TO OGBÈ dowhenu tọn etọn lẹ mẹ, Biblu yí hogbe Heblu tọn lọ sheʼohlʹ po hogbe Glẹki tọn he sọgbe hẹ ẹ lọ haiʹdes po zan hugan whla 70. Hogbe awe lọ lẹpo wẹ gando okú go. Lẹdogbedevomẹ Biblu tọn delẹ diọ hogbe lọ lẹ do “yọdò,” “zòmẹ,” “kutomẹ,” kavi “odò.” Nalete, to ogbè susu mẹ hogbe depope ma tin he de linlẹn tangan hogbe Heblu po Glẹki po tọn ehelẹ tọn tọ́n gba. Ṣigba Biblu Wiwe Lọ Gun Alada yí hogbe ehelẹ “Ṣeol” po “Hadẹs” po zan to fidelẹ to nudọnamẹ odò tọn mẹ. Etẹwẹ hogbe ehelẹ zẹẹmẹdo taun? Mì gbọ mí ni doayi lehe yé yin yiyizan to wefọ Biblu tọn voovo mẹ do go.

Yẹwhehodọtọ 9:10 dọmọ: “Azọ́n ma tin, linlẹn ma tin, zinzan ma tin, kavi nuyọnẹn to kutomẹ [Ṣeol] fie hiẹ jei.” Be ehe zẹẹmẹdo dọ Ṣeol dlẹnalọdo nọtẹn tangan de, kavi ṣiọditẹn de, fie mí sọgan ko diṣiọ mẹvivẹ de tọn do wẹ ya? Lala. Eyin Biblu dlẹnalọdo ṣiọditẹn, kavi yọdò tangan de, e nọ yí hogbe Heblu po Glẹki po tọn devo lẹ zan, e ma yin sheʼohlʹ po haiʹdes po gba. (Gẹnẹsisi 23:7-9; Matiu 28:1) Podọ ga, Biblu ma yí hogbe lọ “Ṣeol” zan na yọdò de fie oṣiọ mẹsusu tọn nọ yin dìdì dopọ do, taidi yọdò whẹndo tọn kavi yọdò mẹsusu tọn de gba.—Gẹnẹsisi 49:30, 31.

To whelọnu lo, nọtẹn nankọ wẹ “Ṣeol” dlẹnalọdo? Ohó Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ “Ṣeol,” kavi “Hadẹs,” dlẹnalọdo nude he tlẹ hugan yọdò pọmẹ tọn daho de. Di dohia, Isaia 5:14 dọ dọ Ṣeol “ko na otẹn ede, bosọ kẹ̀ onù etọn zẹjlẹgo.” Dile etlẹ yindọ Ṣeol ko mì oṣiọ madosọha lẹ, dile e nọ yin didọ to paa mẹ do, ohò ma nọ gọ́ ẹ gbede. (Howhinwhẹn lẹ 30:15, 16) To vogbingbọnmẹ na ṣiọditẹn paa depope he sọgan hẹn oṣiọ sọha he tindo dogbó de, “[Ṣeol, NW ] . . . ma nọ gọ́ gbede.” (Howhinwhẹn lẹ 27:20) Enẹ wẹ yindọ, Ṣeol ma nọ gọ́ho gbede pọ́n. E ma tindo dogbó. Gbọnmọ dali, Ṣeol, kavi Hadẹs, ma yin nọtẹn he tin to ofi tangan de gba. Kakatimọ, e yin yọdò paa oṣiọ gbẹtọvi lẹ tọn, yèdọ nọtẹn yẹhiadonu tọn de fie suhugan gbẹtọvi lẹ tọn damlọn to okú mẹ te.

Nuplọnmẹ Biblu tọn gando fọnsọnku go gọalọna mí nado  tindo nukunnumọjẹnumẹ dogọ do zẹẹmẹ “Ṣeol” po “Hadẹs” po tọn ji. Ohó Jiwheyẹwhe tọn dohia dọ oṣiọ he tin to Ṣeol po Hadẹs po mẹ lẹ na tindo fọnsọnku. * (Job 14:13; Owalọ lẹ 2:31; Osọhia 20:13) Ohó Jiwheyẹwhe tọn sọ dohia ga dọ mẹhe tin to Ṣeol, kavi Hadẹs mẹ lẹ, ma yin mẹhe sẹ̀n Jehovah lẹ kẹdẹ gba ṣigba mẹhe ma sẹ̀n ẹn lẹ lọsu ga. (Gẹnẹsisi 37:35; Psalm 55:15) Enẹwutu, Biblu plọn mí dọ “fọnsọnku dodonọ lẹ tọn, po mawadodonọ lẹ po tọn de na tin.”—Owalọ lẹ 24:15.