WETA 5
“Míwlẹ Dona Setonuna Jiwheyẹwhe Taidi Ogán”
Nuhe apọsteli lẹ magbe nado wà yin apajlẹ de na Klistiani nugbo lẹpo
Sinai do Owalọ lẹ 5:12–6:7 ji
1-3. (a) Naegbọn apọsteli lẹ do yin hinhẹnwa Sanhedlin nukọn, podọ etẹwẹ yin whẹho tangan lọ? (b) Naegbọn mí dona tindo ojlo vẹkuvẹku to nuhe apọsteli lẹ magbe nado wà mẹ?
NUKUN whẹdatọ Sanhedlin (kavi Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn) lọ tọn lẹ tọn bia to apà mẹ! Apọsteli Jesu tọn lẹ tin to owhẹ̀ nukọn to hagbẹ whẹdatẹn daho ehe tọn lẹ nukọn. Etẹwẹ jọ? Josẹfu Kaifa, he yin yẹwhenọ daho bosọ yin azinponọ Whẹdatẹn Daho lọ tọn wadán do yé ji dọmọ: “Mí dosẹ́n na mì sinsinyẹn ma nado nọ plọnmẹ to oyín ehe mẹ ba.” Azinponọ he to adi ji ehe ma tlẹ jlo na donù oyín Jesu tọn go paali. Amọ́, Kaifa zindonukọn dọmọ: “Mì ko hẹn Jelusalẹm gọ́ po nuplọnmẹ mìtọn po, mì ko sọ magbe nado hẹn ohùn dawe ehe tọn wá mí ji.” (Owalọ 5:28) Nuhe dọ e te họnwun: Mì doalọtena yẹwhehodidọ—eyin e ma yinmọ, mì na mọ!
2 Etẹwẹ apọsteli lẹ na wà? Jesu, mẹhe Jiwheyẹwhe na aṣẹ lẹpo wẹ deazọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ na yé. (Mat. 28:18-20) Be apọsteli lẹ na joawuna obu gbẹtọ tọn bo bọnùdo wẹ ya? Kavi yé na tindo adọgbigbo nado sinyẹnlin bo zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ? Whẹho tangan lọ die: Be Jiwheyẹwhe wẹ yé na setonuna ya, kavi gbẹtọ? Apọsteli Pita ma whleawu nado dọho do ota apọsteli he pò lẹpo tọn mẹ. Nuhe e dọ lẹ họnwun bo do adọgbigbo hia.
3 Taidi Klistiani nugbo lẹ, mí dona tindo ojlo vẹkuvẹku to aliho he mẹ apọsteli lẹ yinuwa te mẹ, to whenue hagbẹ Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn lẹ vánnukundo yé. Azọ́ndenamẹ lọ nado dọyẹwheho gando mílọsu go ga. To whenuena mí to azọ́n he Jiwheyẹwhe dena mí ehe hẹndi, mílọsu sọgan pehẹ nukundiọsọmẹ. (Mat. 10:22) Nukundiọsọmẹtọ lẹ sọgan tẹnpọn nado hẹnalọdotena azọ́n mítọn. Etẹwẹ mí na wà? Mí na mọ nususu plọn sọn gbemima apọsteli lẹ tọn po ninọmẹ he plan yé wá Sanhedlin nukọn lẹ po mẹ. a
“Angẹli Jehovah Tọn Hùn Ohọ̀n Gànpa lọ Tọn” (Owalọ lẹ 5:12-21a)
4, 5. Naegbọn Kaifa po Sadusi lẹ po do “gọ́ na awuwhàn”?
4 Flindọ to whenue aṣẹpatọ lẹ gbẹnuna yé nado doalọtena yẹwhehodidọ to tintan whenu, Pita po Johanu po dọmọ: “Mí ma sọgan nọma dọ nuhe mí ko mọ bosọ sè lẹ.” (Owalọ 4:20) To nujijọ enẹ godo, Pita, Johanu, po apọsteli he pò lẹ po zindonukọn nado nọ dọyẹwheho to tẹmpli mẹ. Apọsteli lọ lẹ wà azọ́njiawu susu. Yé hẹn awutunọ lẹ jẹgangan bo yàn aovi lẹ jẹgbonu “to Agbà Gaa Sọlomọni tọn mẹ,” he to whèzẹtẹn-waji tẹmpli lọ tọn mẹ, fie Ju susu nọ pli do. Etẹ, e taidi dọ oyẹ̀ Pita tọn lọsu tlẹ nọ hẹnazọ̀ngbọna gbẹtọ lẹ! Susu to mẹhe yin azọ̀nhẹngbọna lẹ mẹ kẹalọyi ohó nugbo Jiwheyẹwhe tọn. Taidi kọdetọn de, “mẹhe yise to Oklunọ mẹ lẹ to jijideji, yèdọ susugege sunnu po yọnnu lẹ po tọn.”—Owalọ 5:12-15.
5 Kaifa po Sadusi-gbẹ́, yèdọ ogbẹ́ klandovo he mẹ e te po, “gọ́ na awuwhàn” bo wle apọsteli lọ lẹ do gànmẹ. (Owalọ 5:17, 18) Naegbọn Sadusi lẹ do to adidu? Apọsteli lẹ to pinplọnmẹ dọ Jesu ko yin finfọnsọnku, to whenuena Sadusi lẹ ma tindo yise to fọnsọnku mẹ. Apọsteli lẹ to lilá dọ yise tintindo to Jesu mẹ kẹdẹ wẹ sọgan whlẹnmẹ gán, amọ́ Sadusi lẹ to budi dọ Lomunu lẹ na sayana emi eyin gbẹtọ lẹ nọ pọ́n Jesu hlan taidi Nukọntọ yetọn. (Joh. 11:48) Abajọ Sadusi lẹ do magbe nado bọnùdo na apọsteli lẹ!
6. Mẹnu lẹ wẹ yin asisa tangan homẹkẹn he nọ yin dido devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tọn to egbehe, podọ naegbọn ehe ma dona paṣa mí?
6 Mọdopolọ to egbehe, sinsẹ̀ngán lẹ wẹ yin asisa tangan homẹkẹn he nọ yin dido devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tọn. Omẹ ehelẹ nọ saba gbọn aṣẹpatọ lẹ po linlinnamẹnu lẹ po ji nado doalọtena yẹwhehodidọ mítọn. Be ehe dona paṣa mí wẹ ya? Lala. Na owẹ̀n mítọn nọ hùngona sinsẹ̀n lalo wutu wẹ. Eyin ahunjijlọnọ lẹ kẹalọyi nugbo Biblu tọn lẹ, yé nọ mọ tundote yí sọn nuyise po aṣa he ma sọgbe hẹ Owe-wiwe lẹ po si. (Joh. 8:32) To whelọnu lo, be nupaṣamẹ wẹ e yin dọ owẹ̀n he do mí te ni fọ́n awuwhàn po wangbẹnamẹ sinsẹ̀ngán lẹ tọn po dote ya?
7, 8. Nawẹ gbedide angẹli lọ tọn yinuwado apọsteli lẹ ji gbọn, podọ kanbiọ tẹwẹ mí dona kanse míde?
7 Dile apọsteli lẹ to gànmẹ bo to tenọpọn owhẹ̀ he na yin didá na yé, vlavo yé sọgan ko to nuhà dọ kẹntọ yetọn lẹ na hù yé. (Mat. 24:9) Ṣigba to ozán lọ mẹ, nuhe ma yin nukundo paali de jọ—“angẹli Jehovah tọn hùn ohọ̀n gànpa lọ tọn.” b (Owalọ 5:19) Enẹgodo, angẹli lọ na yé anademẹ tangan ehe dọmọ: “Mì . . . yì tẹmpli mẹ bosọ to hodọna gbẹtọ lẹ zọnmii.” (Owalọ 5:20) Gbedide ehe na ko hẹn apọsteli lẹ deji dọ nuhe sọgbe lọ wà wẹ yé te. Nuhe angẹli lọ dọ lẹ sọgan ko sọ hẹn yé lodo nado gbọṣi tenọgli mẹ mahopọnna nudepope he to jijọ. Apọsteli lẹ yí adọgbigbo po yise dolido po do “biọ tẹmpli mẹ to afọnnu fliflimẹ bo jẹ mẹplọn ji.”—Owalọ 5:21.
8 Dopodopo mítọn dona kanse ede dọ, ‘Be yẹn na tindo yise po adọgbigbo po nado zindonukọn to yẹwhehodidọ mẹ to ninọmẹ mọnkọtọn lẹ mẹ ya?’ Tulinamẹnu wẹ e yin nado yọnẹn dọ angẹli lẹ to godonọna azọ́n “kunnudide mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go” tọn lọ bosọ to anadena ẹn.—Owalọ 28:23; Osọ. 14:6, 7.
“Míwlẹ Dona Setonuna Jiwheyẹwhe Taidi Ogán Kakati Nido Yin Gbẹtọ Lẹ” (Owalọ lẹ 5:21b-33)
“Enẹwutu, yé plan yé wá bo hẹn yé ṣite to Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn lọ nukọn.”—Owalọ lẹ 5:27
9-11. Nawẹ apọsteli lẹ yinuwa gbọn to whenue hagbẹ Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn lẹ degbe dọ yé ni doalọtena yẹwhehodidọ, podọ apajlẹ tẹwẹ ehe zedai na Klistiani nugbo lẹ to egbehe?
9 Kaifa gọna whẹdatọ Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn he pò lẹ ko wleawufo todin nado jlẹnú hẹ apọsteli lọ lẹ. Na yé ma yọ́n nuhe ko jọ to gànpa lọ mẹ wutu, yé do ponọ lẹ hlan nado yì plan apọsteli lọ lẹ wá. Pọ́n lehe e na ko paṣa ponọ ehelẹ do to whenuena yé mọdọ gàntọ lọ lẹ ma to finẹ ba, dile etlẹ yindọ gànpa lọ to súsú gbanun-gbanun bọ “nuhọ́tọ lẹ to ote to ohọ̀n lẹ ji.” (Owalọ 5:23) E ma dẹn bọ ogán tẹmpli-ṣọ́tọ lẹ tọn sè dọ apọsteli lọ lẹ ko lẹkọwa tẹmpli mẹ bo to kunnude gando Jesu Klisti go—yèdọ azọ́n dopolọ he wutu yé do yin zizedlan do gànmẹ! Ogán tẹmpli-ṣọ́tọ lẹ tọn lọ po omẹ etọn lẹ po dedo tẹmpli mẹ to afọdopolọji nado wle gàntọ lọ lẹ bo plan yé yì Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn nukọn.
10 Dile mí mọ do to bẹjẹeji weta ehe tọn, sinsẹ̀ngán he to adi ji lọ lẹ ko hẹn họnwun na apọsteli lẹ dọ yé dona doalọtena yẹwhehodidọ. Etẹwẹ apọsteli lẹ wà? Pita yihodọ do mẹhe pò lẹ tamẹ bo dọ po adọgbigbo po dọmọ: “Míwlẹ dona setonuna Jiwheyẹwhe taidi ogán kakati nido yin gbẹtọ lẹ.” (Owalọ 5:29) Gbọnmọ dali, apọsteli lẹ ze apajlẹ dagbe de dai na Klistiani nugbo lẹ to egbehe. Eyin aṣẹpatọ lẹ gbẹ́ dọ mí ni ma wà nuhe Jiwheyẹwhe biọ to mí si lẹ blo kavi degbe dọ mí ni wà nuhe Jiwheyẹwhe jẹagọdo lẹ, be yé ko zẹ̀ dogbó yetọn go niyẹn. Enẹwutu, eyin “aṣẹpipa daho lẹ” hẹnalọdotena azọ́n kunnudide tọn mítọn, mí ma sọgan doalọtena azọ́n wẹndagbe lilá tọn he Jiwheyẹwhe dena mí lọ. (Lom. 13:1) Kakatimọ, mí na yí zinzin zan bo dín aliho devo lẹ nado zindonukọn to kunnudide mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go mẹ.
11 Abajọ gblọndo he apọsteli lọ lẹ na po adọgbigbo po do dó adán nukun na whẹdatọ he to adi ji lọ lẹ. Yé magbe “nado hù” apọsteli lọ lẹ. (Owalọ 5:33) Todin, e taidi dọ kunnudetọ zohunhunnọ enẹlẹ to okú yetọn mọ hlan. Ṣo, e blawu! Ṣigba whẹpo lẹblanu na lẹzun avi, alọgọtọ na wá!
“Mì Ma Na Penugo Nado Họ́ Yé Liai” (Owalọ lẹ 5:34-42)
12, 13. (a) Ayinamẹ tẹwẹ Gamalieli na hagbẹ etọn lẹ, podọ etẹwẹ yé wà? (b) Nawẹ Jehovah sọgan yinuwa do omẹ etọn lẹ tamẹ to egbehe gbọn, podọ jidide tẹwẹ mí tindo eyin e tlẹ na dotẹnmẹ bọ mí “jiya na dodowiwa wutu”?
12 Gamalieli, “Osẹ́n plọnmẹtọ de he gbẹtọ lẹpo nọ na sisi,” yihó. c Ayihaawe ma tin dọ hagbẹ osẹ́n-yọnẹntọ ehe tọn lẹ na ko nọ na ẹn sisi taun, na e “degbe dọ yè ni de [apọsteli] lọ lẹ tọ́njẹgbonu na ojlẹ gli de.” (Owalọ 5:34) Gamalieli donù apajlẹ mẹdelẹ tọn go he bẹ devi lẹ pli bọ yemẹpo sọ busẹ sọn aimẹ tlolo to whenue nukọntọ lọ lẹ kú. Enẹgodo, e biọ to hagbẹ etọn he pò lẹ si nado fahomẹ bo wà dẹẹdẹ po apọsteli lọ lẹ po, na Nukọntọ yetọn, Jesu, ṣẹṣẹ kú to agọe wẹ. Nuhe Gamalieli dọ lẹ duto yé ji, e dọmọ: “Mì dádo whẹho omẹ ehelẹ tọn mẹ blo, ṣigba mì jo yé do whii. Na eyin gbẹtọ dè wẹ tito ehe kavi azọ́n ehe wá sọn, e na yin hihọliai; ṣigba eyin sọn Jiwheyẹwhe dè wẹ, mì ma na penugo nado họ́ yé liai. Eyin e ma yinmọ, e tlẹ sọgan yindọ Jiwheyẹwhe lọsu wẹ mìwlẹ to avùnho hẹ.” (Owalọ 5:38, 39) Whẹdatọ lẹ hodo ayinamẹ etọn. Ṣogan, yé degbe dọ apọsteli lẹ ni yin hihò, podọ yé dosẹ́n na yé “ma nado nọ dọho to oyín Jesu tọn mẹ ba.”—Owalọ 5:40.
13 Mọdopolọ to egbehe, Jehovah sọgan fọ́n mẹhe diyin taidi Gamalieli nkọ lẹ dote nado hoavùn do omẹ Etọn lẹ tamẹ. (Howh. 21:1) Jehovah sọgan yí gbigbọ etọn do whàn aṣẹpatọ , whẹdatọ, kavi osẹ́ndoaitọ huhlọnnọ lẹ nado yinuwa sọgbe hẹ ojlo etọn. (Nẹh. 2:4-8) Ṣigba eyin e tlẹ na dotẹnmẹ bọ mí “jiya na dodowiwa wutu” janwẹ, onú awe delẹ gbẹ́ nọ họnwun na mí. (1 Pita 3:14) Tintan, Jiwheyẹwhe sọgan na mí huhlọn nado doakọnnanu. (1 Kọl. 10:13) Awetọ, nukundiọsọmẹtọ lẹ “ma na penugo nado họ́ [azọ́n Jiwheyẹwhe tọn] liai.”—Isa. 54:17.
14, 15. (a) Nawẹ apọsteli lẹ yinuwa gbọn to whenue yé yin hihò, podọ etẹwutu? (b) Dọ numimọ de he do lehe omẹ Jehovah tọn lẹ nọ doakọnna homẹkẹn po ayajẹ po do hia.
14 Be apọsteli lẹ gbọjọ kavi dekanpona gbemima yetọn na yè hò yé wutu wẹ ya? Paali! Yé “tọ́nyi sọn hagbẹ Whẹdatẹn Daho Ju lẹ tọn lọ nukọn bo to ayajẹ.” (Owalọ 5:41) Etẹwutu yé do to “ayajẹ”? E họnwun dọ e ma yin oyà he yè do na yé wẹ zọ́n bọ yé do to ayajẹ gba. Kakatimọ, yé jaya na yé mọdọ tenọgligo-hinhẹn yetọn na Jehovah po afọdòmẹ Jesu, Apajlẹnọ yetọn tọn hihodo po wẹ zọ́n bọ yé do yin homẹkẹndo.—Mat. 5:11, 12.
15 Taidi mẹmẹsunnu mítọn owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ, mí nọ doakọnnanu po ayajẹ po eyin mí to yaji na wẹndagbe lọ tọn wutu. (1 Pita 4:12-14) Budonamẹ, homẹkẹn, kavi gànpamẹninọ ma nọ na mí ayajẹ gba. Ṣigba tenọgligo-hinhẹn mítọn wẹ nọ na mí pekọ nujọnu tọn. Di apajlẹ, lẹnnupọndo Henryk Dornik ji, mẹhe doakọnna yasanamẹ sinsinyẹn na owhe susu to gandudu aṣẹglanglan-panamẹtọ lẹ tọn glọ. E flin dọ to août 1944, aṣẹpatọ lẹ basi nudide nado do ewọ po nọvisunnu etọn po hlan opá yasanamẹ tọn de mẹ. Nukundiọsọmẹtọ lọ lẹ dọmọ: “E ma yọnbasi nado diọlinlẹnna yé. Homẹ nọ hùn yé nado kú do yise tamẹ.” Mẹmẹsunnu Dornik dọmọ: “Dile etlẹ yindọ e ma jlo mi nado kú, adọgbigbo po homẹfa po yíyí do jiya na nugbonọ-yinyin ṣie hlan Jehovah nọ hẹn ayajẹ wá na mi.”—Jak. 1:2-4.
Taidi apọsteli lẹ, mí nọ dọyẹwheho “sọn whédegbè jẹ whédegbè”
16. Nawẹ apọsteli lẹ dohia dọ yé ko magbe nado dekunnu mlẹnmlẹn gbọn, podọ nawẹ mí nọ hodo apajlẹ yetọn gbọn?
16 Apọsteli lẹ ma dọngbàn nado gọ̀ azọ́n yẹwhehodidọ tọn yetọn bẹ. Po adọgbigbo po, “egbesọegbesọ to tẹmpli mẹ podọ sọn whédegbè jẹ whédegbè,” yé zindonukọn nado to ‘wẹndagbe lọ lá gando Klisti go.’ d (Owalọ 5:42) Yẹwhehodọtọ zohunhunnọ ehelẹ magbe nado dekunnu mlẹnmlẹn. Doayi e go dọ yé nọ lá owẹ̀n lọ na gbẹtọ lẹ to owhé yetọn lẹ gbè dile Jesu Klisti ko deanana yé nado wà do. (Mat. 10:7, 11-14) Ayihaawe ma tin dọ enẹ wẹ na ko zọ́n bọ nuplọnmẹ yetọn do gbayipe to Jelusalẹm. To egbehe, gbẹtọ lẹ to paa mẹ yọnẹn dọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ hodo apajlẹ apọsteli lẹ tọn gando aliho he mẹ yé nọ dọyẹwheho te go. Gbọn yẹwhehodidọ to owhé lẹ dopodopo gbè dali, mí nọ dohia hezeheze dọ mílọsu jlo na dekunnu mlẹnmlẹn bo hùn dotẹnmẹ dotena mẹlẹpo nado sè wẹndagbe lọ. Be Jehovah ko dona lizọnyizọn whédegbè jẹ whédegbè tọn mítọn ya? Gbau! Gbẹtọ livi susu wẹ ko kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn to ojlẹ opodo tọn ehe mẹ, podọ whla tintan he mẹsusu sè wẹndagbe lọ wẹ whenue Kunnudetọ lẹ dla yé pọ́n to owhé yetọn gbè.
Sunnu He Pegan lẹ Yin Dide Nado Penukundo “Whẹho Titengbe” de Go (Owalọ lẹ 6:1-6)
17-19. Whẹho he sọgan hẹn kinklan wá tẹwẹ fọndote todin, podọ anademẹ tẹwẹ apọsteli lẹ na nado didẹ whẹho lọ?
17 Todin, nuhahun de to lìnlìn biọ agun he ṣẹṣẹ yin didoai lọ mẹ. Nuhahun tẹ niyẹn? Susu to devi he yin bibaptizi lẹ mẹ yin jonọ he dla Jelusalẹm pọ́n lẹ, podọ yé jlo na plọn nususu dogọ whẹpo do lẹkọyi whé. Devi he nọ nọ̀ Jelusalẹm lẹ basi nunina sọn ojlo mẹ wá nado sọgan penukundo núdùdù yetọn po nuhudo devo lẹ po go. (Owalọ 2:44-46; 4:34-37) To ojlẹ ehe mẹ, ninọmẹ gigẹdẹ de wá aimẹ. “To núdùdù mimá egbesọegbesọ tọn mẹ,” asuṣiọsi he nọ do Glẹkigbe lẹ ‘nọ yin vọdona.’ (Owalọ 6:1) Ṣigba, asuṣiọsi he nọ do Heblugbe lẹ ma nọ yin vọdona. Enẹwutu, e taidi dọ mẹnukuntahihopọn wẹ to nuhahun lọ hẹnwa. Whẹho he sọgan hẹn kinklan sinsinyẹn wá taidi ehe nkọ lẹ ma sù.
18 Apọsteli lẹ, he to nuyiwa taidi hagbẹ anademẹtọ agun he to jijideji lọ tọn, doayi e go dọ e ma na yin nuyọnẹnnu na yé nado “jo ohó Jiwheyẹwhe tọn do [bo] to núdùdù má.” (Owalọ 6:2) Nado didẹ whẹho lọ, yé biọ to devi lẹ si nado dín sunnu ṣinawe he “gọ́ na gbigbọ po nuyọnẹn po” lẹ, ehe apọsteli lẹ sọgan de do “whẹho titengbe” ehe ji. (Owalọ 6:3) Yé tindo nuhudo sunnu he pegan lẹ tọn, na azọ́n lọ sọgan nọma yin núdùdù mimá kẹdẹ, ṣigba nukunpipedo akuẹ go, onú lẹ hihọ̀, po kandai sọwhiwhe tọn lẹ bibasi po. Mẹhe yin dide lẹpo wẹ tindo oyín Glẹki tọn, vlavo ehe na hẹn ẹn bọawu dogọ na asuṣiọsi he gblehomẹ lẹ nado yí yé. To whenue apọsteli lẹ ko lẹnnupọndo mẹhe yin zizedo hukan ji lẹ ji bosọ hodẹ̀ do whẹho lọ ji godo, yé de sunnu ṣinawe lọ lẹ nado penukundo “whẹho titengbe” ehe go. e
19 Be nukunpipedo núdùdù mimá go dohia dọ sunnu ṣinawe he yin dide lọ lẹ vò ma nado nọ lá wẹndagbe lọ ba wẹ ya? Lala! Dopo to sunnu he yin dide lọ lẹ mẹ wẹ Stefani, he wá do ede hia taidi kunnudetọ zohunhunnọ podọ adọgbotọ de. (Owalọ 6:8-10) Filipi lọsu yin dopo to omẹ ṣinawe lọ lẹ mẹ, podọ e yin yiylọdọ “wẹndagbe-jlatọ.” (Owalọ 21:8) E họnwun dọ sunnu ṣinawe ehelẹ zindonukọn nado yin yẹwhehodọtọ zohunhunnọ Ahọluduta lọ tọn lẹ.
20. Nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ hodo apajlẹ apọsteli lẹ tọn to egbehe gbọn?
20 To egbehe, omẹ Jehovah tọn lẹ nọ hodo apajlẹ apọsteli lẹ tọn. Sunnu he nọ yin pipà do otẹn azọngban tọn mẹ to agun mẹ lẹ dona nọ do nuyọnẹn he wá sọn Jiwheyẹwhe dè hia bo dohia dọ gbigbọ wiwe to nuyiwa to gbẹzan yetọn mẹ. To anademẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ tọn glọ, sunnu he jẹ nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn kọ̀n lẹ nọ yin dide nado sẹ̀n taidi mẹho kavi devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn to agun lẹ mẹ. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Mẹhe jẹ nubiọtomẹsi enẹlẹ kọ̀n sọgan yin alọdlẹndo taidi mẹhe yin dide gbọn gbigbọ wiwe dali lẹ. Sunnu azọ́n sinsinyẹnwatọ ehelẹ nọ penukundo whẹho titengbe susu lẹ go. Di apajlẹ, mẹho agun tọn lẹ sọgan basi tito nado gọalọna mẹhomẹ nugbonọ he tin to hudo mẹ nugbonugbo lẹ. (Jak. 1:27) Mẹho agun tọn delẹ nọ do mahẹ nujọnu tọn to azọ́n Plitẹnhọ Ahọluduta tọn lẹ gbigbá tọn, tito bibasina plidopọ lẹ, kavi azọ́n Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn mẹ. Devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ nọ penukundo azọ́n susu go he ma gando azọ́n lẹngbọhọtọ tọn kavi mẹpinplọn tọn go tlọlọ. Sunnu he pegan mọnkọtọn lẹpo dona hẹn jlẹkajininọ go dile yé to nukunpedo azọngban agun tọn lẹ po titobasinanu lọ tọn lẹ po go, bosọ to azọ́n wẹndagbe Ahọluduta tọn he Jiwheyẹwhe dena mí lọ wà to ojlẹ dopolọ mẹ.—1 Kọl. 9:16.
“Ohó Jiwheyẹwhe Tọn to Gbigbayipe Zọnmii” (Owalọ lẹ 6:7)
21, 22. Etẹwẹ dohia dọ Jehovah dona agun he ṣẹṣẹ yin didoai lọ?
21 Po alọgọ Jehovah tọn po, agun he ṣẹṣẹ yin didoai lọ luntọ́n mahopọnna homẹkẹndomẹ aṣẹpatọ lẹ tọn po nuhahun he sọgan hẹn kinklan wá he fọ́n to agun lọ lọsu mẹ po. E họnwun dọ Jehovah dona agun lọ, na mí hia dọmọ: “Ohó Jiwheyẹwhe tọn to gbigbayipe zọnmii, podọ sọha devi lẹ tọn to jijideji susu tlala to Jelusalẹm; yẹwhenọ susu sọ lẹzun yisenọ.” (Owalọ 6:7) Ehe yin dopo poun to kandai jideji tọn he go owe Owalọ lẹ tọn donù lẹ mẹ. (Owalọ 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) To egbehe, be e ma nọ yin tulinamẹnu nado sè linlin lẹ gando lehe azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn to nukọnyi to otò devo lẹ mẹ do go ya?
22 To owhe kanweko tintan W.M., sinsẹ̀ngán he jẹma ehelẹ ma jlo na johodo. Homẹkẹn debọdo-dego lẹ to nukọn ja. To ojlẹ de godo, yé lẹ́ pannukọn Stefani bo diọnukunsọ ẹ sinsinyẹn, dile mí na mọ do to weta he bọdego mẹ.
a Pọ́n apotin lọ “ Sanhedlin—Whẹdatẹn Daho Ju lẹ Tọn.”
b Ehe wẹ tintan to whla 20 he owe Owalọ lẹ tọn donù angẹli lẹ go tlọlọ mẹ. Jẹnukọn to Owalọ lẹ 1:10 mẹ, angẹli lẹ yin alọdlẹndo to aliho he ma yin tlọlọ mẹ taidi ‘dawe delẹ he do avọ̀ wewe.’
c Pọ́n apotin lọ “ Gamalieli—Labi He Hagbẹ Etọn lẹ Nọ Na Sisi Taun.”
d Pọ́n apotin lọ “ Yẹwhehodidọ ‘sọn Whédegbè jẹ Whédegbè.’”
e Sunnu ehelẹ na ko jẹ nubiọtomẹsi he yè nọ saba pọ́n na mẹho lẹ kọ̀n, na nukunpipedo “whẹho titengbe” ehe go ma yin azọngban vlẹkẹsẹ de. Ṣigba, Owe-wiwe lẹ ma dọ ojlẹ tangan he mẹ sunnu lẹ jẹ yinyin dide ji taidi mẹho kavi nugopọntọ to agun Klistiani tọn mẹ te gba.
f To owhe kanweko tintan whenu, sunnu he pegan lẹ wẹ yè nagbe nado nọ pà mẹho agun tọn lẹ. (Owalọ 14:23; 1 Tim. 5:22; Titu 1:5) To egbehe, Hagbẹ Anademẹtọ lọ nọ de nugopọntọ lẹdo tọn lẹ, podọ nugopọntọ ehelẹ yin azọ́ndena nado nọ pà mẹho po devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn lẹ po.
