1. Mẹnu go wẹ Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po ganjẹ, podọ etẹwutu?

 TO NUDI owhe 59 W.M., tọjihun he sọgan ko bẹ likun-gbàn de sún sọn lopo Malita tọn ji jei Itali. Hogbe lọ, “Visunnu Zeus tọn lẹ” yin kinkando ohún lọ nukọn. Apọsteli Paulu, Luku, po Alistaku po tin to ohún lọ mẹ gọna ponọ he sin alọmẹ Paulu te lẹ. (Owalọ 27:2) To vogbingbọn mẹ na tọjihun-kùntọ lọ lẹ, wẹndagbe-jlatọ ehelẹ ma ganjẹ visunnu ahoho Zeus tọn lẹ, Castor po Pollux po, he yin yẹwhe Glẹkinu lẹ tọn go na hihọ́. (Owalọ 28:11, Odò.) Kakatimọ, Jehovah, mẹhe dohia Paulu dọ e na dekunnuna emi to Lomu bosọ nọte to Sesali nukọn wẹ Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po nọ sẹ̀n, podọ ewọ go wẹ yé ganjẹ.—Owalọ 23:11; 27:24.

2, 3. Fie wẹ tọjihun he Paulu do gbọn, podọ mẹnu wẹ gọalọna ẹn sọn whenue gbọ́n e bẹ gbejizọnlin etọn jẹeji?

² To azán atọ̀n godo, yé jẹ Silakusi, yèdọ tòdaho he yọnwhanpẹ taidi Atẹni po Lomu po de, enẹgodo ohún lọ dedo Legiumi he tin to hùwaji Itali tọn. Todin, jẹhọn he yìn sọn hùwaji de gọalọna ohún lọ bọ yé basi gbejizọnlin gaa kilomẹtlu 320 tọn lọ to niyaniya mẹ jẹ húnglintẹn Itali tọn to Puteoli (he ma dẹn do Naples egbezangbe tọn). Gbọnmọ dali, yé jẹ finẹ to azán awetọ gbè.—Owalọ 28:12, 13.

³ Adà he gbọngodo to gbejizọnlin Paulu tọn yì Lomu whenu die, fie e na sọawuhia to Ahọluigbagán Néron nukọn te. To gbejizọnlin lọ lẹpo whenu, “Jiwheyẹwhe homẹmimiọn lẹpo tọn” nọgodona Paulu. (2 Kọl. 1:3) Dile mí na mọ do, Jiwheyẹwhe ma jo Paulu do, mọjanwẹ zohunhun he ewọ lọsu tindo taidi mẹdehlan de ma depò do niyẹn.

4, 5. (a) Gbigbọ johẹmẹ tọn tẹwẹ yin didohia Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po to Puteoli, podọ naegbọn mẹdekannujẹ na ko yin nina Paulu sọmọ? (b) Nawẹ walọ dagbe Klistiani lẹ tọn sọgan hẹn ale wá na yé gbọn, etlẹ yin to gànpamẹ?

⁴ To Puteoli, Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po “mọ mẹmẹsunnu lẹ, yé sọ vẹ̀ [yé] nado gbọṣi yé dè na azán ṣinawe.” (Owalọ 28:14) Apajlẹ dagbe johẹmẹ tọn nankọ die na Klistiani lẹ! Ayihaawe ma tin dọ mẹmẹsunnu homẹdagbenọ enẹlẹ mọ ale susu yí sọn tulinamẹ he Paulu po  gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po na yé mẹ. Ṣigba, naegbọn gàntọ he to alọ ponọ lẹ tọn mẹ de do tindo mẹdekannujẹ sọmọ? Vlavo na nuyiwa apọsteli lọ tọn lẹ ko hẹn ponọ Lomunu he to ṣiṣọ́ ẹ lẹ deji taun wutu wẹ.

⁵ Mọdopolọ to egbehe, devizọnwatọ Jehovah tọn he yin wiwle do gànmẹ kavi osla yasanamẹ tọn mẹ lẹ nọ saba mọ mẹdekannujẹ vonọtaun delẹ yí bọ nukundagbe sọ nọ yin didohia yé to whedelẹnu na walọ dagbe Klistiani tọn yetọn wutu. Di apajlẹ, to Roumanie, dawe de he yin whẹdana nado sẹ̀ngàn na owhe 75 na ajo wutu jẹ Biblu plọn ji bo basi diọdo ayidego tọn lẹ to gbẹzan etọn mẹ. Taidi kọdetọn de, aṣẹpatọ gànpa lọ tọn lẹ nọ do ewọ ṣo hlan tòhomẹ matin nuhọ́tọ de, nado yì whlè ahi na gànpa lọ! Hú popolẹpo, walọ dagbe mítọn nọ pagigona Jehovah.—1 Pita 2:12.

6, 7. Nawẹ mẹmẹsunnu Lomu tọn lẹ do owanyi ayidego tọn hia gbọn?

⁶ Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po sọgan ko zingbejizọnlin na nudi kilomẹtlu 50 sọn Puteoli yì Capua to Ali Apiu tọn he yì Lomu ji. Zannu plabaplaba lẹ yin titẹ́ do ali gblagada he diyin ehe ji podọ mẹhe tin to ali lọ ji sọgan mọ lẹdo whanpẹnọ Itali tọn lẹ hlan olá, podọ to fidevo lẹ to ali lọ ji, Ohù Meditelane sọ sọgan yin mimọ hlan. Ali lọ sọ gbọn lẹdo he yè nọ ylọdọ Ogbà Pontins tọn de mẹ, fie Ahi Apiu tọn he dẹn do Lomu na nudi kilomẹtlu 60 tin te. Luku wlan dọ whenue mẹmẹsunnu he to Lomu lẹ “sè linlin gando mí go,” delẹ to yé mẹ zinzọnlin kaka wá Ahi Apiu tọn mẹ, to whenue mẹmẹsunnu devo lẹ nọte to Avàtẹn Atọ̀n lẹ, yèdọ gbọjẹtẹn de he to nudi kilomẹtlu 50 do Lomu. Owanyi ayidego tọn nankọ die!—Owalọ 28:15.

⁷ Ahi Apiu tọn ma yin fie gbejizọnlinzintọ he agbọ́ ko pé taun de sọgan voawu te sọmọ. Ohó milomilo-kantọ Lomunu lọ Horace dọ dọ “tọjihun-kùntọ lẹ po gbẹtọ kanylantọ he nọ penukundo hotẹli pẹvipẹvi lẹ  go po wẹ gọ́” Ahi lọ mẹ. E wlan dọ “osin he tin to finẹ nọ lunwán taun.” Podọ ewọ lọsu ma tlẹ dike bo dùnú to finẹ! Ṣigba, mahopọnna ninọmẹ he vẹawu ehe lẹpo, mẹmẹsunnu he wá sọn Lomu lẹ yí ayajẹ do nọtepọn Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po nado sọgan plan yé jẹ fihe yé jei awuyẹyẹ afọyẹyẹ to adà godo tọn gbejizọnlin yetọn tọn ehe whenu.

8. Naegbọn Paulu dopẹna Jiwheyẹwhe ‘to whenue e mọ’ mẹmẹsunnu etọn lẹ?

⁸ Kandai lọ dọmọ: “To whenue Paulu mọ [mẹmẹsunnu etọn lẹ], e dopẹna Jiwheyẹwhe bo mọ adọgbigbo yí.” (Owalọ 28:15) Mọwẹ, na apọsteli lọ sọnukunmọ mẹmẹsunnu vivẹ́ etọn he e sọgan ko yọnẹn dai ehelẹ poun wutu, enẹ na ẹn tuli bo miọnhomẹna ẹn. Naegbọn Paulu dopẹna Jiwheyẹwhe? E yọnẹn dọ owanyi matin ṣejannabi yin adà sinsẹ́n gbigbọ tọn dopo. (Gal. 5:22) Mọdopolọ to egbehe, gbigbọ wiwe nọ whàn Klistiani lẹ nado yí yede do sanvọ́ do mẹmẹsunnu yetọn lẹ tamẹ bo miọnhomẹna mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ.—1 Tẹs. 5:11, 14.

9. Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ mẹmẹsunnu he yì pé Paulu lẹ tọn gbọn?

⁹ Di apajlẹ, gbigbọ wiwe nọ whàn homẹdagbenọ lẹ nado do gbigbọ johẹmẹ tọn hia nugopọntọ lẹdo tọn lẹ, mẹdehlan lẹ, po mẹhe to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn wunmẹ devo mẹ lẹ po, mẹhe suhugan yetọn ko yí nususu do sanvọ́ nado sọgan sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ dogọ. Kanse dewe dọ: ‘Be n’sọgan dovivẹnu dogọ nado nọgodona nugopọntọ lẹdo tọn, vlavo gbọn jonọ ewọ po asi etọn po tọn yíyí dali ya? Be n’sọgan basi tito nado wazọ́n po yé po to lizọnyizọn lọ mẹ ya?’ Eyin a wàmọ, a na mọ dona susu yí. Di apajlẹ, pọ́n lehe homẹ mẹmẹsunnu Lomu tọn lẹ tọn na ko hùn do sọ dile Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po to numimọ mẹjlọdote tọn lẹ dọna yé!—Owalọ 15:3, 4.

10. Ninọmẹ tẹlẹ mẹ wẹ Paulu mọ ede te to Lomu, podọ etẹwẹ apọsteli lọ wà to azán vude godo he e jẹ finẹ?

¹⁰ To godo mẹ, whenue gbejizọnlinzintọ lọ lẹ wá jẹ Lomu, “Paulu yin dotẹnmẹna nado nọ ovò po awhànfuntọ he to ṣiṣọ́ ẹ lọ po.” (Owalọ 28:16) Na gàntọ he ma hùwhẹ sinsinyẹn lẹ nikaa họnyi, gẹdẹ nọ yin dido yé do ponọ he to ṣiṣọ́ yé lẹ go. Etomọṣo, Paulu zindonukọn nado to wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn lá. E họnwun dọ gẹdẹ ma sọgan bọnùdo na ẹn. Enẹwutu, to whenue e ko gbọjẹ na azán atọ̀n godo, e ylọ Juvi nukundeji he to Lomu lẹ pli nado sọgan do ede hia yé bo dekunnuna yé.

11, 12. Whenue Paulu to hodọna Ju he to Lomu lẹ, nawẹ e tẹnpọn nado duto nuvẹun depope he yé sọgan ko tindo dai ji gbọn?

¹¹ Paulu dọmọ: “Mì mẹmẹsunnu lẹ emi, dile etlẹ yindọ yẹn ma wà nudepope jẹagọdo gbẹtọ lẹ kavi do aṣa tọgbo mítọn lẹ tọn go, yẹn yin zizejo taidi gàntọ de sọn Jelusalẹm do alọ Lomunu lẹ tọn mẹ. Podọ, to whenue yé ko dindona mi godo, yé jlo nado tún mi dote, na dodonu depope ma tin he hẹn mi jẹna okú. Amọ́, to whenue Ju lẹ jẹagọdo ehe, yẹn mọdọ e yin dandan nado vọ́ owhẹ̀ ylọ to Sesali dè, ṣigba e ma yindọ na yẹn tindo owhẹ̀ depope nado sadokọna akọta ṣie wutu wẹ gba.”—Owalọ 28:17-19.

 ¹² Paulu ylọ Ju he to todoaina ẹn lẹ dọ “mẹmẹsunnu lẹ,” nado tẹnpọn bo hẹn yé voawu, bo gbọnmọ dali duto nuvẹun depope he yé sọgan ko tindo dai ji. (1 Kọl. 9:20) Humọ, e hẹn ẹn họnwun dọ ewọ ma wá Lomu nado sawhẹdokọna Juvi hatọ etọn lẹ gba, ṣigba nado sọawuhia to Sesali nukọn. Na nugbo tọn, din wẹ Ju he to Lomu lẹ to sisè dọ Paulu vọ́ owhẹ̀ ylọ to Sesali nukọn. (Owalọ 28:21) Naegbọn Ju he to Jude lẹ ma yawu hẹn whẹho lọ zun yinyọnẹn na Ju he to Lomu lẹ? Owe alọdlẹndonu tọn de dọmọ: “Tọjihun he Paulu do dona ko yin dopo to ohún tintan he wá Itali lẹ mẹ to avivọ-whenu lọ godo, enẹwutu nukunmọnu Ju lẹ tọn lẹ kavi wekanhlanmẹ de ma sọgan ko wá sọn Jelusalẹm gando whẹho lọ go.”

13, 14. Nawẹ Paulu bẹ owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn jẹeji gbọn, podọ nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn gbọn?

¹³ Todin, Paulu bẹ owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn jẹeji gbọn hodidọ de he na fọ́n tlintlindo dindin Ju he e basi oylọna lẹ tọn dote dali. E dọmọ: “Ehe wẹ zọ́n bọ yẹn basi obiọ nado mọ mì bo dọho hẹ mì, na todido Islaeli tọn wutu wẹ yẹn do tin to gẹdẹ ehe mẹ.” (Owalọ 28:20) Mọwẹ, eyin Mẹsia po Ahọluduta etọn he agun Klistiani tọn to lilá lọ tọn po dẹ́n, todido enẹ ma na ko tindo dodonu de. Sunnu mẹho Ju lẹ tọn lẹ gblọn dọmọ: “Mí mọdọ e jẹ nado dotoaina linlẹn towe lẹ, na nugbo tọn, gando sinsẹ̀n klandovo ehe go, mí yọnẹn dọ filẹpo wẹ yè to homọdọdego te.”—Owalọ 28:22.

¹⁴ Eyin dotẹnmẹ hundote na mí nado lá wẹndagbe lọ, mí sọgan hodo apajlẹ Paulu tọn gbọn nuhe na fọnjlodotena gbẹtọ lẹ didọ kavi kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn lẹ kinkanse dali. Ayinamẹ dagbedagbe lẹ sọgan yin mimọ to owe delẹ  mẹ taidi Mọaleyi sọn Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta Tọn Mẹ, Nuplọnwe Opli Gbẹzan po Lizọnyizọn Mítọn po Tọn podọ to Jo Dewe Na Wehihia po Mẹpinplọn Po mẹ. Be hiẹ to nuplọnmẹwe he sinai do Biblu ji ehelẹ yizan ganji ya?

15. Onú ẹnẹ tẹlẹ wẹ jẹna ayidego to kunnudide Paulu tọn mẹ?

¹⁵ To azán he yé do lọ ji, Ju he tin to Lomu lẹ wá fihe Paulu nọ nọ̀ “bo sù hugan dai tọn.” Paulu basi zẹẹmẹ whẹho lọ tọn na yé “sọn afọnnu kakajẹ whèjai . . . gbọn kunnudide mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go dali nado diọlinlẹnna yé gando Jesu go, sọn Osẹ́n Mose tọn po owe Yẹwhegán lẹ tọn po mẹ.” (Owalọ 28:23) Onú ẹnẹ jẹna ayidego to kunnudide Paulu tọn mẹ. Tintan, e zinnudo Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ji. Awetọ, e tẹnpọn nado fọnjlodotena hosetọ etọn lẹ gbọn linlẹndidiọna yé dali. Atọ̀ntọ, e yihojlẹdohogo sọn Owe-wiwe lẹ mẹ. Ẹnẹtọ, e gbọn ṣejannabi matindo dali, dekunnuna yé “sọn afọnnu kakajẹ whèjai.” Apajlẹ dagbe nankọ die! Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? “Mẹdelẹ sọ jẹ nuhe dọ e te lẹ yise ji,” to whenue mẹdevo lẹ ma yise. Luku na linlin dọmọ: “Yé jẹ yìyì ji” na yé ma kọngbedopọ hẹ ode awetọ wutu.—Owalọ 28:24, 25a.

16-18. Naegbọn e ma paṣa Paulu dọ Ju he to Lomu delẹ ma kẹalọyi owẹ̀n etọn, podọ nawẹ mí dona yinuwa gbọn eyin gbẹtọ lẹ gbẹ́ owẹ̀n he lá mí te?

¹⁶ Ehe ma paṣa Paulu, na e ko tindo numimọ etọn whlasusu podọ na Biblu ko dọ dọdai dọ mẹdelẹ na yinuwa domọ wutu. (Owalọ 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Enẹwutu, Paulu dọna Ju he ma jlo na sèhó etọn enẹlẹ dọmọ: “Gbọn gbesisọ dali, gbigbọ wiwe dọ gbọn yẹwhegán Isaia dali hlan tọgbo mìtọn lẹ dọ, ‘Yì omẹ ehelẹ dè bo dọmọ: “Na nugbo tọn, mìwlẹ na sè, ṣigba mì ma na mọnukunnujẹemẹ to aliho depope mẹ, podọ na nugbo tọn, mìwlẹ na pọ́n, ṣigba mì ma na mọ to aliho depope mẹ. Na ahun omẹ ehelẹ tọn ko sinyẹn.”’” (Owalọ 28:25b-27) Hogbe dowhenu tọn he yin lilẹdo “sinyẹn” dohia dọ ahun omẹ mọnkọtọn lẹ tọn ko “tliji” sọmọ bọ owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn ma sọgan biọ e mẹ. (Owalọ 28:27) Ninọmẹ he blawu nankọ die!

¹⁷ To vogbingbọn mẹ na Juvi ehelẹ, Paulu dotana dọmọ: ‘Akọta lẹ; na nugbo tọn, na dotoai.’ (Owalọ 28:28; Salm. 67:2; Isa. 11:10) Mọwẹ, apọsteli lọ sọgan dọ ehe po nujikudo po, na Kosi susu wẹ ko kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn!—Owalọ 13:48; 14:27.

¹⁸ Taidi Paulu, mí ma dona gblehomẹ eyin gbẹtọ lẹ ma dotoaina wẹndagbe lọ. To popolẹpo mẹ, mí yọnẹn dọ omẹ vude poun wẹ na mọ ali ogbẹ̀ tọn lọ. (Mat. 7:13, 14) Ṣigba, eyin gbẹtọ ahunjijlọnọ lẹ kọnawudopọ hẹ mí to sinsẹ̀n-bibasi nugbo mẹ, mì gbọ mí ni jaya bo kẹalọyi yé po ahundopo po.—Luku 15:7.

19. Nawẹ Paulu nọ yí ninọmẹ he mẹ e mọ ede te lẹ zan to aliho dagbe hugan mẹ gbọn?

¹⁹ Luku dotana kandai etọn to aliho dagbe he whànmẹ de mẹ dọmọ: “[Paulu] gbọṣi finẹ to ohọ̀ he ewọ lọsu haya mẹ na owhe awe blebu, e sọ nọ do  homẹdagbe hia mẹhe wá e dè lẹpo bo nọ to yẹwheho Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn dọ hlan yé bosọ nọ to nuplọnmẹ gando Oklunọ Jesu Klisti go po awuvivo hodidọ tọn daho tlala po, matin aliglọnnamẹ.” (Owalọ 28:30, 31) Lehe apajlẹ homẹdagbe, yise po zohunhun etọn po tọn jẹna ayidego do sọ!

20, 21. Donù mẹdelẹ go he mọaleyi sọn yẹwhehodidọ Paulu tọn mẹ to Lomu.

²⁰ Dopo to mẹhe Paulu do homẹdagbe hia lẹ mẹ wẹ dẹpẹ de he nọ yin Onesimu, yèdọ afanumẹ de he họ̀n sọn klunọ etọn dè to Kolosi. Paulu gọalọna Onesimu nado lẹzun Klistiani, bọ Onesimu sọ lẹzun “mẹmẹsunnu nugbonọ podọ mẹyiwanna” de na Paulu. Na nugbo tọn, Paulu ylọ ẹ dọ “ovi ṣie . . . , mẹhe yẹn lẹzun otọ́ de na.” (Kol. 4:9; File. 10-12) Lehe Onesimu na ko yin asisa tulinamẹ tọn de na Paulu do sọ! a

²¹ Mẹdevo lẹ sọ mọaleyi sọn apajlẹ dagbe Paulu tọn mẹ. Paulu wlanwe hlan Filipinu lẹ dọmọ: “Ninọmẹ ṣie ko dekọtọn do nukọnyiyi wẹndagbe lọ tọn mẹ na taun tọn, sọmọ bọ gẹdẹ ṣie lẹ na Klisti tọn wutu ko yin yinyọnẹn na mẹlẹpo to Hihọ́tọ Sesali tọn lẹpo ṣẹnṣẹn podọ na mẹhe pò lẹpo. Todin, suhugan mẹmẹsunnu lẹ tọn to Oklunọ mẹ wẹ ko tindo jidide, na gẹdẹ ṣie lẹ wutu bosọ to adọgbigbo tindo dogọ nado dọ ohó Jiwheyẹwhe tọn madibu.”—Flp. 1:12-14.

22. Nawẹ Paulu yí ojlẹ he e do nọ gànpamẹ to Lomu lẹ zan gbọn?

²² Whenue Paulu tin to gànpamẹ to Lomu, e yí ojlẹ enẹ zan nado wlan wekanhlanmẹ titengbe delẹ he wá lẹzun apadewhe Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ tọn to egbehe. b Wekanhlanmẹ enẹlẹ hẹn ale wá na Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn he yé yin kinkan hlan lẹ. Mílọsu lẹ sọ nọ mọaleyi sọn wekanhlanmẹ Paulu tọn lẹ mẹ, na ayinamẹ gbọdo he yé bẹhẹn lẹ yọ́n-na-yizan to egbehe dile e te do to whenue yé yin kinkan.—2 Tim. 3:16, 17

23, 24. Taidi Paulu, nawẹ susu Klistiani egbezangbe tọn lẹ tọn ko do pọndohlan dagbe hia mahopọnna dọ yé yin wiwle sú to aliho he ma sọgbe mẹ gbọn?

²³ Dile etlẹ yindọ ojlẹ tangan he mẹ Paulu yin tuntundote te ma yin nùdego to owe Owalọ lẹ tọn mẹ, e whè gbau e nọ gànmẹ na owhe ẹnẹ—owhe awe to Sesalea podọ owhe awe to Lomu. c (Owalọ 23:35; 24:27) Ṣigba, e ma hẹn ayajẹ etọn bu podọ e zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ, bo to nuhe go e pé lẹpo wà to sinsẹ̀nzọn Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Mọdopolọ to egbehe, dile etlẹ yindọ susu devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tọn nọ yin wiwle do gànmẹ to aliho he ma sọgbe mẹ na yise yetọn wutu, yé ma nọ hẹn ayajẹ yetọn bu kavi doalọtena yẹwhehodidọ. Lẹnnupọndo apajlẹ Adolfo tọn ji, mẹhe yin wiwle do gànmẹ to Espagne na kadaninọ Klistiani tọn etọn wutu. Ponọ-gán de dọmọ: “Nuyiwa towe paṣa mí taun, mí ko tẹnpọn nado hẹn ogbẹ̀ vẹawu na we, amọ́ dile mí to ninọmẹ nulẹ  tọn hẹn sinyẹn na we sọ, mọ wẹ a nọ to nuko yẹsẹ bọ kọnugbè towe lẹ sọ nọ dọnmẹdogo do niyẹn.”

²⁴ To nukọn mẹ, yé dejido Adolfo go sọmọ bọ ohọ̀n gànhọ etọn tọn tlẹ nọ yin jijodo nùvo na ẹn. Ponọ lẹ nọ to e dè wá bo nọ to hokanse e do Biblu ji. Dopo to ponọ lọ lẹ mẹ tlẹ nọ biọ gànhọ Adolfo tọn mẹ nado yì hia Biblu, bọ Adolfo nọ to aimẹ pọ́n na ẹn. Todin, gàntọ wẹ wá to “hihọ́-basina” ponọ! Mì gbọ apajlẹ Kunnudetọ nugbonọ ehelẹ tọn ni whàn mímẹpo nado to “adọgbigbo tindo dogọ nado dọ ohó Jiwheyẹwhe tọn madibu,” etlẹ yin to ninọmẹ he vẹawu lẹ mẹ.

25, 26. To nuhe ma pé owhe 30 gblamẹ, dọdai ayidego tọn tẹwẹ Paulu mọ hẹndi etọn, podọ nawẹ onú mọnkọtọn to jijọ to ojlẹ mítọn mẹ gbọn?

²⁵ Apọsteli Klisti tọn de he yin ginglọndo owhé de gbè “to yẹwheho Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn dọ” na mẹhe wá e dè lẹpo—lehe linlin ehe hẹn owe Owalọ lẹ tọn wá tadona he whànmẹ taun de kọ̀n do sọ! To weta tintan mẹ, mí mọ azọ́n he Jesu dena hodotọ etọn lẹ to whenuena e dọmọ: “Mì na mọ huhlọn yí to whenue gbigbọ wiwe na wá mì ji, podọ mìwlẹ na yin kunnudetọ ṣie to Jelusalẹm podọ to Jude po Samalia lẹpo po, podọ kaka yì awà he dẹn hugan aigba tọn lẹ ji.” (Owalọ 1:8) To nuhe ma pé owhe 30 to enẹgodo, owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn ko yin lilá na “nudida he to olọn glọ lẹpo.” d (Kol. 1:23) Dohia huhlọn gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nankọ die!—Zek. 4:6.

²⁶ To egbehe, gbigbọ enẹ dopolọ ko na huhlọn pipotọ mẹmẹsunnu Klisti tọn lẹ po gbẹdohẹmẹtọ yetọn “lẹngbọ devo lẹ” po nado zindonukọn to “kunnudide mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go” mẹ, to otò he hugan 240 lẹ mẹ! (Joh. 10:16; Owalọ 28:23) Be hiẹ to mahẹ gigọ́ tindo to azọ́n enẹ mẹ ya?