1-3. (a) Nawẹ gbigbọ wiwe deanana Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po gbọn? (b) Nujijọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?

 YỌNNU delẹ tọ́n sọn Filipi, tòdaho Makedonia tọn de mẹ. To ojlẹ kleun de godo, yé jẹ tọ̀sisa pẹvi Gangitès tọn tó. Dile e yin aṣa yetọn do, yé sinai to otọ̀ lọ tó bo hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe Islaeli tọn. Jehovah doayi nuhe wà yé te go.—2 Otàn. 16:9; Salm. 65:2.

² To ojlẹ dopolọ mẹ, sunnu delẹ tọ́n sọn tòdaho Listla tọn mẹ, to hùwaji Galatia tọn he dẹn do Filipi na nuhe hugan kilomẹtlu 800. To azán delẹ godo, yé jẹ ali gblagada he Lomunu lẹ basi he yì lẹdo whèyihọ-waji tọn he mẹ gbẹtọ sù te hugan to agbegbe Asia tọn mẹ de ji. Sunnu ehelẹ—yèdọ Paulu, Sila, po Timoti po—tin to jejeji nado zingbejizọnlin gbọn aliho lọ ji nado sọgan yì dla Efesu, gọna tòdaho devo he mẹ gbẹtọ fọtọ́n susu he dona sèhó gando Klisti go lẹ tin te lẹ pọ́n. Etomọṣo, whẹpo yé do jẹ gbejizọnlin enẹ ji, gbigbọ wiwe glọnalina yé na whẹwhinwhẹ́n he mí ma yọnẹn de wutu. Gbigbọ wiwe gbẹ́ na yé nado dọyẹwheho to Asia. Etẹwutu? Gbọn anademẹ gbigbọ wiwe tọn dali, Jesu jlo na deanana Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po gbọn Asia Pẹvi, dasá Ohù Égée, kakajẹ tọ̀sisa pẹvi he nọ yin yiylọdọ Gangitès tó.

³ Nuhọakuẹ susu wẹ mí sọgan plọn to egbehe sọn aliho he mẹ Jesu deanana Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po te to gbejizọnlin enẹ whenu. Enẹwutu, mì gbọ mí ni gbadopọnna nujijọ delẹ he wá aimẹ to gbejizọnlin mẹdehlan tọn awetọ Paulu tọn whenu, he bẹjẹeji to nudi owhe 49 W.M.

4, 5. (a) Etẹwẹ jọ to whenue Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po sẹpọ Bitinia? (b) Nudide tẹwẹ devi lọ lẹ basi, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

⁴ Na Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po ma yin dotẹnmẹna nado dọyẹwheho to Asia wutu, yé pànta agewaji bo dedo tòdaho Bitinia tọn lẹ mẹ. Nado sọgan jẹ finẹ, vlavo e na biọ dọ yé ni gbọn ali afínfínnọ lẹ ji na azán sọha delẹ to lẹdo Fligia po Galatia po tọn he gbẹtọ ma sù te lẹ mẹ.  Ṣigba, whenue yé sẹpọ Bitinia, Jesu gbọn anademẹ gbigbọ wiwe tọn dali glọnalina yé whladopo dogọ. (Owalọ 16:6, 7) Todin, sunnu ehelẹ dona ko biọ bẹwlu mẹ. Yé yọ́n yẹwheho nuhe yé na dọ tọn podọ lehe yé na dọyẹwheho do, ṣigba yé ma yọ́n fie yé na dọyẹwheho te. To yẹhiadonu-liho, yé ko húhú ohọ̀n he biọ Asia lọ, ṣigba e ma yin hùnhùn na yé. Yé ko sọ húhú ohọ̀n he biọ Bitinia—amọ́ e ma pà yé. Ṣogan, Paulu magbe nado to ohọ̀n húhú kakajẹ whenue ohọ̀n de na yin hùnhùn na ẹn. Enẹwutu, sunnu lọ lẹ basi nudide de, he taidi nuhe ma na ko sọgbe. Yé pànta whèyihọ bo zinzọnlin na nudi kilomẹtlu 550, bo zẹ̀ tòdaho susu go kakajẹ whenue yé jẹ tòdaho Tloa tọn mẹ, fie yé na do tọjihun te do yì Makedonia. (Owalọ 16:8) Todin, Paulu húhúhọ̀n whla atọ̀ntọ, podọ ohọ̀n lọ hùn na ẹn gblagada.

⁵ Wẹndagbe-kantọ Luku he kọnawudopọ hẹ gbẹdohẹmẹtọ Paulu tọn lẹ to Tloa dọmọ: “Paulu sọ mọ numimọ de to zánmẹ—dawe Makedonianu de tin to ote to finẹ bo to vivẹ̀ ẹ bosọ to didọmọ: ‘Wá Makedonia bo gọalọna mí.’ Tlolo he e mọ numimọ lọ, mí tẹnpọn nado yì Makedonia, na mí mọdọ Jiwheyẹwhe wẹ ko ylọ mí nado lá wẹndagbe lọ na yé.” a (Owalọ 16:9, 10) To godo mẹ, Paulu wá yọ́n fie yé na dọyẹwheho te. Lehe homẹ na ko hùn Paulu dọ e ma gbọjọ to gbejizọnlin lọ whenu do sọ! To afọdopolọji, sunnu ẹnẹ lọ lẹ do tọjihun dedo Makedonia.

6, 7. (a) Etẹwẹ mí plọn sọn nuhe jọ to gbejizọnlin Paulu tọn whenu mẹ? (b) Jidenamẹ tẹwẹ numimọ Paulu tọn na mí?

⁶ Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn kandai ehe mẹ? Doayi e go dọ, to whenue Paulu  ko dedo Asia godo wẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn yinuwa. Podọ to whenue Paulu ko sẹpọ Bitinia godo wẹ Jesu dádo whẹho lọ mẹ. To godo mẹ, whenue Paulu ko jẹ Tloa godo wẹ Jesu deanana ẹn nado yì Makedonia. Taidi Ota agun lọ tọn, Jesu sọgan deanana mí to egbehe to aliho mọnkọtọn mẹ. (Kol. 1:18) Di apajlẹ, mí sọgan ko to nulẹnpọn na ojlẹ de nado basi gbehosọnalitọ kavi sẹtẹn yì fie nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ sù hugan te. Ṣigba, e sọgan yindọ whenue mí ko ze afọdide tangan lẹ nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n godo wẹ Jesu na deanana mí gbọn gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn gblamẹ. Etẹwutu? Lẹnnupọndo apajlẹ ehe ji: Húnkùntọ de sọgan deanana mọto etọn yì adusi kavi amiyọn ṣigba e dona yin to whenue mọto lọ to yìyì. Mọdopolọ, Jesu sọgan deanana mí nado hẹn lizọnyizọn mítọn gblodeji, ṣigba e dona yin to whenue mí to nukọnzindo—yèdọ whenue mí to vivẹnu lẹpo do nado jẹ yanwle mítọn kọ̀n.

⁷ Ṣigba, eyin vivẹnudido mítọn lẹ ma de sinsẹ́n tọ́n to afọdopolọji lo? Be mí na gbọjọ bo wá tadona kọ̀n dọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ma to anadena mí wẹ ya? Lala. Flindọ Paulu lọsu pehẹ aliglọnnamẹnu lẹ. Ṣogan, e zindonukọn nado to họ̀nhúhú kakajẹ whenue ohọ̀n de yin hùnhùn na ẹn. Mọdopolọ, eyin mí sinyẹnlin bo zindonukọn nado to “ohọ̀n daho . . . he nọ planmẹ jẹ nuwiwa kọ̀n” lọ húhú, mí na yin didona to aliho dopolọ mẹ.—1 Kọl. 16:9.

8. (a) Dọ nuhe a yọnẹn gando tòdaho Filipi tọn go. (b) Nujijọ ayajẹ tọn tẹwẹ wá aimẹ to whenue Paulu dọyẹwheho to “nọtẹn dẹ̀hiho tọn de”?

⁸ To whenue Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po jẹ agbegbe Makedonia tọn, yé zingbejizọnlin yì Filipi, fie tòmẹnu lọ lẹ nọ doawagun nado yin tòvi Lomu tọn te. Awhànfuntọ Lomu tọn he ko yí gbọjẹ whenu-gaa tọn bo nọ nọ̀ Filipi lẹ nọ pọ́n tòdaho he tin to aṣẹpipa Lomu tọn glọ enẹ hlan taidi Itali pẹvi, kavi Lomu pẹvi to Makedonia. To gbonu họngbo tòdaho lọ tọn, mẹdehlan lọ lẹ mọ fide to tọ̀sisa de tó, fie yé lẹndọ e yin “nọtẹn dẹ̀hiho tọn de.” b To Gbọjẹzangbe, yé yì nọtẹn lọ bo mọ yọnnu susu pli do finẹ nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe. Devi lọ lẹ sinai bo jẹ hodọna yé ji. Yọnnu de he nọ yin Lidia “to todoai, Jehovah sọ hùn ahun etọn.” Nuhe Lidia plọn sọn mẹdehlan lọ lẹ dè whàn ẹn sọmọ bọ ewọ po whédo etọn po yin bibaptizi. Enẹgodo, e vẹ̀ Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po nado wá nọ owhé etọn gbè. c—Owalọ 16:13-15.

9. Nawẹ mẹsusu nọ hodo apajlẹ Paulu tọn to egbehe gbọn, podọ etẹlẹ wẹ nọ yin kọdetọn lọ?

⁹ Pọ́n lehe yé na ko jaya do to whenue Lidia yí baptẹm! Lehe Paulu na ko hùnhomẹ dọ e kẹalọyi oylọ-basinamẹ lọ nado “wá Makedonia” bọ Jehovah sọ de ewọ po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po nado na gblọndo odẹ̀ yọnnu budisi Jiwheyẹwhe tọ́ enẹlẹ tọn do sọ! Mọdopolọ to egbehe, mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu susu po—jọja, mẹho, tlẹnnọ po alọwlemẹ lẹ po—nọ sẹtẹn yì fie  nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ sù hugan te lẹ. Nugbo wẹ dọ yé nọ pehẹ nuhahun lẹ, ṣigba ehelẹ ma nọ sọtẹ́n yijlẹdo ayajẹ he yé nọ duvivi etọn go, eyin yé mọ gbẹtọ taidi Lidia nkọ lẹ, he kẹalọyi nugbo Biblu tọn. Be hiẹ sọgan basi diọdo delẹ he na hẹn we penugo nado yì aigba-denamẹ he ji nuhudo sù hugan te lẹ ya? Dona susu tin to sẹdotẹnmẹ na we. Di apajlẹ, lẹnnupọndo mẹmẹsunnu Aaron he tindo owhe 20 linlán, bo sẹtẹn yì otò Amérique centrale tọn de mẹ ji. E tindo numọtolanmẹ he nkọ mẹsusu nọ tindo to whenue e dọmọ: “Sinsẹ̀nzọnwiwa to otò devo mẹ ko gọalọna mi nado whèwhín bo dọnsẹpọ Jehovah dogọ. Podọ n’nọ duvivi lizọnyizọn lọ tọn taun—plọnmẹ Biblu ṣinatọ̀n wẹ n’nọ deanana!”

10. Nawẹ gbigbọ aovi tọn fọ́n nuhahun dote na Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po gbọn?

¹⁰ Na jide tọn, adi do Satani taun nado mọdọ gbẹtọ lẹ to alọkẹyi wẹndagbe lọ to lẹdo he mẹ ewọ po aovi etọn lẹ po ko pavava do enẹ mẹ. Abajọ aovi lẹ do fọ́n nuhahun dote na Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po! Dile yé zindonukọn nado to nọtẹn dẹ̀hiho tọn lọ dlapọn, deviyọnnu de he tindo gbigbọ aovi tọn bo nọ hẹn ale susu wá na ogán etọn lẹ gbọn dọdai didọ dali, to hihodo Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po mapote bosọ to awhádo dọmọ: “Afanumẹ Jiwheyẹwhe Gigogán lọ tọn lẹ wẹ dawe ehelẹ, yé sọ to aliho whlẹngán tọn lọ lá na mì.” Aovi lọ sọgan ko sisẹ́ viyọnnu lọ nado nọ dọ ohó ehelẹ na gbẹtọ lẹ nido lẹndọ asisa dopolọ mẹ wẹ dọdai etọn lẹ po nuplọnmẹ Paulu tọn lẹ po wá sọn. Gbọnmọ dali, gbẹtọ lẹ ma na yọ́n mẹhe to hodotọ nugbo Klisti tọn lẹ yin. Ṣigba Paulu bọnùdo na viyọnnu lọ gbọn aovi lọ yinyan jẹgbonu dali.—Owalọ 16:16-18.

11. Whenue aovi lọ yin yinyan jẹgbonu sọn viyọnnu lọ mẹ godo, etẹwẹ jọ do Paulu po Sila po go?

¹¹ Adi do ogán viyọnnu lọ tọn lẹ to whenue yé mọdọ aliho he mẹ yé nọ mọ akuẹ vọnu te lọ ko yin súsú. Yé dọ̀n Paulu po Sila po yì ahimẹ, fie ogán he nọ ze afọ Lomu tọn dai lẹ nọ dawhẹ te. Ogán viyọnnu lọ tọn lẹ dọ nuhe sọgan fọ́n nuvẹun po owanyi akọ̀ tọn po dote to ahun whẹdatọ lọ lẹ tọn mẹ. To aliho de mẹ, yé to didọmọ: ‘Ju ehelẹ to bẹwlu hẹnwa gbọn aṣa he mí mẹhe yin Lomu-vi jiji lẹ ma sọgan kẹalọyi lẹ pinplọnmẹ dali.’ Tlolo wẹ yé jẹ yanwle yetọn kọ̀n. “Gbẹtọgun [he to ahimẹ] lọ sọ fọ́n do yé [Paulu po Sila po] ji to pọmẹ,” podọ ogán lọ lẹ degbe dọ “yè ni yí opò do hò yé.” Enẹgodo, Paulu po Sila po yin súsú do gànmẹ. Gàntọ-ṣọ́tọ lọ ze mẹdehlan he yè gbleawuna lọ lẹ dlan gànpa he yì homẹ ganji lọ mẹ bo bẹ afọ yetọn lẹ do osópò lẹ mẹ. (Owalọ 16:19-24) Whenue gàntọ-ṣọ́tọ lọ sú ohọ̀n gànhọ lọ tọn, zinvlu do to gànhọ lọ mẹ sọmọ bọ vlavo wẹ Paulu po Sila po nado mọ yede. Etomọṣo, Jehovah to nujijọ lọ lẹpo mọ.—Salm. 139:12.

12. (a) Nukun tẹwẹ devi Klisti tọn lẹ do nọ pọ́n homẹkẹn, podọ etẹwutu? (b) Nukundiọsọmẹ alọpa tẹlẹ wẹ Satani po mẹhe to anademẹ etọn glọ lẹ po gbẹ́ to yiyizan?

¹² To owhe delẹ die wayi, Jesu ko dọna hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Yé na  dohomẹkẹn mì.” (Joh. 15:20) Enẹwutu, whenue Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po jẹ Makedonia, yé wleawufo nado pehẹ nukundiọsọmẹ. Whenue homẹkẹn bẹ, yé ma mọ ehe taidi ohia de dọ Jehovah gbẹ́ yé dai gba, kakatimọ taidi dohia homẹgble Satani tọn. To egbehe, nukunmọnu Satani tọn lẹ gbẹ́ nọ yí aliho he yin yiyizan to Filipi nkọ lẹ zan. Nukundiọsọmẹtọ ayiha gigẹdẹnọ lẹ nọ dolalo dokọna mí to wehọmẹ podọ to azọ́nmẹ nado fọ́n homẹkẹn dote sọta mí. To otò delẹ mẹ, sinsẹ̀nnọ agọjẹdomẹtọ lẹ nọ sawhẹdokọna mí to whẹdatẹn lẹ; podọ to linlẹn de mẹ, nue yé nọ dọ wẹ: ‘Kunnudetọ ehelẹ to bẹwlu hẹnwa gbọn nuhe jẹagọdo “aṣa tọgbo mítọn lẹ tọn” pinplọnmẹ dali.’ To otò devo lẹ mẹ, Klistiani hatọ mítọn lẹ nọ yin hihò bo nọ yin zizedlan gànpamẹ. Etomọṣo, Jehovah to nujijọ lọ lẹpo mọ.—1 Pita 3:12.

13. Naegbọn gàntọ-ṣọ́tọ lọ do kanse dọmọ: “Etẹwẹ yẹn dona wà nado yin whinwhlẹngán?”

¹³ To hunyanhunyan he wá aimẹ to gbenẹgbe lẹ godo, e na ko yí whenu to Paulu po Sila po si nado gọ̀ yede mẹ mọ. Ṣigba to nudi zángbodawe mẹ, awufiẹsa bápa yetọn lẹ tọn ko depò, sọmọ bọ yé “to dẹ̀ho bo yí ohàn do to Jiwheyẹwhe pà.” Enẹgodo to ajiji mẹ, aigba sisọsisọ de whàn gànpa lọ! Gàntọ-ṣọ́tọ lọ fọ́n sọn amlọn mẹ bo mọdọ ohọ̀n lẹ to hùnhùn, obu sọ jẹ e ji na e lẹndọ gàntọ lọ lẹ ko họnyi. E “dọ̀n ohí etọn sún bo jlo na hù ede,” na e yọnẹn dọ yè na sayana emi eyin yè ba yé pò. Ṣigba Paulu dawhá bo dọmọ: “A gbleawuna dewe blo, na mímẹpo tofi!” Po flumẹjijẹ po, gàntọ-ṣọ́tọ lọ kanse dọmọ: “Mẹdaho lẹ emi, etẹwẹ yẹn dona wà nado yin whinwhlẹngán?” Paulu po Sila po ma sọgan whlẹn ẹn gán; adavo Jesu. Enẹwutu, yé dọna ẹn dọmọ: “Yise to Oklunọ Jesu mẹ podọ hiẹ na yin whinwhlẹngán.”—Owalọ 16:25-31.

14. (a) Nawẹ Paulu po Sila po gọalọna gàntọ-ṣọ́tọ lọ gbọn? (b) Dona tẹwẹ Paulu po Sila po mọyi na yé yí ayajẹ do doakọnna homẹkẹn wutu?

¹⁴ Be kanbiọ gàntọ-ṣọ́tọ lọ tọn wá sọn ahun mẹ ya? Paulu ma tindo ayihaawe gando dawe lọ go. Kosi he ma jẹakọ hẹ Owe-wiwe lẹ wẹ gàntọ-ṣọ́tọ lọ. E dona plọn nugbo dodonu Owe-wiwe tọn lẹ bo kẹalọyi yé whẹpo do sọgan lẹzun Klistiani. Enẹwutu, Paulu po Sila po dọ “ohó Jehovah tọn” na ẹn to gigọ́ mẹ. E yọnbasi dọ zẹẹmẹ he yé to bibasi na ẹn sọn Owe-wiwe mẹ siso sọmọ bọ yé masọ flin awufiẹsa he mẹ yé tin te dai ba. Ṣigba gàntọ-ṣọ́tọ lọ doayi e go dọ alán tin to nẹgbé na yé bọ e klọ́ bápa yetọn lẹ. Enẹgodo, ewọ po whédo etọn po “yin bibaptizi matin gbàndindọn.” Dona nankọ die Paulu po Sila po mọyi na yé yí ayajẹ do doakọnna homẹkẹn wutu!—Owalọ 16:32-34.

15. (a) Nawẹ Kunnudetọ susu ko hodo apajlẹ Paulu po Sila po tọn gbọn to egbehe? (b) Naegbọn mí dona zindonukọn nado nọ gọyìpọn mẹhe to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ?

¹⁵ To egbehe, Kunnudetọ susu ko lá wẹndagbe lọ to whenue yé yin wiwle do gànmẹ na yise yetọn wutu, podọ ehe hẹn kọdetọn dagbe lẹ wá dile e yin do to whẹho Paulu po Sila po tọn mẹ. Di apajlẹ, to ojlẹ de mẹ, to otò he mẹ azọ́n mítọn yin alọhẹndotena te de mẹ, nudi 40 to kanweko ji Kunnudetọ he nọ nọ̀  finẹ lẹ tọn wẹ mọ nugbo to gànpamẹ! (Isa. 54:17) Sọ doayi e go dọ whenue aigba sisọsisọ lọ jọ godo wẹ gàntọ-ṣọ́tọ lọ wá biọ alọgọ. Mọdopolọ to egbehe, mẹhe ma ko kẹalọyi owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn gbede lẹ sọgan wá kẹalọyi owẹ̀n lọ to whenue nujijọ ayimajai tọn de jọ to ajiji mẹ bo dán yé taun. Eyin mí nọ lẹkọyi mẹhe to aigba-denamẹ mítọn ji lẹ dè pludopludo, mí to didohia dọ mí wleawufo nado gọalọna yé niyẹn.

16. To whenuena e jẹ wunkẹngbe azán he gbè yè hò Paulu po Sila po lọ tọn, nawẹ opò jẹ poyìntọ-ta gbọn?

¹⁶ To whenuena e jẹ wunkẹngbe azán he gbè yè hò yé lọ tọn, ogán lọ lẹ degbe dọ Paulu po Sila po ni yin tuntundote. Ṣigba Paulu dọmọ: “Yé hò mí to gbangba matin whẹgbledomẹ, dile etlẹ yindọ míwlẹ yin Lomunu lẹ, podọ yé sọ ze mí dlan gànpamẹ. Todin be túntún mí dote to nuglọ wẹ yé te ya? Gbede pọ́n! Mì gbọ yelọsu ni wá bo plan mí tọ́n.” To whenue ogán lọ lẹ sè dọ Lomu-vi jiji wẹ mẹdehlan lọ lẹ yin, ‘obu di yé,’ na yé ko tunafọ jlọjẹ he sunnu ehelẹ tindo to osẹ́n-liho ji wutu. d Opò jẹ poyìntọ-ta todin lo. Yé ko hò devi lọ lẹ to gbangba; todin, ogán lọ lẹ lọsu dona vẹvẹ to gbangba. Yé vẹ̀ Paulu po Sila po nado tọ́n sọn Filipi. Mẹdehlan lọ lẹ yigbe, ṣigba yé yì na tuli devi yọyọ he ṣẹṣẹ kẹalọyi sinsẹ̀n Klistiani tọn lọ lẹ whẹ́. To ehe wiwà godo wẹ yé wá wleali.

17. Onú titengbe tẹwẹ devi yọyọ lọ lẹ plọn sọn akọndonanu Paulu po Sila po tọn mẹ?

¹⁷ Eyin jlọjẹ he Paulu po Sila po tindo taidi Lomu-vi jiji ko yin sisi na wẹ, e yọnbasi dọ yè ma na ko hò yé. (Owalọ 22:25, 26) Ṣigba, enẹ na ko hẹn devi he to Filipi lẹ tindo linlẹn lọ dọ mẹdehlan lọ lẹ yí jlọjẹ tòvi-yinyin tọn yetọn zan ma nado jiya do Klisti tamẹ. Nawẹ enẹ na ko yinuwado yise devi he ma yin Lomu-vi jiji lẹ tọn ji gbọn? To popolẹpo mẹ, osẹ́n ma gbẹ́ dọ yè ma na sayana mẹhe ma yin Lomu-vi jiji lẹ. Enẹwutu, gbọn akọndonanu Paulu po Sila po tọn dali, yé ze apajlẹ dagbe dai na mẹhe ṣẹṣẹ lẹzun yisenọ lọ lẹ dọ hodotọ Klisti tọn lẹ sọgan sinyẹnlin to homẹkẹn glọ. Humọ, gbọn yede didohia taidi Lomunu dali, Paulu po Sila po jlo dọ ogán lọ lẹ ni dohia to gbangba dọ yé ko tùnafọ osẹ́n ji. Taidi kọdetọn de, enẹ sọgan zọ́n bọ ogán lọ lẹ ma na sayana yisenọ hatọ Paulu tọn lẹ bọ yé nasọ mọ hihọ́ to osẹ́n-liho jẹ obá de mẹ eyin onú mọnkọtọn sọ wá jọ to nukọn mẹ.

18. (a) Nawẹ Klistiani nugopọntọ lẹ nọ hodo apajlẹ Paulu tọn to egbehe gbọn? (b) Nawẹ mí nọ ‘yiavùnlọna wẹndagbe lọ bo nọ hẹn ẹn lodo to osẹ́n-liho’ to egbehe gbọn?

¹⁸ Mọdopolọ to egbehe, nugopọntọ lẹ nọ ze apajlẹ dagbe dai to agun Klistiani tọn mẹ. Klistiani lẹngbọhọtọ lẹ nọ wà nuhe yé nọ donukun sọn yisenọ hatọ yetọn lẹ si lẹpo. Dile Paulu wà do, mí nọ yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo lehe mí na yí jlọjẹ he mí tindo to osẹ́n-liho zan do po whenue e jẹ dọ mí ni wàmọ po ji,  nado sọgan mọ hihọ́ yí. Eyin e biọ domọ, mí nọ ylọwhẹ to whẹdatẹn pẹvipẹvi lẹ, whẹdatẹn daho otò tọn lẹ, po whẹdatẹn tògodo tọn lẹ po nado sọgan mọ hihọ́ to osẹ́n-liho bo zindonukọn to sinsẹ̀n-bibasi mítọn mẹ. Yanwle mítọn ma yin nado diọ gbẹtọ lẹpo gba, ṣigba nado ‘yiavùnlọna wẹndagbe lọ bo hẹn ẹn lodo to osẹ́n-liho,’ dile Paulu wlanwe hlan agun Filipi tọn do to nudi owhe ao godo he e nọ gànpamẹ to finẹ. (Flp. 1:7) Etomọṣo, mahopọnna nuhe nudide whẹdatẹn lọ lẹ tọn sọgan yin, mí magbe “nado lá wẹndagbe lọ” to fidepope he gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn deanana mí yì, dile Paulu po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po wà do.—Owalọ 16:10.