1, 2. Naegbọn mí nọ tindo nuhudo mẹde kavi nude tọn nado deanana mí gbọn fihe mí ma ko jẹakọ hẹ de? Etẹwẹ Jehovah na mí nado deanana mí?

MÍ NI dọ dọ a to zọnlinzin gbọn danfafa daho de ji. Ninọmẹ lẹdo lọ tọn to didiọ to nukun towe mẹ dile jẹhọn to yìnyìn po huhlọn po bo to kọ́gudu fúnfún pé. Bleun wẹ a sọgan buali po awubibọ po. Nawẹ a na wagbọn do yọ́n ali he a dona ze? A do hudo mẹde kavi nude tọn he na deanana we. E gán yin azọ́nwanu he nọ do ali hiamẹ de, owhè po sunwhlẹvu lẹ po, yẹdide otò tọn kavi etlẹ yin mẹde  he yọ́n danfafa lọ ganji. Alidohiamẹnu kavi alihiamẹtọ mọnkọtọn yin dandan, na fihe a jei yinyọnẹn gán whlẹn ogbẹ̀ towe.

² Mímẹpo wẹ nọ pehẹ nuhahun lẹ to gbẹ̀mẹ, podọ to whedelẹnu mí sọgan nọ mọdọ mí ko buali. Amọ́, Jehovah ko na dopodopo mítọn ayihadawhẹnamẹnu de nado deanana mí. (Jakọbu 1:17) Gbọ mí ni pọ́n nuhe ayihadawhẹnamẹnu yin po lehe e nọ wazọ́n do po. Enẹgodo, mí na mọ lehe mí sọgan plọn ayihadawhẹnamẹnu mítọn do, nuhewutu mí dona nọ hò ayihadawhẹnamẹnu mẹdevo lẹ tọn pọ́n, podọ lehe ayihadawhẹnamẹnu wiwe de tintindo sọgan hẹn gbẹzan mítọn pọnte do.

3. Etẹwẹ ayihadawhẹnamẹnu yin?

³ Ayihadawhẹnamẹnu mítọn yin nunina jiawu de sọn Jehovah dè. Nude wẹ he to ohò mítọn mẹ bo nọ gọalọna mí nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan. Hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo “ayihadawhẹnamẹnu” to Biblu mẹ zẹẹmẹdo “oyọnẹn gando mẹdetiti go.” Eyin ayihadawhẹnamẹnu mítọn to azọ́nwa ganji, e nọ gọalọna mí nado gbeje mẹhe mí yin nugbonugbo pọ́n. E gán gọalọna mí nado yí ahundopo do dindona linlẹn po numọtolanmẹ sisosiso mítọn lẹ po. E sọgan deanana mí nado wà dagbe bo dapana oylan. Podọ e gán zọ́n bọ mí na jaya to whenue mí basi nudide dagbe de kavi tindo numọtolanmẹ whẹhuhu tọn to whenue mí basi nudide ylankan.​—Pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 5.

4, 5. (a) Etẹwẹ jọ to whenue Adam po Evi po dovọ́na ayihadawhẹnamẹnu yetọn? (b) Na apajlẹ Biblu tọn delẹ he do lehe ayihadawhẹnamẹnu nọ wazọ́n do hia.

⁴ Dopodopo mítọn sọgan basi nudide nado dotó  ayihadawhẹnamẹnu etọn kavi lala. Adam po Evi po de ma nado dotó ayihadawhẹnamẹnu yetọn, podọ taidi kọdetọn de yé waylando. Enẹgodo, yé tindo numọtolanmẹ whẹhuhu tọn, amọ́ whenu ko fẹ́. Yé ko vẹtolina Jiwheyẹwhe. (Jenẹsisi 3:7, 8) Dile etlẹ yindọ dopodopo yetọn wẹ tindo ayihadawhẹnamẹnu pipé de bo yọnẹn dọ e ma sọgbe nado vẹtolina Jiwheyẹwhe, yé de nado dovọ́na ayihadawhẹnamẹnu yetọn.

⁵ To alọ devo mẹ, gbẹtọvi mapenọ susu ko dotó ayihadawhẹnamẹnu yetọn. Jobu ze apajlẹ dagbe dai to adà ehe mẹ. Na e basi nudide dagbe lẹ wutu, e penugo nado dọmọ: “Ahun ṣie ma na gblewhẹdo mi, dile e na dẹnsọ bọ yẹn na togbẹ̀.” (Jobu 27:6) Hogbe lọ “ahun” he Jobu yizan tofi to alọdlẹndo ayihadawhẹnamẹnu etọn kavi nuhe nọ gọalọna ẹn nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan. Ṣigba, to whẹho Davidi tọn mẹ, e dovọ́na ayihadawhẹnamẹnu etọn to ninọmẹ delẹ mẹ bo vẹtolina Jehovah. Enẹgodo, ahun etọn jẹ whẹ̀do e ji sọmọ bọ e taidi dọ e to “avùnho hẹ ẹ” wẹ nkọ. (1 Samuẹli 24:5) Ayihadawhẹnamẹnu Davidi tọn wẹ to didọna ẹn dọ nuhe e wà lọ ma sọgbe. Gbọn todidoai na ayihadawhẹnamẹnu etọn dali, e sọgan plọn ede ma nado jẹ nuṣiwa dopolọ mẹ to whedevonu.

6. Naegbọn mí sọgan dọ dọ ayihadawhẹnamẹnu mítọn yin nunina de sọn Jiwheyẹwhe dè?

⁶ Mẹhe ma tlẹ yọ́n Jehovah lẹ lọsu nọ saba mọdọ nudelẹ sọgbe bọ devo lẹ ma sọgbe. Biblu dọmọ: “Yé to yinyin whẹsadokọna kavi tlẹ yin whẹsuna gbọn linlẹn yetọn titi dali.” (Lomunu lẹ 2:14, 15) Di apajlẹ, suhugan gbẹtọ lẹ tọn wẹ yọnẹn dọ e ma sọgbe nado hùmẹ kavi jẹajo. Yé sọgan nọma doayi e go, amọ́ nado dọ hójọhó, ayihadawhẹnamẹnu yetọn kavi nuhe Jehovah zedo ahun yetọn  mẹ nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan wẹ yé to todoaina. Yé sọ to nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn kavi nugbo dodonu tọn he Jehovah ko wleawuna bọ e nọ gọalọna mí nado basi nudide dagbe lẹ hodo.

7. Naegbọn ayihadawhẹnamẹnu mítọn gán hẹn mí buali whedelẹnu?

⁷ Ṣigba, ayihadawhẹnamẹnu mítọn sọgan hẹn mí buali to whedelẹnu. Di apajlẹ, linlẹn po numọtolanmẹ mape tọn mítọn lẹ po sọgan yinuwadeji bọ e na deanana mí hlan fihe ma jẹ. Ayihadawhẹnamẹnu ma nọ yin dagbe to jọwamọ-liho poun. (Jenẹsisi 39:1, 2, 7-12) E dona yin pinplọn whẹ́. Nado gọalọna mí, Jehovah nọ na mí gbigbọ wiwe po nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ po. (Lomunu lẹ 9:1) Gbọ mí ni pọ́n lehe mí sọgan plọn ayihadawhẹnamẹnu mítọn gbọn.

8. (a) Nawẹ numọtolanmẹ mítọn lẹ gán yinuwado ayihadawhẹnamẹnu mítọn ji gbọn? (b) Etẹwẹ mí dona nọ kanse míde whẹpo do basi nudide de?

⁸ Mẹdelẹ nọ lẹndọ eyin yé ko gbẹ́ yinuwa sọgbe hẹ numọtolanmẹ yetọn, be yé ko to todoaina ayihadawhẹnamẹnu yetọn niyẹn. Linlẹn yetọn wẹ yindọ yé gán wà nudepope he jlo yé dile e na dẹnsọ bọ ayiha yetọn ma mọdọ nude jẹdò to e mẹ. Amọ́, mapenọ wẹ mí yin bọ numọtolanmẹ mítọn lẹ gán nọ hẹn mí buali. Numọtolanmẹ mítọn lẹ gán sinyẹn sọmọ bọ yé na yinuwado ayihadawhẹnamẹnu mítọn ji. Biblu dọmọ: “Ahun nọ klọmẹ hú nulẹpo bosọ yin owùnu. Mẹnu wẹ sọgan yọnẹn?” (Jelemia 17:9) Enẹwutu, mí gán lẹndọ nude sọgbe to whenuena e ma ka sọgbe. Di apajlẹ, whẹpo Paulu do lẹzun Klistiani, e nọ yí kanyinylan do dohomẹkẹn omẹ Jiwheyẹwhe  tọn lẹ bo nọ lẹndọ nuhe sọgbe wà wẹ emi te. E nọ mọ to ede mẹ dọ emi do ayihadawhẹnamẹnu dagbe. Amọ́, e wá dọ to godo mẹ dọ: “Mẹhe nọ dindona mi wẹ Jehovah.” (1 Kọlintinu lẹ 4:4; Owalọ lẹ 23:1; 2 Timoti 1:3) Whenue Paulu wá yọ́n linlẹn Jehovah tọn gando nuhe wà e te go, e mọdọ emi dona diọ. Enẹwutu, whẹpo mí nado wà nude, mí dona nọ kanse míde dọ, ‘Etẹwẹ Jehovah jlo dọ ma wà?’

9. Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado dibusi Jiwheyẹwhe?

⁹ Eyin yè yiwanna mẹde, yè ma nọ jlo na hẹn homẹgble e. Na mí yiwanna Jehovah wutu, mí ma jlo na wà nudepope he na hẹn homẹgble e. Obu lọ ma nado hẹn homẹgble Jehovah dona sinyẹn to ahun mítọn mẹ. Mí mọ apajlẹ ehe tọn to whẹho Nẹhemia tọn mẹ. E gbẹ́ nado yí otẹn he mẹ e te taidi ayimatẹn-gán zan nado jẹ adọkun. Etẹwutu? E dọ dọ “na [emi] dibusi Jiwheyẹwhe wutu” wẹ. (Nẹhemia 5:15) Nẹhemia ma jlo na wà nudepope he na hẹn homẹgble Jehovah. Taidi Nẹhemia, mílọsu nọ dibu dọ mí gán hẹn homẹgble Jehovah eyin mí wà nuhe ma sọgbe. Gbọn Biblu hihia dali, mí sọgan yọ́n nuhe nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn lẹ.​—Pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 6.

10, 11. Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn tẹlẹ wẹ sọgan gọalọna mí nado basi nudide dagbe gando ahàn sinsinyẹn go?

¹⁰ Di apajlẹ, e sọgan biọ dọ Klistiani de ni basi nudide eyin e na nùahàn sinsinyẹn kavi lala. Nunọwhinnusẹ́n tẹlẹ wẹ na gọalọna ẹn nado basi nudide dagbe? Delẹ die: Biblu ma jẹagọdo ahàn sinsinyẹn nùnù. Na nugbo tọn, e dọ dọ nunina Jiwheyẹwhe tọn wẹ ovẹn yin. (Salmu lẹ 104:14, 15) Ṣigba, Jesu dọna hodotọ etọn lẹ dọ yé ni dapana “nùnù zẹjlẹgo.” (Luku 21:34) Podọ Paulu dọna Klistiani lẹ dọ yé ni nọ họ̀nna ‘agọ́-gànyìn po ahànnu-zẹjlẹgo po.’ (Lomunu lẹ 13:13) E sọ dọ dọ ahànnumunọ lẹ  “ma na dugu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn.”​—1 Kọlintinu lẹ 6:9, 10.

¹¹ Klistiani de sọgan kanse ede dọ: ‘Obá tẹ mẹ wẹ ahàn sinsinyẹn yin nujọnu na mi jẹ? Be ahàn janwẹ n’nọ nù whẹpo do vò to dee mẹ ya? Be ahàn wẹ n’nọ nù do gboadọ ya? Be n’gán deanana obá he mẹ n’nọ nùahàn jẹ po whla nẹmu he n’nọ nù po ya? * Be n’gán deayidai hẹ họntọn ṣie lẹ eyin ahàn sinsinyẹn ma tlẹ tin ya?’ Mí gán biọ to Jehovah si dọ ni gọalọna mí nado basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ. (Hia Salmu lẹ 139:23, 24.) Gbọnmọ dali, mí na plọn ayihadawhẹnamẹnu mítọn nado nọ yinuwa sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ. Amọ́, dile mí na wá mọ do, enẹ kẹdẹ ma ko pé.

12, 13. Etẹwutu ayihadawhẹnamẹnu mítọn sọgan gbọnvona mẹdevo lẹ tọn? Eyin e jọ domọ, nawẹ mí sọgan yinuwa gbọn?

¹² E ma yin mẹlẹpo wẹ do ayihadawhẹnamẹnu dopolọ. Ayihadawhẹnamẹnu towe sọgan yigbena we nado wà nude he mẹdevo ma na wà. Di apajlẹ, a sọgan de nado nùahàn sinsinyẹn to whenue mẹdevo na de ma nado wàmọ. Naegbọn pọndohlan omẹ awe tọn sọgan gbọnvo do whẹho ehe nkọ ji?

¹³ Fihe mẹde whẹ́n te, pọndohlan whẹndo etọn tọn, numimọ he e ko tindo to gbẹ̀mẹ lẹ po nudevo lẹ po nọ saba yinuwado nukun he e nọ yí do pọ́n nulẹ ji. Na nuhe dù ahàn sinsinyẹn, vlavo mẹde he ko tindo nuhahun  nado nọ nù do jlẹkaji to ojlẹ de mẹ wayi sọgan magbe todin ma nado nọ nù paali. (1 Ahọlu lẹ 8:38, 39) Enẹwutu, eyin a whlé ahàn mẹde bọ e gbẹ́, nawẹ a na yinuwa gbọn? Be e na vẹna we wẹ ya? Be a na tẹkudeji dọ e dona nù wẹ ya? Be a na kàn nuhewutu e do gbẹ́ sè e wẹ ya? Lala, na sisi he a tindo na ayihadawhẹnamẹnu etọn wutu.

14, 15. Ninọmẹ tẹwẹ tin to ojlẹ Paulu tọn mẹ? Ayinamẹ dagbe tẹwẹ Paulu na?

¹⁴ To ojlẹ apọsteli Paulu tọn mẹ, ninọmẹ de fọ́n he do lehe ayihadawhẹnamẹnu mẹlẹ tọn sọgan gbọnvo do hia. Delẹ to olàn he nọ yin sisà to ahimẹ to whenẹnu lẹ mẹ ko nọ yin yiyizan na sinsẹ̀n-bibasi lalo bo yin yíyí do sanvọ́ na boṣiọ lẹ. (1 Kọlintinu lẹ 10:25) Paulu ma mọdọ nude ylan to e mẹ nado họ̀ olàn mọnkọ bo dù. To pọndohlan etọn mẹ, núdùdù lẹpo wẹ wá sọn Jehovah dè. Ṣigba, pọndohlan devo wẹ mẹmẹsunnu delẹ he ko sẹ̀n boṣiọ dai tindo. Yé nọ mọdọ e ma sọgbe nado dù olàn mọnkọ. Be Paulu dọna ede dọ: ‘E ma dotukla ayihadawhẹnamẹnu ṣie. N’tindo jlọjẹ nado dù nuhe jlo mi’ wẹ ya?

¹⁵ Paulu ma lẹnnupọn to aliho enẹ mẹ. Numọtolanmẹ mẹmẹsunnu etọn lẹ tọn duahunmẹna ẹn sọmọ bọ e yigbe nado jo delẹ to jlọjẹ etọn lẹ mẹ do. Paulu dọ dọ mí ma dona nọ “to homẹ mídelẹ tọn hẹn hùn.” E yidogọ dọmọ: “Na Klisti lọsu ma hẹn homẹhun ede.” (Lomunu lẹ 15:1, 3) Taidi Jesu, Paulu nọ hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n hú edetiti tọn.​—Hia 1 Kọlintinu lẹ 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Naegbọn mí ma dona dawhẹna mẹmẹsunnu de na ayihadawhẹnamẹnu etọn yigbena ẹn nado wà nude wutu?

¹⁶ Amọ́, etẹwẹ lo eyin ayihadawhẹnamẹnu mẹde tọn yigbena ẹn nado wà nude he taidi nuhe ma sọgbe to nukun mítọn mẹ? Mí dona to aṣeji taun ma nado mọhodọdo mẹlọ go bo tẹkudeji dọ owhẹ̀ mítọn wẹ whẹ́n. (Hia  Lomunu lẹ 14:10.) Jehovah na mí ayihadawhẹnamẹnu nado dawhẹna míde, e ma yin nado dawhẹna mẹdevo lẹ. (Matiu 7:1) Mí ma na jlo gbede dọ nujlomẹ mítọn lẹ ni hẹn kinklan wá agun mẹ. Kakatimọ, mí nọ tẹnpọn nado yidogọna owanyi po pọninọ po.​—Lomunu lẹ 14:19.

17. Etẹwẹ ko jọ do ayihadawhẹnamẹnu mẹdelẹ tọn go?

¹⁷ Apọsteli Pita wlan dọmọ: “Mì hẹn ayihadawhẹnamẹnu dagbe de go.” (1 Pita 3:16) E blawu dọ, eyin mẹde jẹ vọdona nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ ji whẹwhẹ,  vudevude ayihadawhẹnamẹnu etọn masọ nọ na ẹn avase ba. Paulu dọ dọ ayihadawhẹnamẹnu mọnkọ ko “yin miyọ́n sí taidi po gànyuu miyọ́nawu de po.” (1 Timoti 4:2) Be miyọ́n ko mẹ̀ we pọ́n ya? Eyin mọ wẹ, fihe miyọ́n mẹ̀ we sọn lọ sọgan kúatli sọmọ bọ a ma tlẹ na nọ yọnẹn eyin nude jẹ filọ. Eyin mẹde zindonukọn nado to nuylankan wà, ayihadawhẹnamẹnu etọn sọgan yin “miyọ́n sí” kavi kúatli bo na kú pete to nukọn mẹ.

18, 19. (a) Etẹwẹ numọtolanmẹ whẹhuhu kavi winyan tọn he mí nọ tindo lẹ nọ plọn mí? (b) Etẹwẹ mí sọgan wà eyin mí gbẹ́ to numọtolanmẹ whẹhuhu tọn tindo gando ylando he mẹ mí ko lẹnvọjọ sọn lẹ go?

¹⁸ Eyin mí tindo numọtolanmẹ whẹhuhu tọn, ayihadawhẹnamẹnu mítọn sọgan nọ to didọna mí dọ mí ko ṣì nude wà. Ehe gán gọalọna mí nado mọ nuṣiwa mítọn bo  dealọ sọn e mẹ. Mí jlo na plọnnu sọn nuṣiwa mítọn lẹ mẹ ma nado vọ́ jai jẹ yé mẹ. Di apajlẹ, dile etlẹ yindọ Ahọlu Davidi waylando, ayihadawhẹnamẹnu etọn whàn ẹn nado lẹnvọjọ. Nuhe e wà lọ vẹna ẹn bọ e magbe nado setonuna Jehovah sọn whenẹnu sọyi. Davidi sọgan dọ sọn numimọ etọn titi mẹ dọ Jehovah “yọ́n bo nọ wleawu nado jonamẹ.”​—Salmu lẹ 51:1-19; 86:5; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 7.

¹⁹ Amọ́, mẹde gán gbẹ́ nọ tindo numọtolanmẹ whẹhuhu tọn gando ylando he e wà bo ko lẹnvọjọ sọn e mẹ hoho de go. Numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ sọgan nọ hẹn awufiẹsa wá bo hẹn mẹde nado mọ ede di nuvọ́nọ. Eyin a nọ lẹnmọ gando dewe go to whedelẹnu, flindọ a ma gán diọ nuhe ko jọ wayi. Vlavo a yọ́n dagbe gbọnvona oylan hezeheze to whenẹnu kavi lala, Jehovah ko jona we  mlẹnmlẹn bọ ylando ehelẹ ko yin súnsúnsún sẹ̀. A ko lẹzun wiwe to nukun Jehovah tọn mẹ bo ko to nuhe sọgbe wà todin. Ahun towe gán gbẹ́ nọ gblewhẹdo we, amọ́ Biblu dọmọ: “Jiwheyẹwhe klohu ahun mítọn.” (Hia 1 Johanu 3:19, 20.) Ehe zẹẹmẹdo dọ owanyi po jonamẹ etọn po klohu numọtolanmẹ whẹhuhu kavi winyan tọn depope he mí sọgan tindo. A sọgan deji dọ Jehovah ko jona we. Eyin mẹde kẹalọyi jonamẹ Jehovah tọn, ayihadawhẹnamẹnu etọn na vò bọ e gán zindonukọn nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n po ayajẹ po.​—1 Kọlintinu lẹ 6:11; Heblu lẹ 10:22.

20, 21. (a) Etẹwẹ owe ehe na gọalọna we nado wà? (b) Mẹdekannujẹ tẹwẹ Jehovah na mí? Nawẹ mí dona yí i zan gbọn?

²⁰ Owe ehe yin awuwlena nado gọalọna we, na a nido plọn ayihadawhẹnamẹnu towe bọ e na nọ na we avase bo nọ basi hihọ́na we to azán godo tọn he vẹawu ehelẹ mẹ. E nasọ gọalọna we nado nọ yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ zan to ninọmẹ voovo lẹ mẹ. Nugbo wẹ dọ owe lọ ma na slẹ osẹ́n he mí na nọ hodo to ninọmẹ lẹpo mẹ na mí. Mí to gbẹnọ sọgbe hẹ “osẹ́n Klisti tọn,” he sinai do nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji. (Galatianu lẹ 6:2) Eyin osẹ́n tangan de ma tlẹ tin gando whẹho de go, mí ma nọ yí enẹ do mọ whẹjijọ nado wà nuhe ma sọgbe. (2 Kọlintinu lẹ 4:1, 2; Heblu lẹ 4:13; 1 Pita 2:16) Kakatimọ, mí nọ yí mẹdekannujẹ mítọn zan nado dohia Jehovah dọ mí yiwanna ẹn.

²¹ Eyin mí nọ lẹnayihamẹpọn do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ ji bo nọ yí yé do yizan mẹ, mí na plọn nado nọ yí “huhlọn wuntuntun tọn” mítọn zan bo nọ lẹnnupọn dile Jehovah nọ wà do. (Heblu lẹ 5:14) Taidi kọdetọn de, ayihadawhẹnamẹnu mítọn he yin pinplọn ganji na deanana mí to gbẹzan mítọn mẹ bo gọalọna mí nado hẹn míde do owanyi Jiwheyẹwhe tọn mẹ.