Etẹ ji wẹ ovi towe nọ yiwanna nado hiawe te—wema ji kavi nuyizan lẹtliki tọn de ji?

 Jọja susu wẹ na de nuyizan lẹtliki tọn. Doto Jean Marie Twenge a wlan dọmọ: “Na ovi he yin pinplọn whẹ́n nado zín nulẹ to nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji to nukunwhiwhe kleun de gblamẹ poun, wehihia to wema ji nọ hẹn apọṣi yé.”

 Wehihia to nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji do adà dagbe etọn lẹ. John he tindo owhe 20 dọ dọ: “Nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji wẹ mí nọ hiawe te to wehọmẹ he n’yì. Apotin nudindin tọn nọ gọalọna mi nado yawu mọ nudọnamẹ he dín n’te lẹ bleun.”

 Wehihia to nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji nọ zọ́n bọ alọ mẹhe to wehia lọ tọn nọ yawu yì azọ́nwanu nuyizan lọ tọn lẹ ji. Di apajlẹ, nudopo zínzín poun ko pé na wehiatọ de nido mọ zẹẹmẹ hogbe de tọn, dotó hóyidokanji de, pọ́n video he gandego de kavi zín alọdlẹndonu de nado mọ nudọnamẹ devo lẹ dogọ. Amọ́, be enẹ zẹẹmẹdo dọ wehihia to wema ji ma doale kaka de wẹ ya?

 Mẹdelẹ nọ yiwanna wehihia to wema ji nado plọnnu sisosiso. Etẹwutu?

•   Ayiha zizedo fidopo. Jọja aflanmẹ de he nọ yin Nathan dọ dọ: “Eyin n’to wehia to alokan ji, nudọnamẹ ajọjijla tọn lẹ po wekanhlanmẹ lẹ po nọ fẹayihasẹna mi sọn nuhe hia n’te lọ ji.”

   Karen he tindo owhe 20 pehẹ avùnnukundiọsọmẹ dopolọ. E dọmọ: “Eyin n’to wehia to alokan kavi tablẹti de ji, e nọ bọawuna mi nado hùn aplikasiọn devo de kavi n’nọ yin tintẹnpọn nado daihun video ji tọn de.”

   Ayinamẹ Biblu tọn: ‘Mì nọ yí whenu mìtọn zan to aliho dagbe hugan mẹ.’—Kolosinu lẹ 4:5.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Be ovi towe gán duto ede ji bo dapana ayihafẹsẹnamẹnu lẹ dile e to nuplọn to nuyizan lẹtliki tọn de ji ya? Eyin enẹ ma gán pà ẹ, nawẹ a sọgan plọn ovi towe nado nọ ze ayiha do fidopo gbọn?

   Ayinamẹ: Gọalọna ovi towe nado yọnẹn dọ eyin nuhe to alokan ji lẹ nọ fẹayihasẹna ẹn, enẹ na zọ́n bọ e na nọ yí whenu susu zan na wehọmẹ-zọ́n etọn lẹ bo ma nasọ mọ whenu kaka de na nuhe pò lẹ.

•   Nukunnumọjẹnumẹ. Owe de dọ dọ: “Numimọ susu dohia dọ mẹhe nọ hiawe to nuyizan lẹtliki tọn ji lẹ ma nọ yawu mọnukunnujẹnumẹ sọ mẹhe nọ hiawe to wema ji lẹ.”—Be the Parent, Please.

   Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ wehihia to nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji nọ zọ́n bọ yè nọ yìn nukun gbọn nudọnamẹ lẹ ji poun kakati nado yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo yé ji. Nicholas Carr he yin wekantọ de dọ dọ: “Dile mí to wehia to Intẹnẹt ji, mí nọ jlo na yí nukun po alọ mítọn lẹ po zan nado yawu bẹ nudọnamẹ susu pli dile e sọgan yọnbasi do.” b

   Nugbo wẹ dọ mọwiwà nọ hẹn ale wá to whedelẹnu. Carr wlan dọ nuhahun lọ wẹ yindọ, “e nọ wá lẹzun aṣa wehihia tọn mítọn.” Taidi kọdetọn de, ovi towe na wá yí do dó aṣa nado nọ yìn nukun gbọn nudọnamẹ lẹ ji poun kakati nado mọnukunnujẹ nuhe dọ yé te mẹ taun.

   Ayinamẹ Biblu tọn: “Gbọnvona nuhe hiẹ tindo lẹpo, sọ tindo nukunnumọjẹnumẹ.”—Howhinwhẹn lẹ 4:7.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Nawẹ a sọgan gọalọna ovi towe nado nọ basi dodinnanu sisosiso do hosọ de ji vlavo to nuyizan lẹtliki tọn ji kavi to wema ji gbọn?

   Ayinamẹ: Nọ yin lẹnpọn dagbenọ. Whẹho lọ ma yindọ wehihia to wema ji wẹ pọnte hugan wehihia to nuyizan lẹtliki tọn ji. Awe lẹpo wẹ do adà dagbe yetọn lẹ. Nado dọ hójọhó, adà nuyizan lẹtliki tọn delẹ nọ gọalọ nado mọnukunnujẹnumẹ dogọ. Enẹwutu, yin lẹnpọn dagbenọ whenue a to hodọdo adà dagbe po adà ylankan aliho wehihia tọn awe lọ lẹ tọn po ji hẹ ovi towe lẹ. Sọ yọnẹn dọ ovi dopodopo gbọnvo.

•   Nuhe yè plọn lẹ finflin. Ferris Jabr wlan to zinjẹgbonu de mẹ dọ eyin yè yí wehihia to nuyizan lẹtliki tọn ji jlẹdo wehihia to wema ji go, wehihia to nuyizan lẹtliki tọn ji gán “yawu hẹn agbọ́pé mí to apọnmẹ . . . bo hẹn ẹn vẹawuna mí nado flin nuhe mí hia.”—Scientific American.

   Di apajlẹ, wehihia to wema ji gán gọalọ nado flin nuagokun tangan de, na yè nọ flin weda he ji nuagokun tangan lọ sọawuhia te. Ehe gán gọalọna we to whedevonu nado yọ́n fihe a na mọ nuagokun lọ te.

   Humọ, dodinnanutọ lẹ ko doayi e go dọ mẹhe nọ hiawe to wema ji lẹ nọ saba hẹn nuhe yé hia lẹ do ayiha mẹ. Yé nọ flin nudọnamẹ lọ na e nọ taidi dọ yé plọn ẹn to aliho dagbe hugan mẹ wutu.

   Ayinamẹ Biblu tọn: “Whlá nuyọnẹn yọ́n-na-yizan po nugopipe nulẹnpọn tọn po.”—Howhinwhẹn lẹ 3:21.

   Lẹnnupọndo ehe ji: Be e nọ vẹawuna ovi towe nado mọnukunnujẹ nuhe e hia kavi plọn lẹ mẹ bosọ flin yé wẹ ya? Eyin mọ wẹ, nawẹ a gán gọalọna ẹn nado hẹn aṣa nupinplọn tọn etọn pọnte dogọ gbọn? Be wehihia kavi nupinplọn to wema ji gán gọalọna ẹn ya?

   Ayinamẹ: Nọ na ayidonugo nugopipe ovi towe tọn kakati nido yin aliho wehihia tọn he nọ jlo e. Mẹlẹ nọ mọdọ wehihia to nuyizan lẹtliki tọn lẹ ji wẹ nọ yọ́n hugan na emi.