WETA 10
“Ohó Jehovah Tọn to Whinwhẹ́n Deji”
Pita yin tuntundote, podọ homẹkẹn ma glọnalina wẹndagbe lọ nado gbayipe
Sinai do Owalọ lẹ 12:1-25 ji
1-4. Ninọmẹ sinsinyẹn tẹwẹ Pita pehẹ, podọ etẹwẹ na yin numọtolanmẹ towe eyin hiẹ wẹ tin to otẹn etọn mẹ?
YÉ SÚ họngbo daho ogànnọ lọ do Pita bọ e dọnú gángán. E tin to gẹdẹ mẹ to awhànfuntọ Lomu tọn awe ṣẹnṣẹn bọ yé plan ẹn dedo gànhọ mẹ. E nọ finẹ na gànhiho susu, vlavo na azán delẹ, bo to nukundo nuhe yé na wà na ẹn. E ma nọ mọ nude hugan adó, ogàn gànpa lọ tọn lẹ, gẹdẹ he mẹ e tin te, po awhànfuntọ he to ṣiṣọ́ ẹ lẹ po.
2 Nuhe e sè lọ ylan taun. Ahọlu Hẹlọdi Aglipa I ko magbe nado hù Pita. a Na nugbo tọn, ahọlu lọ jlo na hẹn Pita wá gbẹtọ lẹ nukọn to hùnwhẹ Juwayi tọn godo na e yọnẹn dọ okú-whẹ̀ he yin didá na ẹn na hẹn homẹ gbẹtọgun lọ tọn hùn. Ehe ma yin budonamẹ tata de gba, na e ma ko dẹn din bọ Jakọbu he yin dopo to apọsteli lẹ mẹ yin hùhù gbọn ahọlu ehe dopolọ dali.
3 To ozán he jẹnukọnna gbeegbe yé to linlẹn nado hù Pita lọ mẹ, etẹwẹ e na ko to linlẹn to zinvlu gọ́ngọ́n gànhọ lọ tọn mẹ? Be e na ko to linlẹn dọ emi na yin hùhù kẹdẹdile Jesu dohia to owhe delẹ die wayi do dọ ewọ (Pita) na yin biblá to gbèdopo bo na yin pinplan yì fie e ma jlo wẹ ya? (Joh. 21:18, 19) Vlavo Pita na ko to linlẹn dọ ojlẹ lọ wẹ sọ.
4 Eyin hiẹ tin to otẹn Pita tọn mẹ, etẹwẹ na yin numọtolanmẹ towe? Mẹsusu na jẹflumẹ bo hẹn todido bu. Ṣigba na hodotọ nugbo Jesu Klisti tọn lẹ, be nugbonugbo ninọmẹ de na zọ́n bọ yé na hẹn todido bu wẹ ya? Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Pita po Klistiani hatọ etọn lẹ po yinuwa te mẹ to whenue yé pehẹ homẹkẹn? Mì gbọ mí ni pọ́n.
“Agun lọ to Dẹ̀ho Hlan Jiwheyẹwhe Vẹkuvẹku” (Owalọ lẹ 12:1-5)
5, 6. (a) Naegbọn Ahọlu Hẹlọdi Aglipa I jẹ hùnylando agun Klistiani tọn go ji, podọ to aliho tẹ mẹ? (b) Naegbọn okú Jakọbu tọn do yinuwado agun lọ ji taun?
5 Dile mí mọ to weta he jẹnukọn mẹ do, diọdo ayidego tọn lẹ wá agun Klistiani tọn mẹ to whenue Kọneliọsi he yin Kosi de po whẹndo etọn po lẹzun yisenọ. Ṣigba Ju he ma yin Klistiani lẹ dona ko jọsi nado mọdọ Ju he yin Klistiani lẹ to sinsẹ̀n basi to pọmẹ hẹ mẹhe ma yin Ju lẹ todin.
6 Hẹlọdi, mẹhe bikan to whẹho tonudidọ tọn lẹ mẹ, mọ ehe taidi dotẹnmẹ hundote de nado dín nukundagbe Ju lẹ tọn. Taidi kọdetọn de, e jẹ hùnylando Klistiani lẹ go ji. Vlavo e na ko sè dọ apọsteli Jakọbu sẹpọ Jesu Klisti taun. Enẹwutu, Hẹlọdi “hù Jakọbu nọvisunnu Johanu tọn po ohí po.” (Owalọ 12:2) Lehe ninọmẹ ehe na ko yinuwado agun lọ ji do sọ! Jakọbu yin dopo to omẹ atọ̀n he mọ wunmẹdidiọ Jesu tọn lẹ mẹ gọna azọ́njiawu devo he ma yin wiwà to nukun apọsteli he pò lẹ tọn mẹ. (Mat. 17:1, 2; Malku 5:37-42) Jesu ylọ Jakọbu po nọvisunnu etọn Johanu po dọ “Visunnu Hẹviosò tọn lẹ” na zohunhun yetọn wutu. (Malku 3:17) Enẹwutu, kunnudetọ adọgbotọ, nugbonọ, podọ apọsteli vivẹ́ de wẹ agun lọ hẹnbu.
7, 8. Etẹwẹ agun lọ wà to whenue Pita yin wiwle do gànpamẹ?
7 Ju lẹ hùnhomẹ do okú Jakọbu tọn go, dile Aglipa donukun do. Enẹwutu, e jẹ gómẹ na Pita lọsu. Dile e yin nùdego do to bẹjẹeji, e wle Pita sú. Ṣigba, e yọnbasi dọ Aglipa na ko flindọ apọsteli lẹ sọgan yin tuntundote sọn gànpamẹ to azọ́njiawu-liho, dile mí mọ do to Weta 5tọ owe ehe tọn mẹ. Nado hẹn ẹn diun dọ Pita ma yì do e, Hẹlọdi do gẹdẹ Pita to awhànfuntọ awe ṣẹnṣẹn, bọ awhànfuntọ 16 nọ to yede diọ to okle po ozán po na apọsteli lọ nikaa họnyi. Eyin e họnyi, be ota awhànfuntọ enẹlẹ tọn wẹ na yì do e nù. To ninọmẹ sinsinyẹn mọnkọtọn glọ, etẹwẹ Klistiani hatọ Pita tọn lẹ sọgan wà?
8 Agun lọ yọ́n nuhe e dona wà. Owalọ lẹ 12:5 dọmọ: “Enẹwutu, Pita yin ginglọndo gànpamẹ, ṣigba agun lọ to dẹ̀ho hlan Jiwheyẹwhe vẹkuvẹku do ota etọn mẹ.” Mọwẹ, yé hodẹ̀ vẹkuvẹku sọn ahun mẹ wá bo vẹvẹ do mẹmẹsunnu yiwanna yetọn tamẹ. Okú Jakọbu tọn ma hẹn yé jẹflumẹ, mọjanwẹ e ma hẹn yé nado wọnji nujọnu-yinyin odẹ̀ tọn go. Odẹ̀ yin nujọnu to nukun Jehovah tọn mẹ taun. E nọ sè odẹ̀ he tin to kọndopọ mẹ hẹ ojlo etọn lẹ. (Heb. 13:18, 19; Jak. 5:16) Nuplọnmẹ titengbe de wẹ ehe yin na Klistiani lẹ to egbehe.
9. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ he Klistiani hatọ Pita tọn lẹ zedai mẹ na nuhe dù dẹ̀hiho?
9 Be a yọ́n yisenọ hatọ delẹ he to jujugbọn whlepọn mẹ ya? Yé sọgan to akọndona homẹkẹn, alọhẹndotenamẹ tohọluduta tọn lẹ, kavi nugbajẹmẹji jọwamọ tọn lẹ. Be e ma na yọ́n eyin a nọ flin yé to odẹ̀ ahundopo tọn towe lẹ mẹ ya? A sọgan sọ yọ́n mẹdelẹ he to jujugbọn whlepọn devo lẹ mẹ taidi nuhahun whẹndo tọn lẹ, gbigbọjọ, kavi whlepọn yise tọn devo lẹ. Eyin a nọ lẹnayihamẹpọn whẹpo do hodẹ̀, e yọnbasi dọ a ni flin mẹdelẹ he a sọgan donù yinkọ yetọn go dile a to dẹ̀ho hlan Jehovah, “Sisètọ odẹ̀ tọn.” (Salm. 65:2) To popolẹpo mẹ, hiẹ lọsu na tindo nuhudo odẹ̀ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ po tọn eyin a wá tin to nuhahun mẹ.
Mí nọ hodẹ̀ na mẹmẹsunnu mítọn he tin to gànpamẹ lẹ na yise yetọn wutu
“Hodo Mi” (Owalọ lẹ 12:6-11)
10, 11. Nawẹ angẹli Jehovah tọn whlẹn Pita sọn gànpamẹ gbọn? Basi zẹẹmẹ.
10 Be ninọmẹ sinsinyẹn he mẹ Pita tin te ze e do ayimajai mẹ ya? E vẹawu nado dọ, ṣigba to ozán godo tọn he e yizan to gànpa lọ mẹ, e damlọn yìkànmẹ to awhànfuntọ awe he to nukle lọ lẹ ṣẹnṣẹn. Dawe nugbonọ ehe kudeji dọ mahopọnna nudepope he na jọ to wunkẹngbe, Jehovah ma na wọn emi. (Lom. 14:7, 8) Depope he whẹho lọ na yin, Pita ma sọgan ko lẹnnu jẹ nuhe na jọ bọdego lọ ji pọ́n gbede. To ajiji mẹ, hinhọ́n de họ́n to gànhọ lọ mẹ. Angẹli de ṣite to apá Pita tọn bo fọ́n ẹn to afọdopolọji. E họnwun dọ awhànfuntọ lọ lẹ ma mọ angẹli lọ. Todin, gẹdẹ he yè do alọ na Pita lẹ—yèdọ gẹdẹ he taidi nuhe mẹde ma sọgan wẹ́n pọ́n gbede lẹ—flẹ jẹ kọmẹ poun!
“Yé jẹ họngbo gànyuu tọn he biọ tòdaho lọ mẹ kọ̀n, ehe sọ hùn na ede hlan yé.”—Owalọ lẹ 12:10
11 Angẹli lọ na anademẹ taun taun delẹ Pita dọmọ: “Fọ́n plaun! . . . Sọnú bo do afọpa towe lẹ. . . . Ze awugbó towe do.” Pita wà nuhe e dọ lẹ. Enẹgodo, angẹli lọ dọmọ: “Hodo mi,” bọ Pita sọ hodo e. To pọmẹ, yé tọ́n sọn gànhọ lọ mẹ, bo dlí gbọn apá nuhọ́tọ he to gbonu lẹ tọn bo wà dẹẹdẹ dedo họngbo daho ogànnọ lọ kọ̀n. Nawẹ yé na tọ́n gbọn todin? Eyin kanbiọ mọnkọtọn tlẹ wá ayiha Pita tọn mẹ, be e ma na dẹn do mọ gblọndo. Dile yé jẹ họngbo lọ kọ̀n, họngbo lọ hùn “na ede hlan yé.” Whẹpo Pita na yọ́n nuhe to jijọ, yé ko dogodo họngbo lọ bo ko tin to tòhomẹ-liho lọ ji. Enẹgodo, angẹli lọ yì sọn e dè. Todin he e pò Pita ṣo, e wá mọdọ emi ma to odlọ kú gba. Mọwẹ, e ko jẹ edekannu!—Owalọ 12:7-11.
12. Naegbọn e do yin homẹmiọnnamẹnu nado lẹnayihamẹpọn do lehe Jehovah whlẹn Pita do ji?
12 Homẹmiọnnamẹnu nankọtọn die nado lẹnayihamẹpọn do huhlọn madodogbó Jehovah tọn nado whlẹn devizọnwatọ etọn lẹ ji! Ahọlu he aṣẹpatọ daho hugan aihọn tọn lẹ nọ nọgodona wẹ wle Pita sú. Ṣogan, Pita tọ́n sọn gànpamẹ po awubibọ po! Nugbo wẹ dọ Jehovah ma nọ wà azọ́njiawu mọnkọtọn lẹ na devizọnwatọ etọn lẹpo. E ma wàmọ to whẹho Jakọbu tọn mẹ; mọjanwẹ E masọ wàmọ to whẹho Pita tọn mẹ to godo mẹ whenue nuhe Jesu dọ gando apọsteli ehe go wá yin hinhẹndi. To egbehe, Klistiani lẹ ma nọ donukun dọ yé na yin whinwhlẹn to azọ́njiawu-liho. Etomọṣo, mí yọnẹn dọ Jehovah ma ko diọ. (Mal. 3:6) Podọ e na yí Visunnu etọn zan to madẹnmẹ nado tún gbẹtọ livi madosọha lẹ dote sọn gànpa daho hugan lọ si, yèdọ okú. (Joh. 5:28, 29) Opagbe mọnkọtọn lẹ sọgan gọalọna mí nado hẹn jidide mítọn go eyin mí pehẹ whlepọn lẹ.
“Yé Mọ Ẹn bọ Avò Vò Yé” (Owalọ lẹ 12:12-17)
13-15. (a) Nawẹ Klistiani he pli do owhé Malia tọn gbè lẹ yinuwa gbọn to whenue Pita wá? (b) Etẹlẹ ji wẹ owe Owalọ lẹ tọn lẹ́ ayidonugo hlan todin podọ nawẹ Pita zindonukọn nado yinuwado Klistiani hatọ etọn lẹ ji gbọn?
13 Todin, Pita ṣite to tòhomẹ-liho he dozinvlu lọ ji bo to nulẹnpọn do fihe e na yì ji. Enẹgodo nude wá ayiha etọn mẹ. E basi dide nado yì Malia dè, yèdọ nawe Klistiani he to yakẹ de. E họnwun dọ asuṣiọsi he do alọnu pẹẹde wẹ Malia yin, podọ owhé etọn klo sọmọ bọ agun de nọ pli do finẹ. Ewọ wẹ ji Johanu Malku, he yin nùdego whla tintan tofi to owe Owalọ lẹ tọn mẹ, podọ he wá taidi ovi de na Pita to nukọn mẹ. (1 Pita 5:13) To ozán lọ mẹ, hagbẹ agun lọ tọn susu pli do owhé Malia tọn gbè bo to dẹ̀ho vẹkuvẹku mahopọnna dọ ozán ko sẹyì. Matin ayihaawe, yé to dẹ̀ho dọ Pita ni yin tuntundote, amọ́ yé ma yọ́n aliho he mẹ Jehovah na siọ yé te!
14 Pita húhú họngbo he tọ́n do kọho owhé lọ tọn. Deviyọnnu he nọ yin Lodẹ (yinkọ vounvoun de tọn to Glẹkigbe mẹ) wẹ wá ohọ̀n ji. E paṣa ẹ nado sè ogbè Pita tọn! Homẹhun deviyọnnu lọ sọmọ bọ kakati nado hùn họngbo lọ na Pita, e jo e do gbonu bo họ̀nwezun lẹkọyi họmẹ bosọ tẹnpọn nado hẹn hagbẹ agun lọ tọn lẹ yise dọ Pita wẹ to ohọ̀n ji. Yé dọ dọ alẹ̀ wẹ e hùn, ṣigba na e yọ́n nuhe dọ e te wutu, e gbẹ́ tẹkudeji dọ Pita wẹ. Mẹdelẹ dọ dọ vlavo nude janwẹ e na ko sè bọ yé gbọ bo wá tadona lọ kọ̀n dọ angẹli de wẹ na ko to hodọ do ota Pita tọn mẹ. (Owalọ 12:12-15) To ojlẹ enẹ lẹpo mẹ, Pita gbẹ́ to ohọ̀n húhú kaka yé do wá họngbo lọ ji bo hùn in.
15 To whenue yé jẹ họngbo lọ ji, “yé mọ ẹn bọ avò vò yé”! (Owalọ 12:16) Yé to aglinjẹ sọmọ bọ Pita dona dọna yé nado nabọẹ na e nido sọgan dọ nuhe jọ do e go na yé, podọ e biọ to yé si nado dọ nujijọ lọ na devi Jakọbu po mẹmẹsunnu he pò lẹ po. Enẹgodo, Pita tọ́n sọn finẹ na awhànfuntọ Hẹlọdi tọn lẹ nikaa mọ ẹn wle. Pita yì fidevo nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ po nugbonọ-yinyin po. Mí ma sè nudepope gando apọsteli lọ go ba gbọnvona whenue e gọalọ nado didẹ whẹho adàgbigbo tọn, dile e yin nùdego to Owalọ lẹ weta 15 mẹ do. Todin kandai owe Owalọ lẹ tọn lẹ́ ayidonugo hlan azọ́n po gbejizọnlin apọsteli Paulu tọn lẹ po ji. Ṣigba mí sọgan deji dọ Pita hẹn yise mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu etọn lẹ tọn po lodo to fidepope he e yì. To whenue e jo Klistiani he pli do owhé Malia tọn gbè enẹlẹ do, ayihaawe ma tin dọ yé gọ́ na ayajẹ.
16. Naegbọn mí do tindo nujikudo dọ nususu na hẹn mí jaya to sọgodo?
16 To whedelẹnu, nuhe Jehovah nọ wà na devizọnwatọ etọn lẹ nọ zẹ̀ nuhe yelọsu sọgan donukun go, podọ ehe nọ hẹn ayajẹ yetọn gọfla. Numọtolanmẹ mọnkọtọn wẹ Klistiani hatọ Pita tọn lẹ tindo to ozán enẹ mẹ. Numọtolanmẹ dopolọ wẹ mílọsu nọ tindo to whedelẹnu eyin Jehovah kọ̀n dona etọn do mí ji to egbehe. (Howh. 10:22) To sọgodo, mí na mọ lehe dọdai Jehovah tọn lẹpo na mọ hẹndi do lẹdo aihọn pé. Hẹndi gigonọ ehe na zẹ̀ nuhe mí sọgan donukun to egbehe go. Enẹwutu, eyin mí zindonukọn nado yin nugbonọ janwẹ, onú susu sin vivi wẹ mí na dù to nukọn mẹ.
“Angẹli Jehovah Tọn Linú In” (Owalọ lẹ 12:18-25)
17, 18. Etẹwutu gbẹtọgun lọ do na pipà oklọ tọn Hẹlọdi?
17 Aliho he mẹ Pita yì te paṣa Hẹlọdi bọ e biọ adi mẹ. To afọdopolọji, Hẹlọdi degbe dọ yé ni dín in gbọn filẹpo, bo wle awhànfuntọ he to ṣiṣọ́ ẹ lẹ bosọ kàn hójọhó sè yé. Enẹgodo, yé “yin pinplan yì nado yin yasana,” vlavo nado yin hùhù. (Owalọ 12:19) Hẹlọdi Aglipa ma nọ vẹawumẹ bo masọ nọ do lẹblanu hia. Be dawe kanylantọ ehe ka wá jiya nuyiwa etọn lẹ tọn ya?
18 Winyan na ko hù Aglipa saklanọ lọ na e ma penugo nado hù Pita wutu, ṣigba e ma dẹn bọ dotẹnmẹ devo hùn dotena ẹn nado do nuhe e yin hia. Ninọmẹ de wá aimẹ bọ kẹntọ etọn lẹ dona gbọwhẹ hẹ ẹ, podọ e sọgan ko to jejeji nado dọho to gbẹtọgun daho de nukọn. Luku na linlin dọ “Hẹlọdi yí avọ̀ ahọlu tọn do doaṣọ́na ede” to whenue e to awuwle nado yì otẹn lọ mẹ. Whenuho-kantọ Josèphe he yin Juvi de dọ dọ fataka wẹ yè do basi avọ̀ he Hẹlọdi do, na e nido to sisẹ́ eyin hinhọ́n tá do e go, nado sọgan do gigo etọn hia. Enẹgodo, ahọlu goyitọ ehe jẹ hodọ ji. Gbẹtọgun lọ yí hogbe mẹpipa oklọ tọn lẹ zan dọmọ: “Ogbè yẹwhe de tọn wẹ, e ma yin gbẹtọ de tọn gba!”—Owalọ 12:20-22.
19, 20. (a) Naegbọn Jehovah sayana Hẹlọdi? (b) Naegbọn kandai okú ajiji Hẹlọdi Aglipa tọn do yin homẹmiọnnamẹnu?
19 Jiwheyẹwhe wẹ gigo mọnkọtọn jẹna, podọ ewọ to nujijọ lọ lẹpo pọ́n! Hẹlọdi sọgan ko dapana nugbajẹmẹji lọ eyin e jlo. E dona ko wọhẹ gbẹtọgun lọ kavi dọ e ni gbẹ́ mẹpipa mọnkọtọn. Kakatimọ, nuhe owe Howhinwhẹn tọn dọ lọ mọ hẹndi do e go dọmọ: “Goyiyi wẹ nọ jẹnukọnna aijijẹ ajiji.” (Howh. 16:18) “To afọdopolọji, angẹli Jehovah tọn linú in,” bọ dawe goyitọ saklanọ enẹ kú okú winyan tọn. Hẹlọdi “jiwé bo kú.” (Owalọ 12:23) Whenuho-kantọ Josèphe lọsu dọ dọ yè linú Aglipa to ajiji mẹ, podọ e yidogọ dọ ahọlu lọ yigbe dọ na emi kẹalọyi pipà oklọ tọn gbẹtọgun lọ tọn wutu wẹ emi do to kúdonu. Josèphe wlan dọ Aglipa jiya na azán atọ́n whẹpo do kú. b
20 To whedelẹnu, mẹylankan lẹ nọ wà nuhe jlo yé lẹpo bọ e nọ taidi dọ yé dù dọ̀n wẹ nkọ. Enẹ ma dona paṣa mí na “aihọn lọ pete tin to huhlọn mẹylankan lọ tọn glọ.” (1 Joh. 5:19) Etomọṣo, e nọ vẹna devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to whedelẹnu eyin e taidi dọ mẹylankan lẹ ma to oyà nuhe wà yé te lẹ tọn ji. Nuhe zọ́n niyẹn bọ kandai taidi ehe nkọ lẹ nọ miọnhomẹnamẹ. Na nugbo tọn, Jehovah yinuwa to whẹho ehe mẹ bo gbọnmọ dali flinnu devizọnwatọ etọn lẹpo dọ ewọ yiwanna whẹdida dodo. (Salm. 33:5) E yá wẹo kavi e dẹn, whẹdida dodo etọn na wá họnwun na mẹlẹpo.
21. Nuplọnmẹ titengbe tẹwẹ Owalọ lẹ weta 12 bẹhẹn, podọ naegbọn enẹ sọgan miọnhomẹna mí to egbehe?
21 Kandai ehe wá vivọnu po nuplọnmẹ he namẹ tuli hugan de po dọmọ: “Ohó Jehovah tọn to whinwhẹ́n deji bo to gbigbayipe.” (Owalọ 12:24) Linlin he do lehe azọ́n yẹwhehodidọ tọn jideji to whenẹnu do hia ehe sọgan flin mí lehe Jehovah ko dona azọ́n ehe dopolọ to azán mítọn gbè do. E họnwun dọ, Owalọ lẹ weta 12 bẹ onú titengbe devo hẹn hugan lehe apọsteli dopo kú bọ devo yin tuntundote do. Onú titengbe lọ gando nuyiwa Jehovah tọn go, gọna lehe e glọnalina vivẹnudido Satani tọn nado sukúndona agun Klistiani tọn bo hẹnalọdotena azọ́n yẹwhehodidọ tọn he Klistiani zohunhunnọ lọ lẹ to wiwà do. Mẹgbeyinyan enẹlẹ gboawupo, kẹdẹdile ayiha wintinwintin he e nọ yizan lẹpo na gboawupo do. (Isa. 54:17) To vogbingbọn mẹ, mẹhe nọ nọgodona Jehovah po Jesu Klisti po lẹ to azọ́n he ma na gboawupo gbede de wà. Be ehe ma yin tulinamẹnu de ya? Lẹblanulọkẹyi nankọ die mí tindo nado lá “ohó Jehovah tọn” to egbehe!
a Pọ́n apotin lọ “ Ahọlu Hẹlọdi Aglipa I.”
b Doto de he sọ yin wekantọ wlan dọ ohia azọ̀n he sin zẹẹmẹ Josèphe po Luku po basi lọ tọn na ko yin dehe ovọ́n he nọ sú adọ̀vi lẹ nọ hẹnwa, podọ azọ̀n ehe sọgan hùmẹ. Ovọ́n mọnkọtọn lẹ nọ yin suslú to whedelẹnu, kavi yé sọgan tọ́n sọn mẹhe kú de mẹ na yede. Owe alọdlẹndonu tọn de dọmọ: “Luku penugo nado dọ lehe okú [Hẹlọdi] tọn hiọawu sọ na e yin doto de wutu.”
