1, 2. a) ¿Kukwe meden ñaka nuäre ben nitre Israel tä ja tuin? b) ¿Nire nire nü arato ngutuä Carmelo yekänti?

ELÍAS, ni Ngöbö kukwei niekä, tä nitre kwati ye mrusaire ja di ngwen näin ngutuä Carmelo yebätä mintukwäre. Kä trä bukere dekä yete, nitre ye bobre krubäte tuin bätätre. Kä komä biti ötare te ñü ñaka näkäni tibien yebätä kukwe tare namani bare.

² Nitre 450 sacerdote Baalkwe ie ja ruin ütiäte tätre näin nitre kwati ye ngätäite ta. Tötre ni Ngöbö kukwei niekä ja ngwen metre ye kämikai tuin kwin ngwärebätä. Reina Jezabel nitre Ngöbö mikaka täte kämikanina kwati akwa Elías töita kwatibe Baal mikata täte ye rüere. Akwa ¿kä ngwain nüke jankunu kwe jai? Ni itibe ñaka raba nitre kwati ye ganainne jire nitre kukwe ngwarbe niekä ye tä nütüre (1 Rey. 18:4, 19, 20). Rei Acab ye nü carreta kwe yete, niara töi ñaka kwin Elías kräke arato.

3, 4. a) ¿Ñobätä kä jürä namani Elías yebätä raba ruin nie? b) ¿Kukwe meden ngwantarita nikwe mikai gare jai?

³ Elías ñaka jondron tuin nakainkä erere rabai bare ngübata kwe. Nire bäri dite ye nitre jökrä käkwe tuadi, Ngöbö o nitre käme ye. ¿Köbö ye kite nökrö ja ken ye ngwane ja ruin ño ie? Biblia tä mike gare Elías “abko ni [...] kwrere”, yebätä kä jürä namanibätä arato (mäkwe ñäkä Santiago 5:17 yebätä). Erametre nitre tä ja ngwen käme, rei ñaka Ngöbö mike täte aune nitre sacerdote tö nitre murie ketai, yebätä ja ruin kaibe krubäte Elías ie raba ruin nie (1 Rey. 18:22).

⁴ ¿Ñokänti kukwe tare ne tä nakainkä juta Israel yebätä? ¿Aune kukwe namani bare ye tä dre driere nie? Elías ni Ngöbö kukwei niekä tödeka kwe bämikani aune ye raba ni dimike ño kä nengwane ye ani mike gare jai.

5, 6. a) ¿Kukwe meden mika nämene täte kirabe Israel? b) ¿Rei Acab kukwe meden käme krubäte nuainbare Jehová rüere?

⁵ Kä kwati krubäte te nitre ñaka nämene Ngöbö erametre ye kukwei mike täte ye Elías käkwe tuani, aune ñaka namani nuaindre kräke. Kä nikanina kwati krubäte ta nitre Israel kwati käkwe kukwe metre ye tuanimetre kukwe ngwarbe ye mikakäre täte, ñaka namanina Jehová mike täte ñakare aune namanintre ngöbö ngwarbe mike täte juta mada bäre yebe.  Akwa Elías ni Ngöbö kukwei niekä ye näire, kukwe metre aune kukwe ngwarbe mika nämene täte ye ükaninte.

⁶ Rei Acab kukwe käme krubäte nuainbare Jehová rüere. Ja mikani gure kwe Jezabel rei Sidón ngängän yebe. Jehová mika nämene täte ye Jezabel töi nämene kwatibe diankabätä täte aune nitre töi mike Baal mike täte kä Israel ye jökrä känti. Acab ja tuanimetre töi kwitadre bengwairebe muko kwe ie aune templo bätä kä jondron kukwakäre sribebare kwe Baal ie. Ñodre, ja mikani ngukodokwäre kwe ngöbö ngwarbe ye ngwärekri, yebiti kukwe käme bämikani kwe nitre kräke (1 Rey. 16:30-33).

7. a) ¿Baal mika nämene täte ye ñobätä käme krubäte? b) ¿Kä kwäbe te ñü ñaka näkäni tibien nieta ye Biblia ñaka mike gare bä jene jatäri ye ñobätä ni raba tö ngwen metre ie? (Mäkwe  recuadro mika ñärärä.)

⁷ ¿Baal mika nämene täte ye ñobätä käme krubäte? Kena, kukwe nuain nämene ye ñaka nämene nitre töi mike Ngöbö erametre ye mike täte. Ne madakäre, kukwe mika nämene täte yekänti kukwe käme krubäte nuain nämene, nitre brare aune merire nämene nemen ni madabe ngwian täri, nitre kwati nämene nemen gwaire jabe kä ngwankäre juto jabätä, aune monsotre kia kukwa nämene arato. Yebätä, Jehovakwe Elías juani Acab ngwärekri ñü ñaka räkäin tibien ye mikakäre gare ie aune nuadi nuäi kwe ye ni Ngöbö kukwei niekä käkwe niedi ye erere rabai bare (1 Rey. 17:1). Elías jämi nementa rei ngwärekri ye känenkri kä nikani ruäre ta, aune nikaninta känti angwane, rabadre nitre jökrä aune nitre sacerdote Baalkwe ye ükökrö ngutuä Carmelo yekänti niebare kwe ie. *

8. ¿Nitre nämene Baal mike ngöböre jai kädrieta ye ñobätä ütiäte ni kräke kä nengwane?

⁸ Akwa ¿rübare ye tä dre driere nie kä nengwane? Baal mikani täte kädrieta ye ñaka niena ütiäte kä nengwane nitre ruäre raba nütüre. Ñodre, templo aune kä jondron kukwakäre ye ñaka niena kä nengwane ngöbö ye kräke. Akwa, kukwe namani bare kira ye ñaka kädrieta jerekäbe (Rom. 15:4). Kukwe Baal ye abokän “bökänkä” meden gärätä, aune Jehová nämene ribere juta kwe ie niaratre rabadre niara mike “baal” ye kwrere jai, o niaratre “muko [...] bökänkä” ye kwrere (Is. 54:5). Nitre täbe bökänkä keta kabre mike täte aune ñaka Ngöbö dite krubäte ye mike täte, ¿ñan ererea? Nitre kwati ñaka Jehová mike täte ñakare aune tätre jondron mada mike täte bökänkä ye kwrere. Ñodre, tätre ja töi mike ngwian, sribi, jondron ja näkwitakäre, ja mike gure bati bati o jondron mada keta kabre yebätä, ye ngwane tätre jondron ye mike “ngöböre” jai kä nengwane (Mat. 6:24; mäkwe ñäkä Romanos 6:16 yebätä). Ye erere arato, jondron keta kabre nuain nämene Baal ie ye nuain täbe kä jökräbiti tibien kä nengwane. Mikata gare ne erere, Jehovakwe rübare kirabe Baal ben yebätä nikwe ja  tötikadre ye raba ni dimike ñobätä ñan aune nire mikata täte nikwe kä nengwane ye rükai gare nie.

9. a) ¿Ñobätä ngutuä Carmelo ye nämene kwin krubäte mikakäre gare metre Baal mika nämene täte ye kukwe ngwarbe? (Mäkwe nota mika ñärärä arato.) b) ¿Elías dre niebare nitre yei?

⁹ Ngutuä Carmelo yebiti kwin, kä tuin bä nuäre mente tibien: mar Grande (Mediterráneo) ye ken aune kä kiare Cisón yekänti, ngösöri, nememe kä tokwä mente Líbano nemenkä ngwitärikri yekänti. * Akwa, ñänä trä kite nen kwin köbö ütiäte ne näire angwane, kä ñaka nibi tuin bä nuäre jire chi. Jehovakwe kä kwin krubäte nura nökakäre biani Abrahán monsoitre ie ye ñaka nibira kwin aune nibira nötare ñänä kisete, juta Ngöbökwe ja ngwani töi ñakare ye köböite kä ye juani ngwarbe kwetre.  Elías nü nitre Israel tä ja ükaninkrö yekänti aune nini kwe: “¿Ñobätä munta nankwente kukwe ketebu jene jene jiebiti? Jehová Ngöbö metre angwane mun rika jiebiti, akwa Baal ngöbö metre angwane mun rika jiebiti” (1 Rey. 18:21).

10. ¿Kukwe medenbiti nitre Israel nämene “nankwente kukwe ketebu jene jene jiebiti”, aune kukwe meden metre käi kwitaninkä kwetre jabiti?

¹⁰ Elías käkwe kukwe “nankwente kukwe ketebu jene jene jiebiti” niebare, ¿ye dre gäräbare kwe? Nitre ye ja töi mikadre kwatibe Jehová mike täte o Baal mike täte yebätä niaratre ñaka nämene töbike. Niaratre raba kukwe ketebu nuainne gwaire nämenentre nütüre: Baal töi mike jäme kukwe keta kabre käme nuain nämene kwetre yebiti, aune ja di kärere Jehovai arato ne kwe rabadre ngübarebiti. Baal nura ngwä mikai nemen ere aune nibi ngäbä mikai nemen krubäte kräketre, aune “Jehová nitre rükä jie ngwanka” käkwe kriemikai rü yekänti nämenentre nütüre (1 Sam. 17:45). Akwa kukwe metre bäri ütiäte ye käi kwitaninkä kwetre jabiti, kä nengwane nitre kwati tä kukwe metre ye käi kwitekä jabiti arato: Jehová ñaka tö ja mikamana täte jondron mada yebe gwaire. Ngöbö ni Sribekä ye aibe mikadre täte aune tä ye ribere nie. Yebätä, niara mikadre täte akwa mritadre arato jondron ngwarbe mikata ngöböre yebe ye niara ñaka kain ngäbiti jire aune tä mate tare krubätebätä (mäkwe ñäkä Éxodo 20:5 yebätä). *

11. ¿Elías kukwe mikani gare ngutuä Carmelo yekänti yekwe ni töi mikadre dre nuainne?

¹¹ Nitre Israel ye nämene “nankwente” o nankwe ngoto kratibiti nekwäre aune kratibiti sekwäre, ni törba näin ji krobubiti gwairebe ye kwrere. Kä nengwane, nitre kwati tä kukwe ye erere nuainne, ñodre tätre “Baal” mada mike ja brukwäte aune ye kätä töi mike sribi Ngöbökwe ye tuenmetre. Nita Jehová mike täte ño aune nita jondron meden mike bäri ütiäte ye nikwe mikadretari ñärärä, Elías kukwe metre mikani gare ne tä ni töi mike ye nuainne.

12, 13. a) ¿Jondron meden nuaindre Elías niebare? b) ¿Nita tö ngwen Jehovai ye nikwe bämikadre ño Elías nuainbare erere?

¹² Ye bitikäre, Elías jondron nuäre nuainmana nitre sacerdote Baalkwe yei ne kwe nire tä kukwe metre niere ye rabadre gare. Munkwe kä ükate jondron kukwakäre aune munkwe jondron kukwadre ye ükatebiti, munkwe orasion nuain ngöbö munkwe ie aune munkwe ñukwä jutra mikamana trä ngitiekä ie. Aune Elías, ye erere nuaindi arato. ¿Ñokäre nuaindi kwe? Ni Ngöbö kukwei niekä käkwe miri gare, Ngöbö meden “ñukwä jutra mikai ye abokän ara Ngöbö erametre”. Nire Ngöbö erametre ye gare kwin Elías ie. Ñodre, tödeka kwe ye tä dite krubäte yebätä kukwe jökrä miri nuäre nuaindre kwe rüetre yei. Niaratre miri nuainne käne kwe. Ye  erere, toro ye dini kwetre kukwadre, aune nibitre ja di ribere Baal ie (1 Rey. 18:24, 25). *

¹³ Kä nengwane jondron ñan tuabare ye nuain ñaka niena kirabe ye erere, akwa Jehová ñaka ja töi kwite, aune ni raba tö ngwen ie Elías nuainbare erere. Ñodre, Biblia tä kukwe niere ye rüere nitre tä ñäke yebe nita blite angwane, niaratre töita ño ye mikadre gare kwe nie ye nikwe ñaka jürä ngwandre jabätä. Elías erere, nikwe Ngöbö erametre ye tuanemetre kukwe ye ükete. ¿Nikwe nuaindi ño? Nikwe ñaka tö ngwandre akwle jai, ñakare aune ja tuanemetre jie ngwandre Kukwe kwe yei, ye tikani “kukwe ükatekrä metre” (2 Tim. 3:16, TNM).

14. ¿Elías nitre Baal mikaka täte ye kötaibare ño, aune ñobätä nuainbare kwe?

¹⁴ Nitre Baal mikaka täte käkwe jondron kukwadre ye ürürate aune tätre ja dibiti ja di kärere ngöbö kwetre yei. “¡Baal, nun kukwe nuin!”, tätre ngwänenkä bati bobu. Minuto aune ora tä näin ta. “Akwa ni kukwe ñaka juruabare jire aune ñaka ñäkäbare jire käretre”, nieta Bibliakwe. Ñänä ruäre, Elías nibi nitre ni ngökaka ye mike jakaire, sribita krubäte Baal kisete yebätä ñan nibi mun kukwe kain ngäbiti, tä nainkrö o nebe kübiani aune mun rika gainkrö nini kötare kwärä kwe ietre. “Ñäke bäri ja dibiti ie”, nini kwe ietre. Erametre, jondron nuain nämene Baal ie ye nämene tuin ngwarbe ie aune tö namani mikai gare nitre jökrä okwäkänti (1 Rey. 18:26, 27).

15. Jehová ni bökänkä ye nita tuenmetre angwane ni ñaka tä kukwe metre nuainne, ¿kukwe namani bare nitre sacerdote Baalkwe yebätä ye tä mike gare ño?

¹⁵ Kukwe ye juruani nitre sacerdote Baalkwe yei angwane, niaratre dre nuaindre ye ñaka nibi gare ietre aune nibitre “ngwänenkä bäri ja dibiti bätä nämenentre nuainne käre ye erere namanintre ja tikekä dagas bätä lancetas yebiti, aune däri mikani nen kwetre jabiti”. ¡Akwa ngwarbekäre! “Ni kukwe ñaka juruabare jire, aune ñaka ñäkäbare jire käretre, bätä ñaka kukwei töi bikabare jire.” (1 Rey. 18:28, 29.) Ye erere, Baal ye ñaka metre; Satana nämene kukwe ngwarbe ye nuainne nitre diankakäre mento Jehovabätä. Kukwe metre mikata gare ja töi kräke nie: Jehová aibe ni bökänkä bäri kwin aune nire nire näin ngöbö mada jiebiti ye rabai ulire bätä ngwain jakaire (Sal. 25:3; 115:4-8).

16. a) Elías nämene kä jondron kukwakäre Jehovai üketeta ye ngwane, ¿dre nükani törö nitre Israel ie raba ruin nie? b) ¿Elías nämene tö ngwen kwatibe Jehovai ye bämikani ño kwe?

¹⁶ Mrä dere, Elías jondron ükaninte kukwakäre Ngöböi. Kä jondron  kukwakäre Jehovai abokän nitre ja mikaka kukwe metre rüere käkwe dikaninte, ye ükaninteta käne kwe. Nuainbare kwe jä kwäjätä biti kubu yebiti, Jehovakwe Kukwe biani juta 12 nitre Israelkwe ie Moisés näire, ye niaratre juta 10 Israelkwe mikadre täte ye ngwankäre törö ietre nuainbare kwe raba ruin nie. Ye bitikäre, jondron ükaninte kukwakäre kwe aune mikani jökrä niere kwe, mar Mediterráneo nämene känime yete ñö ye diani kwe raba ruin nie. Ne madakäre, kä muani kwe kä jondron kukwakäre ye bäre ta aune ñö kekani kwati te kwe. Nibira gare nie ye erere, Elías jondron jökrä mikani nuäre nuaindre nitre Baal mikaka täte ie, akwa niarakwe jondron keta kabre nuainbare ne kwe jondron ye jutra rabadre. Yebiti bämikani kwe niara nämene tö ngwen kwatibe Ngöbö kwe die yei (1 Rey. 18:30-35).

17. ¿Elías orabare ye ngwane dre nämene bäri ütiäte kräke ye mikani gare ño kwe, aune nita orare ye ngwane ni raba nuainne ño niara erere?

¹⁷ Ye bitikäre, Elías orabare aune dre nämene bäri ütiäte kräke ye mikani gare kwe. Kena, Jehová ye aibe “Ngöbö Israelkwe” aune Baal ye ñaka ai jire ye tö namani mikai gare, aune kukwe ye namani bäri ütiäte kräke. Ketebukäre, niara ye sribikä jerekäbe Ngöbö kräke, yebätä Jehová aibe mikadre ütiäte aune käikitadrekä ye tö namani mikai gare. Mrä mada, niara töi täbe mräkätre Israel yebätä mikata gare, ñobätä ñan aune tö Jehová tuai nitre ye “brukwä kwit[e]ta ja jiebiti” aune ja töi kwitadre kwetre (1 Rey. 18:36, 37). Niaratre ñaka namanina tödeke ye köböite kukwe tare krubäte ye namani bare, akwa yebiti ta Elías täbe tarere. ¿Dre nie raba orasion nikwe yebätä? Ngöbö kä ye nämene ütiäte kräke, töi nämene bobre aune ni mada nämene ja di ribere ye namani tuin bobre ie, ¿ye erere nita mike gare orasion nikwe yebiti?

18, 19. a) ¿Elías orabare ye Jehovakwe kukwe nuabare ño? b) ¿Elías dre nuain mananbare nitre yei, aune ñobätä nitre sacerdote Baalkwe ye ñaka namani mika bä tuin bobre jai?

¹⁸ Elías namani orare ye ngwane, Jehová ye rabai Baal ngöbö ngwarbe aune tö ngwan ñaka raba ie ye erere arato o ñakare ye nitre kwati namani ngwentari jai raba ruin nie. Akwa orabare ünä kwe ye ngwane, kukwe ye namani gare metre, ñobätä ñan aune “ñukwä Jehovakwe jatani näkäin, aune namani jondron mikani kukwadre ye kukwe aune ngi bätä jä aune kä münü ye nukwani, aune ñö nämene ketaninkä kä bäre ta ye ngrötaninkä jökrä”, nieta Bibliakwe (1 Rey. 18:38). ¡Kukwe ñan tuabare namani bare! ¿Nitre dre niebare?

¹⁹ Jökrä käkwe niebare ja dibiti: “¡Jehová ye Ngöbö erametre! ¡Jehová ye Ngöbö erametre!” (1 Rey. 18:39). Mrä mada kukwe ye mikani metre kwetre jai. Akwa, ¿ye ngöräbe? Ñukwä kä kwinbiti tuani kwetre näkäin kä tibienbätä ye bitikäre Jehová mikani Ngöbö erametre ye erere  kwetre jai, akwa nämenentre tödeke krubäte ye ñaka ai bämikani kwetre. Yebätä tödeka ye bämikadre kwetre jondron madabiti Elías ribebare ietre. Kukwe meden nuaindre kwetre erere ribebare kwe ietre: Jehová Kukwei mikadre täte kwetre. Nitre jökrä ngöbö ngwarbe kukwei niekä aune nitre jondron ngwarbe mikaka ngöböre jai ye jökrä kämikadre nie nämene Ngöbökwe Kukwe biani yebätä (Deut. 13:5-9). Nitre sacerdote Baalkwe ye nämene ja mike Jehová rüere aune töi nämene kwatibe ñaka Jehová töi ye mike nemen bare. ¿Namani mika bä tuin bobre jai? ¿Akräke monsotre kia jökrä kukwani kwetre nire Baal ie ye namani tuin bobre ietre? (Mäkwe ñäkä Proverbios 21:13 yebätä; * Jer. 19:5.) Erametre, nitre ye murie ketadre jerekäbe. Yebätä nitre ye kämikadre Elías niebare, aune ye erere nuainbare kwetre (1 Rey. 18:40).

20. Nitre Baal mikaka täte kämikani, kukwe nuainbare ye rüere nitre ruäre tä ñäke, ¿akwa ñobätä kukwe nieta kwetre ye ñaka metre?

²⁰ Kukwe namani bare ngutuä Carmelo yekänti ye rüere nitre ruäre tä ñäke kä nengwane. Kukwe ye tä nemen nitre ruäre mike töbike krubäte, ñobätä ñan aune kukwe namani bare ye erere nitre kukwe ngwarbe mikaka täte raba ja töi mike kukwe tare nuainne nitre kukwe madabätä ye rüere tätre nemen nütüre. Aune erametre, nitre kwati tärä kukwe ye nuainne. Akwa Elías ñaka ja ngwani ye erere. Jehová kukwei mikani täte kwe aune kukwe metrebätä nitre ye kämikadre niebare kwe. Ne madakäre, Elías nitre töi käme murie ketamananbare, ye erere nitre kristiano erametre ñaka raba nitre mada murie kete ye gare ietre. Ñakare aune, Jesukwe kukwe niebare Pedro ie nitre ja tötikaka jökrä kwe kräke ye erere tätre nuainne: “Ngitra ye miketa jötrö kwatate yete, ñobtä ñan angwane ni rükä ngitrabti abko kämikata ngitrabti arato” (Mat. 26:52). Ja känenkäre, Jehovakwe kukwe ükaite metre Monso kwe Jesukristo ye köböire.

21. ¿Ñobätä Elías kukwe kwin bämikani ni jökrä kräke tödeka kwe yebiti?

²¹ Ni kristiano erametre nita nüne ño yebiti nikwe tödeka nikwe ye bämikadre (Juan 3:16). Elías kukwe kwin bämikani ni kräke. Niarakwe Jehová aibe mikani täte aune nitre mada nübaibare kwe ye erere nuainne arato. Ñaka kä jürä ngwani kwe jabätä, jondron nuain nämene Baal ie ye kukwe ngwarbe, aune Satana kukwe ye dätebare nitre diankakäre mento Jehová yebätä mikani gare kwe. Akwa kukwe ye mikakäre gare metre, Elías ñaka tö ngwani akwle jai, ñakare aune tö ngwani kwe Ngöböi. Erametre, Elías ja mikani kukwe metre yekri, ni jökrä käkwe tödekadre niara ye erere.