1-3. Numimọ tẹwẹ Pita mọ, podọ naegbọn mí dona mọnukunnujẹ zẹẹmẹ etọn mẹ?

 OWHE 36 W.M. mẹ wẹ mí te. Owhè afò-whenu tọn hùn do Pita ji dile e to dẹ̀ho to họta owhé he tin to huto de tọn to tòdaho Jọppa tọn mẹ. Azán delẹ ko juwayi todin sọn whenue e tin to owhé ehe gbè taidi jonọ. E whè gbau, ojlo etọn nado nọ finẹ dohia dọ ewọ ma tindo gbigbọ nuvẹun tọn. Whétọ lọ, he nọ yin Simọni, yin ayú-zọ́nwatọ de, podọ e ma yin Ju lẹpo wẹ na jlo nado nọ owhé omẹ mọnkọtọn tọn gbè. a Etomọṣo, nujijọ he na wá aimẹ to madẹnmẹ de na plọn Pita dọ Jehovah ma yin mẹnukuntahopọntọ gba.

² Dile Pita to dẹ̀ho, e jẹ numimọ de mọ ji. Nuhe e mọ to numimọ lọ mẹ na dotukla Ju depope. Núzinzan he taidi alavọ daho de to tejẹ sọn olọn bọ kanlin he Osẹ́n Mose tọn ylọdọ mawé lẹ tin to e mẹ. To whenue ogbè de dọna Pita nado hù kanlin lọ lẹ bo dù yé, Pita gblọn dọmọ: “Yẹn ma ko dù nudepope he yin hinhẹnflu bosọ yin mawé pọ́n gbede.” Whla voovo atọ̀n wẹ ogbè lọ dọna ẹn dọ: “A sọ ylọ nuhe Jiwheyẹwhe ko klọ́we lẹ dọ mawé ba blo.” (Owalọ 10:14-16) Numimọ lọ hẹn Pita biọ bẹwlu mẹ, ṣigba onú lẹ wá yin hinhẹn họnwun na ẹn to ojlẹ de godo.

³ Etẹwẹ numimọ he Pita mọ lọ zẹẹmẹdo? Nujọnu wẹ e yin dọ mí ni mọnukunnujẹ zẹẹmẹ etọn mẹ, na e do nugbo titengbe de hia gando nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n gbẹtọ lẹ go. Taidi Klistiani nugbo lẹ, mí ma sọgan dekunnu mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go adavo mí nọ pọ́n gbẹtọ lẹ hlan dile Jiwheyẹwhe nọ wà do. Nado mọnukunnujẹ numimọ he Pita mọ lọ mẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna nujijọ ayidego tọn he gandego lẹ.

4, 5. Mẹnu wẹ Kọneliọsi, podọ etẹwẹ jọ to whenue e to dẹ̀ho?

⁴ Pita ma yọnẹn dọ to azán he jẹnukọn lọ gbè to Sesalea, yèdọ nudi  kilomẹtlu 50 to agewaji, dawe de he nọ yin Kọneliọsi lọsu ko mọ numimọ de yí sọn Jiwheyẹwhe dè. Kọneliọsi, mẹkanwekowhàngán de to awhànpa Lomunu lẹ tọn mẹ, yin dawe de he “nọ yí ahundopo do sẹ̀n” Jiwheyẹwhe. b E sọ yin tatọ́ whẹndo tọn apajlẹ dagbenọ de, na e “nọ dibusi Jiwheyẹwhe, to pọmẹ hẹ whédo etọn pete.” Kọneliọsi ma yin mẹdiọzun Juvi de gba; Kosi he ma gboadà de wẹ e yin. Ṣogan, e nọ vẹawu Ju he to nuhudo mẹ lẹ bosọ nọ gọalọna yé to agbasa-liho. Dawe ahundoponọ ehe “nọ basi ovẹvivẹ hlan Jiwheyẹwhe to gbesisọ mẹ.”—Owalọ 10:2.

⁵ To nudi ogàn 3 whèmẹ tọn mẹ, Kọneliọsi to dẹ̀ho to whenue angẹli de dọna ẹn to numimọ de mẹ dọmọ: “Odẹ̀ towe lẹ po nunina lẹblanu tọn towe lẹ po ko hẹji bo yin finflin gbọn Jiwheyẹwhe dali.” (Owalọ 10:4) Sọgbe hẹ anademẹ angẹli lọ tọn, Kọneliọsi do sunnu delẹ hlan nado yì ylọ apọsteli Pita wá. Taidi Kosi he ma gboadà de, dotẹnmẹ vonọtaun de jlo na hundote na Kọneliọsi todin. To madẹnmẹ, e na sè wẹndagbe whlẹngán tọn lọ.

6, 7. (a) Na numimọ de he dohia dọ Jiwheyẹwhe nọ sè odẹ̀ gbẹtọ ahundoponọ he jlo na yọ́n nugbo lọ gando ewọ go lẹ tọn. (b) Tadona tẹ kọ̀n wẹ mí sọgan wá gando numimọ mọnkọtọn lẹ go?

⁶ Be Jiwheyẹwhe nọ sè odẹ̀ gbẹtọ ahundoponọ he jlo na yọ́n nugbo lọ gando ewọ go lẹ tọn to egbehe ya? Apajlẹ de die. To Albanie, nawe de kẹalọyi vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn de he hosọ etọn dopo dọhodo ovi lẹ pinplọn ji. c Nawe lọ dọna mẹmẹyọnnu he dla ẹ pọ́n lọ dọmọ: “Be a na yise eyin n’dọna we dọ dẹ̀ho wẹ n’te dọ Jiwheyẹwhe ni gọalọna mi nado plọn viyọnnu ṣie lẹ whẹ́n ya? Jiwheyẹwhe wẹ do we hlan! Nuhe sin hudo n’do pẹpẹ wẹ a na mi!” Nawe lọ po viyọnnu etọn lẹ po jẹ nuplọn ji, podọ asu etọn lọsu wá kọnawudopọ hẹ yé to nukọn mẹ.

⁷ Be nubajonọmẹ de wẹ numimọ ehe yin ya? Paali! Numimọ ehe nkọ lẹ ko wá aimẹ whlasusu to ofi voovo lẹ—podọ e nọ wá aimẹ gbọzangbọzan sọmọ bọ mí ma sọgan  dọ dọ kosọ de poun wẹ. Eyin mọ wẹ, tadona tẹ kọ̀n wẹ mí dona wá? Tintan, Jehovah nọ sè odẹ̀ gbẹtọ ahundoponọ he jlo na yọ́n ẹn lẹ tọn. (1 Ahọ. 8:41-43; Salm. 65:2) Awetọ, angẹli lẹ nọ nọgodona azọ́n yẹwhehodidọ tọn mítọn.—Osọ. 14:6, 7.

8, 9. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe dohia Pita gbọn gbigbọ wiwe gblamẹ, podọ nawẹ Pita yinuwa gbọn?

⁸ “Pita [gbẹ́ to họta lọ bosọ] to bẹwlu mẹ” gando nuhe numimọ he e mọ lọ zẹẹmẹdo go to whenue wẹnsagun Kọneliọsi tọn lẹ wá owhé lọ gbè. (Owalọ 10:17) Be Pita, he ko gbẹ́ whla atọ̀n dọ emi ma na dù núdùdù he Osẹ́n Mose tọn ylọdọ mawé lẹ, na jlo nado hodo wẹnsagun ehelẹ bo biọ owhé Kosi de tọn gbè ya? To aliho de mẹ, gbigbọ wiwe do nuhe yin ojlo Jiwheyẹwhe tọn to whẹho ehe mẹ hia. Ogbè lọ dọna Pita dọmọ: “Pọ́n! Dawe atọ̀n to dindin we. Enẹwutu, fọ́n bo jẹte bosọ yì po yé po matin ayihaawe depope, na yẹn wẹ do yé hlan.” (Owalọ 10:19, 20) Ayihaawe ma tin dọ numimọ kanlin mawé lẹ tọn he Pita ko mọ lọ gọalọna ẹn nado kẹalọyi anademẹ gbigbọ wiwe tọn.

⁹ To whenue Pita sè dọ Jiwheyẹwhe wẹ biọ to Kọneliọsi si nado domẹhlan ẹn, Pita ylọ wẹnsagun Kosi lọ lẹ biọ whégbè “bo yí yé taidi jonọ.” (Owalọ 10:23a) Apọsteli lọ jẹ pọndohlan etọn diọ ji to whenue e wá mọnukunnujẹ nususu mẹ dogọ gando ojlo Jiwheyẹwhe tọn go bo gbọnmọ dali do tonusise etọn hia.

10. Nawẹ Jehovah nọ deanana omẹ etọn lẹ gbọn, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ mí dona kanse míde?

¹⁰ Kakajẹ egbehe, Jehovah nọ deanana omẹ etọn lẹ gbọn onú lẹ didehia yé vudevude dali. (Howh. 4:18) E nọ yí gbigbọ wiwe etọn do deanana “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ.” (Mat. 24:45) To whedelẹnu, nukunnumọjẹnumẹ mítọn gando Ohó Jiwheyẹwhe tọn go sọgan yin vivọjlado podọ diọdo delẹ sọgan wá aimẹ to aliho nuyiwa yẹwhehọluduta tọn lẹ mẹ. Mí dona kanse míde dọ: ‘Etẹwẹ nọ yin pọndohlan ṣie gando vọjlado mọnkọtọn lẹ go? Be n’nọ kẹalọyi anademẹ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn to whẹho ehelẹ mẹ ya?’

11, 12. Etẹwẹ Pita wà to whenue e jẹ Sesalea, podọ etẹ mẹ wẹ e wá mọnukunnujẹ?

¹¹ To azán he bọdo azán he gbè Pita mọ numimọ etọn go, ewọ po omẹ ṣinẹnẹ devo lẹ po—yèdọ wẹnsagun atọ̀n he Kọneliọsi dohlan lẹ gọna “mẹmẹsunnu [Jọppa tọn] ṣidopo” he yin Juvi lẹ—dedo Sesalea. (Owalọ 11:12) To whenuena e yindọ Kọneliọsi to nukundo Pita, e pli “hẹnnumẹ po họntọn vivẹ́ etọn lẹ po”—he yemẹpo na ko yin Kosi. (Owalọ 10:24) To whenue Pita jẹ finẹ, e wà nude he ewọ lọsu ma lẹndọ emi na wà pọ́n gbede: E biọ owhé Kosi he ma gboadà de tọn gbè! Pita dọmọ: “Mìwlẹ yọnẹn ganji lehe e ma sọgbe hẹ osẹ́n na Ju de nado kọnawudopọ kavi dọnsẹpọ omẹ akọ̀ devo tọn do, ṣogan Jiwheyẹwhe ko dohia mi dọ yẹn ni masọ ylọ mẹdepope dọ hẹnflu kavi mawé ba blo.” (Owalọ 10:28) Pita wá mọnukunnujẹemẹ todin dọ nuplọnmẹ he tin to numimọ lọ mẹ hugan whẹho wunmẹ núdùdù he mẹde dona dù lẹ tọn poun. E ma dona “ylọ mẹdepope [kakajẹ Kosi lọsu ji] dọ . . . mawé.”

 ¹² Mẹhe tin to finẹ lẹpo wẹ to jejeji nado sè nuhe Pita jlo na dọ. Kọneliọsi dọmọ: “Mímẹpo tin to Jiwheyẹwhe nukọn nado sè nuhe Jehovah ko degbe etọn na we nado dọ lẹpo.” (Owalọ 10:33) Pọ́n nuhe na yin numọtolanmẹ towe eyin jlodotọ de dọ ohó mọnkọtọn na we! Pita bẹ yẹwhehodidọ etọn jẹeji po hogbe mẹwhinwhàn tọn ehelẹ po dọmọ: “Todin, yẹn ko mọ nugbonugbo dọ Jiwheyẹwhe ma yin mẹnukuntahopọntọ gba, ṣigba to akọta lẹpo mẹ, mẹhe nọ dibusi i bo nọ wà dodo wẹ e nọ kẹalọyi.” (Owalọ 10:34, 35) Pita ko wá mọnukunnujẹemẹ todin dọ pọndohlan he Jiwheyẹwhe tindo gando gbẹtọ lẹ go ma sinai do akọ̀ po otò he mẹ yé wá sọn po kavi onú mọnkọtọn devo lẹ ji. Pita zindonukọn nado dekunnu gando lizọnyizọn, okú, po fọnsọnku Jesu tọn po go.

13, 14. (a) Diọdo ayidego tọn tẹwẹ wá aimẹ to whenue Kọneliọsi po Kosi devo lẹ po lẹzun Klistiani to owhe 36 W.M.? (b) Naegbọn mí ma dona nọ dawhẹna gbẹtọ lẹ sinai do awusọhia kavi ninọmẹ yetọn lẹ ji?

¹³ Nuhe mẹde ma sè pọ́n de jọ todin: “Dile Pita gbẹ́ to hodọ,” gbigbọ wiwe yin kinkọnjẹgbonu do “omẹ akọta lẹ tọn” enẹlẹ ji. (Owalọ 10:44, 45) Whla dopo he Owe-wiwe dohia dọ gbẹtọ lẹ mọ gbigbọ wiwe yí jẹnukọnna baptẹm die. To whenue Pita mọ ohia ehe dọ Jiwheyẹwhe ko kẹalọyi yé, e “degbe dọ [Kosi enẹlẹ] ni yin bibaptizi.” (Owalọ 10:48) Dile Kosi ehelẹ lẹzun Klistiani to owhe 36 W.M., enẹ hẹn ojlẹ nukundagbe vonọtaun he Ju lẹ kẹdẹ nọ duvivi etọn dai lọ wá vivọnu. (Dan. 9:24-27) Na Pita wẹ yin nukọntọ to kunnudide na Kosi enẹlẹ mẹ wutu, e gbọnmọ dali yí ‘họnhungan ahọluduta lọ tọn’ atọ̀ntọ he yin godo tọn lọ zan. (Mat. 16:19) Họnhungan ehe hùn dotẹnmẹ dotena Kosi he ma gboadà lẹ nado lẹzun Klistiani yí gbigbọ do de lẹ.

¹⁴ Taidi wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ to egbehe, mí yọnẹn dọ “mẹnukuntahihopọn depope ma tin to Jiwheyẹwhe dè.” (Lom. 2:11) Ojlo etọn wẹ yindọ “gbẹtọ wunmẹ lẹpo ni yin whinwhlẹngán.” (1 Tim. 2:4) Enẹwutu, mí ma dona nọ dawhẹna gbẹtọ lẹ sinai do awusọhia kavi ninọmẹ yetọn lẹ ji. Azọ́ndenamẹ mítọn wẹ nado dekunnu mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go, podọ ehe nọ biọ dọ mí ni dọyẹwheho na gbẹtọ lẹpo, mahopọnna akọ̀, otò, awusọhia, kavi sinsẹ̀n yetọn.

15, 16. Naegbọn Klistiani he yin Juvi delẹ dọnnu hẹ Pita, podọ nawẹ e basi zẹẹmẹ nuyiwa etọn lẹ tọn gbọn?

¹⁵ Vlavo apàpà ko to sisọ́ Pita nado yì dọ nuhe ṣẹṣẹ jọ lọ na mẹmẹsunnu lẹ to Jelusalẹm. Ṣigba e taidi dọ mẹhe to Jelusalẹm lẹ ko sè dọ Kosi he ma gboadà lẹ ko “kẹalọyi ohó Jiwheyẹwhe tọn” whẹpo ewọ lọsu tlẹ do jẹ dọ́n. Tlolo he Pita jẹ finẹ, “mẹhe nọ nọgodona adàgbigbo lẹ jẹ homọdọdego ji.” Yé ma gán yise dọ Pita biọ “owhé mẹhe ma gboadà lẹ tọn gbè bo dùnú hẹ yé.” (Owalọ 11:1-3) Nuhahun yetọn ma yindọ Kosi lẹ lẹzun hodotọ Klisti tọn gba. Kakatimọ, devi he yin Juvi enẹlẹ tẹkudeji majomajo dọ Kosi lẹ dona yìn Osẹ́n Mose tọn—bo gboadà—nado sọgan sẹ̀n Jehovah to aliho he sọgbe mẹ. E họnwun dọ, e gbẹ́ vẹawuna devi he yin Juvi delẹ nado wọnji Osẹ́n Mose tọn go.

 ¹⁶ Nawẹ Pita basi zẹẹmẹ nuyiwa etọn lẹ tọn gbọn? Sọgbe hẹ Owalọ lẹ 11:4-16, e na kunnudenu ẹnẹ he dohia dọ Jiwheyẹwhe wẹ deanana whẹho lọ: (1) numimọ he Jiwheyẹwhe dohia ẹ (Wefọ 4-10); (2) nuhe gbigbọ lọ dọ dọ e ni wà (Wefọ 11, 12); (3) dlapọn angẹli lọ tọn yì Kọneliọsi dè (Wefọ 13, 14); podọ (4) gbigbọ wiwe he yin kinkọnjẹgbonu do Kosi lọ lẹ ji. (Wefọ 15, 16) Pita dotana hodidọ etọn po kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn tọn de po dọmọ: “Enẹwutu, eyin Jiwheyẹwhe na nunina vọnu [gbigbọ wiwe tọn] dopolọ yé [Kosi he yise lẹ] dile e na mílọsu [Ju] lẹ he ko yise to Oklunọ Jesu Klisti mẹ do, mẹnu wẹ yẹn bọ yẹn nado sọgan glọnalina Jiwheyẹwhe?”—Owalọ 11:17.

17, 18. (a) Nudide sinsinyẹn tẹwẹ kunnudenu he Pita na lẹ zedonukọnna Klistiani Juvi lẹ? (b) Naegbọn e sọgan vẹawu nado hẹn pọninọ go to agun mẹ, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ mí dona kanse míde?

¹⁷ Kunnudenu he Pita na lẹ ze nudide sinsinyẹn de donukọnna Klistiani Juvi enẹlẹ. Be yé na penugo nado duto nuvẹun he to ahun yetọn mẹ lẹ ji bo kẹalọyi Kosi he ṣẹṣẹ yí baptẹm ehelẹ taidi Klistiani hatọ yetọn lẹ ya? Kandai lọ dọna mí dọmọ: “Whenue yé [apọsteli lẹ po Klistiani Juvi devo lẹ po] sè onú ehelẹ, yé masọ dọnnu ba, yé sọ pagigona Jiwheyẹwhe, bo dọmọ: ‘To whelọnu lo, e họnwun dọ Jiwheyẹwhe ko na lẹnvọjọ omẹ akọta lẹ tọn ga nado mọ ogbẹ̀.’” (Owalọ 11:18) Gbigbọ dagbe enẹ basi hihọ́na pọninọ agun lọ tọn.

¹⁸ To egbehe, e sọgan vẹawuna sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ nado hẹn pọninọ go na yé wá “sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ podọ sọn ogbè lẹpo mẹ” wutu. (Osọ. 7:9) Nuhe zọ́n niyẹn bọ to agun susu mẹ, mí nọ mọ gbẹtọ he wá sọn akọ̀ po aṣa voovo po mẹ lẹ. Podọ suhugan yetọn wẹ yin pinplọn whẹ́n to ninọmẹ he gbọnvo lẹ mẹ. Enẹwutu, mí dona kanse míde dọ: ‘Be n’ko de nuvẹun he tin to ahun ṣie mẹ lẹpo sẹ̀ ya? Be n’ko magbe ma nado dike nuhe nọ hẹn kinklan wá to aihọn mẹ lẹ—taidi wanyina otò kavi akọ̀ mẹtọn, awagundido to aṣa mẹtọn mẹ, po akọ̀ ṣinṣinyan po—ni yinuwado aliho he mẹ n’nọ yinuwa hẹ mẹmẹsunnu ṣie lẹ te ji ya?’ Flin nuhe jọ do Pita (Kefa) go to owhe delẹ godo to whenue Kosi tintan lẹ lẹzun Klistiani. Na e dike nuvẹun he mẹdevo lẹ tindo yinuwadeji wutu, e “klan ede dovo” na Kosi he wá lẹzun Klistiani lẹ, podọ Paulu  gbẹnuna ẹn na nuyiwa ehe. (Gal. 2:11-14) Mì gbọ mí ni tin to aṣeji to whepoponu ma nado jẹ omọ̀ nuvẹun tọn mẹ.

19. Mẹnu lẹ wẹ Klistiani he yin Ju to Antioku lẹ jẹ yẹwhehodọ na ji, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

¹⁹ Be hodotọ Jesu tọn lẹ jẹ yẹwhehodọ na Kosi he ma gboadà lẹ ji ya? Doayi nuhe jọ to nukọn mẹ to Antioku Silia tọn go. d Ju susu wẹ nọ nọ̀ tòdaho ehe mẹ, ṣigba wiwọ́ he to Ju po Kosi lẹ po ṣẹnṣẹn to lẹdo enẹ mẹ ma sinyẹn sọmọ. Enẹwutu e na bọawu nado dekunnuna Kosi lẹ to Antioku. Finẹ wẹ devi delẹ he yin Ju jẹ ohó wẹndagbe lọ tọn dọna “mẹhe nọ do Glẹkigbe lẹ” ji te. (Owalọ 11:20) E ma yin Ju he nọ do Glẹkigbe lẹ kẹdẹ wẹ wẹndagbe lọ yin lilá na gba, ṣigba na Kosi he ma gboadà lẹ ga. Jehovah dona azọ́n lọ, bọ “mẹsusu lẹzun yisenọ.”—Owalọ 11:21.

20, 21. Nawẹ Balnaba do whiwhẹ hia gbọn, podọ nawẹ mí sọgan do gbigbọ mọnkọtọn hia to lizọnyizọn mítọn mẹ gbọn?

²⁰ Nado sọgan dọyẹwheho na jlodotọ ehelẹ, agun Jelusalẹm tọn do Balnaba hlan Antioku. Jlodotọ lẹ sù sọmọ bọ ewọ ṣo ma sọgan penukundo yé go. Mẹnu wẹ na ko sọ tin to otẹn dagbe hugan mẹ nado gọalọ eyin e ma yin Saulu, he na wá lẹzun apọsteli akọta lẹ tọn? (Owalọ 9:15; Lom. 1:5) Be Balnaba na pọ́n Saulu hlan taidi mẹhe jlo na wá whlẹnagbà hẹ ẹ wẹ ya? Lala. Kakatimọ, Balnaba do whiwhẹ he jẹ hia. E desọn ojlo mẹ bo yì Talsu, bo dín Saulu mọ, bosọ plan ẹn wá Antioku nado gọalọ. Yé yí owhe dopo zan dopọ nado na tuli devi he to agun lọ mẹ lẹ.—Owalọ 11:22-26a.

²¹ Nawẹ mí sọgan do whiwhẹ hia to lizọnyizọn mítọn mẹ gbọn? Jẹhẹnu ehe nọ biọ dọ mí ni yọ́n dogbó mítọn lẹ. Mímẹpo wẹ tindo nugopipe voovo lẹ. Di apajlẹ, mẹdelẹ sọgan nọ do kọdetọn dagbe to kunnudide gbangba tọn kavi whédegbè jẹ whédegbè tọn mẹ, ṣigba e sọgan nọ vẹawuna yé nado basi gọyìpọn bo bẹ plọnmẹ Biblu lẹ jẹeji. Eyin hiẹ jlo na hẹn adà lizọnyizọn towe tọn delẹ pọnte dogọ, naegbọn hiẹ ma na dín alọgọ sọn mẹhe pegan to adà mọnkọtọn lẹ mẹ si? Eyin hiẹ wàmọ, hiẹ na tindo kọdetọn dagbe dogọ bo mọ ayajẹ susu to lizọnyizọn towe mẹ.—1 Kọl. 9:26.

22, 23. Nawẹ mẹmẹsunnu he tin to Antioku lẹ do owanyi mẹmẹsunnu tọn hia gbọn, podọ nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ yí nudopolọ wà to egbehe gbọn?

²² “Gbọn anademẹ Jiwheyẹwhe tọn dali,” Antioku wẹ “devi lẹ yin yiylọdọ Klistiani lẹ te” whla tintan. (Owalọ 11:26b) Oyín he Jiwheyẹwhe kẹalọyi enẹ nọ do mẹhe nọ hodo apajlẹ Klisti tọn lẹ hia to aliho he sọgbe mẹ. Dile omẹ akọta lẹ tọn jẹ lilẹzun Klistiani ji, be haṣinṣan pẹkipẹki mẹmẹsunnu-yinyin tọn de tin to Ju po Kosi he lẹzun yisenọ lẹ po ṣẹnṣẹn ya? Lẹnnupọndo nuhe jọ to whenue huvẹ  daho de tọ́n to nudi owhe 46 W.M. ji. e To hohowhenu, wamọnọ he ma tindo akuẹ kavi he ma tindo nudepope to sẹdotẹnmẹ lẹ, wẹ nọ jiya hugan eyin huvẹ tọ́n. To huvẹ ehe whenu, Klistiani Juvi he nọ nọ̀ Jude lẹ, yèdọ mẹhe suhugan yetọn na ko yin wamọnọ, tindo nuhudo alọgọ tọn. To whenue mẹmẹsunnu he to Antioku lẹ—gọna Kosi he lẹzun Klistiani lẹ—sè nujijọ lọ, yé do “alọgọ kọgbọ tọn” hlan mẹmẹsunnu he nọ nọ̀ Jude lẹ. (Owalọ 11:29) Owanyi mẹmẹsunnu tọn nujọnu tọn nankọ die yé dohia!

²³ Nudopolọ wẹ nọ jọ to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn to egbehe. Eyin mí sè dọ mẹmẹsunnu mítọn lẹ tin to nuhudo mẹ—vlavo to otò mítọn kavi devo mẹ—mí nọ desọn ojlo mẹ bo nọ yí nude wà nado gọalọna yé. Wedegbẹ́ Alahọ tọn lẹ nọ wleawuna wedegbẹ́ kọgbọ tọn lẹ to niyaniya mẹ nado penukundo mẹmẹsunnu mítọn he pehẹ nugbajẹmẹji jọwamọ tọn lẹ taidi jẹhọn-ahizi, aigba sisọsisọ, po singigọ tsunami po lẹ go. Alọgọ kọgbọ tọn ehe lẹpo nọ dohia dọ mí tindo owanyi mẹmẹsunnu tọn nujọnu tọn to mídelẹ ṣẹnṣẹn.—Joh. 13:34, 35; 1 Joh. 3:17.

24. Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yọ́n nujọnu-yinyin zẹẹmẹ numimọ he Pita mọ lọ tọn gbọn?

²⁴ Taidi Klistiani nugbo lẹ, mí yọ́n nujọnu-yinyin zẹẹmẹ numimọ he Pita mọ to họta owhé de tọn to Jọppa to nuhe hugan owhe 1900 die wayi tọn. Jiwheyẹwhe he ma nọ hò mẹnukuntapọn de wẹ mí to sinsẹ̀n. Ojlo etọn wẹ yindọ mí ni dekunnu mlẹnmlẹn gando Ahọluduta etọn go, ehe nọ biọ dọ mí ni dọyẹwheho na mẹdevo lẹ mahopọnna akọ̀, otò, kavi ninọmẹ yetọn. Enẹwutu, mì gbọ mí ni magbe nado lá wẹndagbe lọ na mẹhe na jlo nado dotoai lẹpo.—Lom. 10:11-13.