1, 2. ¿María nikani medente muko kwe yebe, aune ñobätä ñaka namani nuäre kräke?

MARÍA, tä nainte krubäte tä ja di ngwen ja ükatekäre bäri kwin; ¡nibira nainte nänbätä burro yebiti! Muko kwe José tä näin käne, jie ngwen kä mente Belén yekwäre. Mada bati, monso ye betaninte bulete nibi ruin ie.

² Kä nebera braibe käne monso ngübakäre, ñobätä ñan aune niara tä “ñan mobe” Biblia tä mike gare (Luc. 2:5). Nitre sribikä ruäre María turi näin ta angwane, drekäre meri murore ye tä näin mente krubäte ngwinintari kwetre jai raba ruin nie. Akwa, ¿kukwe medenbätä María ju kwe Nazaret ye tuanimetre aune nikani kä mente yekänti?

3. ¿Sribi meden mikani María kisete, aune kukwe nuainbare kwe yebätä nikwe dre mikai gare jai?

³ Sö kabre te känenkri sribi ütiäte mikani monso bati Judea ne kisete: niara rabai Mesías käbämikani ye meyere, ye abokän Ngöbö Monsoi (Luc. 1:35). Kä namanina braibe María käne monso ngübakäre, akwa nikani kä mente yekänti. Nikwe mikai gare jai ye erere, kukwe keta kabre tödeka kwe ye nuaninte. ¿Drekwe dimikani ja ngwankäre dite ja üairebiti?

4, 5. a) ¿Ñobätä José aune María nikani Belén? b) ¿César kukwe ükaninte nuainkäre ye köböire Ngöbökwe kukwe meden niebare abokän namani bare?

⁴ José aune María ye ñan aibe nikanintre mente. César Augusto gobranka kri kukwe ükaninte, ne kwe nitre jökrä juta yete rikadre juta jeñe kwetre yete ja kä tike täräbätä. ¿José dre nuainbare? “Niara nämane nüne juta Nazaret kä Galilea yete. Niara abko, jrei David tukwe kira mräkä, aisete niara gwirie jen kwe abko Judea juta Belénte.” (Luc. 2:1-4.)

⁵ César ñaka kukwe ye ükaninte nierare kä ye ngwane. Kä nikanina 700 ta känenkri Mesías däredi Belén mikani gare. Juta nämene keteiti kädeka nämene ye erere nämene nemenkä 11 kilómetros (7 millas) Nazaret ye bäre mento, akwa Mesías ye däredi “Belén Efrata”  yekänti Ngöbökwe mikani gare (mäkwe ñäkä Miqueas 5:2 yebätä). * Rabakäre juta chi yete, kä Nazaret yekänti nändre 130 kilómetros (80 millas) kä tokwäre Samaria yete ta. Kä yekwäre namani nändre José ie, ñobätä ñan aune kä yekänti rei David mräkätre därebare, kä yekänti José aune María därebare arato.

6, 7. a) ¿Ñobätä nändre Belén ye ñaka namani nuäre metrere María kräke? b) ¿María nämene ja mäkäninte José ben yekwe töi mikani ño jondron jökrä nuainkäre? (Mäkwe nota mika ñärärä arato.)

⁶ ¿Aune María dre nuaindi? ¿Näin José ben kukwe ükaninte ye mikakäre täte? Metrere niara kräke ñaka rabai nuäre nänkäre mente. Nämenentre sö octubre kena yebätä raba ruin nie, ye ngwane kä moren nämene niken krüte aune ñü burei nämene kiteta tibien. Ne madakäre, José nämene “kä Galilea yete” nikani mintukwäre nieta Bibliakwe. Aune ye metre, ñobätä ñan aune Belén nämene mente kwin 760 metros (2,500 pies) biti bäri mren yebiti ta. Nänbare köbö kabre te kwetre, María jatanina nemen bäsi angwane ja namani ruin nainte krubäte ie raba ruin nie. Nänbare bäri bätäre kwetre raba ruin nie, ñobätä ñan aune ji ngrabare María nünankabare bä kabre ja dükakäre chi. Meritre mada tädre murore niara kwrere akräke ja mikadrete gwi kwetre, ne kwe jatadre monso ngübare angwane mräkätre aune ja ketamuko kwe ye tädre ken dimikakäre. Erametre, nänkäre mente ye erere ñaka kä jürä ngwandre jabätä.

⁷ Akwa yebiti ta, Lucas kukwe tikani yekänti metrere José nikani  ja kä tike täräbätä “María be” mikata gare kwe (Luc. 2:4, 5, Ngöbö Täräe [NGT], tärä okwä ükaninte). María ja mäkäninte José ben yebätä ja känenkäre niara nämene mike ütiäte jai jondron jökrä nuainkäre. Jehovakwe ni brare mikani mräkätre jie ngwankäre aune ni merire mikani kwe ni brare dimikakäre ye María nämene mike ütiäte jai, yebätä José nämene ja töi mike dre nuainne ye niara nämene dimike. * Ye erere, nämene tödeke Ngöböi yekwe dimikani muko kwe mike täte.

8. a) ¿Dre mada käkwe María töi mikani jondron nuainne raba ruin nie? b) ¿Ñobätä María kukwe kwin bämikani ni jökrä Ngöbö mikaka täte kräke?

⁸ ¿Dre mada käkwe María töi mikani kukwe mike täte? ¿Mesías däredi Belén Ngöbökwe niebare ye nämene gare ie? Biblia ñaka blite kukwe yebätä. Akwa kukwe ye nämene gare ie raba ruin nie, ñobätä ñan aune Ngöbökwe kukwe mikani gare ye nämene gare kwin kä ye ngwane, nitre ji ngwanka kukwebätä aune nitre nünanka juta yete yei (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42). Ne madakäre, Kukwe Ngöbökwe ye nämene gare kwin María ie (Luc. 1:46-55). María tö namani muko kwe mikai täte, kukwe ükaninte gobrankwe ye mikai täte, Jehová kukwe niebare ye mikai nemen bare o kukwe jökrä nebätä nuainbare kwe o ñakare ye ñaka gare nie, akwa María ja töi mikani niken kä yekänti. Aune kukwe nuainbare kwe yebiti, kukwe kwin bämikani kwe ni kräke.  Nitre brare aune merire töi bobre aune kukwe mike täte ye ütiäte krubäte Jehová kräke. Aune kä nengwane, nitre mada mikadre ütiäte jai ye ñaka tuin kwin jire, María kukwe bämikani ye kwin krubäte nitre jökrä Ngöbö mikaka täte kräke.

9, 10. a) ¿José aune María jatanina nemen Belén ye ngwane dre nükani törö ietre? b) ¿Medente José aune María kübiabare, aune ñobätä?

⁹ Kä Belén ye jutuani menteni María ie angwane murie järi kwe töi jämebiti. Tätre näin mintukwäre olivo krubäte yekänti ta angwane, José aune María nämene nüne Belén ye nüta törö ietre raba ruin nie, olivo ye ngwä öta nämene mrä kä yekänti. Miqueas ni Ngöbö kukwei niekä mikani gare ye erere, Belén ye juta chi krubäte, yebätä kädekate ñaka nämene juta mada mada Judá ye ngätäite. Akwa, kä nikanina bäri mil ta ye känenkri juta chi yete Boaz, Noemí aune David därebare.

¹⁰ Nitre nükani ja kä tike täräbätä, yebätä nitre kwati krubäte tä juta yete. Nitre mada nänkä menteni ye nükani niaratre känenkri, aune kä ñaka nibira kübiakäre ietre. * Yebätä nibitre kübien kä jondron nire ngübakäre yekänti. Akwa ye ñaka ngörä: batibe María ki bren ñaka nemen erere ja nibi ruin ie aune kite bäri bren krubäte. Kä nüra María ie monso ngübakäre yebätä José tä nikenkä aune töbike krubäte, ¿ye ni raba bämike ja töite? ¡Aune kä yekänti kukwe ne namani bare!

11. a) ¿Ñobätä kukwe tä nemen bare María yebätä ye nüke gare meritre kä jökräbiti yei? b) ¿Kukwe medenbätä Jesús namani monso “mubai”?

¹¹ Dreta nemen bare María yebätä ye gare meritre kä jökräbiti yei. Kä nikani 4,000 ta känenkri, Adán aune Eva ja mikani ngite ye köböite, meri ye ja tare nikadi monso ngübabätä Jehovakwe mikani gare (Gén. 3:16). Ye erere namani bare María yebätä. Lucas ñaka kukwe mikani gare krubäte María yebätä, ñakare aune “Ngäbäkre mubai därebare brare” kwe aibe mikani gare kwe (Luc. 2:7). Ja känenkäre María monsoi mada namani ni ti akwa monso kena ye ñaka namani monso mräkä ye erere (Mar. 6:3). Ñaka namani jerekäbe monso mubai kwe, ñakare aune niara “mubai, [...], sribebare käne jondron jökrä ye känenkri”: ¡niara ye Monso mubai Ngöbökwe! (Col. 1:15, TNM.)

12. ¿Medente María monso chi ye mikani, aune ñobätä kukwe namani bare metre ye erere ñaka jükata aune bämikata kä nengwane?

¹² Ja känenkäre, kukwe mada gare nie abokän Biblia tä mike gare: “Mrianinte kwe dän kukwänte. Angwane kri kukwän sribebare jändrän bukakrä, te mikani kwe” (Luc. 2:7). Kukwe namani bare ye jükata kwin krubäte cuadro yete aune bämikata metre tuadre kä jökräbiti tibien nitre ie. Akwa metrere ye erere ñaka namani bare. Kena, pesebre ye abokän  cajón te mrö kitata kwetadre jondron nire yei. Ne madakäre, nitre ja mräkäre ne tä jondron nire ngübata käi yekänti, akwa kä ye erere känti kä nengwane kä ñaka tä ükaninte bä nuäre aune kwin ye nikwe ngwandre törö jai. ¿Ni rüne meden törba kä ye kwrere te monso kwe tuain därere? Metrere nitre rüne töta nemen jondron kwin nuain monso kwe kräke. ¡José aune María ie Ngöbö Monsoi tä ngübadre ye bärira jire!

13. a) ¿Ñobätä José aune María raba dre nuainne ye erere nuainbare kwetre monso chi ye ngübakäre? b) ¿Nitre rüne kä nengwane raba ja ngwen ño José aune María ye erere monsotre kwetre ngübakäre?

¹³ Akwa, niaratre ñaka nibi ulire kukwe yebätä; ñakare aune raba dre nuainne ye ererebätä ja töi miri kwetre. Ñodre, María monso chi ye minininte dän kukwänte aune miri kwe kübien kä jondron nire ngübakäre yete, ne kwe tädre kwin aune kä ñaka rabadre tibobätä. Ñaka namani dre nuaindre kräke yebätä ja di ngwani kwetre ngübare kwin. Ne madakäre, José aune María kukwe ja üaire ye driedi monso yei aune rabadre Jehová tarere ye bäri ütiäte ye gare kwin ietre (mäkwe ñäkä Deuteronomio 6:6-8 yebätä). * Kä nengwane kukwe ja üaire ye mikata ñaka ütiäte jai, akwa nitre rüne tö monsotre kwetre ngübai kwin ye tätre kukwe ye mike bäri ütiäte jai arato José aune María ye erere.

14, 15. a) ¿Ñobätä nitre obeja ngübaka tö namani monso därebare ye tuai? b) Nitre obeja ngübaka Jesús tuani kä jondron nire ngübaka yekänti, ¿ye bitikäre dre nuainbare kwetre?

¹⁴ Kätä kwekebe akwa batibe nitre obeja ngübaka ye nütre kä jondron nire ngübata yekänti. Tö nibitre nitre ja mräkäre ye tuai, metrere tö nibitre monso chi däreni ye tuai. Tätre obeja ngübare yekänti kitre betekä. * Kätä juto ngwärebätä aune brukwä tä bete juto ietre, bätä kukwe nibi bare bätätre ye miri gare kwetre monso rün aune meye yei. Köbö yete deu, niaratre nämene obeja ngübare angwane ángel nükani ngwärekri. Jehová üai deme ye namani bäre aune ángel mikani gare ietre Kristo (o Mesías) därebare ngwä Belén bätä täi minianinte dän kukwänte kwain ietre kä jondron nire ngübakäre yekänti niebare kwe ietre. Aune ye bitikäre jondron mada bäri ñan tuabare namani bare: ¡ángel kwati ja ükaninkrö Jehová käikitakakäre! (Luc. 2:8-14.)

 ¹⁵ ¡Yebätä nitre obeja ngübaka ye nükani betekä Belén! Nitre obeja ngübaka töi bobre yei monso därebare ye kwani ángel niebare ietre ye erere, ye käi namani juto bätätre ye ni raba bämike ja töite. Aune kukwe kwin mikani gare ietre ye ñaka ketaninte jabe kräke kwetre. Ñakare aune, “kukwe niebare ietre [...], ye kädriebare kwetre [...]. Kukwe ye gani ni kwatikwe angwane, töi ñan namani krütare” (Luc. 2:17, 18). Nitre ji ngwanka kukwebätä kä ye ngwane ñaka nämene nitre bobre obeja ngübaka ye kwrere mike tuin ütiäte jire jai raba ruin nie. Akwa, Jehová nämene nitre töi bobre aune ja ngwen metre ye mike ütiäte jai mikata gare. ¿Aune nitre obeja ngübaka nükani María känti yekwe töi mikani ño?

16. Kukwe nämene nüke gare María ie yebätä nämene töbiketari, ¿ye ñokänti gare nie aune yekwe dimikani ño?

¹⁶ Erametre, María tä nainte krubäte monso ngübani kwe yebätä. Akwa yebiti ta kukwe nieta ye ñaka tä juen ja bäre. Aune ye ñan aibe: niara “nämene jondron ne jökrä ngübare ja brukwäte”, nieta Bibliakwe (Luc. 2:19, NGT). María nämene töbiketari krubäte yebätä angeletre kukwe niebare ye nükani gare drekebe ie. Nire namani María monsoire aune rabai ütiäte ño ye Ngöbö kwe, Jehová tö namani mikai nüke gare ie bätä rabadre mike ütiäte jai arato. Yebätä kukwe niebare ye ñaka kukwe nuabare jerekäbe kwe. Kukwe ye jökrä ketaninte kwe ja brukwäte töbikakärebätä sö kratire kratire aune kä kwatire kwatire te. Erametre, María töbikataribare ye köböire tödeka kwe namani käre dite (mäkwe ñäkä Hebreos 11:1 yebätä).

17. ¿Ño ni raba ja ngwen María ye erere?

¹⁷ Aune mä, ¿mäkwe ja ngwain María ye erere? Jehovakwe Biblia ye jökräbätä kukwe metre ja üaire ye mikani. Akwa nikwe ñaka töbikaitari kukwe yebätä angwane ñaka raba ni dimike jire. Yekäre, nikwe ñäkädre Bibliabätä mantre jetebe, Biblia ye ñaka tärä mada ye erere, ñakare aune ye Ngöbö Kukwei ye nikwe ngwandre törö jai (2 Tim. 3:16). Ye bitikäre kukwe nieta kwe ye nikwe ketadrete ja brukwäte aune kukwe ye tä dre driere nie jai töi kräke yebätä nikwe töbikadretari, María nuainbare ye erere. Nikwe töbikaitari kukwe nieta Bibliakwe yebätä aune nikwe ja di ngwain ye erere nuainne angwane, tödeka nikwe rabai bäri dite.

18. a) ¿Ngöbökwe Kukwe biani Moisés ie ye José aune María mikani täte ño Jesús därebare ye bitikäre? b) ¿José aune María ye ñaka jondron bökäne ye mikata gare ño jondron biani kwetre ja ütiäre yebiti?

¹⁸ Monso därebare ye bitikäre köbö nikani köbö kwä ta angwane,  José aune María käkwe tarei kwata tikakabare Ngöbökwe Kukwe biani Moisés ie nämene nuainmana ye erere, aune kädekadre ño niebare ietre ye erere kädekani Jesús kwetre (Luc. 1:31). Ye bitikäre, köbö nikani 40 ta angwane, nämenentre Belén nikanintre ngwena templote Jerusalén, ye nemenkä 10 kilómetros (6 millas) ye bäre mento. Namani yete angwane, jondron biani kwe ja mikakäre kwin Ngöbökwe Kukwe ükaninte nitre bobre kräke ye erere: ütü kubu o ütü ngäbä kubu. Ñaka raba obeja nidan o ütü kubu o ütü ngäbä kubu bien ja ütiäre nitre mada rüne tä nuainne ye erere; yebätä ja ruin käme ie raba ruin nie ye erere akräke ñaka rabai ulire kukwe yebätä. Akwa nämenentre templote angwane dimikani krubäte (Lev. 12:6-8; Luc. 2:21-24). Dre namani bare ye ani mike gare jai.

19. a) ¿Simeón kukwe meden mikani gare María ie töbikatarikäre bäri? b) ¿Jesús ye jutuabare Ana ie angwane dre nuainbare kwe?

¹⁹ Ni umbre Simeón nibi nitre nibu ne ken aune María tä kukwe ketete ja brukwäte ye arabe niarakwe nini. Niara jämi krüte ye känenkri Mesías ye tuai kwe Jehovakwe käbämikani ie ye mikani gare ie üai deme ye köböire, aune monso chi Jesús ye Ni Diantarikä meden käbämikani Ngöbö Kukwei yebätä nini kwe. Akwa, köbö rükai angwane María rabai bren krubäte ño ni gitiaka nguse ngitrabiti ye kwrere Simeón miri gare ie (Luc. 2:25-35). Kä nikani 30 biti bäri ta ye bitikäre, mrä mada kukwe tare ye käi nükani angwane ni umbre kukwe niebare María ie yekwe dimikani kä ngwen nüke jai raba ruin nie. Ye bitikäre mada, niaratre tä templo yete angwane meri Ngöbö kukwei niekä kädekata Ana ie monso chi Jesús ye nü gare aune nibi blite Jesús  yebätä nitre jökrä tä Jerusalén mikai kwäre ngübare yebe (mäkwe ñäkä Lucas 2:36-38 yebätä).

20. ¿José aune María nikani Jesús ngwena templote Jerusalén ye köböire dre kwin namani kwetre?

²⁰ ¡José aune María nikani monso chi ngwena templote Jerusalén ye köböire jondron kwin krubäte namani kwetre! Monso kwetre tä templote kena ye erere nuaindi käre kwe tädi nire ye ngwane. Köbö ye ngwane, dre nämene kwetre ye erere biani kwetre Jehovai aune Jehovakwe jondron kwin biani ietre, ñobätä ñan aune kukwe ütiäte driebare aune niebare ietre dimikakäre. Erametre köbö ye näire María nämene templote nikaninta ye ngwane tödeka kwe ye namani dite aune kukwe keta kabre metre ja üaire namani gare ie töbikatarikäre, kukwe ütiäte namani gare ie kädriekäre nitre madabe.

21. ¿Ñokänti tödeka nikwe raba nemen dite?

²¹ Nitre rüne kwati kä nengwane tätre ja ngwen José aune María ye erere ye kwin krubäte. Nitre testiko Jehovakwe arato tätre niken käre monsotre kwe ye ngwena gätäbätä. José aune María erere nitre rüne ne raba dre dre bien Ngöböi ye erere tätre bien ie. Ñodre, tätre niken gätäbätä ye ngwane tätre kukwe kwin niere ja mräkätre mada ie dimikakäre. Ye erere arato niaratre tä nemen dite, kätä nemen juto bätätre aune kukwe kwin tä nemente töite bätä brukwäte kädriekäre nitre madabe. ¡Nitre ja mräkäre tätre Ngöbö mike täte ne tä kämike juto krubäte nibätä! Nita ja ükökrö bentre Jehová käikitakakäre ye ngwane, tödeka nikwe tä nemen bäri dite namani bare Mariabätä ye erere.