1, 2. a) ¿Nita sribire Ngöbö kräke tuin ño Ngöböi yebätä Elifaz aune Bildad dre niebare? b) ¿Niaratre kukwe niebare ye kukweikäre Jehovakwe dre niebare?

KÄ NIKANINA 3,000 ta yete, ni nimä janamene blite Job ni Ngöbö mikaka täte metre yebe. Nitre ye iti kädeka nämene Elifaz. Niarakwe kukwe ne ngwanintari Job ie: “¿Ngöbö raba ni kä tibienbätä mike sribire ja kräke? ¿Ni ie kukwe nüke gare ye niara raba mike sribire ja kräke? ¿Mätä kukwe kwin nuainne ye tuin ütiäte Ngöbö Bäri Dite Krubäte yei, o mätä ja ngwen metre ie ye köböire kukwe kwin tä nemen kwe?” (Job 22:1-3). Elifaz kukwe ngwanintari yebätä ñakare niedre ye nämene gare kwin ie. Ni iti mada blitabare Job ben ye kädeka nämene Bildad. Jehová ñaka ni kä tibienbätä mike tuin jai ni töi kwin erere niebare kwe Job ie (ñäkädre Job 25:4 yebätä). *

² Job nämene ja di ngwen ngwarbe Jehová mikakäre täte ye Elifaz aune Bildad tö namani niara tuai mike era jai. Ngöböta ni mike tuin jai jondron ue aune ngin kwrere ye Job mikadre era jai ie niaratre tö namani (Job 4:19; 25:6). Kukwe ye niebare kwetre ja  bämikakäre ni töi bobre kwrere raba ruin nie (Job 22:29). Erametre, Jehová ye bäri ütiäte ni kräke. Nita nemen ngutuäbiti kwin o ni avionte tä nikren timonkwäre ye ngwane, ni abokän chi aune ni ñaka ütiäte tä nüke gare nie. Akwa ¿nita ja di ngwen Jehová mikakäre täte aune sribikäre Gobran kwe kräke ye niara ñaka mike tuin ütiäte jai? Ñakare. Elifaz, Bildad aune Zofar kukwe niebare ye ñaka metre Jehovakwe niebare ietre. Ye bitikäre Ngöbökwe niebare, Job käi nämene jutobätä aune Job kädekani kwe “ni ti mikaka täte” (Job 42:7, 8). Aisete ni raba nemen ütiäte Ngöbö kräke yei nikwe tö ngwandre.

3. ¿Nita ja di ngwen sribikäre Jehová kräke yebätä Elihú dre ngwanintari aune yebiti dre gäräbare kwe?

³ Nitre nimä nämene blite Job ben ye monso bati kädeka nämene Elihú käkwe kukwe nuani. Niaratre blitabare ünä ye ngwane, Elihú kukwe ne ngwanintari Jehovabätä Job ie: “Mä töi kwin akräke, ¿mätä dre bien ie; aune mä köböire dreta nemen kwe?” (Job 35:7). ¿Nita ja di ngwen ngwarbe sribikäre Ngöbö kräke ye ai gäräbare Elihukwe? Ñakare. Jehovakwe ñaka Elihú töi ükaninte, nitre nimä töi ükaninte kwe ye erere. Nikwe Jehová mikadre täte ye ñaka ribere jai ye meden gäräbare Elihukwe. Erametre nikwe jondron biandre niarai ye ñaka ribere jai. Ni raba drekwa nuainne, akwa ye ñaka raba niara mike bäri jondron bökäne o mike bäri dite. Ne madakäre, ni töi keta kabre tä nikwe o jondron nuain gare nie ye jökrä Ngöbökwe biani nie aune yebiti nita dre nuainne ye niara tä mike ñärärä.

4. ¿Nita jondron kwin nuainne nitre mada kräke ye ngwane jata nemen ruin ño Ngöböi?

⁴ Nitre Jehová mikaka täte ye nita tarere metre, ye tä nemen gare kwin Jehovai. Nita jondron kwin nuainne niaratre kräke ye nita nuainne Ngöbö kräke ye erere tä mike tuin jai. Proverbios 19:17 tä niere: “Nire nire tä ni bobre dimike ye tä jondron bien Jehovai aune Niarakwe jondron ye ütiä biainta ie”. Batire batire nita ni iti mike tuin bobre jai ye Jehová tä mike ñärärä. Niarakwe jondron jökrä sribebare, akwa nita jondron kwin nuainne nitre mada kräke ye ngwane, rürübän ütiä tä nemen nibiti ie ye erere jata nemen ruin ie aune tä ütiä bien nie kukwe keta kabre kwin nuainta kwe ni kräke yebiti. Ngöbö Monsoi käkwe ye erere driebare (ñäkädre Lucas 14:13, 14 yebätä).

5. ¿Kukwe meden meden ngwantarita abokän nibike mike gare jai?

⁵ Kirabe sete, Jehovakwe Isaías ni niara kukwei niekä ye nübaibare blitakäre ja kräke aune sribi ütiäte nuainkäre (Isaías 6:8-10). Isaías sribi ye kani ngäbiti kä jutobiti aune niebare kwe: “¡Tita nete! Mäkwe ti juan”. Kä nengwane, Jehová tä ni niara mikaka täte metre ye tuenmetre sribire ja kräke arato. Niaratre ye kwati krubäte töita Isaías erere ye tätre bämike. Niaratre tä juto biare sribi keta kabre jene jene ye nuainkäre Jehová kräke, kä jene jene känti aune kukwe ñaka nuäre yebiti ta. Akwa ni ruäre tärä töbike ne erere raba ruin nie: “Jehová tä ti tuenmetre sribire ja kräke yebätä tita debe bien ie. Akwa ¿erametre dre nuainta tikwe  Jehová kräke ye ütiäte? ¿Jehová ñaka raba sribi ye mike nemen bare akwle?”. Nitre nibu Jehová mikaka täte kädeka nämene Débora aune Barac yebätä kukwe namani bare yebiti ani kukwe ngwantarita ye mike gare jai.

6. ¿Ñobätä nitre rükä Jabín yekwe ie nitre israelita ye namani tuin nuäre ganaindre?

⁶ Barac nämene ni israelita rükä aune Débora nämene Ngöbö kukwei niere. Kä 20 näre te, rei cananeo kädeka nämene Jabín nitre israelita mikani ja tare nike krubäte. Nitre rükä Jabín yekwe ye brukwä nämene käme krubäte yebätä nitre israelita nämene nüne jateta ye ñaka töi nämene kä mikakabätä gwi. Nitre rükä Jabín yekwe karo nämene 900 rükäre abokänbätä hoz hierrore keta kabre nämene mikani. Akwa nitre israelita yekwe jondron kwin ñaka nämene rükäre aune jondron ñaka nämene kwetre ja kriemikakäre (Jueces 4:1-3, 13; 5:6-8) * (nota mikadre ñärärä).

7, 8. a) ¿Jehovakwe kukwe meden meden ribebare nuaindre kena Barac ie? b) ¿Ñokänti nitre israelita käkwe nitre rükä Jabín yekwe ganainbare? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

⁷ Nitre rükä Jabín yekwe nämene bäri kwati krubäte, yebätä nitre israelita ye namani tuin di ñaka aune nuäre ganaindre ietre. Akwa Débora, meri Ngöbö kukwei niekä yebiti, Jehovakwe kukwe ne ribebare nuaindre Barac ie: “Nän aune mä rika ngutuä Tabor yebiti bätä mä rika Neftalí aune Zabulón mräkätre ye ngwena 10,000 jabe. Sísara, ni nitre rükä Jabinkwe jie ngwanka, karo rükäre ietre aune nitre rükä kwe ye ti jatai ngwena mä kokwäre ñö kri Cisón yekänti aune tikwe mä mikai niaratre ganainne” (Jueces 4:4-7).

⁸ Nitre nänkä ja töi jeñebiti rübätä ye ribe namani. Ye köböire, nitre 10,000 ja ükaninkrö ngutuä Tabor yebiti. Ye ngwane, Barac aune nitre 10,000 nikani rüre niaratre rüe yebe kä kädeka nämene Taanac yekänti (ñäkädre Jueces 4:14-16 yebätä). * ¿Jehovakwe nitre israelita dimikani? Jän. Batibe, ñü jatani näkäin jobe tibien aune niaratre nämene rüre yekänti kä namani dobrokwäre. Ye köböire nitre israelita kräke namani nuäre ganankäre. Barac nikani nitre rükä Sísara yekwe jiebiti nememe kä kädeka nämene Haróset yekänti, kä ye nämene nemenkä 24 kilómetro. Karo Sísara yekwe namaninkä dobrokwäte ji ngrabare. Aisete Sísara nankwani timo aune nikani betekä nemen Zaananim. Yete, ja ükani kwe meri kädeka nämene Jael gwirete. Nämene nainte krubäte, yebätä biare nikani kübien. Sísara nämene kübien ye ngwane, kä jürä ñaka namani Jael yebätä aune murie ketani kwe (Jueces 4:17-21). Jehovakwe nitre israelita dimikani rüe ganainne * (nota mikadre ñärärä).

9. ¿Sísara ben rübare yebätä Jueces 5:20, 21 tä dre driere nie?

⁹ Jueces kapitulo 4 yekänti dre dre namani bare ye mikata gare bäri kwin kapitulo 5 yekänti.  Jueces 5:20, 21 tä niere: “Muke kä kwinbiti käkwe rübare; nämene dänikwite ta yekänti rübare kwetre Sísara ben. [...], ñö Cisón namani kri ye nikani niaratre ngwena”. ¿Ye tä mike gare angeletre nitre israelita dimikani rükäre, o jä ñü kwrere nänkäni tibien ye ai gärätä? Biblia ñaka mike gare. Akwa Jehovakwe ñü mikani näkäin jobe tibien kä debe näre te aune metrere kä yekänti juta kwe mikakäre kwäre nikwe nütüdre ye bäri kwin. Ye köböire karo 900 rükäre yebiti ñaka namani nuäre nänkäre mentokwäre nitre rükä yei. Jehová köböire juta kwe gananbare ye mikata gare bämä jire Jueces 4:14, 15 yekänti. Nitre 10,000 nikani ja töi jeñebiti rüre ye köböire juta Ngöbökwe gananbare ye ñaka niebare jire kwetre.

10, 11. ¿Meroz ye abokän dre gärä nämene aune ñobätä kukwe tare ñäkäbare rüere?

¹⁰ Kukwe namani bare nieta yekänti kukwe ütiäte krubäte mikata gare ye ani mike gare mada jai. Nitre israelita gananbare ye bitikäre, Débora aune Barac kantabare Jehová käikitakakäre. Niaratre kantabare krörö: “Ángel Jehovakwe niebare: ‘Munkwe ñäkä tare Meroz rüere, jän, munkwe ñäkä tare nitre nünanka kä yekänti rüere, ñan ñobätä aune niaratre ñaka Jehová dimikani, niaratre ñaka Jehová aune nitre dite krubäte kwe ye dimikani’” (Jueces 5:23).

¹¹ ¿Meroz ye abokän dre gärä nämene? Ñaka gare metre nunye. Akwa kukwe tare ñäkäbare Meroz rüere ye köböite ganinte täte. Meroz ye juta keteiti abokän ñaka nikani Barac dimikakäre rübätä raba ruin nunye. Nitre 10,000 nikani rüre nitre cananeo ben ye nikwe ngwandre törö jai. Aisete nitre rabadre niken ja töi jeñebiti rübätä ribe nämene ye namani gare nitre Meroz ie raba ruin nunye. O Meroz ye juta keteiti känti ta Sísara ngitiani Barac ngänikaire raba ruin nunye. Nitre Meroz ie Sísara namani kadre ngite, akwa ñaka nuainbare kwetre. Nitre kä yekänti namani ni rükä jürä ngwandre jabätä ye tuin nen ji ngrabare gitiakäre, ¿ye mun raba bämike ja töite? Nitre ye rabadre kukwe ütiäte nuainne Jehová töi mikakäre nemen bare näre, akwa jerekäbe namanintre kwekebe. Niaratre ye erere nuaindre akräke, Jehovakwe kukwe kwin mikadre nemen bare kräketre. Akwa ñaka nuainbare kwetre. Jael ñaka kä jürä ngwani jabätä, ye erere nitre nünanka Meroz käkwe ñaka ja ngwani (Jueces 5:24-27).

12. a) ¿Nitre töi ñaka namani ja erebe sribi Ngöbökwe yebätä ye mikata gare ño Jueces 5:9, 10 yekänti? b) ¿Kukwe namani bare ye tä dre driere nie?

¹² Jueces 5:9, 10 tä mike gare nie, nitre ñaka janamene rübätä yekwe ñaka ja tö mikani nitre 10,000 janamene rübätä ye erere. “Nitre Israel ji ngwanka rübätä [...] nikani ja töi jeñebiti nitre ben” ye Débora aune Barac käkwe käikitaninkä. Niaratre ñaka ja ngwani nitre nämene näin “burro bä tain sübrüre yebiti” ye erere, nitre yei ja nämene ruin bäri ütiäte yebätä ñaka rikadre rübätä namani ruin ietre. Nitre ye nämene nemen täkäni “jondron ütiäte yebiti” aune nämene näin “ji ngrabare” nieta Bibliakwe. Ye abokän niaratre nämene jondron bökäne meden gärätä. Akwa nitre nikani ja töi jeñebiti ye namani juto biare rükäre Barac yekri ngutuä Tabor järe aune kä Cisón dobrokwäre yekänti. Nire nire tö namani ja tuai jondron bökäne yei kukwe ne niebare mikakäre mokre: “¡Töbike jabätä!”. Ye abokän niaratre ie namani sribidre Jehová kräke akwa ñaka nuainbare  kwetre yebätä rabadre töbike kwin ye meden gärätä. Kä nengwane, ni töita ño sribikäre Jehová kräke yebätä ni rabadre töbike kwin arato.

13. ¿Ñobätä Rubén, Dan aune Aser mräkätre ye töi ñaka namani ja erebe Zabulón bätä Neftalí mräkätre yebe?

¹³ Nitre 10,000 janamene ja töi jeñebiti rübätä yei Jehová abokän Gobran Kri Kä Kwinbiti ye namani gare. “Jehovakwe kukwe kwin nuainbare” yebätä blitabare kwetre nitre madabe (Jueces 5:11). Akwa jondron nire, ru mrente aune kä ru mrente nemen nünenkä kräke yebätä Rubén, Dan aune Aser mräkätre ye töi nämene bäri aune töi ñaka nämene sribikäre Jehová kräke (Jueces 5:15-17). Akwa nibira gare nie ye erere, nitre jökrä töi ñaka nämene niaratre ye erere. Ñodre, Zabulón aune Neftalí mräkätre ye nämene juto biare Débora bätä Barac dimikakäre (Jueces 5:18). Nitre sribikä ja töi jeñebiti Jehová kräke ribe nämene ye ngwane, nitre israelita töi ñaka namani ja erebe ye tä kukwe ütiäte krubäte mike gare ja töi kräke nie.

14. ¿Kä nengwane nita sribire gobran Jehovakwe kräke ye nita bämike ño?

¹⁴ Kä nengwane, ni ñaka rabadre niken rübätä Jehová gobran nikwe dimikakäre. Akwa nita kukwe driere kä jutobiti aune ñaka kä jüräbe kwärä ye ngwane nita niara dimike. Kä nengwane nikwe ja di ngwandre sribikäre bäri Jehová kräke ye ütiäte krubäte. Ja mräkätre aune ja ngwaitre kwati krubäte ye tätre ja mike sribi köbö täte Jehová kräke ye jene jene nuainkäre. Ñodre, niaratre ye kwati krubäte tätre sribi prekursor nuainne, tätre sribire Betel, tätre niken ja töi jeñebiti Ju Ja Ükarakrö sribere aune tätre ja mike sribikäre gätä krikri yete. Nitre umbre ji ngwanka ye ruäre tätre sribire ja dibiti Nitre Dianinkä Blitakäre Doctor Ben ye dimikakäre aune kukwe ükatekäre gätä krikri kräke. Nita juto biare sribikäre Jehová kräke ye ütiäte niara kräke yei nikwe tö ngwandre. Nita ja di ngwen ye niarakwe ñaka käi kwitaikä jire jabiti (Hebreos 6:10, TNM).

15. ¿Ni ñaka niena sribire kä jutobiti Jehová kräke käne erere ye ñokänti raba nemen gare nie?

 ¹⁵ Ni jökrä rabadre ja trä tuin ne kwe nita juto biare sribikäre Jehová kräke o ñakare ye mikakäre gare jai. Ni rabadre ngwentari jai: “¿Tita nitre mada tuenmetre sribi jökrä bäsi ye nuainne? ¿Ti töita bäri jondron kä nebätä ye tuabätä jakwe aune ñaka sribikäre Jehová kräke? O Barac, Débora, Jael aune nitre 10,000 rükä käkwe nuainbare ye erere, ¿tita tödeke aune kä jürä ñaka tibätä ye bämikakäre, dre dre tärä tikwe yebiti tita sribire Jehová kräke? ¿Ti töita nänbätä kä madakänti o juta madate ngwian ganainkäre bäri jai aune nünankäre bäri kwin? Ye erere ngwane, ¿matai ño ti mräkätre aune konkrekasion yebätä ye Jehovakwe ti dimikadre mike nüke gare jai ye tita ribere ie orasionte?” * (nota mikadre ñärärä).

16. Jondron jökrä tärä Jehovakwe, ¿akwa ni raba dre bien ie?

¹⁶ Jehová tä ni mike sribire gobran kwe kräke ye ütiäte krubäte. Adán aune Eva näire nükebe kä nengwane, Diablu tä ja di ngwen ni kä tibienbätä töi mikakäre ja mike Jehová rüere. Akwa nita sribire gobran Jehovakwe kräke ye ngwane, nita Ngöbökri ye nita bämike metre Satana ie. Nita tödeke aune nita ja ngwen metre ye tä ni töi mike ja mikakäre juto biare sribire Jehová kräke aune ye köböire nita kä mike juto krubäte niarabätä (Proverbios 23:15, 16). Nita sribire bökän Jehová kräke aune nita niara mike täte ye köböire raba kukwe niere Satana tä ñäke niara rüere yei (Proverbios 27:11). Nita Jehová mike täte ye tä mike tuin ütiäte krubäte jai aune ye tä kä mike juto krubäte niarabätä.

17. ¿Kukwe rabai bare ja känenkäre yebätä Jueces 5:31 tä dre driere nie?

¹⁷ Gwäune, nitre sribidi gobran Jehovakwe kräke ye aibe käkwe nünain Kä jökräbiti tibien. Ni tö niena kukwe ye tuai nemen bare. Débora aune Barac kantabare ne erere jata nemen ruin nie: “Ye erere mä rüe ye jökrä murie ketadre, Jehová, aune nire nire tä mä tarere ye rabadre ñänä tä kite nen kwin dekä ye kwrere” (Jueces 5:31). Nitre töi käme gobrainta Satanakwe gaite Jehovakwe ye ngwane kukwe niebare ye rabai bare. Rü Armagedón kömikai ye ngwane, nikwe Jehová dimikadre rüe gainte ye ñaka ribei kwe nie. Ñakare aune, ni rabai kwekebe aune “Jehovakwe [ni] mikai kwäre” ye nikwe mrusai (2 Crónicas 20:17). Akwa ye känenkri, sribi keta kabre tä nuaindre nie gobran Jehovakwe kräke ye nikwe nuaindre ñaka kä jüräbe kwärä aune kä jutobiti.

18. ¿Nikwe ja mikadre juto biare sribikäre Jehová kräke ye raba nitre mada töi mike ño?

¹⁸ Rübare ye bitikäre, Débora aune Barac gananbare yebätä kantabare kwetre Jehová käikitakakäre aune ñaka ni kä tibienbätä käikitakakäre. Niaratre kantabare: “Nitre nikani ja töi jeñebiti yebätä, ¡munkwe Jehová käikitaka!” (Jueces 5:1, 2). Ni raba ja mike juto biare arato sribikäre Jehová kräke niara tö ie ye erere. Nikwe ye erere nuaindre ngwane, nitre mada töi raba nemen sribikäre Jehová kräke arato.