Kä nengwane, nitre kukwebätä kwati tä dre mike täte ye kite Bibliabätä o ñakare ye niaratre raba mike gare jai. Akwa ye erere ñan nuain raba siklo 16 näire. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune nitre bäsi jökrä yekwe Biblia ñan nämäne aune ñan raba ñäkebätä niaratre kukweibiti. Yebätä, Iglesia nämäne kukwe driere ye nitre ñan raba kete kukwe Bibliabätä yebe. Arato nitre ji ngwanka iglesiate ñan nämäne nitre dimike. Tärä keteiti niebare: “Iglesia käi Suiza ye käme: nitre ji ngwanka iglesiate ye töi ñakare, nämäne kukwe ngwarbe ye mike era jai aune nämäne bike kwin akwa nämäne kukwe blo nuainne” (History of the Christian Church).

 Nitre töi ne kwrere ngätäite Ulrico Zuinglio nämäne nüne ngwane ja töi mikani kwe kukwe metre känene. ¿Dre kwani ie? ¿Kukwe namani gare ie ye mikani gare ño kwe ni madai? ¿Dre nemen gare nie niarabätä aune kukwe metre kwani ie yebätä?

 Kä nämäne 20 Zuingliobiti ngwane ja töi mikani kwe ja mike sacerdote católico. Ye näire, ni kädekadre sacerdote ye känenkri ja tötikadre filosofíabätä. Iglesia nämäne kukwe meden mike era jai aune “nitre Iglesia rün” käkwe dre tikani yebätä ja tötikadre arato. Akwa ja tötikadre Bibliabätä ye ñan ribe nämäne ietre.

 ¿Dre nükani gare Zuinglio ie Biblia yebätä? Suiza yete, niara nämäne ja tötike Universidad Basilea ngwane, dirikä Tomás Wyttenbach ye kukwe nuani kwe. Tomás Wyttenbach nämäne ja mike indulgencia a Iglesia nämäne bien ye rüere. Tärä tä blite Zuingliobätä yete nieta: “Jesukwe krütani batibe ngite diankakäre kärekäre, ye nükani gare Zuingli ie Wyttenbach ye köböire” (Zwingli—God’s Armed Prophet) (1 Pedro 3:18). Jesukwe ja nire biani ye aibe köböire ngite diankata ye nükani gare ie ngwane, kukwe drie nämäne Iglesia ye niarakwe ñan kani ngäbiti mada. Iglesia nämäne driere, nitre ji ngwanka iglesiate ye raba ngite denkä nitrebätä ngwian ütiäre, ye ñan kani ngäbiti kwe (Hechos 8:20). Akwa Zuinglio ja tötikani jankunu aune kä nämäne 22 biti ngwane, kädekani pastor Iglesia Católica yete.

 Kä ye arabe näire, Zuinglio ja kitani kukwe griegore yebätä ne kwe Nuevo Testamento nieta ye tikani ño kenanbe rükadre gare ie. Erasmo de Rotterdam kukwe meden tikabare yebätä ja tötikanibätä kwe. Jesús ye aibe köböire ni raba ja mäketa Ngöböbe drieta Bibliakwe ye nükani gare ie (1 Timoteo 2:5). Ye medenbätä, ni raba blite Ngöböbe nitre santo yebiti drie nämäne iglesiate ye bönkä o ñakare yebätä jatani töbike.

 Kä namani 30 Zuingliobiti ye bitikäre ja töi mikani bäri kwe kukwe metre känene. Kä ye arabe näire sribibare kwe capellán nitre rükä kräke, rübare Europa yete rabakäre juta Italia bökäne ye ngwane. Rübare kä 1515 Marignano yete ngwane, ni católico käkwe ni católico mada kwati kämikani ye niarakwe tuani. Kä nikani ruäre ta ye bitikäre Escrituras Griegas ye bäsi jökrä tikani kisebiti kwe aune mikani gare töbitibe jai. Kä 1519 ye ngwane, nämäne nüne Zúrich yete, juta ütiäte Suiza känti. Yete kukwe ne namani era kräke: kukwe ñan nämäne Bibliabätä ye Iglesia ñan rabadre driere mada. Akwa, ¿ñokänti niara raba ni mada dimike kukwe ye mike era jai?

 Kukwe metre Bibliabätä jaradre nitre ie ngwane, kukwe drieta iglesiate ye ngwarbe rabai gare ietre ye kwrere Zuinglio töbikabare. Aisete, niara kädekani sacerdote Iglesia bäri utiäte Zúrich yete kädeka nämäne Grossmünster ngwane, ja nükani törö ie kukwe dätere. Nitre ji ngwanka iglesiate käre nämäne ñäke leccionario b kukwe latín yebiti. Akwa ye kwrere ñan nuaindi kwe. Kukwe kädriedre kwe ngwane, ja töi mikai kwe ñäke Bibliabätä kapitulo jatäri jatäribätä, kena nemene mrä. “Nitre iglesiate rün” nämäne kukwe driere yebiti ñan Biblia mikai gare kwe, ñakare aune Biblia tuainmetre kwe ja mike gare akwle. Aisete, bersikulo bäri nuäre nämäne bersikulo bäri nguseta ye mike gare (2 Timoteo 3:16).

 Nämene dirire ni jökrä ngwärekri ngwane, nitre dimikani kwe mike nüke gare jai Biblia ye ütiäte köbö kwatire kwatire kräke. Ne driebare kwe: Biblia tä dre driere ja ngwankäre mrebe Ngöbö okwäkänti, María Jesús meye ye mikadre ngöböre jai ye käme, oradre nitre santo ie ye käme, ngwian biandre sacerdote ie ne kwe ngite juandre tabiti ye käme, aune nitre ji ngwanka iglesiate nämäne ja ngwen käme ye jäkäbare kwe kä mrebiti. ¿Kukwe ye matani ño nitrekwebätä? Kukwe kädriebare kena kwe ye bitikäre nitrekwe niebare: “Kukwe ne erere nun jämi kukwe nuen”. Ni kukwe kira tikaka ne niebare nitre católico nämäne Zuinglio kukwe nuin yebätä: “Nitre ruäre ñan nämäne niken iglesiate ñobätä ñan aune nitre ji ngwanka nämäne ja ngwen käme ye jatani kwenta iglesiate bobuta”.

 Kä 1522, nitre ji ngwanka iglesiate ñan tö namani nitre tuai ja mike kukwe drie nämäne Iglesia yete ye rüere, aisete niaratrekwe gobran Zúrich ye töi mikani kukwe ye ükete biarebe. Yebätä Zuinglio ye ja mikaka ngite Iglesia rüere ye niebare kwetre. Zuinglio ñan ja töi kwitani yebätä sribi sacerdote católico ye tuanimetre kwe.

 Zuinglio ñan nämäne sribire sacerdotere mada, akwa jankunu kukwe driebare kwe aune nitre töi mikani töbike ja kwrere. Kukwe drie nämäne kwe yebätä nitre namani blite krubäte aisete gobrantre Zúrich ruäre jatani tö ngwen ie. Ye köböire, nitre nämäne Ngöbö mike täte ño juta yete ye ükaninte bäri kwin kwe. Ñodre, kä 1523 ye ngwane, niarakwe gobrantre töi mikani lei ükete, känti kukwe meden driedre ye ñan dianinkä Bibliabätä ñäkäi nämäne. Kä 1924 ye ngwane, üai mikadre ngöböre jai ye gobrantre ñäkäidre ribebare kwe ye ietre. Altar, ídolo,üai aune jondron kira mada ye nitre magistrado civil käkwe dikaninte, aune dirikätre mada aune nitre juta yete ye käkwe dimikani. Tärä tä blite Zuingliobätä tä niere: “Nitre vikingo käkwe jondron ütiäte Iglesia kräke juani ngwarbe ye kwrere bäsi namani bare bobuta Iglesia Occidental okwäbiti” (Zwingli—God’s Armed Prophet). Kä 1525 ye ngwane, niarakwe gobrantre töi mikani ju Iglesiakwe ye jökrä nuainne hospital erere, arato nitre monjes aune monjas ye tuenemetre ja mäkete. Aune misa nuain nämäne ye täte kukwe nuäre dianinkä Bibliabätä ye krädriere niebare kwe (1 Corintios 11:23-25). Nitre kukwe kira tikaka tä niere, Zuinglio ja di ngwani ye käkwe nitre político aune nitre ji ngwanka kukwebätä Zúrich yete ye mikani sribire keteitibe. Ye köböire kukwe namani ükaninte ne kwe Reforma aune religión protestante rabadre bare.

 Sribi bäri ütiäte Zuinglio nuainbare ye abokän Biblia kwitani kwe. Década 1520 ye näire, niara aune nitre experto mada käkwe Biblia kwitani. Nuainbare kwetre ne erere: nämänentre ñäke bersikulo kratire kratire yebätä hebreore aune griegore bäri kira, arato nämänentre ñäke Biblia ruäre kwitani bäri kwin yebätä, ñodre, Septuaginta grierore aune Vulgata kukwe latín yebiti. Bersikulo kratire kratire yebätä nämänentre töbike kwin aune ye jökrä nämänentre tike täräbätä. Sribibare ja di tätebiti kwetre yebätä kä 1531 ye ngwane Biblia de Zúrich ye namani kwitani täte jökrä aune mikani gare nitre ie.

 Zuinglio tö nämäne kukwe kwin nuaindi raba ruin nie, akwa kukwe meden nämäne ütiäte ni mada kräke ye niarakwe ñan mikani ütiäte jai aune ruäre ngwane nämäne kukwe ükete ja dibiti. Ñodre kä 1525 ye ngwane, nitre anabaptista ben kukwe ükaninte kritobo ngwärekri, yekänti niara nämäne siba kritobo yekri. Monsotre kia ngökadre ñöte ye nitre anabaptista ñan nämäne kain ngäbiti. Ye bitikäre, nire ñan kiatre ngökadre ñöte kain ngäbiti ye murie ketadre mikani gare kritobokwe ngwane, niarakwe ñan krörö niebare. Arato niarakwe gobrantre töi mikani nitre mike ja dibiti kukwe mrä drie nämäne kain ngäbiti. Akwa, kä ruäre Suiza känti nitre católico ñaka kukwe kwe kani ngäbiti. Ye köböite rü nakaninkä. Zuinglio nikani nitre rükä yebe Zúrich nememe kä känti nitre nämäne rüre. Rü yekänti murie ketani, kä nämäne 47 biti ye ngwane.

 Martín Lutero aune Juan Calvino, arato kädekata reformadores protestantes yebätä blitata bäri, ye erere ñan blitata krubäte Zuingliobätä, akwa niara ye ütiäte arato. Kukwe drie nämäne Iglesia Católica Romana ye Zuinglio ñan kani ngäbiti aune ja mikani bäri kukwe ye rüere Martín Lutero yebiti ta. Aune dre nuainbare kwe ye köböire namani bäri nuäre nitre kräke kukwe driebare Calvinokwe ye ka ngäbitikäre. Ne jökrä köböire niara kädekata arato reformador protestante nimäkäre bäri ütiäte.

 Zuinglio sribi nuainbare ye ruäre namani kwin aune ruäre ñan kwin. Ñodre, kukwe jakwe mikakäre gare ni madai yekäre ja mritani krubäte kwe rübätä aune políticate. Jesukwe kukwe bämikani ye erere ñan nuainbare kwe. Jesukwe ñan ja mikani gobrantre kä nebätä yekri aune nitre ja mikaka rüere ye ñan kämikadre, ñakare aune taredre driebare kwe ye erere Zuinglio ñan nuainbare (Mateo 5:43, 44; Juan 6:14, 15).

 Zuinglio ye ni ja tötikaka bönkä Bibliabätä aune käre nämäne biare kukwe ye däräire ni madabe, ye kwrere niara törö nie. Kukwe metre Bibliabätä keta kabre nükani gare ie aune ni mada dimikani kwe ye erere nuainne.