1. Sọgbe hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn, sinsẹ̀n wunmẹ awe tẹlẹ kẹdẹ wẹ tin?

 “MÌ GBỌN họntonu bibó mẹ biọ whégbè,” wẹ Jesu dọ, “na gbigblo wẹ họntonu lọ, gblagada sọ wẹ ali lọ, he hẹn omẹ yì dindọn mẹ, susu sọ wẹ yé he to zọnlinzin gbọn finẹ lẹ. Na bibó wẹ họntonu lọ, jijlọ sọ wẹ ali lọ, he hẹn omẹ yì ogbẹ̀ mẹ, pẹvide wẹ yé he dín in mọ lẹ.” (Matiu 7:13, 14) Sọgbe hẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn, sinsẹ̀n wunmẹ awe kẹdẹ wẹ tin: dopo yin nugbo, dopo yin lalo; dopo sọgbe, dopo ma sọgbe; dopo nọ planmẹ yì ogbẹ̀ mẹ, dopo nọ planmẹ yì vasudo.

2. Nawẹ Owe-wiwe dohia dọ e mayin sinsẹ̀n lẹpo wẹ Jiwheyẹwhe kẹalọyi gbọn?

² Mẹdelẹ nọ lẹndọ sinsẹ̀n lẹpo wẹ Jiwheyẹwhe kẹalọyi. Wefọ Biblu tọn he bọdego ehelẹ dohia dọ ehe ma yin nugbo:

•   “Ovi Islaeli tọn lẹ sọ wà enẹ he yin oylan to nukun OKLUNỌ tọn mẹ, bosọ to Baalimi sẹ̀n, po Aṣitalọti po, po yẹwhe Silia tọn lẹ po, po yẹwhe Zidọni tọn lẹ po, po yẹwhe Moabi tọn lẹ po, po yẹwhe ovi Ammọni tọn lẹ tọn lẹ po, po yẹwhe Filistini lẹ tọn lẹ po; yé sọ gbẹ́ OKLUNỌ dai, bo ma sọ to sinsẹ̀n ẹn ba. Yé sọ hẹn adi OKLUNỌ tọn jimiyọ́n do Islaeli ji.” (Whẹdatọ 10:6, 7) Eyin mí nọ sẹ̀n boṣiọ lẹ kavi yẹwhe depope gbọnvona Jiwheyẹwhe nugbo lọ, mí ma sọgan mọ alọkẹyi Jehovah tọn.

•   “Akọta he yí nùflo yetọn do to gbégbòna mi [Jiwheyẹwhe], ṣigba ayiha yetọn dẹn do mi. Ṣigba yaya wẹ yé to taliaina mi , bosọ to ogbedai gbẹtọ lẹ tọn plọnmẹ di nuplọnmẹ yetọn lẹ.” (Malku 7:6, 7) Eyin mẹhe sọalọakọ́n dọ yé to Jiwheyẹwhe sẹ̀n lẹ nọ plọnmẹ linlẹn yede titi tọn lẹ kakati nado plọnmẹ nuhe Biblu dọ lẹ, ovọ́ wẹ sinsẹ̀n-bibasi yetọn. E ma yin alọkẹyi na Jiwheyẹwhe gba.

•   “Gbigbọ wẹ Jiwheyẹwhe: e jẹ yé he to sinsẹ̀n ẹn lẹ ni nọ sẹ̀n ẹn to gbigbọ mẹ podọ to nugbo mẹ.” (Johanu 4:24) Sinsẹ̀n-bibasi mítọn dona tin to kọndopọmẹ hẹ nugbo Ohó Jiwheyẹwhe tọn tọn.

3. Etẹwẹ yin aliho dopo nado yọ́n sinsẹ̀n nugbo gbọnvona sinsẹ̀n lalo?

³ Nawẹ mí sọgan yọnẹn gbọn eyin Jiwheyẹwhe kẹalọyi sinsẹ̀n de kavi lala? Jesu dọmọ: “Atin dagbe lẹpo nọ hẹn sinsẹ́n dagbe jẹgbonu; ṣigba atin yìnyọ̀n lọ hẹn sinsẹ́n ylanylan jẹgbonu . . . Enẹwutu gbọn sinsẹ́n yetọn mẹ wẹ mì na yọ́n yé te.” To hogbe devo mẹ, eyin sinsẹ̀n de wá sọn Jiwheyẹwhe dè, e na de sinsẹ́n dagbe tọ́n; ṣigba eyin sinsẹ̀n de wá sọn Satani dè, e na de sinsẹ́n ylankan tọ́n.—Matiu 7:15-20.

4. Jẹhẹnu tẹwẹ sinsẹ̀ntọ Jehovah tọn lẹ nọ dohia?

⁴ Sinsẹ̀n nugbo nọ wleawuna mẹhe tindo owanyi to yedelẹ sẹnṣẹn bo nọ do owanyi hia na mẹdevo lẹ. Ehe yinmọ na Jehovah lọsu yin Jiwheyẹwhe owanyinọ de. Jesu dọmọ: “Gbọn ehe dali wẹ gbẹtọ lẹpo na yọnẹn dọ nuplọntọ ṣie wẹ mì, eyin mìwlẹ tindo owanyi hlan mìnọzo.” Nawẹ sinsẹ̀n lẹ nọ sọgbe hẹ nujinọtedo ehe gbọn?—Johanu 13:35; Luku 10:27; 1 Johanu 4:8.

5. Nawẹ otanwe de basi zẹẹmẹ ajọ́ Aflikanu sisà di afanumẹ lẹ tọn do?

⁵ Lẹnnupọndo ajọ́ Aflikanu lẹ sisà di afanumẹ tọn ji. Otanwe lọ The New Encyclopædia Britannica dọmọ: “Nudi Aflikanu 18 000 000 wẹ yin sisà taidi afanumẹ bo yin bibẹ sọyi gbọn aliho Malenu lẹ tọn he gbọn zungbo Sahara tọn mẹ ji podọ Ohù Inde tọn ji to owhe 650 jẹ 1905 lẹ gblamẹ. To adà awetọ owhe kanweko 15tọ tọn mẹ, Europe-nu lẹ bẹ ajọwiwa jẹeji gbọn huto whèyihọ  Aflika tọn, podọ to 1867, nudi Aflikanu 7 000 000 jẹ 10 000 000 wẹ ko yin bibẹ gbọn bato mẹ yì Amelika taidi afanumẹ.”

6. Nawẹ sinsẹ̀n lẹ tindo mahẹ to ajọ́ afanumẹ tọn mẹ gbọn?

⁶ To whenuena sunnu, yọnnu, po ovivu lẹ po nọ yin bibẹ gánnugánnu sọn owhé yetọn lẹ gbè podọ sọn whẹndo yetọn lẹ mẹ, bo nọ yin didó gẹdẹ, yin hiadogona po ogàn míawu po, bosọ nọ yin sisà taidi oyìn, etẹwẹ sinsẹ̀n lẹ yí wà to ojlẹ hunyanhunyan tọn ehe mẹ to Aflika? Bethwell Ogot wlan do linlinwe Daily Nation Nairobi, Kenya tọn mẹ dọmọ: “Sinsẹ̀n Klistiani tọn po Malenu tọn po nọ plọnmẹ dogbọn pọninọ gbẹtọvi lẹ tọn dali to sinsẹ̀n-nuplọnmẹ yetọn lẹ mẹ, ṣogan yemẹpo wẹ sọ na dotẹnmẹ walọ afanumẹ tintindo tọn he gọ́ na nuvẹun akọta tọn. . . . Malenu lẹ po Klistiani lẹ po, otò Whèyihọ tọn lẹ po Ṣẹnṣẹn Whèzẹtẹn tọn lẹ po, wẹ dona yin whẹgbledo na walọ nukunmahun tọn he plan Aflikanu lẹ biọ yajiji sinsinyẹn owhe kanweko susu tọn lẹ mẹ.”

7. Mahẹ tẹwẹ nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ ko tindo to awhànfunfun mẹ?

⁷ Sinsẹ̀n lalo ko sọ do sinsẹ́n ylankan etọn lẹ hia to aliho devo lẹ mẹ. Di apajlẹ, dile Biblu tlẹ dọ dọ “yiwanna kọmẹnu towe” do sọ, nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ lẹdo aihọn pé ko yí zohunhun do nọ nọgodona awhànfunfun bo tlẹ nọ ze e daga.—Matiu 22:39.

8. (a) Nawẹ sinsẹ̀ngán lẹ nọgodona mẹhuhu to awhàn Aflika tọn lẹ mẹ gbọn? (b) Etẹwẹ ṣọṣi-gán de dọ gando sinsẹ̀ngán lẹ go to tòwhan Nigeria tọn whenu?

⁸ Mẹlẹpo wẹ yọnẹn ganji dọ to 1994 gblamẹ, yẹwhenọ yọnnu po sunnu delẹ po tindo mahẹ to mẹhuhu he wá aimẹ to Rwanda lọ mẹ. Mọdopolọ, sinsẹ̀n lẹ wẹ sọ yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to awhàn Aflika tọn devo lẹ mẹ. Taidi apajlẹ, to tòwhan hùnsọndai tọn he wá  aimẹ to Nigeria whenu, sinsẹ̀n lẹ dotuhomẹna gbẹtọ lẹ to adà awe lẹpo mẹ nado funawhàn. To whenuena awhàn lọ to nukọnzindo, ṣọṣi-gán dopo dọ dọ sinsẹ̀ngán lẹ ko “gbẹkọ azọ́n he Jiwheyẹwhe de na yé go.” E sọ dọmọ: “Mí mẹhe to míde ylọdọ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko wá lẹzun devizọnwatọ Satani tọn lẹ.”

9. Etẹwẹ Biblu dọ gando devizọnwatọ Satani tọn lẹ go?

⁹ Biblu dọho dopolọ dọmọ: “Satani lọsu nọ diọada zun angẹli hinhọ́n tọn. Enẹwutu e ma yin onú daho de eyin devizọnwatọ etọn lẹ ga yin mẹdiọada di devizọnwatọ dódó tọn lẹ.” (2 Kọlintinu lẹ 11:14, 15) Kẹdẹdile susu to mẹylankan lẹ mẹ nọ basi yẹblẹ nado yin mẹdagbe, Satani nọ klọ gbẹtọ lẹ gbọn devizọnwatọ etọn lẹ dali—yèdọ yé mẹhe nọ sọawuhia taidi dodonọ ṣigba bọ azọ́n yetọn lẹ ylan bọ sinsẹ́n yetọn lẹ yọ̀n.

10. To aliho tẹmẹ wẹ sinsẹ̀ngán lẹ mọ́n Jiwheyẹwhe te?

¹⁰ Lẹdo aihọn pé, sinsẹ̀ngán lẹ nọ lá owanyi, jijọho, po dagbewà po, ṣigba yé nọ zan walọ wangbẹnamẹ, awhàn, po jijọ-madi-Jiwheyẹwhe po tọn. Biblu basi zẹẹmẹ yetọn ganji dọmọ: “Yé yigbe dọ yé yọ́n Jiwheyẹwhe: ṣigba to azọ́n lẹ mẹ yé mọ́n ẹn.”—Titu 1:16.

11. Nawẹ Biblu basi zẹẹmẹ sinsẹ̀n lalo tọn gbọn?

¹¹ Eyin mí hia owe Osọhia tọn to Biblu mẹ, mí sọgan mọ nuhe Jehovah lẹn gando sinsẹ̀n lalo lẹ go. To owe lọ mẹ, sinsẹ̀n lalo yin zẹẹmẹ basina taidi yọnnu yẹhiadonu tọn de, “Babilọni Daho” lọ. (Osọhia 17: 5) Doayi lehe Jiwheyẹwhe basi zẹẹmẹ etọn do go:

•   “Ayọdetọ daho lọ . . . mẹhe ahọlu aigba tọn lẹ to ayọde hẹ.” (Osọhia 17:1, 2) Kakati nado yin nugbonọ hlan Jiwheyẹwhe, sinsẹ̀n lalo tindo mahẹ to tonudidọ mẹ, bo tlẹ nọ dọna tohọluduta lẹ nuhe yé dona wà.

•   “Ohò etọn mẹ wẹ yè mọ ohùn yẹwhegán lẹ tọn, mẹwiwe lẹ tọn, po omẹ yè hù to aigba ji lẹpo tọn te.” (Osọhia 18:24) Sinsẹ̀n lalo ko dohomẹkẹn bo hù devizọnwatọ nugbonọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ bosọ tindo mahẹ to okú gbẹtọ livi susu he yin hùhù to awhànfunfun whenu lẹ tọn mẹ.

•   “E to gigopana ede, bosọ nọ nọ̀ ogbẹdudu mẹ.” (Osọhia 18:7) Sinsẹ̀n lalo tindo adọkunnu susu lẹ, he nukọntọ etọn lẹ nọ yizan nado nọ to gbẹdu.

•   “Owọn [etọn] wẹ yè yí do klọ akọta lẹpo.” (Osọhia 18:23) Gbọn nuplọnmẹ lalo etọn dọ alindọn ma nọ kú dali, sinsẹ̀n lalo ko na dotẹnmẹ afinyọnnuwiwa po bojijlẹ wunmẹ lẹpo po, bo ko sọ ze budisi oṣiọ lẹ po sinsẹ̀n-basina tọgbo lẹ po daga.

12. Avase tẹwẹ Biblu na gando sinsẹ̀n lalo go?

¹² To avase sinsinyẹn de nina gbẹtọ lẹ nado klan yedelẹ sọn sinsẹ̀n lalo mẹ, Biblu lá dọmọ: “Mì tọ́n sọn e mẹ, mì omẹ ṣie emi, dọ mì yin mahẹtọ to ylando etọn mẹ blo, dọ mì yí to azọ̀nylankan etọn mẹ blo.”—Osọhia 18:4, 5.

13. Etẹwẹ na jọ do sinsẹ̀n lalo po mẹhe nọ basi i lẹ po go?

¹³ To madẹnmẹ, Babilọni Daho lọ, yèdọ ahọluigba aihọn sinsẹ̀n lalo tọn, na yin vivasudo pete. Biblu dọmọ: “Azọ̀n ylankan etọn na wá gbèdopo, okú, awublanu, po huvẹ po; yè na yí miyọ́n do fiọ ẹ mlẹnmlẹn: na huhlọnnọ wẹ Oklunọ Jiwheyẹwhe he to owhẹ̀ etọn dá.” (Osọhia 18:8) Nado dapana yíyí to azọ̀n ylankan etọn lẹ mẹ, mí dona sánkanna gbẹdido hẹ sinsẹ̀n lalo tọn bo gbẹkọ nuyiwa, hùnwhẹ, po nuyise he nọ hẹn homẹgble Jiwheyẹwhe lẹ po go. Whẹho lọ yin niyaniya tọn. Ogbẹ̀ mítọn tin to owù mẹ!—2 Kọlintinu lẹ 6:14-18.