WETA 23
“Mì Sè Avùnlọyiyi Ṣie”
Paulu yiavùnlọna nugbo lọ to gbẹtọgun zingidinọ po Sanhedlin lọ po nukọn
Sinai do Owalọ lẹ 21:18–23:10 ji
1, 2. Etẹwutu apọsteli Paulu do wá Jelusalẹm, podọ avùnnukundiọsọmẹnu tẹlẹ wẹ e na pehẹ to finẹ?
PAULU mọ ede to Jelusalẹm whladopo dogọ. E to zọnlinzin gbọn tòhomẹ-liho bibó he nọ gọ́ na gbẹtọ lẹ ji. Sọn whenue Jehovah ko to nuyiwa hẹ omẹ etọn lẹ, tòdaho de ma tin to aigba ji he jẹna ayidego sọ Jelusalẹm. Suhugan tòmẹnu etọn lẹ tọn nọ doawagun to gigo he tòdaho lọ tindo dai mẹ taun. Paulu yọnẹn dọ Klistiani susu tin to tòdaho ehe mẹ he gbẹ́ nọ tẹdo aliho he mẹ Jiwheyẹwhe nọ yinuwa hẹ yé te to hohowhenu go, bo ma jlo na diọ pọndohlan yetọn sọgbe hẹ aliho he mẹ Jehovah to nuyiwa te todin. Enẹwutu, Paulu mọdọ gbọnvona nuhudo agbasa tọn he wutu e do jo Efesu do bo basi dide nado vọ́ tòdaho ehe dlapọn, e sọ doayi e go dọ yé tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn ga. (Owalọ 19:21) Mahopọnna owù he tòdaho lọ mẹ yìyì sọgan bẹhẹn lẹ, e magbe nado yì.
2 Todin, etẹwẹ Paulu na pehẹ to Jelusalẹm? Dopo to nuhahun etọn lẹ mẹ na wá sọn hodotọ Klisti tọn delẹ dè, mẹhe ohó he yin didọ gbayipe gando Paulu go lẹ to tuklado. Ṣigba, e na pehẹ nuhahun he sẹhundaga devo lẹ sọn kẹntọ Klisti tọn lẹ dè. Yé na dolalo voovo lẹ dokọna Paulu, bo na hò e, bo nasọ sìn-adán nado hù i. Ninọmẹ sinsinyẹn ehelẹ nasọ hùn dotẹnmẹ dotena Paulu nado yiavùnlọna ede. Aliho he mẹ e yí whiwhẹ, adọgbigbo, po yise po do pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu mọnkọtọn lẹ te yin apajlẹ dagbe de na Klistiani lẹ to egbehe. Mì gbọ mí ni pọ́n nuhewutu mí do dọ mọ.
“Yé Jẹ Gigopana Jiwheyẹwhe Ji” (Owalọ lẹ 21:18-20a)
3-5. (a) Mẹnu lẹ wẹ Paulu pli hẹ to Jelusalẹm, podọ etẹ ji wẹ yé dọhodo? (b) Etẹlẹ wẹ mí sọgan plọn sọn opli he Paulu po mẹho he to Jelusalẹm lẹ po basi mẹ?
3 To azán he bọdo gbeegbe Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po jẹ Jelusalẹm go, yé yì mọ mẹho he tin to otẹn nukunpedonugo tọn mẹ to agun mẹ lẹ. Kandai lọ ma donù yinkọ depope to apọsteli he pò to ogbẹ̀ lẹ mẹ tọn go; vlavo yemẹpo ko sẹtẹn sọn tòdaho lọ mẹ nado sọgan yì wà sinsẹ̀nzọn to fidevo lẹ. Ṣigba Jakọbu he yin nọvisunnu Jesu tọn gbẹ́ tin to finẹ. (Gal. 2:9) E yọnbasi dọ Jakọbu wẹ yin azinponọ aisinsin lọ tọn to whenue “mẹho lẹpo” pli hẹ Paulu.—Owalọ 21:18.
4 Paulu dọnudo mẹho lọ lẹ “bo jẹ zẹẹmẹ basi ji to gigọ́ mẹ gando nuhe Jiwheyẹwhe wà to akọta lẹ ṣẹnṣẹn gbọn lizọnyizọn etọn gblamẹ lẹ go.” (Owalọ 21:19) Ayihaawe ma tin dọ enẹ na ko na tuli mẹmẹsunnu lọ lẹ taun. Mọdopolọ, homẹ mítọn nọ hùn to egbehe nado sè lehe azọ́n lọ to nukọnyi do to otò devo lẹ mẹ.—Howh. 25:25.
5 Dile yé to hodọ, Paulu sọgan ko donù nunina he e hẹnwa sọn Europe lẹ go. Mẹtọnhopọn mẹmẹsunnu he tin to otò dindẹn enẹlẹ mẹ tọn dona ko yinuwado mẹhe to todoaina Paulu lẹ ji. To whenue Paulu dotana linlin he na e te, kandai lọ dọ dọ: “Yé [mẹho lọ lẹ] jẹ gigopana Jiwheyẹwhe ji”! (Owalọ 21:20a) Mọdopolọ to egbehe, alọgọ he wá do gànmẹ po hogbe tulinamẹ tọn mẹmẹsunnu lẹ tọn po nọ miọnhomẹna Klistiani hatọ yetọn lẹ he to akọndona nugbajẹmẹji kavi azọ̀n sinsinyẹn lẹ.
Mẹsusu Gbẹ́ “Yin Zohunhunnọ Na Osẹ́n Lọ” (Owalọ lẹ 21:20b, 21)
6. Nuhahun tẹ go wẹ yè gbàpá Paulu gando?
6 Todin, mẹho lọ lẹ gbàpá Paulu dọ nuhahun de tin to Jude bo ylọ oyín etọn. Yé dọmọ: “Mẹmẹsunnu E, pọ́n fọtọ́n susu yisenọ lẹ tọn he tin to Ju lẹ ṣẹnṣẹn; yemẹpo wẹ sọ yin zohunhunnọ na Osẹ́n lọ. Ṣigba, yé ko sè nuhe yin didọ gbayipe gando gowe lọ dọ hiẹ ko to atẹṣiṣi sọta Mose plọn Ju lẹpo to akọta lẹ ṣẹnṣẹn, bo to didọna yé ma nado gboadà na ovi yetọn lẹ kavi hodo aṣa he hẹnai lẹ.” a—Owalọ 21:20b, 21.
7, 8. (a) Etẹ mẹ wẹ Klistiani susu ma mọnukunnujẹ to Jude? (b) Naegbọn nukunnumamọjẹnumẹ Klistiani Juvi delẹ tọn ma hẹn yé zun atẹṣitọ?
7 Naegbọn Klistiani susu gbẹ́ tẹdo Osẹ́n Mose tọn go mahopọnna dọ e ko yin hùzẹdeji sọn nuhe hugan owhe 20 die gbọ́n? (Kol. 2:14) To owhe 49 W.M., apọsteli lẹ po mẹho he pli to Jelusalẹm lẹ po ko kanwehlan agun lẹ bo dohia dọ Kosi he wá lẹzun Klistiani lẹ ma to dandannu glọ nado gboadà kavi yìn Osẹ́n Mose tọn. (Owalọ 15:23-29) Ṣigba, wekanhlanmẹ enẹ ma donù Klistiani Juvi, he susu yetọn ma mọnukunnujẹemẹ dọ Osẹ́n Mose tọn ko yin hùzẹdeji lẹ go.
8 Be nukunnumamọjẹnumẹ enẹ hẹn Juvi yisenọ ehelẹ zun mẹhe ma pegan nado yin Klistiani wẹ ya? Lala. To popolẹpo mẹ, ninọmẹ yetọn gbọnvo na mẹhe nọ sẹ̀n vodun dai de tọn, he gbẹ́ tẹdo aṣa vodun-sinsẹ̀n tọn lẹ go to whenue e tlẹ ko lẹzun Klistiani godo. Mí dona flindọ Jehovah lọsu wẹ na Klistiani Juvi enẹlẹ Osẹ́n Mose tọn he go yé tẹdo majomajo lọ. Osẹ́n lọ ma ylan to ede mẹ, mọjanwẹ e masọ tindo kanṣiṣa depope hẹ gbigbọ aovi tọn. Ṣigba, alẹnu hoho lọ ji wẹ Osẹ́n enẹ sinai do, to whenuena e yindọ alẹnu yọyọ lọ glọ wẹ Klistiani lẹ tin te todin. Enẹwutu, eyin sinsẹ̀n-bibasi yetọn na yin alọkẹyi, yé masọ dona nọ hodo nubiọtomẹsi he alẹnu Osẹ́n Mose tọn bẹhẹn lẹ ba. Nuhe mẹ Klistiani Juvi he gbẹ́ tẹdo Osẹ́n Mose tọn go lẹ ma mọnukunnujẹ niyẹn podọ e họnwun dọ yé masọ dejido agun Klistiani tọn go. Yé dona diọ pọndohlan yetọn bo hẹn ẹn tin to kọndopọ mẹ hẹ anademẹ he Jiwheyẹwhe na gando alẹnu Osẹ́n lọ tọn go todin. b—Jel. 31:31-34; Luku 22:20.
“Nugbo Depope Ma Tin to Nuhe Yin Didọ Gbayipe” lẹ Mẹ (Owalọ lẹ 21:22-26)
9. Etẹwẹ Paulu plọnmẹ gando Osẹ́n Mose tọn go?
9 Etẹwẹ dogbọn nuhe yin didọ gbayipe dọ Paulu to Ju he tin to Kosi lẹ ṣẹnṣẹn lẹ plọn “ma nado gboadà na ovi yetọn lẹ kavi hodo aṣa he hẹnai lẹ” dali? Paulu yin dide taidi apọsteli Kosi lẹ tọn, podọ e nọ basi zẹẹmẹ na yé dọ yé ma tin to dandannu glọ nado payi Osẹ́n Mose tọn go. E sọ nọ zinnudeji dọ nuṣiwa wẹ e na yin to adà mẹdepope tọn mẹ nado diọlinlẹnna Kosi he lẹzun Klistiani lẹ nado gboadà nado sọgan dohia dọ yé to tonusena Osẹ́n Mose tọn. (Gal. 5:1-7) Paulu sọ lá wẹndagbe lọ na Juvi lẹ to tòdaho he e dlapọn lẹ mẹ. Ayihaawe ma tin dọ e na ko basi zẹẹmẹ na mẹhe kẹalọyi ohó etọn lẹ dọ okú Jesu tọn ko zẹhudo alẹnu Osẹ́n tọn ji, podọ yise wẹ nọ do mẹde hia taidi dodonọ, e ma yin tonusisena nubiọtomẹsi Osẹ́n Mose tọn lẹ tọn gba.—Lom. 2:28, 29; 3:21-26.
10. Na nuhe dù Osẹ́n Mose tọn po whẹho adàgbigbo tọn po, pọndohlan jlẹkaji tọn tẹwẹ Paulu tindo?
10 Etomọṣo, Paulu ma gblewhẹdo mẹhe mọdọ emi sọgan gbẹ́ nọ hodo aṣa Juvi lẹ tọn delẹ, taidi osẹ́n Gbọjẹzan tọn yìnyìn kavi nado dapana núdùdù wunmẹ delẹ. (Lom. 14:1-6) Podọ e ma yí adàgbigbo do basi osẹ́n. Na nugbo tọn, Paulu tlẹ gboadà na Timoti, na Ju lẹ nikaa mọhodọdo Timoti he otọ́ etọn yin Glẹkinu de go. (Owalọ 16:3) Nudide mẹdetiti tọn wẹ adàgbigbo yin. Paulu dọna Galatianu lẹ dọmọ: “Adàgbigbo kavi adàmagbo ma yin nude, adavo yise he to azọ́nwa gbọn owanyi gblamẹ.” (Gal. 5:6) Ṣigba, eyin mẹde gboadà na e gbẹ́ jlo na tẹdo Osẹ́n Mose tọn go kavi tẹkudeji dọ dandannu wẹ e yin nado gboadà whẹpo do mọ nukundagbe Jehovah tọn yí, ehe na dohia do mẹlọ ma tindo yise.
11. Ayinamẹ tẹwẹ mẹho lẹ na Paulu, podọ etẹwẹ ehe na biọ to e si? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)
11 Dile etlẹ yindọ nuhe yin didọ gbayipe gando Paulu go lẹ ma yin nugbo, yé gbẹ́ ze Klistiani Juvi delẹ do ayihaawe mẹ. Enẹwutu, mẹho lẹ na ayinamẹ Paulu dọmọ: “Mí tindo sunnu ẹnẹ he ko dopà de. Plan omẹ ehelẹ hẹn bo klọ́ dewe wé to aṣa-liho po yé po bosọ penukundo akuẹzinzan yetọn lẹ go, na yé nido sọgan whlẹ́ ota yetọn. Gbọnmọ dali, mẹlẹpo na yọnẹn dọ nugbo depope ma tin to nuhe yin didọ gbayipe gando gowe na yé lọ mẹ, ṣigba dọ hiẹ to zọnlin jijlọ zìn, bọ hiẹ lọsu to Osẹ́n lọ yìn ga.” c—Owalọ 21:23, 24.
12. Nawẹ Paulu do gbigbọ awujonanu po gbekọndopọ po tọn hia gando ayinamẹ he mẹho Jelusalẹm tọn lẹ na ẹn go gbọn?
12 Paulu sọgan ko dọ dọ zohunhun agọ̀ he Klistiani Juvi enẹlẹ tindo na Osẹ́n Mose tọn wẹ yin nuhahun lọ, e ma yin nuhe yé to didọ gbayipe gando emi go. Amọ́ e wleawufo nado joawunanu eyin ninọmẹ lọ ma gbẹ́ biọ dọ ni tùnafọ nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji. Paulu ko wlan to ojlẹ de mẹ wayi dọmọ: “Na mẹhe to osẹ́n glọ lẹ, yẹn taidi mẹhe to osẹ́n glọ, dile etlẹ yindọ yẹnlọsu ma to osẹ́n glọ, na yẹn nido duale mẹhe to osẹ́n glọ lẹ tọn.” (1 Kọl. 9:20) To ninọmẹ ehe mẹ, Paulu kọngbedopọ hẹ mẹho Jelusalẹm tọn lẹ bo yinuwa taidi “mẹhe to osẹ́n glọ.” Gbọnmọ dali, e ze apajlẹ dagbe dai na mí to egbehe nado nọ kọngbedopọ hẹ mẹho agun tọn lẹ bo ma nọ tẹkudo linlẹn mítọn titi lẹ ji blo.—Heb. 13:17.
Eyin whẹho de ma tùnafọ nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe tọn lẹ ji, Paulu nọ johodo. Hiẹ lo?
“Ewọ Ma Jẹ Nado Nọgbẹ̀!” (Owalọ lẹ 21:27–22:30)
13. (a) Naegbọn Ju delẹ fọ́n hunyanhunyan dote to tẹmpli mẹ? (b) Nawẹ Paulu yin whinwhlẹn gbọn?
13 Todin, tukla de fọ́n to tẹmpli mẹ. Dile azán pàdido tọn lọ to vivọnu wá, Ju he wá sọn Asia lẹ mọ Paulu, bo sawhẹdokọna ẹn dọ e hẹn Kosi lẹ biọ tẹmpli mẹ, enẹwutu, yé fọ́n hunyanhunyan dote. Eyin awhàngán daho Lomu tọn de tọn dẹ́n, yé na hò Paulu kaka bọ e na kú. Etomọṣo, awhàngán Lomu tọn lọ wle e sú. Sọn gbenẹgbe, owhe ẹnẹ linlán na juwayi whẹpo Paulu nido yin tuntundote. Amọ́ din whẹ́ nuhahun Paulu tọn ma ko vọ̀. Whenue awhàngán lọ kanse Ju lẹ nuhewutu yé do to nukundiọsọ Paulu, yé sà owhẹ̀ voovo lẹ dokọna ẹn po awhá po. Zingidi lọ sinyẹn sọmọ bọ awhàngán lọ ma sọgan sè hójọhó de. Wagbọ-wagbọ etọn, Paulu dona yin zize sọn otẹn lọ mẹ. Whenue Paulu po awhànfuntọ Lomu tọn lẹ po jlo na biọ opá awhànfuntọ lẹ tọn mẹ, Paulu dọna awhàngán lọ dọ: “Yẹn vẹ̀ we, nagbè mi nado dọhona gbẹtọ lọ lẹ.” (Owalọ 21:39) Awhàngán lọ yigbe bọ Paulu jẹ hodọ ji nado sọgan yiavùnlọna yise etọn po adọgbigbo po.
14, 15. (a) Zẹẹmẹ tẹwẹ Paulu basi na Ju lẹ? (b) Afọdide tẹlẹ wẹ awhàngán Lomu tọn lọ ze nado yọ́n nuhewutu Ju lẹ do to adán ji?
14 Paulu bẹjẹeji dole dọ: “Mì sè avùnlọyiyi ṣie.” (Owalọ 22:1) Heblugbe wẹ Paulu do na gbẹtọgun lọ, ehe zọ́n bọ mẹlẹpo nabọẹ tóo. E basi zẹẹmẹ gigọ́ na yé madoadúdẹji gando nuhe zọ́n bọ e wá lẹzun hodotọ Klisti tọn todin go. Gbọnmọ dali, Paulu yí nuyọnẹn do donù nuagokun delẹ go, ehe Ju lẹ sọgan dindona, eyin yé jlo. Gamalieli he yin omẹ nukundeji de, wẹ plọnnu Paulu, mẹhe ko dohomẹkẹn hodotọ Klisti tọn lẹ, dile delẹ to hosetọ etọn lẹ mẹ na ko yọnẹn do. Ṣigba, to whenue e jei Damasku, Klisti he yin finfọnsọnku lọ dọhona ẹn to numimọ de mẹ. Sunnu he to gbejizọnlinzin hẹ Paulu lẹ mọ hinhọ́n daho de bo sè ogbè de, ṣigba yé ma mọnukunnujẹ nuhe dọ ogbè lọ te mẹ. (Owalọ 9:7; 22:9) Hinhọ́n lọ và nukun na Paulu bọ mẹhe zọ̀n po e po lẹ plan ẹn yì Damasku. To whenue yé jẹ dọ́n, Ananias, mẹhe Ju lẹdo enẹ tọn lẹ jẹakọ hẹ ganji, hùn nukun na Paulu to azọ́njiawu-liho.
15 Paulu zindonukọn dọ whenue emi lẹkọyi Jelusalẹm, Jesu sọawuhia emi to tẹmpli mẹ. Whenue Ju lẹ sè ehe, yé jẹma bo dawhá dọ: “De omẹ mọnkọtọn sẹ̀ sọn aimẹ, na ewọ ma jẹ nado nọgbẹ̀!” (Owalọ 22:22) Nado basi hihọ́na Paulu, awhàngán lọ degbe dọ awhànfuntọ lẹ ni plan Paulu yì opá yetọn mẹ. Awhàngán lọ jlo na yọ́n nuhewutu Ju lẹ do to adán ji sọmọ, enẹwutu, e degbe dọ awhànfuntọ lẹ ni hò e nado sọgan dindonanu sọn onù etọn mẹ. Ṣigba, Paulu yí dotẹnmẹ hundote he e tindo nado basi hihọ́na ede to osẹ́n-liho zan gbọn dido ede hia taidi Lomunu de dali. Mọdopolọ to egbehe, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yí dotẹnmẹ depope he hundote na yé to osẹ́n-liho zan nado sọgan yiavùnlọna sinsẹ̀n nugbo lọ. (Pọ́n apotin lọ lẹ, “Osẹ́n Lomu Tọn po Tòvi Lomu Tọn lẹ Po” gọna “ Whẹho He Yin Zize Yì Owhẹ̀ Nukọn to Azán Mítọn Gbè Lẹ.”) To whenue awhàngán lọ sè dọ Lomunu wẹ Paulu yin, e mọdọ aliho devo mẹ wẹ emi na gbọn do sèhó sọn onù etọn mẹ. To wunkẹngbe, e hẹn Paulu wá Sanhedlin he yin whẹdatẹn daho Ju lẹ tọn nukọn.
“Falesi de Wẹ Yẹn” (Owalọ lẹ 23:1-10)
16, 17. (a) Basi zẹẹmẹ nuhe jọ tọn to whenue Paulu dọho to Sanhedlin lọ nukọn. (b) To whenue yè gbà awọ̀nnù na Paulu, nawẹ e do whiwhẹ hia gbọn?
16 Nado yiavùnlọna ede to Sanhedlin lọ nukọn, Paulu bẹ hodidọ etọn jẹeji dọmọ: “Mì mẹmẹsunnu lẹ emi, yẹn ko yinuwa po ayihadawhẹnamẹnu he wé-ṣeke de po to Jiwheyẹwhe nukọn kakajẹ egbé.” (Owalọ 23:1) Nuhe Paulu dọ lẹpo ján niyẹn. Kandai lọ dọmọ: “To whenẹnu, yẹwhenọ daho Ananias degbena mẹhe ṣite to apá na ẹn lẹ nado gbà awọ̀nnù na ẹn.” (Owalọ 23:2) Mẹtafu nankọ die! Pọ́n lehe yé yinuwa hẹ Paulu po nuvẹun po bo mọ ẹn di lalonọ de do, bo ma tlẹ na ẹn agbọ́ nado na kunnudenu lẹ whẹ́! Abajọ Paulu do dọ dọ: “Jiwheyẹwhe na linú we, hiẹ adó he yè sá onú wewe do. Be hiẹ sinai nado dawhẹna mi sọgbe hẹ Osẹ́n lọ bosọ to Osẹ́n lọ gbà to ojlẹ dopolọ mẹ gbọn gbedide nina dali dọ yè ni linú mi wẹ ya?”—Owalọ 23:3.
17 Adi do delẹ to mẹhe to finẹ lẹ mẹ—e ma yin do mẹhe gbà awọ̀nnù na Paulu go gba, ṣigba do nuhe Paulu dọ go! Yé kanse dọmọ: “Yẹwhenọ daho Jiwheyẹwhe tọn zun wẹ a te ya?” Gblọndo Paulu tọn plọnnu yé gando whiwhẹ po sisi tintindo na Osẹ́n Mose tọn po go. E dọmọ: “Mẹmẹsunnu lẹ emi, yẹn ma yọnẹn dọ yẹwhenọ daho wẹ ewọ. Na e ko yin kinkandai dọ, ‘Hiẹ ma dona dọ ohó ylankan do ogán omẹ towe lẹ tọn de go.’” d (Owalọ 23:4, 5; Eks. 22:28) Todin, Paulu diọalọ. Na e doayi e go dọ Falesi lẹ po Sadusi lẹ po wẹ tin to Sanhedlin lọ mẹ, e dọmọ: “Mì mẹmẹsunnu lẹ emi, Falesi de wẹ yẹn, yèdọ visunnu Falesi lẹ tọn de. Na todido fọnsọnku oṣiọ lẹ tọn wutu wẹ yẹn to yinyin whẹdana.”—Owalọ 23:6.
Taidi Paulu, mí nọ dín nuhe ji míwlẹ po sinsẹ̀nnọ devo lẹ po kọngbedopọ do lẹ
18. Naegbọn Paulu do ylọ ede dọ Falesi, podọ nawẹ mí sọgan yihojlẹdohogo taidi ewọ, to ninọmẹ delẹ mẹ gbọn?
18 Naegbọn Paulu do ylọ ede dọ Falesi? Na ewọ yin “visunnu Falesi lẹ tọn de”—enẹ wẹ, visunnu he wá sọn whẹndo Falesi tọn de mẹ. Enẹwutu, mẹsusu na gbẹ́ nọ yí nukun enẹ do pọ́n ẹn. e Ṣigba, naegbọn Paulu do dọ dọ emi tindo yise to fọnsọnku mẹ dile Falesi lẹ wà do? E taidi dọ, Falesi lẹ yise dọ alindọn gbẹ̀te de nọ zindonukọn nado togbẹ̀ to okú godo, podọ alindọn dodonọ lẹ tọn nọ gọwá nọgbẹ̀ po agbasa gbẹtọ tọn po. Amọ́ Paulu ma yí ehelẹ sè. E tindo yise to fọnsọnku mẹ dile Jesu plọnmẹ do. (Joh. 5:25-29) Etomọṣo, Paulu kọngbedopọ hẹ Falesi lẹ dọ todido de tin to okú godo nado nọgbẹ̀, to whenue Sadusi lẹ ma yise dọ gbẹtọ sọgan gbẹ́ nọgbẹ̀ to okú godo. Mí sọgan yihojlẹdohogo to aliho mọnkọtọn mẹ eyin mí to hodọ hẹ Katoliki kavi Plọtẹstant lẹ. Mí sọgan dọ dọ mílọsu tindo yise to Jiwheyẹwhe mẹ dile yé wà do. Nugbo wẹ dọ yewlẹ sọgan yí Atọ̀n-to-dopomẹ sè bọ míwlẹ tindo yise to Jiwheyẹwhe he yin dowatọ Biblu tọn mẹ. Ṣogan, mí kọngbedopọ hẹ yé dọ Jiwheyẹwhe de tin.
19. Naegbọn opli he to yìyì to Sanhedlin lọ wá vivọnu po nudindọn po?
19 Nuhe Paulu dọ hẹn kinklan wá Sanhedlin lọ mẹ. Kandai lọ dọmọ: “Zingidi daho de fọ́n, bọ delẹ to wekantọ pipli Falesi lẹ tọn lẹ mẹ fọ́n bo jẹ nudọn ji sinsinyẹn, dọmọ: ‘Mí ma mọ oylan depope to dawe ehe mẹ, ṣigba eyin gbigbọ kavi angẹli de wẹ dọhona ẹn—.’” (Owalọ 23:9) Linlẹn lọ dọ angẹli de sọgan ko dọhona Paulu ma yọ́nsè na Sadusi lẹ paali na yé ma yise to angẹli lẹ mẹ! (Pọ́n apotin lọ “ Sadusi lẹ po Falesi lẹ Po.”) Zingidi lọ sinyẹn sọmọ bọ awhàngán Lomu tọn lọ yí apọsteli lọ sọn alọ yetọn mẹ whladopo dogọ. (Owalọ 23:10) Etomọṣo, nuhahun Paulu tọn ma ko vọ̀. Etẹwẹ to tepọn apọsteli lọ todin? Mí na mọ nususu dogọ to weta he bọdego mẹ.
a Nado sọgan na ayidonugo nuhudo gbigbọmẹ tọn Klistiani Juvi he sọha yetọn sù taun to Jelusalẹm lẹ tọn, agun susu wẹ na ko nọ pli to owhé Klistiani delẹ tọn gbè.
b To owhe vude godo, apọsteli Paulu kanwehlan Heblu lẹ, bo dohia dọ alẹnu yọyọ lọ glọ wẹ Klistiani lẹ tin te todin. To wekanhlanmẹ enẹ mẹ, e dohia hezeheze dọ alẹnu yọyọ lọ ko zẹhudo alẹnu hoho lọ ji. Gbọnvona dọ Paulu na whẹwhinwhẹ́n he dutomẹji lẹ, he Klistiani Juvi lẹ sọgan yí do na gblọndo Juvi hatọ he to agọjẹdo yé lẹ, hoyijlẹdohogo huhlọnnọ etọn lẹ na ko sọ hẹn yise Klistiani delẹ he gbẹ́ tẹdo Osẹ́n Mose tọn go tọn lodo.—Heb. 8:7-13.
c Weyọnẹntọ delẹ dọ dọ opà Nazili tọn wẹ sunnu lọ lẹ do. (Sọh. 6:1-21) Nugbo wẹ dọ Osẹ́n Mose tọn, he glọ opà mọnkọtọn na ko yin dido te ko yin hùzẹdeji. Etomọṣo, Paulu sọgan ko mọdọ nude ma ylan to e mẹ eyin sunnu lọ lẹ hẹn opà he yé do na Jehovah di. Enẹwutu, e ma na yin nuṣiwa de to adà etọn mẹ nado plan yé yì bo penukundo akuẹzinzan yetọn go. Mí ma yọ́n opà he nkọ sunnu ehelẹ do, ṣigba depope he e na ko yin, e na vẹawu dọ Paulu ni nọgodona avọ́sinsan kanlin de tọn (dile Nazili lẹ nọ wà do), po linlẹn lọ po dọ avọ́sinsan mọnkọtọn na klọ́ ylando sunnu lọ lẹ tọn wé. Avọ́sinsan kanlin tọn mọnkọtọn lẹ ma sọgan basi ovẹsè na ylando ba, na Jesu ko yí agbasa pipé etọn do sanvọ́ wutu. Mahopọnna nuhe Paulu na ko wà, mí sọgan deji dọ e ma na wà nuhe na hẹn ayihadawhẹnamẹnu etọn hoapa gbede.
d Mẹdelẹ dọ dọ Paulu ma mọ yẹwhenọ daho lọ, na nukun to tuklado e wutu. Kavi dọ e gán yindọ ewọ ma yọ́n mẹhe to yẹwhenọ daho yin to alọnu vlavo na e ko yì ojlẹ de he e yì sọn Jelusalẹm. Kavi e gán sọ yindọ na gbẹtọ lẹ sù wutu, Paulu ma penugo nado mọ mẹhe degbe dọ yè ni gbà awọ̀nnù na ẹn lọ.
e To owhe 49 W.M., whenue apọsteli lẹ po mẹho lẹ po to nulẹnpọn dopọ eyin vlavo Kosi lẹ tin to dandannu glọ nado payi Osẹ́n Mose tọn go kavi lala, delẹ to Klistiani he tin to otẹn lọ mẹ lẹ mẹ yin alọdlẹndo taidi “hagbẹ sinsẹ̀n klandovo Falesi lẹ tọn . . . he ko lẹzun yisenọ lẹ.” (Owalọ 15:5) To linlẹn de mẹ, e taidi dọ gbẹtọ lẹ gbẹ́ nọ yí nukun Falesi tọn do pọ́n Klistiani enẹlẹ.
