Elija sè dọ ahọlu Ahabi kú. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n yẹwhegán mẹhomẹ lọ dile e to alọ dọ̀n gbọn ogbì etọn go bo to nupọn tlintlin, bosọ to nulẹnpọn do nujijọ he ko wá aimẹ sọn whenue gbọ́n e ko to nuyiwa hẹ ahọlu ylankan enẹ te lẹ ji. Elija ko doakọnna nususu! E pehẹ adánsin namẹ po mẹgbeyinyan po bo tlẹ ko dibla yin hùhù​—yèdọ gbọn Ahabi po ahọsi etọn, Jezebẹli po dali. Ahọlu lọ ma yí nudepope wà nado glọnalina gbedide Jezebẹli tọn nado hù susu to yẹwhegán Jehovah tọn lẹ mẹ. Asu po asi po lọ sọ gbọn nukunkẹn dali blasé nado hù dawe homẹvọnọ podọ dodonọ lọ Naboti po visunnu etọn lẹ po. Enẹwutu, Elija lá whẹdida Jehovah tọn sọta Ahabi po hukan gandudu tọn etọn blebu po. Todin, ohó Jiwheyẹwhe tọn jẹ hẹndi mọ ji. Ahabi kú to aliho he mẹ Jehovah dọ dọdai etọn te.​—1 Ahọlu lẹ 18:4; 21:1-26; 22:37, 38; 2 Ahọlu lẹ 9:26.

Etomọṣo, Elija yọnẹn dọ emi dona to akọndonanu zọnmii. Jezebẹli pò togbẹ̀ bo gbẹ́ to nuyiwa do whẹndo etọn po akọta lọ po ji to aliho ylankan mẹ. Elija na pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu devo lẹ, nususu ka gbẹ́ sọ pò bọ e na plọn họntọn podọ mẹjẹmẹtẹnmẹ etọn, Eliṣa. Enẹwutu, gbọ mí ni gbadopọnna atọ̀n to azọ́ndenamẹ godo tọn Elija tọn lẹ mẹ. Dile mí na to dogbapọnna lehe yise gọalọna ẹn nado doakọnnanu do, mí na plọn nususu dogọ gando lehe mílọsu sọgan hẹn yise mítọn lodo dogọ do go to ojlẹ awusinyẹn tọn he mẹ mí to gbẹnọ te ehe.

Ahazia, yèdọ visunnu Ahabi po Jezebẹli po tọn ko lẹzun ahọlu Islaeli tọn todin. Kakati nido plọnnu sọn nulú mẹjitọ etọn lẹ tọn mẹ, e hodo apajlẹ ylankan yetọn. (1 Ahọlu lẹ 22:52) Ahazia nọ sẹ̀n Baali kẹdẹdi yé. Sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn nọ hẹn mẹdepope he tindo mahẹ to e mẹ flu bo nọ na tuli galilọ to tẹmpli mẹ, podọ etlẹ yin yọpọvu lẹ yíyí do sanvọ́. Be nude na wá diọlinlẹnna Ahazia bọ e na jo aliho ylankan etọn do bo gọkọna omẹ etọn lẹ sọn nuyiwa nugbonọ-mayin na Jehovah tọn mọnkọ mẹ ya?

To ajiji mẹ, nugbajẹmẹji de wá ahọlu jọja goyitọ enẹ ji. E flẹ gbọn baṣẹ́ he yin titẹ́ do nùvo de nù to ohọ̀ aga tọn etọn mẹ bo gbleawu taun. Mahopọnna dọ ogbẹ̀ etọn to owù mẹ, e ma lẹhlan Jehovah nado biọ alọgọ. Kakatimọ, e do wẹnsagun lẹ hlan kẹntọ lẹ dè to tòdaho Filistinu lẹ tọn Eklọni mẹ nado kanse yẹwhe Baali-zebuli eyin todido tin dọ emi na jẹgangan. Nuyiwa etọn hẹn homẹgble Jehovah jẹ obá godo tọn mẹ. Jehovah do angẹli de hlan Elija bo dọna ẹn dọ ni yì pé wẹnsagun lọ lẹ. Yẹwhegán lọ lẹkọna yé yì ahọlu lọ dè po owẹ̀n whẹgbledomẹ tọn de po. Ahazia ko waylando sinsinyẹn na e yinuwa taidi dọ Jiwheyẹwhe de ma tin to Islaeli wẹ nkọ. Jehovah magbe dọ Ahazia ma na fọ́n sọn azọ̀nzàn etọn ji pọ́n gbede.​—2 Ahọlu lẹ 1:2-4.

Ahazia ahun sinsinyẹnnọ lọ kanse dọ: “Awusọhia nankọ wẹ dawe he hẹji wá pé mì bo dọ ohó ehelẹ na mì lọ tindo?” Wẹnsagun lọ lẹ jlẹ nusisọ́ kleun yẹwhegán lọ tọn bọ Ahazia dọ to afọdopolọji dọ: “Elija ... wẹ.” (2 Ahọlu lẹ 1:7, 8) E jẹna ayidego dọ gbẹzan Elija tọn bọawu sọmọ bọ aliho he mẹ e sọnú do jlẹkaji te jijlẹ poun ko pé nado yọnẹn. E họnwun dọ onú mọnkọ ma gán yin didọ gando Ahazia po mẹjitọ etọn lẹ po go, na yé nọ yí nukunkẹn do doafọna agbasanu lẹ. Apajlẹ Elija tọn nọ flinnu mí to egbehe nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ ayinamẹ Jesu tọn nado hẹn gbẹzan mítọn bọawu bo ze nukun mítọn do nuhe yin nujọnu hugan lẹ ji.​—Matiu 6:​22-​24.

Na Ahazia jlo na yiahọsu wutu, e do pipli awhànfuntọ 50 tọn de po ogán yetọn po hlan nado wle Elija. Whenue yé mọ Elija “to aisinsin to osó ji aga,” * awhàngán lọ degbe dọ Elija ni “Jẹte wá”​—vlavo nado yin pinplan yì hùhùtẹn. Lẹnnupọndo enẹ ji! Dile etlẹ yindọ awhànfuntọ lọ lẹ yọnẹn dọ “omẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn” de wẹ Elija yin, yé lẹndọ emi tindo jlọjẹ nado vannukun do e bo dobuna ẹn. Lehe yé klọ yede do sọ! Elija dọna awhàngán lọ dọ: “Eyọn, eyin omẹ Jiwheyẹwhe tọn de wẹ yẹn yin nugbo, miyọ́n ni flẹ sọn olọn mẹ bo fiọ hiẹ po awhànfuntọ 50 towe lẹ po.” Jiwheyẹwhe sọ yinuwa! “Miyọ́n sọ flẹ sọn olọn mẹ bo fiọ ewọ po awhànfuntọ 50 etọn lẹ po.” (2 Ahọlu lẹ 1:9, 10) Aliho ylankan he mẹ awhànfuntọ enẹlẹ kú te yin nuflinmẹ titengbe de dọ Jehovah ma nọ yí nukunpẹvi do pọ́n nuyiwa mẹhe nọ do mẹmasi hia devizọnwatọ etọn lẹ tọn.​—1 Otànnugbo lẹ 16:21, 22.

Ahazia sọ do awhàngán devo hlan po awhànfuntọ 50 po. Awhàngán awetọ tlẹ sọ bahámẹ hú tintan lọ. Jẹnukọn whẹ́, e ma plọn nude sọn okú omẹ 51 lọ lẹ tọn mẹ, dile etlẹ yindọ afín oṣiọ yetọn lẹ tọn gán pò to osó lọ kọ̀n. Gbọnvona dọ e yí hogbe mẹmasi tọn mẹhe jẹnukọnna ẹn lọ tọn lẹ zan dọ Elija ni “jẹte wá,” e sọ yidogọ dọ “yawu”! Nulunu nankọ die! Enẹwutu, ewọ po sunnu etọn lẹ po kú to aliho he mẹ omẹ pipli tintan lọ tọn lẹ kú te. Amọ́, nulú ahọlu lọ tọn uwọ tlẹ sọ ylan humọ. Mahopọnna nuhe ko jọ lẹpo, e sọ do pipli awhànfuntọ tọn atọ̀ntọ hlan. Ayajẹnu wẹ e yin dọ ogán atọ̀ntọ ehe yin nuyọnẹntọ. E yí whiwhẹ do dọnsẹpọ Elija bo vẹvẹ dọ ni wàlẹblanuna emi po sunnu emitọn lẹ po. Taidi omẹ Jiwheyẹwhe tọn de, ayihaawe ma tin dọ Elija do lẹblanu Jehovah tọn nkọ hia bo sè nuhe ogán whiwhẹnọ lọ dọ. Angẹli Jehovah tọn nagbè Elija nado hodo awhànfuntọ ehelẹ. Elija setonu bo yí vọ́ whẹdida Jehovah tọn lá na ahọlu ylankan lọ. Kẹdẹdile Jiwheyẹwhe ko dọ do, Ahazia kú. Owhe awe poun wẹ e do dugán.​—2 Ahọlu lẹ 1:11-17.

Nawẹ Elija doakọnnanu to whenue e pannukọn tasinsinyẹn po atẹṣiṣi mẹhe lẹdo e lẹ tọn po gbọn? Kanbiọ ehe gando mílọsu go to egbehe, kavi na? Be a ko jẹflumẹ na mẹhe a yiwanna de gbẹ́ nado dotoaina we bo de nado doafọna aliho ylankan de wutu pọ́n ya? Nawẹ a gán doakọnna flumẹjijẹ mọnkọ lẹ gbọn? Mí sọgan plọn nude gando fie awhànfuntọ lọ lẹ wá mọ Elija te go, enẹ wẹ “to osó ji aga.” Mí ma gán dọ nuhewutu Elija do to finẹ taun, amọ́ mí gán kudeji dọ taidi mẹde he nọ hodẹ̀ to whepoponu, e mọdọ lẹdo he to abọẹ mọnkọ mẹ ninọ na hùn dotẹnmẹ dote na ẹn nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe yiwanna etọn. (Jakọbu 5:16-18) Mọdopolọ, mílọsu gán nọ de whenu dovo whẹwhẹ nado dọhodopọ hẹ Jiwheyẹwhe bo nọ ylọ oyín etọn bosọ nọ dọ nuhahun po ahunmẹdunamẹnu mítọn lẹ po na ẹn. Gbọnmọ dali, mí na penugo nado doakọnnanu po awubibọ po eyin mẹhe lẹdo mí lẹ tlẹ to nuyiwa po nulú po kavi to aliho yamakinanu tọn mẹ.

Todin, ojlẹ sọ̀ na Elija nado jo azọ́ndenamẹ vonọtaun etọn do. Doayi nuhe e wà go. Dile ewọ po Eliṣa po to tintọ́n sọn tòpẹvi Gilgali tọn mẹ, Elija dọna Eliṣa dọ ni nọtepọn emi to finẹ, na emi ni yì Bẹtẹli he tin to nudi kilomẹtlu 11 do finẹ. Eliṣa na gblọndo po nujikudo po dọmọ: “Dile Jehovah togbẹ̀ podọ dile hiẹ lọsu togbẹ̀, yẹn ma na jo we do.” To whenue yé omẹ awe lẹ ko wá Bẹtẹli, Elija dọna Eliṣa dọ emi na yì Jẹliko emide ṣo, yèdọ nudi kilomẹtlu 22 do finẹ. Eliṣa yí nujikudo do na gblọndo dopolọ. Nudopolọ sọ jọ whla atọ̀ntọ to Jẹliko, whẹpo yé do dedo Tọ̀sisa Jọdani kọ̀n, yèdọ nudi kilomẹtlu 8 do finẹ. Whladopo dogọ jọja sunnu lọ ma jogbe. E ma na jo Elija do!​—2 Ahọlu lẹ 2:1-6.

Jẹhẹnu titengbe de dohia wẹ Eliṣa te, yèdọ owanyi nugbo. Owanyi mọnkọ wẹ Luti dohia Naomi, yèdọ owanyi wunmẹ he nọ tẹdo nude go majomajo. (Luti 1:15, 16) Devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo wẹ do hudo jẹhẹnu enẹ tọn​—to egbehe hú gbede pọ́n. Be e họnwun na mí dọ jẹhẹnu enẹ yin nujọnu dile e yin na Eliṣa do ya?

Elija na ko mọ tuli yí taun sọn owanyi nugbo he họntọn jọja etọn dohia mẹ. Enẹwutu, Eliṣa tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado mọ azọ́njiawu godo tọn Elija tọn. To whenue yé jẹ Tọ̀sisa Jọdani he nọ sà po awuyiya po bosọ nọ siso taun to fidelẹ kọ̀n, Elija yí awugbó etọn do hò otọ̀ lọ. Otọ̀ lọ sọ má do awe! “Visunnu yẹwhegán lẹ tọn 50” tin to finẹ bo mọ azọ́njiawu enẹ, yèdọ delẹ to sunnu susu he sọgan ko to azọ́nplọnmẹ mọyi nado yin nukọntọ to sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke mẹ to aigba lọ ji lẹ mẹ. (2 Ahọlu lẹ 2:7, 8) E taidi dọ Elija wẹ to nukunpedo tito azọ́nplọnmẹ tọn lọ go. To owhe delẹ die wayi, Elija lẹn to ojlẹ de mẹ dọ ewọ ṣo wẹ yin sunnu nugbonọ dopo gee he pò to aigba lọ ji. Sọn whenẹnu, Jehovah ko suahọ akọndonanu Elija tọn bo na ẹn dotẹnmẹ nado mọ nukọnyiyi ayidego tọn de to sinsẹ̀n-basitọ Etọn lẹ ṣẹnṣẹn.​—1 Ahọlu lẹ 19:10.

To whenue yé ko dasá Jọdani godo, Elija dọna Eliṣa dọmọ: “Biọ nuhe a jlo dọ ma wà na we whẹpo yẹn nido yin zize yì sọn dè we.” Elija yọnẹn dọ ojlẹ lọ ko sọ̀ na ẹn nado yì. E ma tẹ̀ lẹblanulọkẹyi po gigo he na zọnpọ hẹ ẹ lọ po họntọn jọja etọn. Kakatimọ, homẹ Elija tọn hùn nado gọalọna ẹn to aliho lẹpo mẹ. Nuhe Eliṣa biọ poun die: “Jaale, be n’gán mọ mimá awe gbigbọ towe tọn yí ya?” (2 Ahọlu lẹ 2:9) E ma to didọ dọ emi jlo na mọ huhlọn gbigbọ wiwe tọn he yin nina Elija yí do donu awe ji. Kakatimọ, ogú he visunnu plọnji de nọ mọyi nkọ biọ wẹ e te, yèdọ mẹhe dona mọ adà he klohugan kavi donu awe ogú lọ tọn yí sọgbe hẹ osẹ́n nado penukundo azọngban yọyọ etọn go todin taidi tatọ́ whẹndo tọn. (Deutelonomi 21:17) Taidi gudutọ gbigbọmẹ tọn Elija tọn, e họnwun na ẹn dọ e tindo hudo gbigbọ adọgbigbo tọn he Elija tindo tọn nado hẹn azọ́ndenamẹ etọn di.

Elija gbọn whiwhẹ dali jo whẹho lọ do alọmẹ na Jehovah. Eyin Jehovah na dotẹnmẹ Eliṣa nado mọ whenue Jiwheyẹwhe na ze yẹwhegán mẹhomẹ lọ Elija yì, be Jiwheyẹwhe ko kẹalọyi obiọ Eliṣa tọn. Podọ e ma dẹn bọ dile họntọn whenu dindẹn tọn awe lọ lẹ to yìyì “bo to hodọ to aliji,” nujiawu de jọ!​—2 Ahọlu lẹ 2:10, 11.

Hinhọ́n daho de họ́n sọn agahomẹ bo to dindọnsẹpọ vudevude. Mí gán yí nukun homẹ tọn do pọ́n yé dile yé sè nudidọ sinsinyẹn he taidi hẹviosò tọn de, dile yujẹhọn sinsinyẹn de bẹjẹeji bọ nuhe taidi hinhọ́n wunmẹ de to wezundo ja sunnu awe lọ lẹ dè bo hẹn yé nado klan, bọ yé joagọ bo vó. Yé sọ mọ osọ́-kẹkẹ de he to sisẹ́ taidi miyọ́n. Elija yọnẹn dọ ojlẹ ko sọ̀. Be e hẹ osọ́-kẹkẹ lọ ji wẹ ya? Kandai lọ ma dọ mọ. Depope he whẹho lọ yin, e wá mọdọ nude ze emi yiaga to jẹhọn mẹ bọ e to yìyì to yujẹhọn lọ mẹ!

Eliṣa to nujijọ lọ pọ́n po nupaṣamẹ po. Na Eliṣa to nujijọ jiawu enẹ mọ nukun sọ nukun wutu, e kudeji dọ Jehovah na na emi, “mimá awe gbigbọ” adọgbigbo tọn Elija tọn. Ṣigba, awubla he mẹ Eliṣa te ma dike ni lẹnnupọndo enẹ ji. E ma yọ́n fie họntọn vivẹ́ etọn to yìyì, amọ́ e na ko yọnẹn dọ emi ma nasọ mọ Elija ba. E dawhá dọmọ: “Otọ́ ṣie, otọ́ ṣie! Osọ́-kẹkẹ Islaeli tọn po osọ́nọ etọn lẹ po!” E to mẹplọntọ yiwanna etọn pọ́n dile e to yìyì kaka bo bu; enẹgodo Eliṣa tlẹ́n awù etọn lẹ po awubla po.​—2 Ahọlu lẹ 2:12.

Dile Elija to yìyì to agahomẹ, be e sè avigbè họntọn jọja etọn tọn vlavo bo tlẹ kùn dasin dopo kavi awe de wẹ ya? Depope he e na yin, e yọnẹn dọ họntọn mọnkọ tintindo ko gọalọna ẹn nado doakọnna ojlẹ awusinyẹn tọn delẹ. Mí na wà dagbe nado plọnnu sọn apajlẹ Elija tọn mẹ bo jihọntọn hẹ mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe bo nọ jlo na wà ojlo etọn lẹ!

Fie wẹ Elija yì bọdego? Sinsẹ̀n delẹ nọ plọnmẹ dọ e yin zize yì Jiwheyẹwhe dè to olọn mẹ. Ṣigba, enẹ ma yọnbasi. To owhe kanweko susu lẹ godo, Jesu Klisti dọ dọ mẹdepope ma ko hẹji yì olọn mẹ pọ́n jẹnukọnna ojlẹ emitọn. (Johanu 3:13) Enẹwutu, to whenue mí hia dọ “Elija hẹji yì olọn mẹ to yujẹhọn mẹ,” mí dona kanse dọ, Olọn detẹ wẹ? (2 Ahọlu lẹ 2:11) Biblu nọ yí hogbe lọ “olọn” zan, e ma yin nado dlẹnalọdo fie Jehovah nọ nọ̀ kẹdẹ, ṣigba olọn he mí nọ mọ hlan sọn aigba ji, fie aslọ lẹ nọ sọawuhia bọ ohẹ̀ lẹ nọ zlọn te. (Salmu lẹ 147:8) Olọn enẹ​—yèdọ agahomẹ​—wẹ Elija hẹji yì. Bọ etẹwẹ jọ bọdego?

Jehovah diọtẹnna yẹwhegán yiwanna etọn yì azọ́ndenamẹ devo kọ̀n poun wẹ, yèdọ yì ahọluduta Juda tọn he ma dẹn do finẹ mẹ. Kandai Biblu tọn dohia dọ Elija gbẹ́ wazọ́n to finẹ na nudi owhe ṣinawe dogọ. Ahọlu ylankan Jeholami wẹ to gandu do Juda ji to ojlẹ enẹ mẹ. E dà viyọnnu Ahabi po Jezebẹli po tọn, enẹwutu nuyiwadomẹji ylankan yetọn gbẹ́ to nuhẹngble. Jehovah deazọ́nna Elija nado kàn wekanhlanmẹ whẹdida tọn de sọta Jeholami. Kẹdẹdile e yin didọdai do, Jeholami kú okú awubla tọn de. Dehe sọ ylan hugan wẹ yindọ kandai lọ dotana dọmọ: “Okú etọn ma vẹna mẹdepope.”​—2 Otànnugbo lẹ 21:12-20.

Lehe Elija gbọnvona dawe ylankan enẹ do sọ! Nugbo wẹ dọ mí ma yọ́n lehe kavi whenue Elija kú do. Ṣigba, mí yọnẹn dọ e ma kú to aliho he mẹ Jeholami kú te bọ okú etọn ma vẹna mẹdepope. Eliṣa jẹdò họntọn etọn tọn taun. Kẹdẹdile e yindo na yẹwhegán nugbonọ he pò lẹ. Jehovah gbẹ́ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Elija to nudi owhe 1 000 godo, na e yí awusọhia yẹwhegán yiwanna enẹ tọn zan to numimọ wunmẹdidiọ tọn de mẹ. (Matiu 17:​1-9) Be a na plọnnu sọn Elija dè bo wleawuna yise nado doakọnnanu mahopọnna ninọmẹ sinsinyẹn lẹ ya? Eyin mọ wẹ, ma wọn gbede nado nọ jihọntọn hẹ mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe lẹ, nado nọ na ayidonugo gbigbọnu lẹ bo nọ hodẹ̀ sọn ahun mẹ wá whẹwhẹ blo. Na hiẹ lọsu ni mọtẹn to ahun owanyinọ Jehovah tọn mẹ kakadoi!