70 tọn yetọn to Babilọni.

⁷ Ojlẹ nuvọjlado tọn lọ wá to godo mẹ. Ju lẹ yin tuntundote sọn Babilọni bo lẹkọwa Jelusalẹm bosọ vọ́ tẹmpli Jehovah tọn gbá. (Ẹzla 1:1, 2) Dile e dẹnsọ bọ yé zindonukọn to sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke mẹ, Jehovah dona yé bo hẹn aigba yetọn yin sinsẹ́nnọ po adọkunnọ po. E basi hihọ́na yé sọn alọ kẹntọ lẹ po gbekanlin he ko nọ nọ̀ aigba yetọn ji na owhe susu lẹ po tọn mẹ. Lehe huhlọn nuvọjlado Jehovah tọn na ko hẹn yé jaya do sọ! Ṣigba nujijọ enẹlẹ nọtena ohia kleun, he tindo dogbó de to hẹndi dọdai nuvọjlado tọn lẹ mẹ. Hẹndi daho hugan lọ na wá to “azán pòdo gbè,” to ojlẹ mítọn mẹ, whenuena Whédutọ Ahọlu Davidi tọn he opagbe etọn ko yin dido na whenu dindẹn lọ na yin zizedo ofìn ji.—Isaia 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ To ojlẹ vude godo he Jesu yin zizedo ofìn Ahọluduta olọn mẹ tọn ji to 1914, e penukundo nuhudo gbigbọmẹ tọn heyin omẹ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn go to aigba ji. Kẹdẹdile awhàngbatọ Pẹlsia tọn Kilusi tún pipotọ Ju lẹ tọn dote sọn Babilọni to 537 J.W.M. do, mọwẹ Jesu tún pipotọ Ju gbigbọmẹ tọn, heyin hodotọ etọn titi lẹ dote sọn nuyiwadomẹji Babilọni egbezangbe tọn, yèdọ ahọluigba sinsẹ̀n lalo aihọn tọn mẹ do. (Lomunu lẹ 2:29; Osọhia 18:1-5) Sọn 1919 gbọ́n wẹ sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke ko yin hinhẹngọwa otẹn he sọgbe etọn mẹ to gbẹzan Klistiani nugbo lẹ tọn mẹ. (Malaki 3:1-5) Sọn whenẹnu gbọ́n, omẹ Jehovah tọn lẹ ko to sinsẹ̀n ẹn to tẹmpli gbigbọmẹ tọn etọn he yin kiklọ́we lọ mẹ, yèdọ tito Jiwheyẹwhe  tọn na sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke. Naegbọn ehe do yin nujọnu na mí to egbehe?

9. To okú apọsteli lẹ tọn godo, etẹwẹ ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ wà na sinsẹ̀n-bibasi Jiwheyẹwhe tọn, ṣigba etẹwẹ Jehovah ko wà to azán mítọn gbè?

⁹ Gbadopọnna pọndohlan whenuho tọn. Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ duvivi dona gbigbọmẹ tọn susu. Ṣigba Jesu po apọsteli lẹ po dọ dọdai dọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo na yin hinhẹnflu bo na busẹ sọn aimẹ. (Matiu 13:24-30; Owalọ lẹ 20:29, 30) To okú apọsteli lẹ tọn godo, Mẹylọhodotọklisti wá aimẹ. Sinsẹ̀ngán etọn lẹ kẹalọyi nuplọnmẹ po aṣa kosi tọn lẹ po. Yé sọ hẹn ẹn zun nuhe vẹawu nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe, bo do e hia taidi Atọ̀n-to-dopomẹ dabla de. Yé nọ plọn gbẹtọ lẹ nado nọ yigbe ylando tọn hlan yẹwhenọ lẹ bo nọ hodẹ̀ hlan Malia po “mẹwiwe” voovo lẹ po kakati nido yin hlan Jehovah. Todin, to owhe kanweko susu nuhẹnflu tọn mọnkọtọn lẹ godo, etẹwẹ Jehovah ko wà? To aihọn egbehe tọn he ko gọ́ na sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo tọn po aṣa mawé lẹ po mẹ, Jehovah ko yinuwa bo hẹn sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke gọwá! Matin hójijlẹ, mí sọgan dọ dọ hẹngọwa ehe wẹ yin nujijọ titengbe hugan he jọ to ojlẹ egbezangbe tọn lẹ mẹ.

10, 11. (a) Adà awe tẹlẹ wẹ paladisi gbigbọmẹ tọn lọ bẹhẹn, podọ nawẹ e gando gowe gbọn? (b) Gbẹtọ nankọtọn lẹ wẹ Jehovah ko bẹpli do paladisi gbigbọmẹ tọn lọ mẹ, podọ etẹwẹ yé na tindo lẹblanulọkẹyi nado mọ?

¹⁰ Enẹwutu, Klistiani nugbo lẹ nọ duvivi paladisi gbigbọmẹ tọn to egbehe. Etẹwẹ paladisi ehe bẹhẹn? Na taun tọn, e bẹ adà awe hẹn. Tintan yin sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke Jiwheyẹwhe nugbo lọ, Jehovah tọn. E ko yí aliho sinsẹ̀n-bibasi he ma tindo lalo po hẹnflu po tọn do dona mí. E ko dona mí po núdùdù gbigbọmẹ tọn po. Ehe nọ hẹn ẹn yọnbasi na mí nado plọnnu dogbọn Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn dali, nado hẹn homẹ etọn hùn, bosọ dọnsẹpọ ẹ. (Johanu 4:24) Adà awetọ paladisi gbigbọmẹ tọn lọ gando gbẹtọ lẹ go. Dile Isaia dọ dọdai etọn  do, “to azán pòdo gbè,” Jehovah ko plọn sinsẹ̀ntọ etọn lẹ aliho jijọho tọn lẹ. E ko doalọtena awhàn to ṣẹnṣẹn mítọn. Mahopọnna mapenọ-yinyin mítọn, e gọalọna mí nado ze “gbẹtọ yọyọ lọ dogo.” E nọ dona vivẹnudido mítọn gbọn gbigbọ wiwe etọn nina mí dali, ehe nọ gọalọna mí nado de sinsẹ́n dagbe lẹ tọ́n. (Efesunu lẹ 4:22-24; Galatianu lẹ 5:22, 23) Eyin a nọ wazọ́n to kọndopọmẹ hẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn, be hiẹ yin apadewhe paladisi gbigbọmẹ tọn nugbonugbo.

¹¹ Mẹhe Jehovah yiwanna bọ yé lọsu yiwanna ẹn lẹ, bo yiwanna jijọho, bọ ‘nuhudo gbigbọmẹ tọn yetọn to ahunmẹduna lẹ’ wẹ e bẹpli do paladisi gbigbọmẹ tọn ehe mẹ. (Matiu 5:3) Omẹ mọnkọtọn lẹ wẹ na tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado mọ vọjlado ayidego tọn susu dogọ gando gbẹtọvi lẹ po aigba lọ blebu po go.

12, 13. (a) Naegbọn dọdai hẹngọwa tọn lẹ na gbẹsọ mọ hẹndi devo? (b) Dile e yin didohia to Edẹni mẹ do, etẹwẹ yin lẹndai Jehovah tọn na aigba, podọ naegbọn ehe wleawu todido tọn na sọgodo?

¹² Susu to dọdai nuvọjlado tọn lẹ mẹ ma dlẹnalọdo hẹngọwa gbigbọmẹ tọn kẹdẹ gba. Di apajlẹ, Isaia wlan dogbọn ojlẹ de dali whenuena awutunọ, sẹkunọ, nukuntọ́nnọ, po tókunọ lẹ po na yin azọ̀nhẹngbọna bọ okú lọsu na yin didesẹ kakadoi. (Isaia 25:8; 35:1-7) Opagbe enẹlẹ ma mọ hẹndi tlọlọ to Islaeli hohowhenu tọn mẹ gba. Podọ dile etlẹ yindọ mí ko mọ hẹndi gbigbọmẹ tọn na opagbe ehelẹ to ojlẹ mítọn mẹ do sọ, whẹwhinwhẹ́n he lodo tin nado yise dọ hẹndi yinukundomọ tlọlọ lẹ na tin to gigọ́mẹ to sọgodo. Nawẹ mí yọ́n enẹ gbọn?

¹³ Jehovah hẹn lẹndai etọn na aigba họnwun to Edẹni mẹ: Dọ whẹndo gbẹtọvi ayajẹnọ, he tindo agbasalilo, bo tin to kọndopọmẹ lẹ wẹ na nọ̀ aigba ji. Sunnu po yọnnu po na nọ penukundo aigba po nudida etọn lẹpo po go, bo na diọ planẹti lọ blebu zun paladisi. (Gẹnẹsisi 1:28) Enẹ gbọnvo mlẹnmlẹn na ninọmẹ dintọn. Nalete, mí deji dọ lẹndai Jehovah tọn lẹ ma nọ yin aliglọnna gbede. (Isaia 55:10, 11) Taidi Ahọlu  Mẹssia he Jehovah dè, Jesu na hẹn Paladisi lẹdo aihọn pé ehe wá.—Luku 23:43.

14, 15. (a) Nawẹ Jehovah na “diọ onú lẹpo zun yọyọ” gbọn? (b) Ninọmẹ tẹwẹ na tin to Paladisi mẹ, podọ adà tẹwẹ vivi na we hugan?

¹⁴ Yí nukun homẹ tọn do pọ́n dọ aigba blebu ko diọ zun Paladisi! Jehovah dọ gando ojlẹ enẹ go dọmọ: “Pọ́n, yẹn diọ onú lẹpo zun yọyọ.” (Osọhia 21:5) Lẹnnupọndo nuhe enẹ na zẹẹmẹdo ji. To whenuena Jehovah na ko yí huhlọn nuvasudo tọn etọn zan sọta titonu ylankan ehe pó godo, e na pò “olọn yọyọ lẹ, po aigba yọyọ de po” to aimẹ. Ehe zẹẹmẹdo dọ gandudu yọyọ de na dugán sọn olọn mẹ do ogbẹ́ gbẹtọvi aigba ji tọn yọyọ de ji, ehe bẹ mẹhe yiwanna Jehovah bo nọ wà ojlo etọn lẹ hẹn. (2 Pita 3:13) Satani po aovi etọn lẹ po na yin nusúdo. (Osọhia 20:3) Ehe na yin whla tintan to owhe fọtọ́n susu godo he gbẹtọvi lẹ na yin tuntundote sọn nuyiwadomẹji gblezọn, heyin wangbẹna enẹ mẹ. Matin ayihaawe, pọngbọ enẹ na hẹnmẹ jaya taun.

¹⁵ To godo mẹ, mí na penugo nado penukundo planẹti whanpẹnọ ehe go sọgbe hẹ lẹndai dowhenu tọn. Aigba tindo huhlọn jọwamọ tọn nado vọ́ onú lẹ jlado. Tọ̀sisa pẹvi po daho po heyin hinhẹnflu lẹ sọgan lẹzun wiwe-ṣeke eyin asisa hẹnflu tọn lọ yin alọhẹndotena; nọtẹn he awhàn ko hẹngble lẹ sọgan vọ́ whanpẹ yọ́n eyin awhàn doalọte. Lehe e na yin awuvivinu do sọ nado wazọ́n to kọndopọmẹ hẹ aigba lọ, nado diọ ẹ zun jipa whanpẹnọ Edẹni tọn nkọtọn de lẹdo aihọn pé he tindo atin po kanlin voovo lẹ po! Kakati nado nọ và kanlin po ogbé lẹ po sudo sọn ojlo mẹ wá, gbẹtọ na tin to jijọho mẹ hẹ nudida aigba ji tọn lẹpo. Ovi lẹ ma tlẹ na nọ dibusi gbekanlin ylankan lẹ.—Isaia 9:6, 7; 11:1-9.

16. Nuvọjlado tẹwẹ na gando nugbonọ lẹ dopodopo go to Paladisi mẹ?

¹⁶ Dopodopo mítọn lẹ nasọ mọ vọjlado to míde mẹ. To Amagẹdọni godo, mẹhe luntọ́n lẹ na mọ azọ̀nhẹngbọnamẹ jiawu lẹ lẹdo aihọn pé. Dile Jesu basi do to whenue e to aigba ji, e na yí huhlọn he Jiwheyẹwhe na ẹn zan nado hùn nukun nukuntọ́nnọ lẹ tọn, otó tókunọ lẹ tọn, bo na hẹn sẹkunọ po madogánnọ lẹ po jẹgangan. (Matiu 15:30) Homẹ yọnhonọ lẹ tọn  na hùn nado mọ huhlọn, agbasalilo, po nugopipe jọja whenu tọn po yí. (Job 33:25) Agbasa he wló na dídí, asá po awà po na jlọ, bọ kanmẹ lẹ na sinyẹn bo lodo. Gbẹtọvi nugbonọ lẹpo na doayi e go dọ nugandomẹgo ylando po mape po tọn lẹ jẹ didepo ji, kaka e na busẹ. Lehe mí na dopẹna Jehovah Jiwheyẹwhe na huhlọn jiawu nuvọjlado tọn etọn do sọ! Todin mì gbọ mí ni gbadopọnna adà ojlẹ nuvọjlado tọn dopo he fọnjlodotenamẹ hugan.

17, 18. (a) Naegbọn Jesu wọhẹ Sadusi lẹ? (b) Ninọmẹ tẹlẹ wẹ hẹn Elija nado biọ to Jehovah si nado fọ́n visunnu lọ sọnku?

¹⁷ To owhe kanweko tintan W.M. mẹ, sinsẹ̀ngán delẹ heyin yiylọdọ Sadusi lẹ ma yise to fọnsọnku mẹ gba. Jesu wọhẹ yé po hogbe helẹ po: “Mìwlẹ buali [na mì] ma yọ́n Owe wiwe lẹ, kavi huhlọn Jiwheyẹwhe tọn.” (Matiu 22:29) Mọwẹ, Owe-wiwe dohia dọ Jehovah tindo huhlọn nuvọjlado tọn mọnkọtọn. Gbọnna?

¹⁸ Yí nukun homẹ tọn do pọ́n nuhe jọ to azán Elija tọn gbè. Asuṣiọsi de hẹn oṣiọ ovi dopo akàn etọn tọn do akọ̀n. Visunnu lọ ko kú. E dona ko blawu na yẹwhegán Elija he ko nọ̀ owhe asuṣiọsi lọ tọn gbè na ojlẹ de. Jẹnukọn, e ko gọalọ nado whlẹn ovi lọ sọn huvẹ si. Vlavo Elija na ko jẹakọ hẹ visunnu lọ taun. Nujijọ lọ gbahúndona onọ̀ lọ tlala. Visunnu ehe wẹ yin omẹ dopo gee he e sọgan yí do flin asu etọn he ko kú. E sọgan ko tindo todido dọ visunnu ehe wẹ na penukundo emi go eyin emi poyọnho. Asuṣiọsi lọ jẹflumẹ bo lẹndọ emi to yinyin yasana na ylando emitọn he wayi lẹ wutu. Ninọmẹ etọn blawu na Elija tlala. Enẹwutu, e ze oṣiọ lọ sọn akọ́nnu na onọ̀ lọ, bo ze e yì abò etọn mẹ to aga, bosọ biọ Jehovah Jiwheyẹwhe nado hẹn alindọn, kavi ogbẹ̀ ovi lọ tọn gọwá.—1 Ahọlu lẹ 17:8-21.

19, 20. (a) Nawẹ Ablaham dohia dọ emi tindo yise to huhlọn nuhẹngọwa Jehovah tọn mẹ gbọn, podọ etẹwẹ yin dodonu yise enẹ tọn? (b) Nawẹ Jehovah suwhẹna yise Elija tọn gbọn?

¹⁹ Elija ma yin omẹ tintan he yise to fọnsọnku mẹ gba. Ablaham ko yise sọn owhe kanweko susu die jẹnukọn dọ Jehovah  tindo huhlọn nuhẹngọwa tọn mọnkọtọn. E tindo whẹwhinwhẹ́n nado wàmọ. Na to whenuena Ablaham tindo owhe 100 bọ Sala tindo owhe 90, Jehovah vọ́ huhlọn vijiji tọn yetọn he ko kú lọ gọwá to azọ́njiawu-liho bo hẹn Sala penugo nado jì visunnu de. (Gẹnẹsisi 17:17; 21:2, 3) To whenuena visunnu lọ ko whẹ́n pó godo, Jehovah dọna Ablaham nado yí visunnu etọn do sanvọ́. Ablaham do yise hia, po linlẹn lọ po dọ Jehovah sọgan hẹn visunnu yiwanna etọn Isaki gọwá ogbẹ̀. (Heblu lẹ 11:17-19) Whẹpo Ablaham do yì osó lọ ji nado yí visunnu etọn do sanvọ́, e dọna devizọnwatọ etọn lẹ dọ emi po Isaki po na lẹkọwa. Yise he lodo mọnkọtọn wẹ zọ́n bọ e do dọmọ.—Gẹnẹsisi 22:5.

²⁰ Jehovah whlẹn Isaki gán, enẹwutu nuhudo ma tin to whenẹnu nado fọ́n ẹn sọnku. Ṣigba, to whẹho Elija tọn mẹ, visunnu asuṣiọsi lọ tọn ṣẹṣẹ kú wẹ. Jehovah dona yise yẹwhegán lọ tọn gbọn visunnu lọ finfọnsọnku dali! Enẹgodo Elija ze visunnu lọ na onọ̀ etọn, bo dọ hogbe he ma sọgan yin winwọn gbede ehelẹ: “Pọ́n, visunnu towe to ogbẹ̀”!—1 Ahọlu lẹ 17:22-24.

21, 22. (a) Etẹwẹ yin lẹndai fọnsọnku he yin kinkandai to Owe-wiwe mẹ lẹ tọn? (b) Nawẹ fọnsọnku na gbloada sọ to Paladisi mẹ, podọ azọ́n mẹnu tọn wẹ?

²¹ Gbọnmọ dali, tintan die to Biblu mẹ he mí mọ Jehovah yí huhlọn etọn zan nado hẹn ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn gọwá. To nukọnmẹ, Jehovah sọ na huhlọn Eliṣa, Jesu, Paulu, po Pita po nado hẹn oṣiọ lẹ gọwá ogbẹ̀. Nugbo wẹ dọ, mẹhe yin finfọnsọnku lẹ sọ vọ́ kú to godo mẹ. Etomọṣo, kandai Biblu tọn mọnkọtọn lẹ hẹn mí tindo todido to nuhe na wá jọ lẹ mẹ.

²² To Paladisi mẹ, Jesu na hẹn azọngban etọn di taidi “fọnsọnku po ogbẹ̀ po.” (Johanu 11:25) E na fọ́n gbẹtọ livi susu sọnku, bo na na yé dotẹnmẹ hundote nado nọgbẹ̀ kakadoi to Paladisi mẹ to aigba ji. (Johanu 5:28, 29) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe họntọn vivẹ po hẹnnumẹ lẹ po, he okú ko klan na whenu dindẹn, na to ode awetọ yetọn lẹ gbofán po ayajẹ  po do! Gbẹtọvi lẹpo wẹ na pà Jehovah na huhlọn nuvọjlado tọn etọn wutu.

23. Dohia huhlọn Jehovah tọn tẹwẹ klohugan, podọ nawẹ ehe na mí jide gando todido sọgodo tọn mítọn go gbọn?

²³ Jehovah ko namẹ jide he lodo gando todido mọnkọtọn lẹ go. To dohia huhlọn etọn tọn he klohugan mẹ, e fọ́n Ovi etọn Jesu heyin nudida gbigbọnọ huhlọnnọ de sọnku, bo hẹn ẹn nado yin omẹ dopo akàn he bọdo ede go. Jesu heyin finfọnsọnku lọ sọawuhia kunnudetọ kanweko susu lẹ. (1 Kọlintinu lẹ 15:5, 6) Ayihaawe tindotọ lẹ lọsu ma sọgan gbẹ́ kunnudenu mọnkọtọn dai gba. Jehovah tindo huhlọn nado hẹn ogbẹ̀ gọwá.

24. Naegbọn mí sọgan deji dọ Jehovah na fọ́n oṣiọ lẹ sọnku, podọ todido tẹwẹ mímẹpo dona yọ́n pinpẹn etọn?

²⁴ E ma yindọ Jehovah tindo huhlọn nado hẹn oṣiọ lẹ gọwá ogbẹ̀ kẹdẹ wẹ gba ṣigba e sọ jlo nado wàmọ ga. Dawe nugbonọ lọ, Job yin gbigbọdo nado dọ dọ Jehovah jlo nado hẹn oṣiọ lẹ gọwá ogbẹ̀. (Job 14:15) Be e ma jlo we nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe mítọn, mẹhe to jejeji nado yí huhlọn nuvọjlado tọn etọn zan to aliho owanyinọ mọnkọtọn mẹ ya? Nalete, flindọ fọnsọnku yin dopo poun to azọ́n nuvọjlado tọn daho he Jehovah jlo na wà to nukọnmẹ lẹ mẹ. Dile hiẹ dọnsẹpọ ẹ pẹkipẹki, yọ́n pinpẹn todido lọ tọn dọ hiẹ sọgan tin to finẹ nado mọ lehe Jehovah na “diọ onú lẹpo zun yọyọ” do.—Osọhia 21:5.