1-3. (a) Etẹwẹ yin dopo to nudagbe hugan he Jehovah na mí lẹ mẹ? Nawẹ mí sọgan ṣì i zan gbọn? (b) Nawẹ mí dona nọ yí nunina hodidọ tọn mítọn zan gbọn?

OTỌ́ de na kẹkẹ afọ tọn de visunnu etọn. Homẹ etọn hùn nado na nunina vonọtaun enẹ ovi etọn. Amọ́ etẹwẹ lo, eyin visunnu lọ ma wà dẹẹdẹ do kùn kẹkẹ lọ bo yì sọ́ mẹde bo gbleawuna ẹn? Etẹwẹ na yin numọtolanmẹ otọ́ lọ tọn?

² Jehovah dè wẹ “nunina dagbe lẹpo gọna nunina pipé lẹpo” nọ wá sọn. (Jakọbu 1:17) Dopo to nudagbe hugan he e na mí lẹ mẹ wẹ nugopipe lọ nado dọho. Nugopipe hodidọ tọn nọ hẹn ẹn yọnbasi na mí nado dọ linlẹn po numọtolanmẹ mítọn lẹ po tọ́n. Mí sọgan dọ nuhe na gọalọna mẹdevo lẹ bo hẹn yé voawu. Ṣigba, nuhe mí nọ dọ lẹ sọ sọgan gbleawuna mẹdevo lẹ bo hẹn awufiẹsa wá na yé.

³ Ohó dohuhlọn taun, enẹwutu Jehovah nọ plọn mí lehe mí sọgan yí nunina hodidọ tọn mítọn zan ganji do. E dọna mí dọmọ: “Mì dike ohó gbigble de tọ́njẹgbonu sọn onù mìtọn mẹ blo, adavo nudepope he yọ́n na mẹjlọdote dile ninọmẹ de biọ do, na e nido sọgan wà dagbe na sisètọ lẹ.” (Efesunu lẹ 4:29) Gbọ mí ni pọ́n lehe mí sọgan yí  nunina he wá sọn Jiwheyẹwhe dè ehe zan to aliho he na hẹn homẹ etọn hùn bosọ na tuli mẹdevo lẹ mẹ do.

4, 5. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn owe Howhinwhẹn lẹ tọn mẹ gando huhlọn he ohó tindo go?

⁴ Ohó dohuhlọn, enẹwutu mí dona nọ ṣọ́ nuhe mí nọ dọ lẹ po aliho he mẹ mí nọ dọ yé te po. Howhinwhẹn lẹ 15:4 dọmọ: “Atin ogbẹ̀ tọn de wẹ odẹ́ he nọ whesọ yin, ṣigba, hodidọ mẹbublu tọn nọ hẹnmẹ jẹflumẹ.” Kẹdẹdile atin dagbe de nọ na yẹtẹn bo nọ fakọnamẹ do, mọ wẹ hogbe he gọ́ na homẹdagbe lẹ nọ fakọnamẹ do. To alọ devo mẹ, hogbe sinsinyẹn lẹ nọ gbleawuna mẹdevo lẹ bo nọ hẹn yé gblehomẹ.​—Howhinwhẹn lẹ 18:21.

⁵ Howhinwhẹn lẹ 12:18 dọmọ: “Ohó he yè ma lẹnnupọn whẹpo do dọ nọ taidi ohísọmẹ.” Hogbe he ma do homẹdagbe hia lẹ sọgan hẹn awufiẹsa wá to numọtolanmẹ-liho bo hẹn haṣinṣan dagbe lẹ gble. Vlavo a sọgan flin whenue mẹde ṣì hodọna we bo hẹn homẹgble we sinsinyẹn. Amọ́, howhinwhẹn lọ sọ yidogọ dọmọ: “Odẹ́ nuyọnẹntọ tọn nọ hẹnazọ̀ngbọ.” Ohó he yè lẹnnupọn whẹpo do dọ sọgan miọnhomẹna ahun he to awufiẹsa mẹ de bo vọ́ haṣinṣan he ko gble na nukunnumamọjẹnumẹ wutu lẹ jlado. (Hia Howhinwhẹn lẹ 16:24.) Eyin mí flindọ hogbe mítọn lẹ nọ yinuwado mẹdevo lẹ ji, mí na nọ pọ́n ohó do dọ.

6. Naegbọn e nọ vẹawu nado deanana nuhe mí nọ dọ lẹ?

⁶ Whẹwhinwhẹ́n devo he wutu mí dona nọ pọ́n ohó do dọ wẹ yindọ mapenọ wẹ mímẹpo. “Oylan wẹ ayilinlẹn ahun gbẹtọ tọn,” podọ nuhe mí dọ lẹ nọ saba de nuhe to ahun mítọn mẹ hia. (Jenẹsisi 8:21; Luku 6:45) E sọgan nọma bọawu paali nado deanana nuhe mí nọ dọ lẹ. (Hia Jakọbu 3:2-4.) Ṣigba, mí dona to vivẹnudo zọnmii  nado hẹn aliho he mẹ mí nọ dọhona mẹdevo lẹ te pọnte.

7, 8. Nawẹ nuhe mí nọ dọ lẹ sọgan bẹpla haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah gbọn?

⁷ Mí sọ dona nọ pọ́n ohó do dọ na mí na dogbè na Jehovah, na nuhe mí nọ dọ lẹ po aliho he mẹ mí nọ dọ yé te po wutu. Jakọbu 1:26 dọmọ: “Eyin mẹdepope lẹn to ede mẹ dọ emi yin sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn ṣigba bo ma nọ deanana odẹ́ etọn ganji, ahun edetiti tọn klọ wẹ e te, podọ ovọ́ wẹ sinsẹ̀n-bibasi etọn.” Hogbe dowhenu tọn he yin lilẹdo “ovọ́” sọgan sọ zẹẹmẹdo “onú tata.” (1 Kọlintinu lẹ 15:17) Enẹwutu, eyin mí ma nọ ṣọ́ hodidọ mítọn lẹ, enẹ sọgan bẹpla haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah kavi hẹn ẹn gble petepete.​—Jakọbu 3:8-10.

⁸ E họnwun dọ, mí dona nọ ṣọ́ nuhe mí nọ dọ lẹ po aliho he mẹ mí nọ dọ yé te po. Nado yí nunina hodidọ tọn mítọn zan dile Jehovah jlo do, e jẹ dọ mí ni yọ́n hogbe wunmẹ he mí dona nọ dapana lẹ.

9, 10. (a) Hogbe wunmẹ tẹlẹ wẹ gbayipe taun to egbehe? (b) Naegbọn mí nọ dapana hogbe gblewa tọn lẹ yiyizan?

⁹ Hogbe gbigble, kavi gblewa tọn lẹ gbayipe taun to egbehe. Mẹsusu nọ lẹndọ hogbe agbàagba kavi hogbe gbigble lẹ janwẹ yé na zan whẹpo nuhe dọ yé te nido họnwun. Aihundatọ lẹ nọ saba yí aslan agbàagba po hogbe gblewa tọn lẹ po zan nado do nukiko namẹ. Ṣigba, apọsteli Paulu dọmọ: “Mì dona gbẹ́ onú ehe lẹpo dai mlẹnmlẹn: homẹgble, adi, ylanwiwa gọna mẹzunzun podọ mì de ohó gbigble lẹ sẹ̀ sọn onù mìtọn mẹ.” (Kolosinu lẹ 3:8) E sọ dọ dọ “aslan gblewa tọn” lẹ “ma tlẹ [dona nọ] yin nùdego to ṣẹnṣẹn” Klistiani nugbo lẹ tọn.​—Efesunu lẹ 5:3, 4.

¹⁰ Hogbe gblewa tọn lẹ ma nọ hẹn homẹhun Jehovah po mẹhe yiwanna ẹn lẹ po. Onú mawé wẹ yé yin. To Biblu mẹ, “mawé” yin dopo to “azọ́n agbasalan tọn lẹ” mẹ. (Galatianu lẹ 5:19-21) Hogbe lọ “mawé” sọgan dlẹnalọdo ylando wunmẹ voovo lẹ, podọ walọ mawé de sọgan planmẹ jẹ devo kọ̀n. Eyin mẹde wá yí hogbe mawé po gblewa tọn he zẹ̀pá lẹ po didọ do dó aṣa bo gbẹ́ nado doalọte, ehe sọgan dohia dọ ewọ masọ jẹ nado yin apadewhe agun lọ tọn ba.​—2 Kọlintinu lẹ 12:21; Efesunu lẹ 4:19; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 23.

11, 12. (a) Etẹwẹ nọ yin mẹnudidọ ylankan? (b) Naegbọn mí dona dapana mẹhẹngble?

¹¹ Mí sọ dona dapana mẹnudidọ ylankan. Jọwamọnu wẹ e yin dọ mí ni nọ tindo ojlo to mẹdevo lẹ mẹ bo nọ dọho gando họntọn po hagbẹ whẹndo tọn mítọn lẹ po go. Etlẹ yin to owhe kanweko tintan whenu, Klistiani dowhenu tọn lẹ nọ jlo na yọ́n lehe mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu yetọn lẹ po te do gọna nuhe yé sọgan wà nado  gọalọna yé. (Efesunu lẹ 6:21, 22; Kolosinu lẹ 4:8, 9) Ṣigba, bleun wẹ hodọdopọ gando mẹdevo lẹ go gán dlí biọ mẹnudidọ ylankan mẹ. Eyin mí nọ vọ́ nuhe mí sè gando mẹdevo lẹ go dọ, mí gán wá jẹ nuhe ma yin nugbo lẹ dọ pé ji kavi de aṣli de gbà. Eyin mí ma tin to aṣeji, hodidọ agọ̀ mọnkọtọn gán wá lẹzun whẹsadokọnamẹ lalo, kavi mẹhẹngble. Falesi lẹ hẹn Jesu gble to whenue yé sawhẹ nuhe e ma wà lẹ tọn dokọna ẹn. (Matiu 9:32-34; 12:22-24) Mẹhẹngble nọ hẹn yinkọ dagbe mẹdevo tọn gble, bo nọ hẹn nudindọn po awufiẹsa po wá bosọ nọ klan họntọn lẹ.​—Howhinwhẹn lẹ 26:20.

¹² Jehovah jlo dọ mí ni nọ yí ohó mítọn lẹ do gọalọna mẹdevo lẹ bo na yé tuli, kakati nado diọ họntọn vivẹ́ lẹ zun kẹntọ. Jehovah gbẹwanna mẹhe “nọ hẹn wiwọ́ wá mẹmẹsunnu lẹ ṣẹnṣẹn.” (Howhinwhẹn lẹ 6:16-19) Mẹhẹngbletọ tintan lọ wẹ Satani Lẹgba, mẹhe hẹn Jiwheyẹwhe gble. (Osọhia 12:9, 10) To aihọn egbehe tọn mẹ, aṣa mẹsusu tọn wẹ nado nọ dolalo gando ode awetọ go. Amọ́, e ma dona yinmọ to agun Klistiani tọn mẹ. (Galatianu lẹ 5:19-21) Enẹwutu, mí dona nọ pọ́n ohó do dọ bo nọ lẹnnupọn whẹpo do dọho. Whẹpo a nado vọ́ ohó he a sè gando mẹdevo go dọ, nọ kanse dewe dọ: ‘Be nugbo wẹ nuhe n’jlo na dọ lọ ya? Be e do homẹdagbe hia ya? Be e na wà dagbe ya? Be n’na jlo dọ mẹhe hodọ n’te lọ ni sè nuhe dọ n’te lẹ ya? Numọtolanmẹ tẹwẹ n’na tindo eyin mẹde dọ onú mọnkọ do go e?’​—Hia 1 Tẹsalonikanu lẹ 4:11.

13, 14. (a) Nawẹ hogbe mẹzunzun tọn lẹ sọgan yinuwado mẹdevo lẹ ji gbọn? (b) Etẹwẹ mẹvlẹko zẹẹmẹdo? Naegbọn Klistiani lẹ ma dona nọ vlẹ mẹdevo lẹ kò?

¹³ Mímẹpo wẹ nọ dọ nudelẹ he nọ wá vẹna mí to whedelẹnu. Ṣigba, mí ma jlo na yí do dó aṣa nado nọ  mọhodọdo mẹdevo lẹ go kavi nado nọ ylangbè namẹ. Hogbe mẹzunzun tọn lẹ ma dona nọ tọ́n sọn onù mítọn mẹ. Paulu dọmọ: “Mì gbọ adi sinsinyẹn, homẹgble, adánjijẹ, awhá po mẹzunzun wunmẹ lẹpo po ni dẹn do mì.” (Efesunu lẹ 4:31) To Biblu devo lẹ mẹ, hogbe lọ “mẹzunzun” yin lilẹdo “ohó ylankan,” “danudidọ,” podọ “zungbe.” Hogbe mẹzunzun tọn lẹ nọ de yẹyi sọn mẹgo bo nọ hẹnmẹ tindo numọtolanmẹ nuvọ́nọ-yinyin tọn. Hogbe mọnkọ lẹ nọ yawu gbleawuna yọpọ lẹ, enẹwutu mí dona to aṣeji taun ma nado nọ yí hogbe mítọn lẹ do sọwhán yé.​—Kolosinu lẹ 3:21.

¹⁴ Biblu na mí avase gando mẹzunzun wunmẹ he ylan taun de go​—enẹ wẹ mẹvlẹko. Mẹvlẹko zẹẹmẹdo nado nọ to mẹdevo lẹ zun mapote po yanwle lọ po nado gbleawuna yé. Lehe e na blawu do sọ dọ mẹde ni nọ yinuwa hẹ alọwlemẹ kavi ovi etọn lẹ to aliho enẹ mẹ! Na nugbo tọn, mẹhe ma jlo na jo aṣa mẹvlẹko tọn do ma na pegan nado yin apadewhe agun lọ tọn ba. (1 Kọlintinu lẹ 5:11-13; 6:9, 10) Dile mí ko mọ do, eyin mí nọ zan hogbe gblewa tọn lẹ bo nọ dọ nuhe ma yin nugbo kavi nuhe ma do homẹdagbe hia lẹ, mí na hẹn haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah podọ hẹ mẹdevo lẹ gble.

15. Hogbe wunmẹ tẹlẹ wẹ nọ hẹn haṣinṣan mítọn hẹ mẹdevo lẹ lodo?

¹⁵ Nawẹ mí sọgan yí nunina hodidọ tọn mítọn zan dile Jehovah jlo do gbọn? Dile etlẹ yindọ Biblu ma slẹ nuhe mí dona dọ kavi nuhe mí ma dona dọ lẹpo, e hẹn ẹn họnwun na mí dọ nuhe “yọ́n na mẹjlọdote” lẹ kẹdẹ wẹ mí dona nọ dọ. (Efesunu lẹ 4:29) Hogbe he wé bo do homẹdagbe hia bosọ yin nugbo lẹ wẹ nọ jlọmẹdote. Jehovah  jlo dọ mí ni nọ yí hogbe mítọn lẹ do na tuli mẹdevo lẹ bo gọalọna yé. Ehe sọgan nọma bọawu. E nọ biọ vivẹnudido nado dọ nuhe jlọmẹdote lẹ hú nado dọ ohó fúsa lẹ kavi ylangbè namẹ. (Titu 2:8) Gbọ mí ni pọ́n lehe mí sọgan nọ yí hogbe mítọn lẹ do jlọ mẹdevo lẹ dote do.

16, 17. (a) Naegbọn mí dona nọ pà mẹdevo lẹ? (b) Mẹnu lẹ wẹ mí sọgan nọ na pipà?

¹⁶ Jehovah po Jesu po ma nọ whleawu nado namẹ pipà. Mí jlo na hodo apajlẹ yetọn. (Matiu 3:17; 25:19-23; Johanu 1:47) E nọ biọ nulẹnpọn po ojlo tintindo to mẹdevo lẹ mẹ po nado na mẹde pipà he na na ẹn tuli nugbonugbo. “Ohó he yin didọ to ojlẹ he sọgbe mẹ​—lehe e nọ yọ́n sọ!” wẹ Howhinwhẹn lẹ 15:23 dọ. Mí nọ mọ tuli yí to whenue mẹde pà mí po ahundopo po na azọ́n sinsinyẹn he wà mí te kavi do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia na nuhe mí ko wà de.​—Hia Matiu 7:12; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 27.

¹⁷ Eyin a yí do dó aṣa nado nọ doayi jẹhẹnu dagbe mẹdevo lẹ tọn go, e na bọawuna we nado namẹ pipà po ahundopo po. Di apajlẹ, vlavo a doayi e go dọ hagbẹ agun lọ tọn de nọ wleawuna hodidọ etọn lẹ ganji kavi nọ dovivẹnu nado na gblọndo to opli lẹ ji. Jọja de sọgan nọ do teninọ etọn gando nugbo go hia to wehọmẹ, kavi mẹhomẹ de sọgan nọ tindo mahẹ gbesisọ tọn to lizọnyizọn lọ mẹ. Hogbe pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn towe lẹ sọgan yin nuhe sin hudo yé tindo. Nujọnu taun wẹ e sọ yin dọ asu de ni nọ do lehe e yiwanna asi etọn bo yọ́n pinpẹn etọn sọ hia ẹ. (Howhinwhẹn lẹ 31:10, 28) Kẹdẹdile atin lẹ tindo nuhudo hinhọ́n po osin po tọn do, mọ wẹ gbẹtọvi lẹ tindo nuhudo dọ yè ni yọ́n pinpẹn yetọn do. Ehe yinmọ titengbe na yọpọvu lẹ. Nọ dín dotẹnmẹ hundote lẹ nado pà yé na jẹhẹnu dagbe po vivẹnudido yetọn lẹ po.  Mẹpipa sọgan zọ́n bọ yé na wleawuna adọgbigbo po jidide po bo nasọ dovivẹnu dogọ nado wà nuhe sọgbe.

18, 19. Naegbọn mí dona nọ wà nuhe go mí pé lẹpo nado na tuli mẹdevo lẹ bo miọnhomẹna yé? Nawẹ mí gán wàmọ gbọn?

¹⁸ Whenue mí na tuli mẹdevo lẹ bo miọnhomẹna yé, apajlẹ Jehovah tọn hodo wẹ mí te. E nọ hò “agbátọnọ lẹ” po “mẹhe yè to kọgbidina lẹ” po tọn pọ́n taun. (Isaia 57:15) Jehovah jlo dọ mí ni “nọ to tulina ode awetọ” bo “nọ dọho homẹmiọnnamẹ tọn na mẹhe jẹflumẹ lẹ.” (1 Tẹsalonikanu lẹ 5:11, 14) Eyin mí tẹnpọn bo wàmọ, e nọ doayi vivẹnudido mítọn lẹ go bo nọ yọ́n pinpẹn etọn.

¹⁹ A sọgan doayi e go dọ hagbẹ agun lọ tọn de gbọjọ  kavi jẹflumẹ. Etẹwẹ a sọgan dọ nado gọalọna ẹn? A sọgan nọma penugo nado didẹ nuhahun etọn, amọ́ a gán dohia ẹ dọ a nọ hò etọn pọ́n. Di apajlẹ, a sọgan basi tito nado yí whenu zan dopọ hẹ ẹ. A sọgan hia wefọ Biblu tọn he na tulimẹ de bo biọ nado hodẹ̀ dopọ hẹ ẹ. (Salmu lẹ 34:18; Matiu 10:29-31) Nọ vọ́ jide na omẹ mọnkọ lẹ dọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu yetọn lẹ po yiwanna yé. (1 Kọlintinu lẹ 12:12-26; Jakọbu 5:14, 15) Sọ nọ dọho to aliho de mẹ he na dohia dọ nuhe dọ a te lọ wá sọn ahun mẹ bọ a sọ kudeji nugbonugbo.​—Hia Howhinwhẹn lẹ 12:25.

20, 21. Etẹwẹ nọ hẹn ẹn bọawuna mẹde nado kẹalọyi ayinamẹ?

 ²⁰ Mí sọ nọ jlọ mẹdevo lẹ dote gbọn ayinamẹ dagbe nina yé dali. Taidi gbẹtọvi mapenọ, mímẹpo wẹ nọ tindo nuhudo ayinamẹ tọn sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Howhinwhẹn lẹ 19:20 dọmọ: “Nọ dotoaina ayinamẹ bo nọ kẹalọyi mẹplọnlọ, na hiẹ nido yọnnuin to sọgodo.” E ma yin mẹho agun tọn lẹ kẹdẹ wẹ sọgan namẹ ayinamẹ. Mẹjitọ lẹ dona nọ na anademẹ ovi yetọn lẹ. (Efesunu lẹ 6:4) Podọ mẹmẹyọnnu lẹ sọgan nọ na ayinamẹ ode awetọ. (Titu 2:3-5) Na mí yiwanna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po wutu, mí jlo na hẹn ẹn diun dọ aliho he mẹ mí nọ na yé ayinamẹ te ma na hẹn homẹgble yé. Etẹwẹ sọgan gọalọna mí?

²¹ Vlavo a gán flin whenue mẹde na we ayinamẹ dagbe de to aliho he mẹ e bọawuna we nado kẹalọyi i te. Etẹwẹ zọ́n bọ ayinamẹ lọ do wazọ́n? Vlavo na a mọdọ mẹlọ nọ hò towe pọ́n nugbonugbo wutu wẹ. Kavi e sọgan ko dọho to aliho he jọmẹ bo gọ́ na owanyi de mẹ. (Kolosinu lẹ 4:6) E sọ yọnbasi dọ ayinamẹ lọ sinai do Biblu ji. (2 Timoti 3:16) Vlavo mí yihodọ sọn Biblu mẹ tlọlọ kavi lala, ayinamẹ depope he mí na dona nọ sinai do Owe-wiwe ji. Mẹde ma dona nọ zín pọndohlan etọn do mẹdevo lẹ ji kavi yí wefọ lẹ zan to aliho agọ̀ mẹ nado nọgodona linlẹn etọn titi lẹ. Eyin a nọ flin lehe ayinamẹ yin nina we do, e na gọalọna we to whenue hiẹ lọsu to ayinamẹ na mẹdevo.

22. Nawẹ a na jlo nado nọ yí nunina hodidọ tọn towe zan gbọn?

²² Nugopipe hodidọ tọn mítọn yin nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè. Owanyi he mí tindo na ẹn dona whàn mí nado yí i zan ganji. Flindọ ohó tindo huhlọn nado hẹnnugble kavi jlọmẹdote. Enẹwutu, gbọ mí ni wà nuhe go mí pé lẹpo nado nọ yí hogbe mítọn lẹ do hẹn mẹdevo lẹ lodo bo na yé tuli.