1, 2. Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn to whenue mí dovivẹnu nado yin nugbonọ?

VISUNNU de lẹkọ sọn wehọmẹ ja whégbè to gbèdopo bo mọ akuẹ-hẹnnu de to kọmẹ bọ akuẹ gọ́ e mẹ. Etẹwẹ e na wà? E gán de nado hẹn e go. Ṣigba, kakati nado wàmọ, e gọ̀ akuẹ-hẹnnu lọ jo na mẹhe tọn wẹ. To whenue onọ̀ visunnu lọ tọn sè nuhe ovi etọn wà, homẹ etọn hùn dego taun.

² Homẹ mẹjitọ susu tọn wẹ nọ hùn to whenue ovi yetọn lẹ dọ nugbo. Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn Jehovah yin “Jiwheyẹwhe nugbo tọn,” enẹwutu homẹ etọn nọ hùn to whenue mí dọ nugbo. (Salmu lẹ 31:5) Mí jlo na hẹn homẹ etọn hùn bo “nọ yinuwa po ahundopo po to nulẹpo mẹ.” (Heblu lẹ 13:18) Gbọ mí ni gbadopọnna adà gbẹzan tọn ẹnẹ delẹ he mẹ nugbodidọ sọgan nọ vẹawu te. Enẹgodo, mí na dọhodo delẹ to ale he nugbodidọ nọ hẹnwa lẹ mẹ ji.

3-5. (a) Nawẹ mí sọgan nọma dọ nugbo na míde gbọn? (b) Etẹwẹ na gọalọna mí nado nọ dọ nugbo na míde?

³ Eyin mí na dọ nugbo na mẹdevo lẹ, mílọsu dona  ko nọ dọ nugbo na míde whẹ́. Mọwiwà ma nọ bọawu to whelẹponu. To owhe kanweko tintan whenu, mẹmẹsunnu he to agun Laodikea tọn mẹ lẹ klọ yede bo lẹndọ emi to homẹ Jiwheyẹwhe tọn hẹn hùn to whenue yé ma ka to mọwà paali. (Osọhia 3:17) Mílọsu sọgan klọ míde gando omẹ nankọ he mí yin nugbonugbo go.

⁴ Devi Jakọbu dọmọ: “Eyin mẹdepope lẹn to ede mẹ dọ emi yin sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn ṣigba bo ma nọ deanana odẹ́ etọn ganji, ahun edetiti tọn klọ wẹ e te, podọ ovọ́ wẹ sinsẹ̀n-bibasi etọn.” (Jakọbu 1:26) Mẹdetiti kiklọ wẹ e na yin nado lẹndọ dile e na dẹnsọ bọ mí to nudagbe lẹ wà, e ma na vẹna Jiwheyẹwhe eyin mí tlẹ nọ ylangbè namẹ, ṣanmẹko kavi dolalo. Etẹwẹ na gọalọna mí nado dapana míde kiklọ?

⁵ Eyin mí pọ́n mẹpọ́nnu de mẹ, mí sọgan mọ nuhe mí yin to gbonu. Eyin mí to Biblu hia, mí sọgan mọ mẹhe mí yin to homẹ. Biblu sọgan gọalọna mí nado yọ́n nugopipe po madogán mítọn lẹ po. Mí nọ mọ vọjlado he mí dona basi to nulẹnpọn, nuyiwa po hodidọ mítọn po mẹ lẹ. (Hia Jakọbu 1:23-25.) Amọ́, eyin mí nọ dọna míde dọ mí ma tindo awugbopo depope, e na vẹawu dọ mí ni basi vọjlado he jẹ lẹ. Enẹwutu, mí dona nọ yí Biblu zan nado gbeje míde pọ́n po ahundopo po. (Avigbè Jelemia Tọn 3:40; Hagai 1:5) Odẹ̀ sọ nọ gọalọna mí nado yọ́n mẹhe nkọ mí yin nugbonugbo. Mí sọgan biọ to odẹ̀ mẹ dọ Jehovah ni dindona mí bo gọalọna mí nado mọ awugbopo mítọn lẹ, na mí nido sọgan basi vọjlado. (Salmu lẹ 139:23, 24) Mí nọ flindọ “Jehovah gbẹwanna mẹhe nọ yinuwa po oklọ po, ṣigba, nugbonọ lẹ wẹ nọ jihọntọn pẹkipẹki hẹ Ẹ.”​—Howhinwhẹn lẹ 3:32.

6. Naegbọn asu po asi po de dona nọ dọ nugbo na ode awetọ?

⁶ Nugbodidọ yin nujọnu taun to whẹndo mẹ. Asu po asi po he nọ hùndonuvo na ode awetọ nọ mọ yede to hihọ́ glọ bo nọ dejido ode awetọ go nugbonugbo. Aliho susu mẹ wẹ nugbomadọ gán sọawuhia te to alọwle de mẹ. Di apajlẹ, mẹhe ko wlealọ de sọgan nọ daihun gblewa tọn, pọ́n yẹdide fẹnnuwiwa tọn kavi jẹ owanyi tindo na mẹdevo ji to nuglọ. Doayi nuhe salmu-kantọ lọ dọ go: “Yẹn ma nọ dogbẹ́ hẹ mẹklọtọ lẹ, podọ yẹn nọ dapana mẹhe nọ whlá nuhe yé yin lẹ.” (Salmu lẹ 26:4) Nugbomadọ na alọwlemẹ towe, etlẹ yin to linlẹn towe lẹ mẹ, na hẹnnugble to alọwle towe mẹ.

7, 8. Nawẹ mí sọgan yí Biblu zan nado plọn ovi lẹ dọ nugbodidọ yin nujọnu gbọn?

 ⁷ Ovi lẹ lọsu dona plọn dọ nugbodidọ yin nujọnu. Mẹjitọ lẹ sọgan yí Biblu zan nado plọn yé nugbodidọ. Biblu dọho gando mẹdelẹ go he ma dọ nugbo. Delẹ to yé mẹ wẹ: Akani he wá lẹzun ajotọ; Gehazi he dolalo nado mọ akuẹ yí; gọna Juda he nọ fìn akuẹ bo wá yí fataka-kuẹ 30 do sà Jesu.​—Jọṣua 6:17-19; 7:11-25; 2 Ahọlu lẹ 5:14-16, 20-27; Matiu 26:14, 15; Johanu 12:6.

⁸ Apajlẹ dagbe nugbodọtọ susu tọn sọ tin to Biblu mẹ. Delẹ to yé mẹ wẹ: Jakọbu he biọ to visunnu etọn lẹ si nado gọ̀ akuẹ he yé mọ jo; Jẹfta po viyọnnu etọn po he hẹn opà he yé do na Jiwheyẹwhe di; gọna Jesu he yin nugbonọ etlẹ yin to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ. (Jenẹsisi 43:12; Whẹdatọ lẹ 11:30-40; Johanu 18:3-11) Apajlẹ ehelẹ sọgan gọalọna ovi lẹ nado yọ́n nujọnu-yinyin nugbodidọ tọn.

9. Nawẹ nugbodidọ mẹjitọ lẹ tọn sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ gbọn?

⁹ Mẹjitọ lẹ gán plọnnu sọn nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn titengbe ehe mẹ: “Be hiẹ mẹhe to mẹdevo plọn, ma plọn dewe wẹ? Hiẹ he to yẹwhehodọ dọ, ‘A fìnnú blo,’ be hiẹ nọ fìnnú wẹ?” (Lomunu lẹ 2:21) Eyin mẹjitọ lẹ nọ dọ vò bo nọ wà vò, ovi lẹ nọ yọnẹn. Eyin mí nọ dọna ovi mítọn lẹ dọ yé ni nọ dọ nugbo bọ mílọsu ma nọ wàmọ, yé na biọ bẹwlu mẹ. To whenue ovi lẹ doayi e go dọ mẹjitọ yetọn lẹ nọ dolalo, etlẹ yin to onú flinflin lẹ mẹ, e yọnbasi dọ yelọsu na nọ wàmọ. (Hia Luku 16:10.) To alọ devo mẹ, eyin ovi lẹ mọdọ mẹjitọ yetọn lẹ nọ dọ nugbo, enẹ na gọalọna yé nado lẹzun mẹjitọ he go yè sọgan dejido lẹ to whenue yelọsu na wá jivi.​—Howhinwhẹn lẹ 22:6; Efesunu lẹ 6:4.

10. Nawẹ mí sọgan nọ dọ nugbo to hodọdopọ hẹ Klistiani hatọ mítọn lẹ mẹ gbọn?

¹⁰ Mí sọ dona nọ dọ nugbo na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po. Bleun wẹ hodọdopọ egbesọegbesọ tọn lẹ sọgan biọ mẹnudidọ kavi etlẹ yin mẹhẹngble mẹ. Eyin mí nọ vọ́ nuhe mí sè lẹ dọ to whenue mí ma tlẹ yọ́n nugbo-yinyin yetọn, e yọnbasi dọ mí ni fúnfún lalo pé. E pọnte taun dọ mí ni nọ ‘dava nùflo mítọn.’ (Howhinwhẹn lẹ 10:19) Nugbodidọ ma zẹẹmẹdo dọ nuhe mí lẹn, nuhe mí yọnẹn kavi sè lẹpo wẹ mí dona nọ dọ gba. Eyin nuhe mí jlo na dọ lọ tlẹ yin nugbo, whẹho lọ sọgan nọma dù mí, podọ e sọgan nọma yin dandan kavi yin nuyiwa homẹdagbe tọn nado vọ́ ẹ dọ. (1 Tẹsalonikanu lẹ 4:11) Mẹdelẹ sọgan nọ suwhẹna gbèylannamẹ gbọn didọ dali dọ: “Nugbo dọna we n’te poun.” Ṣigba, taidi omẹ Jehovah tọn lẹ, mí nọ jlo to whelẹponu dọ ohó mítọn ni gọ́ na ojọmiọn kavi homẹdagbe.​—Hia Kolosinu lẹ 4:6.

11, 12. (a) Nawẹ mẹhe ko waylando de sọgan hẹn ninọmẹ lọ vantan gbọn, eyin e ma dọ nugbo gandego? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí sọgan nọ kanse míde? (c) Nawẹ mí sọgan nọ dọ nugbo na titobasinanu Jehovah tọn gbọn?

¹¹ Jehovah ko deazọ́nna mẹho lẹ nado penukundo agun lọ go. E nọ bọawuna mẹho lẹ nado gọalọna mí to whenue mí dọ nugbo na yé. Etẹwutu? Eyin a to azọ̀njẹ bo yì biọ alọgọ doto de tọn, be a na whlá delẹ to nuhe to wiwà we lẹ mẹ do e wẹ ya? Eyin a wàmọ, nawẹ e na wagbọn do gọalọna we? Mọdopolọ, eyin mí waylando sinsinyẹn de, mí ma dona dolalo gandego. Kakatimọ, mí dona yì mọ mẹho lẹ bo dọ nugbo na yé. (Salmu lẹ 12:2; Owalọ lẹ 5:1-11) Todin, lẹnnupọndo ninọmẹ ehe  ji: Eyin a ka mọdọ họntọn towe de ko waylando sinsinyẹn de lo? (Levitiku 5:1) Be a na dọna dewe dọ: “Eyin n’yin họntọn etọn nugbo, n’dona hẹn aṣli lọ” wẹ ya? Kavi a na flindọ mẹho lẹ tin to finẹ nado na ẹn alọgọ he jẹ, na e nido vọ́ haṣinṣan etọn hẹ Jehovah jlado bo hẹn ẹn lodo?​—Heblu lẹ 13:17; Jakọbu 5:14, 15.

¹² Mí sọ dona nọ dọ nugbo na titobasinanu Jehovah tọn to whenue mí to linlin lẹ na, vlavo whenue mí to linlin sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mítọn na. Podọ mí nọ dọ nugbo to whenue mí ze yinkọ dai nado basi gbehosọnalitọ kavi doalọ to sinsẹ̀nzọn wunmẹ devo depope mẹ.​—Hia Howhinwhẹn lẹ 6:16-19.

13. Nawẹ mí sọgan nọ dọ nugbo to whenue mí to ajọwa hẹ Klistiani hatọ de gbọn?

¹³ Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po dona nọ de whẹho ajọwiwa tọn lẹ dovo na dehe gando sinsẹ̀n-bibasi go lẹ. Di apajlẹ, mí ma nọ wàjọ to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ kavi to lizọnyizọn lọ mẹ. Podọ mí ma nọ yí mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu mítọn lẹ do wàjọ. Eyin a yí Kunnudetọ hatọ lẹ do azọ́nmẹ, nọ suahọ yé do gànmẹ bo nọ sú yé akuẹ he ji mì kọngbedopọ do lọ bosọ nọ na yé ale depope he osẹ́n biọ. Ehe sọgan bẹ alọgọ owùnu-jijọ tọn kavi ahọ́ súsú yé na gbọjẹ whenu lẹ lọsu hẹn. (1 Timoti 5:18; Jakọbu 5:1-4) Podọ eyin Kunnudetọ hatọ de yí we do azọ́nmẹ, ma donukun dọ e na nọ hò towe pọ́n hú mẹhe pò lẹ tọn blo. (Efesunu lẹ 6:5-8) Hẹn ẹn diun dọ a wazọ́n na gànhiho he ji mì kọngbedopọ do lọ bosọ nọ wà nuhe yè suahọ we nado wà.​—2 Tẹsalonikanu lẹ 3:10.

14. Etẹwẹ Klistiani lẹ dona nọ wà whẹpo do kọ̀n ajọ́ dopọ?

¹⁴ Etẹwẹ lo eyin ajọ́-hó de kọ̀n mí dopọ hẹ mẹmẹsunnu  kavi mẹmẹyọnnu de? E gán yindọ mí và akuẹ do ajọ́ etọn mẹ kavi yàn akuẹ na ẹn. To ninọmẹ mọnkọtọn lẹ mẹ, nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn he yọ́n-na-yizan taun de die: Mì basi kandai nulẹpo tọn ganji! Whenue yẹwhegán Jelemia họ̀ aigba de, e basi vọkan awe gbekọndopọ lọ tọn bo hẹn ẹn diun dọ kunnudetọ lẹ doalọ dopo mẹ, enẹgodo e whlá awe lẹ do fide na sọgodo. (Jelemia 32:9-12; sọ pọ́n Jenẹsisi 23:16-20.) Mẹdelẹ nọ mọdọ kandai gbekọndopọ tọn de bibasi sọgan dohia dọ yé ma dejido mẹmẹsunnu yetọn go. Amọ́ nado dọ hójọhó, kandai gbekọndopọ tọn bibasi sọgan glọnalina wiwọ́, flumẹjijẹ po gbemanọpọ lẹ po. Etlẹ yin to whẹho ajọwiwa tọn lẹ mẹ, nọ flindọ jijọho agun lọ tọn yin nujọnu hú ale akuẹ tọn depope.​—1 Kọlintinu lẹ 6:1-8; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 30.

15. Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn gando nugbomadọ to ajọwiwa mẹ go?

¹⁵ Mí dona nọ dọ nugbo na mẹlẹpo, etlẹ yin mẹhe ma yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Nugbodidọ mítọn yin nujọnu taun na Jehovah. “Osùnú de wẹ nujlẹgàn oklọ tọn lẹ yin na Jehovah, ṣigba, nujlẹnu he sọgbe nọ yin homẹhunnu de na ẹn.” (Howhinwhẹn lẹ 11:1; 20:10, 23) To ojlẹ Biblu tọn mẹ, nujlẹgàn lẹ nọ saba yin yiyizan nado sànú. Amọ́, ajọwatọ delẹ nọ hò ahisinọ lẹ dù bo nọ ze nuhe whè hú nuhe ji yé kọngbedopọ do na yé kavi yí akuẹ to yé si hú lehe e jẹ do. To egbehe, kẹdẹdi to ojlẹ Biblu tọn mẹ, nugbomadọ gbẹ́ gbayipe to ajọwatọ lẹ ṣẹnṣẹn. Podọ lehe Jehovah gbẹwanna nugbomadọ do to whenẹnu, mọ wẹ e gbẹwanna ẹn do todin ga.

16, 17. Nugbomadọ wunmẹ he gbayipe tẹlẹ wẹ mí dona dapana?

 ¹⁶ Mímẹpo wẹ nọ yin whiwhlepọn to whedelẹnu ma nado dọ nugbo​—taidi whenue mí to azọ́n dín, to wekan gọ́ wema ahọlu tọn lẹ mẹ kavi to mẹtẹnpọn wehọmẹ tọn lẹ whenu. Mẹsusu nọ lẹndọ nude ma ylan to e mẹ nado dolalo, jlẹhó kavi na gblọndo he hẹnmẹ buali lẹ. Enẹ ma paṣa mí. Biblu ko dọ dọdai dọ to azán godo tọn titonu ehe tọn lẹ mẹ, gbẹtọ lẹ na yin “wanyina mẹdetiti tọ́, wanyina akuẹtọ, . . . owanyi dagbewà tọn matindotọ.”​—2 Timoti 3:1-5.

¹⁷ To whedelẹnu, e sọgan taidi dọ nugbomadọtọ lẹ wẹ nọ tindo kọdetọn dagbe to aihọn egbehe tọn mẹ. (Salmu lẹ 73:1-8) Klistiani de sọgan hẹn azọ́n etọn bu, yin hihodu kavi yin nuyiwa hẹ to aliho ylankan mẹ to azọ́nmẹ na nugbodidọ etọn wutu. Ṣigba, nugbodidọ gbẹ́ doale janwẹ. Gbọnna?

18. Naegbọn yinkọ dagbe de tintindo do họakuẹ sọmọ?

¹⁸ Dopo to nuhe họakuẹ hugan to gbẹ̀mẹ bo ma ka gbayipe to aihọn egbehe tọn mẹ lẹ mẹ wẹ nado yin yinyọnẹn taidi nugbodọtọ he go yè sọgan dejido. Dopodopo mítọn sọgan wleawuna yinkọ dagbe mọnkọ. (Mika 7:2) Nugbo wẹ dọ, mẹdelẹ sọgan nọ ṣàn we kò na nugbodidọ towe wutu bo nọ ylọ we dọ gugutọ. Amọ́, mẹdevo lẹ na yọ́n pinpẹn nugbodidọ towe tọn bo na nọ dejido gowe. Lẹdo aihọn pé, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin yinyọnẹn na nugbodidọ yetọn. Azọ́ngán delẹ nọ mọdọ e pọnte nado yí Kunnudetọ lẹ do azọ́nmẹ, na yé yọnẹn dọ yé na yin nugbonọ wutu. Podọ fie yè to mẹdevo lẹ yàn sọn azọ́nmẹ na nugbomadọ wutu te, finẹ wẹ Kunnudetọ lẹ nọ saba zindonukọn to azọ́n yetọn mẹ te.

19. Nawẹ nugbodidọ na yinuwado haṣinṣan towe hẹ Jehovah ji gbọn?

 ¹⁹ Nugbodidọ to whelẹponu na zọ́n bọ a na tindo ayihadawhẹnamẹnu dagbe bo vò sọn ayiha mẹ. Mí sọgan tindo numọtolanmẹ dopolọ taidi Paulu, mẹhe wlan dọmọ: “Mí deji dọ mí tindo ayihadawhẹnamẹnu dagbe de.” (Heblu lẹ 13:18) Hú popolẹpo, Otọ́ owanyinọ towe, Jehovah na doayi vivẹnudido towe nado nọ dọ nugbo to whelẹponu go bo nasọ yọ́n pinpẹn etọn.​—Hia Salmu lẹ 15:1, 2; Howhinwhẹn lẹ 22:1.