1, 2. Mäkwe kukwe ngwarbe tuanemetre ye bitikäre, ¿mäkwe kukwe meden ngwandretari jai, aune ñobätä ütiäte krubäte ye nuaindre mä raba niere?

TÖBIKE kukwe nebätä, ni iti tädre jondron käme kite ñö okwä ñadre mäi yete, rabadre gare mäi. Ñö ye jökrä rabadre käme, aune raba kukwe kri mike nemen bare mäbätä. ¿Mäkwe dre nuaindre? Mä rikadre jötrö ngwarbe ñö kwin känene kä madakänti ñadre jai. Akwa yebiti ta mä raba kukwe ütiäte ngwentari jai: “¿Tita bren ñö ye kisete?”.

² Ye erere tä nemen bare nitre nänkä kukwe ngwarbe yebätä. Niaratre tä bren kukwe käme drieta aune nuainta kwetre ye köböite nieta Bibliakwe (2 Corintios 6:17). Ütiäte krubäte nikwe ja diandrekä mento “Babilonia Kri” yebätä, ye nitre ji ngwanka krikri kukwe ngwarbe yebätä gärätä (Apocalipsis 18:2, 4). ¿Mäkwe nuainbarera? Ye erere angwane, nunta kwin niere mäi. Akwa mäkwe kukwe ngwarbe tuanemetre ye ñan aibe ngörä. Mä rabadre ngwentari jai arato: “¿Ti täbe kukwe ngwarbe ruäre mike täte?”. Ani kukwe ruäre ye mike gare jai.

3. a) Biblia tä dre niere jondron üai mikata ngöböre jai yebätä, aune Ngöbö töita ño jondron üai yebätä ye ñobätä nitre ruäre kräke ñaka nemen nuäre kadre ngäbiti, ye mä raba niere. b) Jondron üai kukwe ngwarbe mikakäre täte ye tärä gwi mäkwe angwane, ¿mäkwe nuaindre?

³ Nitre ruäre kwe jondron üai ngwarbe sribebare o kruso ye tä kirabe gwi. ¿Ye erere tärä gwi mäkwe? Ye erere angwane, orasion ñan nuaindre jondron yebiti Ngöböi angwane, raba nemen tuin käme mäi. Jondron üai sribebare ye tare mäkwe. Akwa, Ngöbö aibe ie gare ño ni raba niara mike täte, aune niara ñaka tö ni tuai ja mike täte jondron üai sribebare yebiti drieta Bibliakwe (ñäkädre Éxodo 20:4, 5 yebätä; * Salmo 115:4-8; Isaías 42:8; 1 Juan 5:21). Yebätä, ja mikakäre kukwe metre yekri, mä rabadre jondron üai jökrä kukwe ngwarbe mikakäre  täte ye juen ngwarbe. Jehovai tuin: “käme krubäte”, ye erere mäkwe mika tuin jai arato (Deuteronomio 27:15).

4. a) ¿Ni mräkä krütani kirabe mikadre täte ye ñobätä ñaka nuaindre? b) ¿Ñobätä Jehová kukwe keta kabre chokakwe ye ñäkäibare nitre Israel ie?

⁴ Kukwe keta kabre ngwarbe yete drieta nikwe ni mräkätre krütani kirabe ye mikadre täte. Kukwe metre Bibliabätä jämi nemen gare nitre ruäre ie ye känenkri, niaratre nämene nütüre nitre krütani ye niken nüne kä üaire yekänti aune raba nitre nire dimike o mike ja tare nike. Ñodre mä nämene ja di ngwen krubäte mä mräkätre krütanina ye töi mikakäre jäme. Akwa, tärä nebätä kapitulo 6 yekänti namani gare mäi, nitre krütanina ye ñaka niken nüne kä madakänti. Yebätä, ja töi mikadre blite nitre krütanina ben ye abokän ngwarbe. Ni mräkä tare nikwe krütanina yekwe blitadre nibe rabadre ruin nie ye abokän jökrä kite chokali yekri. Kukwe nebätä, blitadre nitre krütanina ben o kukwe mada chokakwe nuaindre ye Jehová ñäkäibare nitre Israel ie (ñäkädre Deuteronomio 18:10-12 yebätä). *

5. Mä täbe kä nengwane jondron üai ngwarbe mike ngöböre jai o nitre krütanina kirabe mike täte angwane, ¿mäkwe dre nuaindre?

⁵ Kukwe mikata täte kä nengwane mäkwe yete mä täbe jondron üai ngwarbe mike täte o nitre krütani kirabe mike täte angwane, ¿mäkwe dre nuaindre? Ngöbö töita ño kukwe nebätä mikata gare Bibliakwe, yebätä mäkwe ñäkä aune mäkwe töbika kwin kukwe yebätä. Mäkwe orasion nuain mantre jetebe Jehovai; mä tö ja mikai kukwe metre yekri mäkwe nie ie aune mäkwe ja di kärä ie ne kwe mä rabadre töbike niara erere (Isaías 55:9).

6, 7. a) Navidad yete dre ngwanta törö jai aune nitre kristiano siklo kena ye nämene käi ngwen juto jabätä o ñakare ye mä raba niere. b) ¿Nitre ja tötikaka Jesukwe siklo kena ye näire cumpleaño ye nuain nämene drekäre?

⁶ Fiesta ruäre nuainta krubäte ye nuaindre nikwe angwane, yebiti ni raba bämike nita ja mrite kukwe ngwarbe yebe. Ani bämike Navidad yebiti. Fiesta Navidad yebiti Jesukristo därebare ye ngwanta törö jai nieta, aune nitre kukwe keta kabrebätä tä ja bien kristiano ye bäsi jökrä tä käi ngwen juto jabätä. Akwa, mikata gare, nitre ja tötikaka Jesukwe siklo kena ye ñaka nämene käi ngwen juto jabätä. Tärä Los orígenes sagrados de las cosas profundas tä niere: “Kristo därebare ye bitikäre kä nikani siklo ketebu ta angwane, kukwe ye ñaka nämene gare jire ni iti ie aune ñongwane Jesús därebare metrere ye niaratre töi ñaka nämene mikabätä gare jai”.

⁷ Köbö medente Jesús därebare ye rabadre gare nitre ja tötikaka Jesukwe ie, akwa niaratre käkwe ñaka käi ngwandre juto jabätä. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune nitre kristiano kena yei fiesta ye nämene tuin, “jondron kirabe nitre ñaka Ngöbö mikaka täte nämene nuainne ye kwrere” (Las cosas nuestras de cada día). Cumpleaño ketebu aibe kädrieta Bibliabätä, ye abokän gobrantre nibu ñaka nämene Jehová mike täte käkwe nuainbare (Génesis 40:20; Marcos 6:21). Fiesta ne erere nuain nämene ngöbö ngwarbe mikakäre ütiäte arato. Ñodre, köbö 24 mayo yete nitre romano nämene ngöbö ngwarbe Diana därebare ye käi ngwen juto jabätä aune jädrinaine nämene ngöbö Ñänä, kädeka nämene Apolo, ye käi ngwen juto jabätä. Ye erere, cumpleaño ye ñaka nuain nämene nitre kristiano kräke, ñakare aune ngöbö ngwarbe mikakäre täte.

8. Cumpleaño aune kukwe ngwarbe mikata era jai ye kite medenkri mä raba mike gare.

⁸ Kukwe madabätä nitre kristiano siklo kena ñaka nämene  Jesús därebare ye käi ngwen juto jabätä: cumpleaño ye kite kukwe ngwarbe mikata era jai yekri, ye nämene gare kwin niaratre ie. Ñodre, nitre grieko aune romano kirabe, nämene nütüre ni itire itire nämene därere ye ngwane üai kwetre nämene kriemike aune ngübarebiti kä jökrä ngwane. “Üai ye nämene ja mäke ngöbö ngwarbe ben, ni itibiti kä mada nämene niken ta, köböi arabe näire ngöbö yebiti kä nämene niken ta arato niaratre nämene nütüre.” (The Lore of Birthdays [La tradición de los cumpleaños].) Fiesta ruäre käi ngwandre juto jabätä abokän känti Jesús mikadre täte kukwe ngwarbe mikata era jai erere ye ñaka raba nemen kwin jire Jehová kräke (Isaías 65:11, 12). Kukwe jökrä miri gare nikwe jai ye erere, ¿ñobätä nitre kwati krubäte tä Navidad käi ngwen juto jabätä?

9. ¿Ñobätä köbö 25 diciembre ye dianinkä Jesús därebare ngwankäre törö jai?

⁹ Jesús nükani Kä tibienbätä ye bitikäre siklo nikani kwati ta angwane, köbö 25 diciembre ye dianinkä niara därebare ye ngwankäre törö jai. Akwa Jesús ñaka därebare sö diciembre yete, * ñakare aune därebare sö octubre yebätä ni raba niere. Akwa, ¿ñobätä köbö ye dianinkä? Ñobätä ñan aune nitre ruäre nämene ja bien kristiano ye tö nämene “fiesta ngwarbe ye kwitai fiesta madabe nitre kristiano kräke. [...] Kä Roma yekänti nitre ñaka Ngöbö mike täte ye nämene köbö 25 diciembre ye mike ütiäte jai [...] ‘Ñänä’ ye käi ngwankäre juto jabätä” (Enciclopedia de la Religión Católica). Kä ñüre ye ngwane, Ñänä trä nämene nemen diore ye ngwane, nitre ñaka Ngöbö mike täte ye nämene kukwe ükete nuaindre jai ne kwe Ñänä ye trä rabadreta aune kä rabadreta ngire gäre. Köbö 25 diciembre yete Ñänä trä nämene nementa nämene ruin nitre ie. Nitre ji ngwanka kukwe ngwarbe yebätä, tö namani nitre ñaka Ngöbö mike täte ye töi kwitai kukwe kwetre  mikakäre täte, yebätä fiesta ne dianinkä kwetre nuaindre ne kwe rabadre tuin fiesta ni “kristiano” kräke erere. *

10. ¿Ñobätä nitre ruäre kirabe ñaka nämene Navidad käi ngwen juto jabätä?

¹⁰ Navidad ye kite nitre ñaka Ngöbö mike täte yekri ye gare kirabe. Fiesta ye nuaindre nie ñaka Bibliabätä, yebätä fiesta ye ñaka nuaindre niebare kä Inglaterra aune kä ruäre norteamerica yekänti siklo 17 näire. Nitre nämene ja mikete gwi köbö Navidad yete aune ñaka nämene niken sribire ye jökräbiti ngite ütiä mika nämene. Akwa, kä nikani braibe ta angwane fiesta nuain nämene kirabe ye nuain namaninta aune fiesta mada nuain namani arato. Navidad ye nuain namaninta fiesta krikri ye kwrere aune nuain täbe juta keta kabre te. Akwa nitre tö Ngöbö mikai täte ye ie gare kwin fiesta ne kite kukwe ngwarbe yekri aune fiesta ne bätä fiesta mada kite nitre ñaka Ngöbö mike täte yekri ye niaratre ñaka käi ngwen juto jabätä. *

11. Ñobätä nitre ruäre tä fiesta ruäre aibe käi ngwen juto jabätä aune kukwe meden rabadre bäri ütiäte ni kräke ye mä raba niere.

¹¹ Fiesta mada tärä Navidad erere abokän kite nitre ñaka Ngöbö mike täte yekri ye gare kwin nitre ruäre ie, akwa käi ngwandre juto jabätä ye ñaka tuin käme ietre. Aune fiesta ye ñaka kite kukwe ngwarbe yekri nieta kwetre, bätä köbö ye kwin ja ükarakrö nitre ja mräkäre ie nieta kwetre arato. ¿Mätä töbike ye erere? Ye erere angwane, mä mräkätre tare mäkwe ye kätä ñaka mä mike kukwe metre ye kain ngäbiti aune ñaka kukwe ngwarbe mikata täte mäkwe yebätä. Jehová ni ja mräkäre sribekä ye tö mä tuai ja mäke kwin mä  mräkätre ben ye mäkwe mikadre gare kwin jai (Efesios 3:14, 15). Akwa ye nuainkäre mä raba kukwe mada nuainne ne kwe mäkwe Ngöbö mikadre täte. Kukwe meden rabadre bäri ütiäte ni kräke ye apóstol Pablo käkwe mikani gare: “Jändrän mden mden tuen dbe ni Dänkienye, [...] abko erere munkwe nüna” (Efesios 5:10).

12. Kukwe mikata täte aune fiesta nuainta abokän kite nitre kukwe käme nuainkä yekri yebätä nikwe kämikadrekä, ¿ye bämikata kukwe medenbiti?

¹² Mä raba nütüre, fiesta nuain nämene kirabe ye erere nuain ñaka kä nengwane. ¿Kömikani ño kena mikadre gare jai ye ütiäte? Jän. Töbike kukwe nebätä, confite kwandre dobrokwäte mäi. ¿Mäkwe kwetadre? Tädre käme; yebätä mäkwe ñaka kwetadre. Confite ye erere, fiesta ruäre ye raba nemen tuin kwin, akwa ye kite nitre kukwe käme nuainkä yekri. Ni tö ja mikai kukwe metre yekri angwane Pablo kukwe niebare nitre Ngöbö mikaka täte metre yei ye mikadre täte: “Jondron käme kämebätä, munkwe ñansi kise mika” (2 Corintios 6:17, NGT).

13. ¿Fiesta ruäre mäkwe ñaka käi ngwandre juto jabätä ye ngwane kukwe medenbe mä raba ja tuin?

¹³ Mä ja töi mikadre fiesta ruäre tuenmetre ye ngwane, mä raba ja tuin kukwe ruäre ben. Ñodre, ñobätä mä ñaka jondron nuainta fiesta ruäre kräke yete ja mike, ye ñaka rükadre gare nitre sribi muko mäkwe ie angwane, ¿mäkwe dre nuaindre? Ni iti käkwe jondron biandre mäi Navidad yete angwane, ¿mäkwe kadre ngäbiti ye  käme? Mä muko ñaka kukwe ja erebe mike täte mäbe angwane, ¿mäkwe dre nuaindre? ¿Mäkwe dre nuaindre ne kwe fiesta ruäre käi ngwanta juto jabätä ye ñaka rabadre tuin kwin monsotre mäkwe ie?

14, 15. ¿Ni iti käkwe niedre mäi, ani fiesta käi ngwen juto jabätä, o törbadre jondron biain mäi angwane mäkwe dre nuaindre?

¹⁴ Nikwe töbikadre kwin käne ja tuakäre kukwe ketare ketare ben. Ñodre, ni iti käkwe niedre mäi, ani fiesta käi ngwen juto jabätä, ye ngwane mäkwe tä debe niedre jerekäbe ie. Akwa ni iti sribi muko mäkwe, abokän ben käre mätä ja tuin, käkwe kukwe ye niedre mäi angwane, mä törbadre kukwe ye mikai gare bäri ie. Kukwe ye jökräbätä, mäkwe töbikadre kwin käne. Biblia tä niere: “Käre munkwe blita ja moto jämenbti ni mda mdabe amne mun kukwei rabadi mate nuäre ni mda mda olote, ni mda mdakwe kukwe ngwiandretari ño ño munye Ngöböbtä, ye munkwe kukwe kadre ngäbti ño rabadre gare munye abkokäre” (Colosenses 4:6). Mäkwe töbikadre kwin käne kukwe ye mikakäre gare ne kwe mäkwe ñaka ni mada mikadre rubun. Jondron biandre jai kwärikwäri aune ja ükadrekrö ye ñaka tuin käme mäi mäkwe mikadre gare metre, akwa nuaindre köbö mada yete ie mä törbadre mäkwe niedre.

¹⁵ ¿Ni iti törbadre jondron biain mäi angwane mäkwe dre nuaindre? Ñobätä jondron biandre kwe mäi yebätä mäkwe töbikadre käne. Raba niere mäi: “Mä ñaka fiesta ne käi ngwen juto jabätä gare tie, akwa ti tönibi jondron ne biain mäi”. Ye erere angwane, jondron biandre mäi ye mä raba kain ngäbiti, akwa yebiti mäkwe ñan bämikai mätä fiesta ye käi ngwen juto jabätä. Akwa ni ye ie kukwe meden mikata täte mäkwe ye ñaka gare angwane, mä raba niere ie mä ñaka fiesta ye käi ngwen juto jabätä. Yebiti mäkwe mikai gare ie ñobätä mätä jondron kain ngäbiti aune mä ñaka jondron mada bien ütiäre. Ne madakäre, kukwe mikata täte mäkwe ye mä ñaka mike täte metre, o jondron kä nebätä ye bäri ütiäte mä kräke Ngöbö kukwei yebätä mikakäre gare jai, raba  mä nuinte jondron biandre kwe mäi yebiti. Ye erere ngwane bäri kwin mäkwe ñaka kadre ngäbiti.

16. ¿Ño mäkwe töbikadre kwin käne jondron ruäre kite fiesta ngwarbe yekri yebätä?

¹⁶ ¿Mä mräkätre ñaka kukwe ja erebe mike täte mäbe angwane mäkwe dre nuaindre? Mä rabadre töbike kwin käne blitakäre ben arato. Nitre tä kukwe meden mike täte o fiesta meden käi ngwen juto jabätä yebätä mä ñaka raba ñäke jai bentre. Niaratre töita ño ye mäkwe mikadre ütiäte jai, mä tö niaratre tuai ja mike ütiäte ye erere (ñäkädre Mateo 7:12 yebätä). Akwa jondron ruäre raba mä töi mike fiesta käi ngwen juto jabätä ye mäkwe ñaka nuain jire chi. Ne madakäre, jondron ruäre raba bämike mätä fiesta käi ngwen juto jabätä, yebätä mäkwe töbikadre kwin. Käre mäkwe töbikadre kwin ne kwe mä töi tädre jäme (ñäkädre 1 Timoteo 1:18, 19 yebätä).

17. ¿Mäkwe dre nuaindre ne kwe fiesta ruäre käi ngwanta juto jabätä ni madakwe ye ñaka rabadre tuin kwin monsotre mäkwe ie?

¹⁷ ¿Mäkwe dre nuaindre ne kwe fiesta ruäre käi ngwanta juto jabätä ye ñaka rabadre tuin kwin monsotre mäkwe ie? Kä rikai ta yete mäkwe dre nuaindi niaratre okwäbiti yebiti rükai gare ietre. Nitre rüne ruäre tä köbö mada denkä jai jondron biankäre monsotre kwe ie. Jondron bäri ütiäte biandre monsotre ie ye abokän kä diandrekä jai blitakäre bentre aune tarekäre.

18. ¿Nitre kristiano tä gätä nuainne yekwe mä dimikai ño ja mike kukwe metre yekri?

¹⁸ Ngöbö mikakäre täte, mä rabadre kukwe ngwarbe tuenmetre aune ja mike kukwe metre yekri. ¿Mä raba nuainne ño? Biblia tä niere: “Ari ja kite ja tarere kwärikwäri amne sribi kuin nuene jakrä kwärikwäri. Nitre [...] käta gätäre abko känti ni ruäre ñan tä kwen gätäbtä, ye kwrere nikwe ñan nuendre, [ñakare aune], ari ja ükekrö bäri gätäbtä amne, ari  ja die mike kwärikwäri näin gätäbtä [kä krüte nibira ja ken yebätä]” (Hebreos 10:24, 25). Nitre kristiano tä gätä nuainne ye kwin krubäte Ngöbö mikakäre täte, niara tä ribere nie ye erere (Salmo 22:22; 122:1). Gätä nuainta yete nitre kristiano Ngöbö mikaka täte metre ye tätre “ja die mik[e] kwärikwäri” (Romanos 1:12).

19. ¿Kukwe Bibliabätä namani gare mäi ye ñobätä ütiäte krubäte mäkwe kädriedre ni madabe?

¹⁹ Mäkwe ja tötikabare nitre testiko Jehovakwe yebe Bibliabätä, ye mäkwe kädriedre ni madabe yebiti mä raba ja mike kukwe metre yekri arato. Erametre kukwe käme nuainta kä jökräbiti tibien yebätä nitre kwati krubäte tätre ja tare nike aune ja muaire. Nitre ruäre ie ja ruin ye erere gare mäi. ¿Bibliabätä kukwe kwin tä kä ja känenkäre kräke ye ñobätä mä ñan kädriere bentre? Kukwe kwin Bibliabätä namani gare mäi ye mäkwe kädrie jankunu ni madabe aune mäkwe nän jankunu gätäbätä nitre kristiano metre yebe. Ye erere mäkwe nuaindi angwane, kukwe ngwarbe mikata täte ye ñaka rabai tuin kwin mäi. Erametre: mäkwe ja mikai kukwe metre yekri angwane mäkwe nünain kä jutobiti aune jondron kwin rabai krubäte mäkwe (Malaquías 3:10).