Mardi whèlẹkọ wẹ bọ Nisan 11tọ jei vivọnu. Azọ́n sinsinyẹn he Jesu to wiwà to aigba ji lọsu ko jei vivọnu. E nọ plọnmẹ to tẹmpli mẹ to okle bo nọ yì dọ́ gbonu tòdaho lọ tọn to zánmẹ. Gbẹtọ lẹ do ojlo hia taun bo “nọ wá e dè to afọnnu fuu to tẹmpli mẹ nado sè ohó etọn.” (Luku 21:37, 38) Ninọmẹ lọ ko diọ todin bọ Jesu sinai to Osó Olivie tọn ji hẹ apọsteli ẹnẹ—enẹ wẹ Pita, Andle, Jakọbu po Johanu po.

Yé omẹ ẹnẹ ehelẹ wá e dè dovo. Yé to nuhà gando tẹmpli lọ go, na Jesu ṣẹṣẹ dọ dọdai dọ zannu etọn de ma na yin jijodo zannu de ji. Amọ́, nudevo lẹ sọ to ahunmẹduna yé. Jesu ko dotuhomẹna yé wayi dọmọ: “Mì wleawudai, na ogàn he mẹ mì ma lẹn do wẹ Visunnu gbẹtọ tọn ja.” (Luku 12:40) E ko sọ dọho gando azán lọ go, to “whenue Visunnu gbẹtọ tọn na yin hinhẹn sọawuhia.” (Luku 17:30) Be kanṣiṣa depope tin to nuhe e dọ enẹlẹ po nuhe e ṣẹṣẹ dọ gando tẹmpli lọ go po ṣẹnṣẹn ya? Apọsteli lọ lẹ tindo ojlo vẹkuvẹku nado yọnẹn. Yé dọmọ: “Dọna mí, whetẹnu wẹ onú ehelẹ na jọ, podọ etẹwẹ na yin ohia tintin tofi towe tọn po vivọnu titonu lọ tọn po?”—Matiu 24:3.

Opodo tẹmpli he yé to mimọ bọ e ma dẹn do finẹ lọ tọn wẹ yé na ko tindo to ayiha mẹ. Podọ yé kanhose gando tintin tofi Visunnu gbẹtọ tọn lọ tọn go. Yé sọgan ko flindọ Jesu na apajlẹ de gando “dawe de he tọ́n sọn whẹndo he diyin de mẹ” bo “jlo na tọ́nwhẹ̀n yì otò dindẹn de mẹ nado mọ aṣẹpipa ahọlu-yinyin tọn yí, bo nasọ lẹkọ” go. (Luku 19:11, 12) Podọ to godo mẹ, yé jlo na yọ́n nuhe “vivọnu titonu lọ tọn” na bẹhẹn.

To gblọndo he họnwun Jesu tọn mẹ, e na ohia de he do whenue titonu Ju lẹ tọn he to aimẹ to whenẹnu lọ, po tẹmpli etọn po, na busẹ sọn aimẹ te hia. Ṣigba, e ma nọte do enẹ kẹdẹ ji. Ohia ehe na gọalọna Klistiani lẹ to nukọn mẹ nado yọnẹn eyin yé to gbẹnọ to “tintin tofi” etọn whenu podọ sẹpọ opodo titonu aihọn tọn blebu tọn.

Dile owhe lẹ to yìyì, apọsteli lẹ doayi e go dọ dọdai Jesu tọn to hẹndi mọ. Mọwẹ, susu nuhe e dọ dọdai etọn lẹ tọn jẹ jijọ ji to azán yetọn gbè. Gbọnmọ dali, vasudo titonu Ju lẹ tọn po tẹmpli etọn po tọn ma wá Klistiani he to aṣeji bo to gbẹnọ to owhe 37 godo, enẹ wẹ to owhe 70 W.M. lẹ ji taidi nupaṣamẹ de. Ṣigba na taun tọn, e ma yin nuhe Jesu dọ dọdai etọn lẹpo wẹ jọ to ojlẹ he jẹnukọnna owhe 70 W.M. lọ lẹ mẹ podọ to owhe enẹ mẹ gba. Enẹwutu, etẹwẹ na dohiagona tintin tofi etọn to huhlọn Ahọluduta tọn mẹ? Jesu na gblọndo lọ apọsteli lẹ.

Jesu dọ dọdai dọ “awhàn zingidi po awhàn linlin lẹ po” na tin bọ “akọta na fọ́n do akọta ji podọ ahọluduta do ahọluduta ji.” (Matiu 24:6, 7) E sọ dọ dọ “aigba sisọsisọ daho lẹ na tin, azọ̀nylankan lẹ po núdùdù whèdomẹ lẹ po na tin sọn fide jẹ fide.” (Luku 21:11) Jesu na avase devi etọn lẹ dọmọ: “Alọ gbẹtọ lẹ tọn na jẹ mì go bọ yé na dohomẹkẹn mì.” (Luku 21:12) Yẹwhegán lalo lẹ na fọ́n bo na hẹn mẹsusu buali. Sẹ́nhẹngba na jideji bọ owanyi suhugan gbẹtọ lẹ tọn na miọn. E sọ dọ ga dọ “yẹwheho wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn . . . na yin didọ to aigba fininọ lẹpo ji taidi okunnu de na akọta  lẹpo, podọ whenẹnu wẹ opodo lọ na wá.”—Matiu 24:14.

Dile etlẹ yindọ dọdai Jesu tọn mọ hẹndi jẹ obá de mẹ jẹnukọnna vasudo Jelusalẹm tọn gbọn Lomunu lẹ dali podọ to vasudo lọ whenu, be Jesu to didohia dọ dọdai lọ na gbẹ́ wá mọ hẹndi he gbloada devo to nukọn mẹ wẹ ya? Be hiẹ to kunnudenu lẹ mọ dọ dọdai ayidego tọn Jesu tọn to hẹndi tangan etọn mọ to ojlẹ egbezangbe tọn mẹ ya?

To whenue Jesu to ohia tintin tofi etọn tọn na, e dọ dọ “awuhiọnu he nọ hẹn vọjijẹ wá” lọ na sọawuhia. (Matiu 24:15) To owhe 66 W.M., awuhiọnu ehe sọawuhia nado yin “awhànpa” Lomu tọn lẹ, po asia boṣiọ yetọn tọn lẹ po. Lomunu lẹ lẹdo Jelusalẹm bo jẹ adó etọn lẹ hẹngble ji. (Luku 21:20) Gbọnmọ dali, “awuhiọnu” lọ wá ṣite to fihe e ma dona tin te, yèdọ fie Ju lẹ nọ pọnhlan di “ofi wiwe.”

Jesu dọ dọdai yinukọn dogọ dọmọ: “Nukunbibia daho de na tin ehe nkọ ma ko jọ pọ́n sọn bẹjẹeji aihọn tọn gbọ́n kakajẹ din, lala, e ma nasọ jọ gbede ba.” To owhe 70 W.M., Lomunu lẹ và Jelusalẹm sudo. “Tòdaho wiwe” Ju lẹ tọn he yin vivasudo ehe, gọna tẹmpli etọn, yin nukunbibia daho de bọ gbẹtọ fọtọ́n susu wẹ yin hùhù. (Matiu 4:5; 24:21) Ehe sinyẹn taun hú vasudo depope he tòdaho lọ po Ju lẹ po ko tindo numimọ etọn, podọ e hẹn opodo wá na tito sinsẹ̀n-bibasi tọn he Ju lẹ ko to hihodo sọn owhe kanweko lẹ die. Enẹwutu, e họnwun dọ hẹndi depope he dọdai Jesu tọn na mọ to nukọn mẹ podọ to aliho he gbloada mẹ na ylan hugan mọ taun.

Nuhe Jesu dọna apọsteli etọn lẹ gando ohia tintin tofi etọn to whenue e na jẹ gandu ji to Ahọluduta lọ mẹ go podọ gando opodo titonu lọ tọn go ma ko mọ hẹndi fó gba. Todin, e na yé avase ma nado hodo “Klisti lalo po yẹwhegán lalo lẹ po.” E dọ dọ omẹ ehelẹ na dovivẹnu nado “hẹnmẹ buali, kakajẹ mẹdide lẹ lọsu ji, eyin e yọnbasi.” (Matiu 24:24) Ṣigba, mẹdide ehelẹ ma na yin hinhẹn buali. Klisti lalo lẹ sọgan yin mimọ po nukun po. To vogbingbọn mẹ, tintin tofi Jesu tọn ma na yin mimọ po nukun po.

Jesu dọho gando nukunbibia he klohugan de go he na gbajẹgbonu to opodo titonu ehe tọn, bo dọmọ: “Owhè na yin hinhẹn dózin, osun ma na na hinhọ́n etọn, sunwhlẹvu lẹ na flẹ sọn olọn, bọ huhlọn olọn tọn lẹ na yin whinwhàn.” (Matiu 24:29) Apọsteli he to ohó he dobu ehelẹ sè lẹ ma yọ́n nuhe na jọ na taun tọn, amọ́ nuhe họnwun wẹ yindọ e na hẹnmẹjọsi.

Nawẹ nujijọ he hẹnmẹjọsi ehelẹ na yinuwado gbẹtọvi lẹ ji gbọn? Jesu dọmọ: “Gbẹtọ lẹ nasọ nọ dakú na obu podọ na nukundido nuhe ja aigba ji lẹ tọn wutu, na huhlọn olọn tọn lẹ na yin whinwhàn.” (Luku 21:26) Na nugbo tọn, zẹẹmẹ ojlẹ he na dobu hugan to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ tọn wẹ Jesu to bibasi.

Nado na tuli apọsteli lẹ, Jesu hẹn ẹn họnwun na yé dọ e ma yin mẹlẹpo wẹ na doavigbè to whenue ‘Visunnu gbẹtọ tọn ja to huhlọn po gigo daho po mẹ.’ (Matiu 24:30) E ko dohia wayi dọ Jiwheyẹwhe na yinuwa “na mẹdide lẹ tọn wutu.” (Matiu 24:22) Enẹwutu, nawẹ devi nugbonọ enẹlẹ na yinuwa to nujijọ dobu he go Jesu donù lẹ whenu gbọn? Jesu na tuli hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Dile onú ehelẹ na jẹ jijọ ji, mì jlọ ṣite bo ze ota mìtọn daga, na whlẹngán mìtọn to sisẹpọ.”—Luku 21:28.

Ṣigba, nawẹ devi Jesu tọn he to gbẹnọ to ojlẹ he e dọ dọdai etọn lọ mẹ lẹ na wagbọn do yọnẹn dọ opodo ko sẹpọ? Jesu na apajlẹ ovòtin de tọn dọmọ: “Tlolo he alà yọyọ etọn jẹ whinwhẹ́n ji bo jọ amà, mì nọ yọnẹn dọ alunlun ko sẹpọ. Mọdopolọ mìwlẹ ga, to whenue mì mọ onú ehe lẹpo, mì ni yọnẹn dọ ewọ ko sẹpọ, yèdọ to ohọ̀n ji. Nugbo wẹ yẹn dọna mì dọ whẹndo ehe ma na juwayi to aliho depope mẹ kaka onú ehe lẹpo nado jọ.”—Matiu 24:32-34.

 Gbọnmọ dali, devi etọn lẹ na mọdọ opodo lọ ko sẹpọ eyin yé mọ bọ adà voovo susu ohia lọ tọn lẹ to hẹndi mọ. Nado dotuhomẹna devi etọn he na to gbẹnọ to ojlẹ ayidego tọn enẹ mẹ lẹ, Jesu dọmọ:

“Na nuhe dù azán enẹ po gànmẹ lọ po, mẹdepope ma yọnẹn, etlẹ yin angẹli olọn tọn lẹ kavi Visunnu lọ lọsu, adavo Otọ́ lọ kẹdẹ. Na kẹdẹdile azán Noa tọn lẹ te do, mọ wẹ tintin tofi Visunnu gbẹtọ tọn na te. Na dile gbẹtọ lẹ te do to azán enẹlẹ gbè he jẹnukọnna Singigọ lọ, bo to dùdù bosọ to nùnù, bọ sunnu lẹ to alọwle podọ yọnnu lẹ sọ to yinyin nina to alọwle mẹ, kakajẹ azán he gbè Noa biọ aki lọ mẹ, bọ yé ma doayi e go kaka Singigọ lọ do wá bo plọ́ yemẹpo yì, mọ wẹ tintin tofi Visunnu gbẹtọ tọn na te.” (Matiu 24:36-39) Nujijọ he go Jesu yí ehe jlẹdo—enẹ wẹ Singigọ azán Noa tọn gbè tọn lọ—wá aimẹ lẹdo aihọn pé.

Apọsteli he to todoaina Jesu to Osó Olivie tọn ji lọ lẹ dona ko mọdọ dandannu wẹ e yin nado nọ aṣeji. Jesu dọmọ: “Mì payi mìde go ma nado yí dùdù zẹjlẹgo, nùnù zẹjlẹgo, po magbọjẹ gbẹ̀mẹ tọn lẹ po do doagban pinpẹn na ahun mìtọn, bọ to ajiji mẹ, azán lọ na wá mì ji plaun di omọ̀ de. Na e na wá mẹhe nọ nọ̀ nukunmẹ aigba tọn ji lẹpo ji. Enẹwutu, mì nọ họ́ mìde bo nọ basi ovẹvivẹ to ojlẹ lẹpo mẹ na mì nido sọgan tindo kọdetọn dagbe to hinhọngán sọn onú ehe lẹpo he dona jọ lẹ mẹ, podọ na mì nido nọte to Visunnu gbẹtọ tọn nukọn.”—Luku 21:34-36.

Whladopo dogọ, Jesu to didohia dọ e ma yin ofi kleun de wẹ nuhe emi to dọdai etọn dọ lẹ na mọ hẹndi te. Nujijọ he e to dọdai etọn dọ lẹ ma na wá aimẹ na owhe delẹ bo na gando tòdaho Jelusalẹm tọn kavi akọta Ju lẹ tọn kẹdẹ go gba. Kakatimọ, nujijọ he “na wá mẹhe nọ nọ̀ nukunmẹ aigba tọn ji lẹpo ji” hodọ wẹ e te.

E dọ dọ devi emitọn lẹ dona tin to aṣeji bo nọ họ́ali bosọ wleawudai. Jesu na apajlẹ devo nado zinnudo avase enẹ ji, bo dọmọ: “Mì yọ́n ehe dọ: Eyin whétọ lọ ko yọ́n ojlẹ he mẹ ajotọ lọ ja te to zánmẹ wẹ, e na ko gbọṣi nukle bo ma na dike yè ni gbò adó biọ owhé etọn gbè. Na ehe wutu, mìwlẹ lọsu, mì wleawudai, na ogàn he mẹ mì ma lẹn do wẹ Visunnu gbẹtọ tọn ja.”—Matiu 24:43, 44.

Jesu sọ dọna devi etọn lẹ nuhewutu yé ma dona hànu gando sọgodo go. E na yé jide dọ “afanumẹ” de na to aṣeji bo na hẹn alọnu etọn ján to whenue dọdai emitọn na to hẹndi mọ. Jesu dọ̀n ayidonugo apọsteli lẹ tọn wá ninọmẹ he yé sọgan mọnukunnujẹemẹ po awubibọ po de ji dọmọ: “Na nugbo tọn, mẹnu wẹ afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ he klunọ etọn de do devizọnwatọ whégbè tọn etọn lẹ ji, nado na núdùdù yetọn yé to ojlẹ sisọ mẹ? Ayajẹnọ wẹ afanumẹ enẹ eyin klunọ etọn wá bo mọdọ e to mọwà! Nugbo wẹ yẹn dọna mì, ewọ na de e do nutindo etọn lẹpo ji.” Ṣigba, eyin “afanumẹ” lọ wleawuna pọndohlan he ma sọgbe bo sayana afanumẹ devo lẹ, klunọ lọ na “sayana ẹn to aliho he sinyẹn hugan mẹ.”—Matiu 24:45-51; yijlẹdo Luku 12:45, 46 go.

Ṣigba, Jesu ma to didọ dọ pipli hodotọ emitọn lẹ tọn de na wleawuna ayilinlẹn ylankan gba. To whelọnu lo, etẹ ji wẹ Jesu jlo na zinnudo na devi etọn lẹ? E jlo dọ yé ni tin to aṣeji bo hẹn alọnu yetọn ján, dile e hẹn ẹn họnwun to apajlẹ devo mẹ do.