Mrä mada ti ñaka rababara töbike käne ye erere aune tikwe sribi prekursor ye kömikaba ye ngwane, jukwe kri gitiaba tie ye kwrere Jehovakwe kukwe kwin mikani nemen bare ti kräke (Efes. 3:20). ¿Dre namani bare? Tikwe dre nuainbare ye tibike mike gare.

Rü Kri Bobukäre kömikani ye söi nikani ruäre ta ngwane, ti därebare kä 1939 kä Berlín (Alemania) yekänti. Kä 1945 yete rü ye mika jatabara krüte ye ngwane, kä Berlín yete ru kwinta käkwe bomba kitaba. Ye ngwane bomba ye ruäre mataba nun nämä näin yekänti ta akwa ti mräkätre aune ti nun gitiaba kä gitiakäre yekänti. Kukwe tare ñaka rabadre bare nunbätä yekäre, nun gitiaba kä Erfurt ti meye därebare yekänti.

Ti meye nämä ja di ngwen kukwe metre ye känänkäre. Nitre ja tötikaka krikri aune kukwe keta kabre mika nämä täte ye niara nämä mike gare jai, akwa kukwe ye ñaka nämä tuin era ie. Kä 1948 ye näire, nitre testiko Jehovakwe nibu janama nunkänti. Ti meye niaratre mikaba näin gwä aune kukwe keta kabre ngwantariba kwe ietre. Ora jämi niken krati ta ye ngwane, ti meye nieba ti ngwai aune tie: “Kukwe metre kunina tie”. Kä rikaba braibe ta, ye bitikäre mama, ti ngwai aune ti nun jataba näin gätäbätä kä Erfurt yete.

Kä 1950 yete, nun rikabata Berlín aune nun rababa ja ükökrö konkrekasion Berlín-Kreuzberg yekänti. Nun rikaba nüne kä madakänti ye ngwane, nun rikaba konkrekasion Berlín-Tempelhof yete. Ja känenkäre ti meye ja ngökaba ñöte. Akwa ti abokän nämä töbike. ¿Ñobätä?

Kä jürä nämä nemen tibätä yebätä ti ñaka nämä nirien kukwe ja üairebiti. Ti nämä niken kukwe driere, akwa kä kubu te tikwe ñaka blitaba jire nitre ben. Ja mräkätre aune ja ngwaitre ñaka kä jürä ngwani jabätä aune ja ngwani metre kwetre Jehovai yebe tikwe ja ketaba ngwane, kä jürä ñaka rababara tibätä. Niaratre ye ruäre nitre nazi käkwe kitani ngite o nämäne ngite kä Alemania oriental yekänti. Niaratre ruäre, nämäne ja nire kwetre mike kukwe tare te tärä aune täräkwata ngwankäre gore nemen kä Alemania oriental yete. Niaratre kukwe kwin bämikani yekwe ti dimikaba. Ti rababa töbike, niaratre ja nire kwetre  mikani kukwe tare te Jehová mikabätä täte aune ja mräkätre dimikabätä aune ti abokän rabadre ja di ngwen ñaka kä jürä ngwen jabätä.

Kä 1955 ye ngwane, kukwe ükateba kukwe driekäre yete tikwe kukwe drieba siba yekwe ti dimikaba ñaka kä jürä ngwen jabätä. Täräkwata Informador, * känti kukwe tikani abokän ja mräkä Nathan Knorr mikaba gare nitre Ngöbö mikaka täte jökrä nübai nämä kukwe driere. Nieba kwe, ni jökrä käkwe kukwe driedi ngwane, “sö ye rabai kwin krubäte, ñobätä ñan aune kukwe drie ñaka ye erere abokän erere nuaindi käbiti tibien”. Aune ye erere rababa bare. Kä rikaba braibe ta ngwane, tikwe ja diankaba mento Jehová kräke aune kä 1956 yete, ti, ti rün aune ti ngwai nunkwe ja ngökaba ñöte. Akwa, tikwe kukwe mada dianba jai.

Tikwe ja mikadre prekursor ye kwin krubäte ye nämä gare tie. Akwa, ti töi nämä nuainbätä ja känenkäre. Käne tikwe ja töi mikaba ja tötike Berlín ne kwe ti rabadre sribikä jondron kökaka aune rürübäinkä juta mada mada te. Ye bitikäre, ti rababa töbike ti rabadre sribire ne kwe drebätä tikwe ja tötikani ye ererebätä sribi rabadre gare tie. Aisete, kä 1961 yete ti rababa sribire kä Hamburgo Alemania yekänti, juta yete nitre nämä nüke kwati jondron rürübäine aune jondron kökö ru mrente yete. Ti töi nämä nemen krubäte sribi nuain nämä tikwe yebätä ngwane, sribidre köbö täte Ngöbö kräke ye nuainkäre ti nämä kä kitebe ja käne. ¿Tikwe dre nuaindre?

Tita debe bien Jehovai, ñobätä ñan aune niarakwe ja mräkätre töi kwin mikaba ti dimike ne kwe rabadre gare tie sribi Ngöbökwe ye mikadre nuaindre käne jai. Ja ketamuko kwati krubäte tikwe käkwe ja mikani prekursor yekwe kukwe kwin bämikani ti käne. Ne madakäre, ja mräkä Erich Mundt abokän nitre nazi yekwe kitani ngite arato, ja mräkä yekwe ti töi mikaba tö ngwen Jehovai. Nieba kwe tie, ja mräkätre ruäre nämäne ngite käkwe tö ngwani akwle jai, kä nikani ta ngwane niaratre di nianinkä. Akwa, ja mräkätre mada käkwe tö ngwani Jehovai aune ja ngwani metre kwetre, ye abokän namani üra dite ye kwrere konkrekasionte.

Ye erere arato, ja mräkä Martin Poetzinger käkwe sribibare Nitre Braibe Konkrekasion Jökrä Ngübatikä, niara nämä käre kukwe kwin niere ja mräkätre ie aune nämä niere ietre. “Nikwe ja ngwandre dite ye abokän jondron bäri ütiäte tä nikwe”. Kukwe nie nämä kwe yebätä tikwe töbikatariba, tikwe sribi tuanmetreba aune junio kä 1963 yete tikwe sribi prekursor kömikaba. Tikwe kukwe bäri kwin dianba jai. Sö rikaba krobu ta ye bitikäre, ti jämi sribi mada känene jai ngwane, ti nübaiba prekursor especial nuainne. Kä rikaba ruäre ta ngwane, ti nübaiba mada Kwela Galaad número 44 yete. Jehovakwe kukwe kwin biani bäri tie.

Ja mräkä Nathan Knorr aune Lyman Swingle yebätä kukwe bäri ütiäte rababa gare tie, ye abokän sribi meden mikata nuaindre nie ye käne nikwe ñaka ja ngwandre di nekä. Kukwe meden tare ben nunkwe ja tuadre akwa nunkwe kä ngwandre nüke jai nieba kwetre nuen. Ja mräkä Nathan Knorr nieba nunye: “¿Drebätä munkwe ja töi mikai? ¿Kä ñaka kwin, jondron nire kiakia aune nitre nüne bobre yebätä? ¿O munkwe nikrai, kri, kriblü aune käta juto nitre ngwärebätä yebätä? Munkwe ja töi mika nitre mada tarere”. Bati, ja mräkä Lyman Swingle nämä niere nuen, ñobätä ja mräkätre ruäre tätre nemen ja di ngwen nekä ye ngwane, bäsi okwä ñöi betakaba akwa kä ngwanba nüke kwe jai. Nämä kukwe kädriere akwa rababa kwekebe nememe ja rababata ruinta kwin ie batibe. Kukwe ye mataba ti brukwäte aune tikwe ja töi mikaba kwatibe Kristo aune ja mräkätre dianinkä nänkäre kä kwinbiti ja ngwanka metre ye ñaka mike ulire (Mat. 25:40).

Nun juain medente ye mikaba gare nuen ngwane, nun itire itire näin kä medenkänti ye ja mräkätre nimä sribikä Betelte käkwe ngwantariba nunye. Niaratre jökrä rababa kukwe kwin niere nunye akwa tikwe nieba ti näin República del Congo ye ngwane niaratre rababa kwekebe. Biti nieba kwetre tie: “Congo ya. Jehovakwe mä dimika”. Kä ye ngwane, juta yete nitre nämä rüre jabe aune nitre murie keta nämä ye mika nämä gare. Akwa kukwe ütiäte rababa gare tie ye tikwe ngwanba törö jai. Nun graduaba ye bitikäre, kä rikaba braibe ta ngwane, septiembre kä 1967 yete, ja mräkä Heinrich Dehnbostel aune Claude Lindsay bäta ti nun rikaba juta Kinsasa yete.

Nun rababa Kinsasa, ye bitikäre nunkwe ja tötikaba kukwe francés yebätä sö krämä te. Ye bitikäre, nun rikaba ru kwinta yete nemen juta Lubumbashi (käne kädeka nämäne Elisabethville) yekänti, juta ye nemenkä kä Zambia ye ken. Juta yete nun rababa sribi misionero nuainne.

Juta Lubumbashi ye jökrä bäsi te kukwe drie ñaka nämä jire, yebätä nun rababa kena kukwe metre ye driere nitre nünanka yete ie, yekwe kä mikaba juto nunbätä. Kä rikaba braibe ta ngwane, nun rababara nitre kwati tötike Bibliabätä aune kä ñaka nämä nemente nunye nitre ye jökrä tötikakäre. Nun nämä kukwe driere nitre sribikä gobran kräke ie aune guardiatre ie arato. Nitre kwati nämä Kukwe Ngöbökwe aune kukwe drie ye mike ütiäte jai. Nitre ye nämä blite kukwe suajili yebiti, yebätä ti aune ja mräkä Claude Lindsay nunkwe ja kitaba blite kukwe yebiti arato. Kä rikaba braibe ta ngwane, nun juanba konkrekasion nitre blite kukwe suajili yebiti känti.

Kukwe kwin rababa bare nunbätä akwa nunkwe ja tuaba kukwe ruäre ben arato. Nitre rükä dröba nikaka nämä jondron rükäre ngwen jabätä o guardiatre töi blo ye nämä kukwe ngwarbe niere nun rüere kukwe yebe nun nämä ja tuin bä kabre. Bati, nun nämä gätä nuainne nitre misionero nämä nüne yekänti ngwane, guardiatre nämä jondron rükäre ngwen kisete käkwe gätä ye ötaba aune nun jänrikaba kwetre oficina guardiakwe yekänti. Niaratre nun mikaba täkäni tibien nememe bäsi ora 10 deu aune biti nun juanbata kwetre.

Kä 1969 ye ngwane, ti kädekaba ni circuito tuabitikä. Ti rababa circuito tuinbiti ye ngwane, kä África ye  rababa gare tie, ti nämä näin mente kä mute ta aune ji dobro okwäre yete ta. Kä keteiti känti ti nämä nemen, jän o camabiti ti nämä kübien ye täni kwi mänsäkwatare nämä kübien ngäbä kia ben. Kä nämä kite ngwen dekä ye ngwane, kwi ye nämä kite kloto mike kä ngwen mikakäre gare, ye ñaka käi rikwitaikä jire tibiti. Ne madakäre, deu ti nämä nemen täkäni ja mräkätre ben ñukwä bäre blitakäre bentre kukwe metre Bibliabätä yebätä ye törö kwin tie.

Kukwe Kitawala * ükaninte yekri nire nire nämä ja mike yebe ñaka nämä nemen nuäre blitakäre. Nitre ye ruäre käkwe ja mikani kukwebätä, ja ngökani ñöte kwetre, namani ji ngwen konkrekasionte. Niaratre ye nämäne ‘jä ükani’ kwrere akwa ja mräkätre ja ngwanka metre ye ñaka ja tuanimetre ngökadre ietre (Jud. 12, TNM). Kä nikani ta ngwane, Jehovakwe nitre ye dianinkä mento konkrekasionte aune kukwe ükaninte kwe ne kwe nitre ririadre jötrö kukwe ja üairebiti.

Kä 1971 ye ngwane, ti juanba sukursal Kinsasa yete. Yete ti rababa sribi keta kabre nuainne, ñodre, tärä juan nämä, tärä aune täräkwata kärä nämä aune Oficina Känti Kukwe Drie Jie Ngwanta ye nämä ti kisete. Juta kri yekänti sribi Ngöbökwe nuaindre ño ye jökrä rababa gare tie Betelte, ñobätä ñan aune ji kwin ñaka nämä, luz ñaka nämä aune ñaka nämä nuäre nändre karote. Ruäre ngwane, tärä juan nämä rute kwinta ye ñaka nämä nüke jötrö konkrekasionte. Tärä juan nämä ye dianka nämäne ru kuinta yete aune biti jä nämäne niken ru mrente yete, ye bitikäre ru ye nämäne neketekä bämän kabre te krimu jume kädekata jacinto yete. Kukwe yebiti ta aune kukwe mada mada keta kabre nämä nemen bare akwa sribi nämä nemen bare.

Ja mräkätre nämä kukwe ükete ño gätä krikri kräke ngwian braibebiti ye ti töi mikaba ñan krütare. Plataforma ye sribe nämä kwetre kebe nämä ja mike yebiti kwin, niaratre nämä mikä kä nganka yebiti kä ketekä aune mikä ye arabe nämä dötökä täkära. Cañaza ye niaratre nämä mike ju ketatekäre aune junku krä yebiti nämä ju sribere aune arabebiti nämä mesa sribere. Clavo ñaka nämä kwetre yebätä niaratre nämä kri kwata ruäre denkä sribi ye nuainkäre. Ja mräkätre nämä sribire ja dibiti aune nämä kukwe jene jene ükete jai sribikäre ye nämä ti töi mike ñan krütare. Niaratre rababa tare krubäte tikwe. Ti juanba sribi mada nuainne Ngöbö kräke ye ngwane, ti rababa niaratre uliere.

Kä 1974 yete, ti juanba sukursal Nairobi (Kenia) yekänti. Sribi nämä nuaindre krubäte, ñobätä ñan aune juta mada keta jätä abokän känti sribi Ngöbökwe ñäkäibare abokän nämä sukursal Nairobi ye ken, sukursal ye nämä sribi Ngöbökwe ye jie ngwen juta mada mada yete. Bä kabre ti juan nämä juta ye tuinbiti, metrere ti juan nämä Etiopía. Kä yekänti nitre nämä ja mike ja mräkätre rüere aune niaratre nämä ja tare nike krubäte. Ja mräkätre kwati ngwani ja tare nike aune kitani ngite, mada abokän murie ketani. Akwa niaratre ja ngwani metre, ñobätä ñan aune nämäne ja kete kwin jabe aune Jehovabe.

Kä 1980 yete, kukwe mada kwin rababa tikwe: ja ngwai Gail Matheson nünanka Canadá ben tikwe ja mäkäteba. Niara yebe nun janama gwairebe kwela Galaad yete aune nun nämä tärä tike jai. Niara nämä sribi misionero nuainne Bolivia. Kä rikaba 12 ta ngwane, nun ngätäbata jabe Nueva York aune kä rikaba braibe ta ngwane nunkwe ja mäkäteba kä Kenia yekänti. Käre Gail töita kukwe ja üairebätä aune dre dre tä kwe ye käita jutobätä, yebätä tita debe bien krubäte ie. Niara tä ja ngwen metre aune ja ketamuko kwin tikwe.

Kä 1986 yete, ti rababata circuito tuinbitita aune ti nämä sukursal jie ngwen arato. Sukursal Kenia nämä sribi Ngöbökwe jie ngwen juta mada mada te abokän känti konkrekasion nämä ye ti aune Gail nunkwe tuabitiba.

Kä 1992 yete, kukwe ükateba gätä kri nuainkäre Asmara (Eritrea) yekänti, sribi Ngöbökwe ñäkäi ñaka nämä ye tä nüketa törö tie. Ju känti jondron kwetare ükakrö nämä kwanba nunye, ju ye terita nämä bäri käme bätärita ye kräke. Akwa, gätä kri ye nuainkäre ja mräkätrekwe ju ye ükateba bängrabe Jehová mikakäre täte, ye ti töi mikaba niä. Nitre ja mräkäre käkwe  dänkwä däteba bä nuäre kä ükatekäre aune kä meden ñaka nämä kwin ye ketakakäre, ja mräkätre sribiba ja dibiti. Gätä kri ye nunkwe käi ngwanba juto jabätä aune gätä yebätä nitre rükaba 1,279.

Nun nämä niken konkrekasion tuinbiti ye ngwane, nun nämä kübien kä jene jene känti aune yete nun nämä ja tuin kukwe ruäre ben. Rüare ngwane, nun nämä kübien ju kwin sribebare mren kräbäre yete aune köbö mada ngwane nun nämä nemen kübien ju ketaninkä metalbiti nitre sribikä kräke yekänti aune kä narakrö ye nämä nemenkä 100 metro biti bäri nuen. Nun tädre kä meden meden känti akwa bäri ütiäte nun nämä kukwe driere krubäte ja mräkätre aune nitre prekursor ben ye törö kwin nunye. Nun juanba sribi mada nuainne Ngöbö kräke ngwane, ja ketamuko kwati tare nunkwe yei nunkwe ja tuaita nieba aune nun rabai niaratre uliere ye rababa gare nuen.

Kä 1987 nemen kä 1992 ye ngrabare, juta mada mada sukursal Kenia nämä jie ngwen yete sribi Ngöbökwe ye ka ngäbiti jataba. Aisete, juta mada mada yete sukursal aune oficina sribe jataba. Kä 1993 yete, nun juanba sribire oficina nämä Adís Abeba (Etiopía) yekänti. Kä Etiopía yete kä kwati krubäte te ja mräkätre tuametre ñaka nämä Ngöbö mike täte, akwa nengwane sribi Ngöbö ye ñäkäi ñaka jire.

Kukwe drieta Etiopía ye köböire Jehovakwe kukwe kwin mikanina nemen bare. Ja mräkätre kwati käkwe ja mikanina prekursor. Kä 2012 yete ja käne, kä kwatire kwatire te ja mräkätre 20% biti bäri, tätre ja mike prekursor regular. Ne madakäre, kwela sribi Ngöbökwe kräke ye köböire ja mräkätre tötikani aune Ju Ja Ükarakrö sribebare 120 biti bäri. Kä 2004 yete, ja mräkätre sribikä Betelte käkwe ja kwitani ju mrä sribebare yekänti. Kä ye arabe känti Ju Gätä Kri Nuainkäre tä kwati aune ye köböire kukwe kwin namanina ja mräkätrekwe.

Kä kwati krubäte te ti aune Gail nunkwe ja ketabare kwin ja mräkätre nünanka Etiopía yebe. Niaratre tä ni mada tarere aune ja töi mike kwin kräke ye mataba nun brukwäte. Akwa, nunta bren yebätä bitinkä nun juanba sukursal Europa central yete. Nete nun ngübata kwin, akwa ja mräkätre nünanka Etiopía tare nunkwe ye nunta uliere krubäte.

Sribi Gobran Ngöbökwe kräke ye Jehovata mike nirien ño ye nunkwe tuanina nemen bare (1 Cor. 3:6, 9). Ñodre, nitre nünanka Ruanda nämä nüke cobre denkä Congo yete ie tikwe kukwe drieba kena, kä Ruanda yete nitre kukwe driekä ñaka nämä jire iti, akwa nengwane ja mräkätre niena 30,000 näre. Kä 1967 ye ngwane, República del Congo yete nitre kukwe driekä nämäne 6,000 näre, akwa nengwane nitre kukwe driekä niena 230,000 biti bäri aune kä 2018 yete, nitre 1,000,000 biti bäri nükani Jesús Ja Nire Biani Ni Ütiäre Ngwaninta Törö jai yebätä. Juta te sukursal Kenia nämäne sribi Ngöbökwe jie ngwen yete nitre kukwe driekä niena 100,000.

Jehovakwe ja mräkätre kwati mikani ti dimike ne kwe tikwe sribi köbö täte Ngöbö kräke ye diandre jai ye käi nikanina 50 biti bäri ta. Kä nengwane, kä jürä täbe tibätä akwa tita tö ngwen täte Jehovai. Tikwe nünanba África yekwe ti dimikaba kukwe ngübare bätärekä aune dre dre tä tikwe ye käi ngwen juto jabätä. Ja mräkätre tä ni mada kain ngäbiti kwin, tätre kukwe jene jene ükete sribikäre, tätre tö ngwen Jehovai ye tä ti aune Gail töi mike ñan krütare. Kukwe kwin ñan nuain bä ti kräke abokän Ngöböta nuainne ti kräke yebätä tita debe bien krubäte ie. Erametre, Jehovakwe kukwe kwin biani bäri tie (Sal. 37:4).