“Ja tuaita Kä Bä Nuäre yete”
“Mä täi tibe Kä Bä Nuäre yete” (LUC. 23:43, TNM).
1, 2. Kä bä nuäre nieta ye ngwane, ¿dreta nüke nitre ruäre töite?
KÄ NAMANI juto krubäte. Gätä kri nuainbare Seúl (Corea) mikani krüte ye bitikäre ja mräkätre Corea yekwe ja ükaninkrö ja mräkätre nünanka juta mada madate ye bäre ta. Niaratre namani niere jai kwärikwäri: “Ja tuaita Kä Bä Nuäre yete”. ¿Kä bä nuäre medenbätä nämänentre blite?
2 Kä nengwane, kä bä nuäre nieta ye ngwane jondron keta kabre raba nüke nitre töite. Kukwe ye bämikata jerekäbe ja töite nitre ruäre tä niere. Nitre mada abokän tä nemen nütüre kä ye bä nuäre, bängrabe aune ja raba nemen ruin jäme nie yete, ye abokän kä kiare känti kriblü bä nuäre keta kabre tä ye kwrere. Ni ruäre ie mröta krubäte tä nemen mrö kwin kwete ye ngwane, raba niere tä kä bä nuäre te. Aune, ¿ni kristiano abokän kräke Kä Bä Nuäre ye dre gärätä? ¿Nita ngübare ngäbiti?
3. ¿Medente Kä Bä Nuäre ye kädekaninte kena Bibliabätä?
3 Kä Bä Nuäre sribebare kira aune sribedi ja känenkäre yebätä Biblia tä blite. Ñodre, Ngöbö Kukwei yebätä kä bä nuäre ye kädekateta kena. Versión católica kädekata Scío de San Miguel, abokän kwitani kukwe latín yebiti, känti Génesis 2:8 tä niere: “Kenanbe Däkien Ngöbö käkwe kä bä nuäre kwin krubäte sribebare: ni brare sribebare kwe ye mikani kwe kä yekänti” (cursivas nuestras). Tärä tikani kena hebreore yete bersikulo ne kwitani krörö, “jardín Edén”. Edén nieta ye abokän “kä bä nuäre” o “kwin” gärätä, ye medenbätä kä ye kädekani kore ye namani kwin krubäte. Mrö nämäne ere, kä nämäne bä nuäre aune ni nire bätä jondron nire jökrä nämäne nüne jäme jabe (Gén. 1:29-31).
4. ¿Ñobätä ni raba jardín Edén ye kädeke kä bä nuäre?
4 Texto hebreore kwitani griegore ngwane, kukwe jardín ye kwitani kukwe griegore yebiti parádeisos. Enciclopedia ruäre tä niere, kä bä nuäre ye ni griegore nämäne kukwe nuin ngwane, parque kri, bängrabe kriemikani kukwe käme ye jökräbätä, kri krikri ngwä nemen bätäkä ngwarbe, ñö kwin nen tibien ye bäre mikä nämäne ere yete antílope aune oveja nämäne mröre ye nämäne bämike ja töite (Cyclopaedia, de M’Clintock aune Strong; Génesis 2:15, 16 mikadre ñärärä arato). Ñobätä jardín Edén yei kä bä nuäre nieta ye nibira gare nie.
5, 6. a) ¿Ñobätä Kä Bä Nuäre ye nianinte? b) ¿Nitre ruäre raba kukwe meden ngwentari jai?
5 Ngöbökwe Adán aune Eva mikani kä ye kwrere te, akwa niaratre ñaka Ngöbö kukwei mikani täte yebätä juanintari mento kwe. Aisete, niaratre aune ngäbriänkätre yekän Kä Bä Nuäre ye nianinte (Gén. 3:23, 24). Kä bängrabe yete ñaka nünanbare jire mada, Ñü Kri yekwe ganinte raba ruin nie.
6 Kä Bä Nuäre ye rabaita Kä tibienbätä o ñakare ye nitre ruäre raba ngwentari jai. ¿Rabaita bare metre ye ñokänti gare nie? ¿Dre tä mike gare metre nie, nikwe nünain ni mräkätre tare nikwe yebe Kä Bä Nuäre yete? Kä Bä Nuäre rabai bare metre, ¿ye ni raba mike gare ño?
KÄ BÄ NUÄRE RABAITA BARE METRE
7, 8. a) ¿Jehová kukwe meden käbämikani Abrahán ie? b) Ngöbökwe kukwe käbämikani Abrahán ie ye ngwane, ¿drebätä Abrahán töbikabare?
7 Kukwe ye rabadre gare nie yekäre känändre Bibliabätä, ñobätä ñan aune Ni Kä Bä Nuäre Sribekä yekwe ja töi mikani tärä yebätä. Ñodre, Abrahán monsoi rabai kwati krubäte “üma mren kräbare ye kwrere” niebare Jehovakwe ie ye mikata gare yete. Ne madakäre, kukwe ütiäte ne käbämikani kwe ie: “Mä monsoi köböire nitre kä tibienbätä ye jökrä kräke kukwe kwin rabai bare mäkwe ti kukwei mikani täte yebätä” (Gén. 22:17, 18). Kä nikani ta ye bitikäre, Ngöbökwe kukwe käbämikani ye ngwaninta törö kwe Abrahán ngobo aune bräi ie (ñäkädre Génesis 26:4; 28:14 yebätä). *
8 Biblia ñaka mike gare, Abrahán nämäne nütüre ja känenkäre ni kä tibienbätä ye rabai nüne kä bä nuäre te kä kwinbiti. Aisete, Ngöbökwe niebare ie, ni “kä tibienbätä ye jökrä kräke” kukwe kwin rabai bare ye ngwane, Abrahán töbikabare Kä tibien nebätä raba ruin nie. ¿Kukwe meden mada tä Bibliabätä abokän tä kä bä nuäre rabai kä tibienbätä ye mike gare metre?
9, 10. ¿Kukwe meden mada käbämikani abokän tä mike gare metre Kä Bä Nuäre rabaita ja känenkäre?
9 David jatani Abrahán ngäbriäntre yekri, yekwe niebare nitre käme ye ñaka rabaira kä ja känenkäre yete (Sal. 37:1, 2, 10). Niebare kwe, “nitre töi jäme yekwe kä tibien rabai aune kä jäme krubäte yete ja rabai ruin kwin krubäte ietre”. Ngöbö üai deme ye köböire niarakwe kukwe ne tikani arato: “Nitre kukwe metre nuainkä yekwe kä tibien rabai aune nünandi kärekäre te kwetre” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). ¿Kukwe käbämikani ye matani ño nitre Ngöbö kukwei mikaka täte yebätä? Ja känenkäre Kä tibien rabaita jardín Edén ye kwrere abokän känti nitre töi jäme ye aibe rabai nüne, kukwe yekwe niaratre dimikani tö ngwen jankunu.
10 Kä nikani ta ye bitikäre, nitre israelita kwati nämäne ja bien Ngöbö mikaka täte ye bäsi jökrä käkwe kämikaninkä Ngöböbätä. Ye medenbätä, Jehovakwe nitre Babilonia mikani juta ye den jai aune juen ngwarbe bätä nitre kwati jänikani Babilonia (2 Crón. 36:15-21; Jer. 4:22-27). Akwa, nitre Ngöbö kukwei niekä käkwe mikani gare kä rikai 70 ta angwane nitre israelita näinta ja käite. Kukwe niebare ye erere namani bare, akwa ye erere rabai bare ni näire arato. Ani kukwe ye mike gare ruäre jai aune Kä Bä Nuäre rabai ja känenkäre kä tibienbätä ye ani mike gare jai.
11. a) ¿Isaías 11:6, 9 ye namani bare ño? b) ¿Kukwe meden ngwantarita abokän täbe mikadre gare?
11 (Ñäkädre Isaías 11:6, 9 yebätä). * Isaías yebiti Ngöbökwe mikani gare nitre israelita jatadita yekänti kä täi jäme aune jondron nire rubun rubun bätä nitre ni mada nuainkä tare ye ñaka tädi kä jürä mikakäre bätätre. Nitre umbre aune monsotre kia yebätä kukwe tare ñan namani bare. Nüna nämäne ño jardín Edén yete ye nita bämike ja töite, ¿ñan ererea? (Is. 51:3). Kukwe niebare ye namani bare kä ye näire. Akwa kukwe niebare ye rabai bare kä jökräbiti tibien niebare ye abokän ñan blita nämäne juta Israel ye aibebätä ñakare aune “kukwe Jehovakwe ye rabai gare kä jökräbiti tibien ñö mrenbiti tä ere ye kwrere”. ¿Kukwe niebare ye rabai bare ñongwane?
12. a) ¿Nitre nämäne Babilonia jataninta ja käite ye kräke dre kwin namani bare? b) ¿Kukwe meden tä mike gare Isaías 35:5, 6, 8, 9 rabai bare ja känenkäre?
12 (Ñäkädre Isaías 35:5, 6, 8, 9 yebätä). * Nitre judío nämäne Babilonia jataita ja käite ye abokän ie ja rabai ruin kriemikani nitre aune jondron nire rubun rubun yebätä ye Isaiakwe mikani gare. Jardín Edén yete ñö kri nämäne nen ye köböire jondron kwetadre nämäne krubäte ye kwrere rabaita bare (Gén. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Kukwe niebare ye namani bare kä ye aibe ngwane? Nitre ie kä ñaka tuin, nitre ngüre bren aune nitre ie ni kukwe ñaka ruin ye mikaita kwin ye mikata gare yete arato. Akwa kukwe ye ñaka namani bare nitre israelita ye näire ñakare aune ye rabai bare ja känenkäre.
13, 14. ¿Nitre israelita nükaninta ja käite yekwe Isaías 65:21, 22 tuani nemen bare ño, akwa kukwe meden niebare abokän jämi nemen bare? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).
13 (Ñäkädre Isaías 65:21, 22 yebätä). * Nitre judío nükaninta ja käite ye ngwane, ju bängrabe, kä kwin aune uva ñaka nämäne nökani. Akwa kä ye ñaka nämäne jankunu kore, ñakare aune Ngöbökwe kukwe kwin mikani nemen bare niaratre kräke. Ye medenbätä, niaratre ju sribebare, nura nökani aune ngwä kwetani kwetre ye käi namani juto bätätre.
14 Kukwe rabai bare ja känenkäre niebare ye abokän “kri tä nuin raire ye kwrere” nikwe nünain. Kri ruäre tä nuin kä kwati krubäte te. Ni tädre kwin aune ñaka bren jire ne kwe nünandre kä kwati krubäte te arato. Nünandi kä kwati krubäte te niebare Isaiakwe ye abokän ñaka rabai bare raba nemen ruin nie. Akwa ye rabai bare metre.
¿Kä Bä Nuäre yebätä Jesukwe kukwe niebare ye rabai bare ño? (Párrafo 15 aune 16 mikadre ñärärä).
15. ¿Kukwe meden meden käbämikani abokän raba kwen nie tärä Isaías yebätä?
15 Kukwe jökrä käbämikata, ye tä mike gare kä bä nuäre rabai bare metre ja känenkäre. Ngöbökwe kukwe kwin mikai nemen bare ni Kä jökräbiti tibien kräke. Jondron nire aune nitre ni mada nuainkä tare ye ñaka rabaira nitre ngwen ja tare nike. Nitre ie kä ñaka tuin, nitre ngüre bren aune nitre ie ni kukwe ñaka ruin ye mikaita kwin. Nitre ju sribedi jeñe ja kräke, nura nökai kwetre aune ngwä kwin kwetai kwetre. Nikwe nünain bäri raire kri kräke. Ye erere rabai bare ja känenkäre mikata gare Bibliabätä. Akwa kukwe rabai bare ja känenkäre niebare ye abokän nita kukwe mike bäribiti niedre nie ye ngwane, ¿nikwe dre niedre? Kä bä nuäre rabai bare metre Kä tibienbätä, ¿ye ñobätä nita mike era jai? Jesús ni bäri ütiäte nünanbare kä nebätä ye tä ni dimike tö ngwen kukwe yei.
¡MÄ TÄI KÄ BÄ NUÄRE YETE!
16, 17. ¿Ñongwane Jesukwe blitabare Ka Bä Nuäre yebätä?
16 Jesukwe ñaka ja mikani ngite, akwa yebiti ta murie ketani kribätä. Ni judío nibu kukwe käme nuainkä nämäne metani kribätä niara kise ruinkri aune kise ngeberekri. Jesús ye rei nämäne gare metre ni iti yei, yebätä niara jämi krüte ye känenkri kukwe ne ribebare kwe Jesús ie: “Mä rabai gobrane angwane mäkwe ti ngwan törö jai” (Luc. 23:39-42, TNM). Jesukwe kukwe niebare Lucas 23:43 ye rabai bare ni jökrä kräke. Punto aune coma mikadre medente yebätä nitre tä kukwe jene jene niere. Nitre kukwe Bibliabätä kwitaka, ye ruäre kä nengwane tä coma o dos punto ye mike kukwe “matare” nieta ye känenkri, ye medenbätä texto tä tikani krörö: “Tita niere metre mäi: matare mä täi tibe kä bä nuäre yete”. Akwa, ¿ye ai gäräbare Jesukwe?
17 Kukwe keta kabrebiti blitata kä nengwane yekänti coma aune punto ye mikata jene jene kukwe ye mikakäre gare. Akwa, tärä tikani griegore kira yekänti coma aune punto ye ñaka tä mikani kukwe jökrä känti. Yebätä nitre tä nemen ngwentari jai: Jesús nämäne niere: “¿Tita niere metre mäi: matare mä täi tibe kä bä nuäre yete?”. O nämäne niere: “¿Tita niere metre mäi matare: mä täi tibe kä bä nuäre yete?”. Nitre kukwe kwitaka ruäre tä coma aune punto mike tä nüke gare ño ietre ye ererebätä. Aune ye erere tä kwen nie Biblia keta kabrebätä.
18, 19. ¿Kukwe meden tä ni dimike Jesukwe kukwe niebare ye mike nüke gare jai?
18 Akwa, Jesús kukwe ketebu niebare nitre nänkä niara jiebiti ie ye nikwe ngwandre törö jai: “Ti, Ni Kä Nebtä Ngobo ne rabadi köbömä dibire rare dobote nguse” aune “Ti Ni Kä Nebtä Ngobo ne kitadi ngise ni mdaye amne niaratre käkwe ti müre ketadi, akwa köbömäkäre angwane ti rükadita nire” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34). Kukwe ye namani bare metre niebare apóstol Pedrokwe (Hech. 10:39, 40, TNM). Ye medenbätä, Jesús aune ni kukwe käme nuainkä ye murie ketani ye ngwane, ñaka nikanintre kä bä nuäre yekänti. Ñodre, köbö nikani ruäre ta yete niara nämäne mikani ‘Kämäkäte’ nememe Jehovakwe ganinkröta ye ngwane (Hech. 2:31, 32, TNM). *
19 Nibi gare nie ye erere, Jesukwe kukwe ne käbämikani ni kukwe käme nuainkä ie, “tita niere metre mäi matare”. Moisés näire kukwe ye erere nie nämäne. Ñodre, bati niebare kwe: “Tita kukwe nuainmana matare mäi ne tädre mä brukwäte” (Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15).
20. ¿Kukwe meden niebare abokän tä kukwe niebare Jesukwe ye mike gare metre?
20 Jesukwe blitabare yebätä ni iti kukwe kwitaka nünanka Oriente Medio käkwe kukwe mikani gare: “Kukwe tikani nekänti metrere ‘matare’ nieta ye nieta bäri ja dibiti, ‘tita niere metre mäi matare: mä täi tibe kä bä nuäre yete’. Kukwe ye käbämikani köbö yete, akwa rabai bare ja känenkäre. Nitre Oriente Medio tä blite kore, ñobätä ñan aune dre käbämikata köbö ruäre te ye tä nemen bare metre ja känenkäre”. Nitre Oriente Medio tä kukwe mike gare yebätä, tärä kwitani nitre siríaca kukweibiti siklo V, yekänti Jesukwe kukwe niebare ye kwitata kore: “Erametre tita niere matare mäi mä tädi jardín Edén yete tibe”. Kukwe nieta ne tä ni jökrä dimike.
21. ¿Ni kukwe käme nuainkä ye ñaka dianinkä nänkäre kä kwinbiti aune ye ñokänti gare nie?
21 Ni kukwe käme nuainkä ye ñaka dianinkä nänkäre kä kwinbiti. Jesukwe kukwe ükaninte nitre apóstol ja ngwanka metre ben ne kwe rabadre gobrane kä kwinbiti ye ñaka nämäne gare ni kukwe käme nuainkä yei (Luc. 22:29). Ne madakäre, ni ye ñaka nämäne ngökani ñöte (Juan 3:3-6, 12). Ye medenbätä, Jesús nämäne blite kä bä nuäre kä tibien nebätä ye nüke gare nie. Ne madakäre, ni iti ie kukwe mikani tuare yebätä apóstol Pablo käkwe blitabare, “ni ye jänikani kä bä nuäre Ngöbökwe känti” (2 Cor. 12:1-4, NGT). Pablo aune nitre apóstol mada yebrä dianinkä nänkäre kä kwinbiti gobrankäre Jesube, akwa ni kukwe käme nuainkä ye ñaka dianinkä ye erere. Pablokwe blitabare ye ngwane nämäne blite “kä bä nuäre” ja känenkäre yebätä. * ¿Ye rabai bare kä tibien nebätä? ¿Nikwe nünain yete?
¿MÄTÄ DRE NGÜBARE NGÄBITI?
22, 23. ¿Mätä dre ngübare ngäbiti?
22 “Nitre kukwe metre nuainkä yekwe kä tibien rabai” niebare Davidkwe ye nikwe ngwandre törö jai (Sal. 37:29; 2 Ped. 3:13, TNM). Ngöbökwe kukwe ükaninte metre ye ni Kä tibienbätä käkwe mikai täte meden gärätä. Isaías 65:22 tä niere: “Kri tä nuin raire ye kwrere juta tikwe nünain”. Ye tä mike gare ni kä tibienbätä käkwe nünandi kä mil kwati krubäte te. ¿Kukwe ye rabai bare metre yei ni raba tö ngwen? Apocalipsis 21:1-4 tä mike gare kä bä nuäre yete ni ñaka rabaira krüte aune Ngöbökwe kukwe kwin mikai nemen bare ni niara kukwei mikaka täte ye kräke.
23 Kukwe ye mikata gare metre. Kä Bä Nuäre sribebare kena ye nianinte, akwa ñaka kärekäre. Ni Kä tibienbätä yekwe kukwe kwin rabai ye Ngöbökwe käbämikani. Üai deme Ngöbökwe ye köböire Davidkwe niebare nitre töi jäme aune ja ngwanka metre yekwe Kä tibien rabai aune nünain kärekäre te kwetre. Ne madakäre, kukwe mikani gare Isaiakwe ye tä ni töi mike kukwe ngübare kä jutobiti aune kukwe kwin krubäte Jesukwe käbämikani ni kukwe käme nuainkä yei, ye nikwe tuai nemen bare arato. Mä raba nüne Kä Bä Nuäre yete. Kä ye rükai ngwane ja mräkätre Corea käkwe kukwe niebare ye erere rabai bare: “Ja tuaita Kä Bä Nuäre yete”.
^ párr. 7 Génesis 26:4; 28:14, (Jändrän Jökrä Namani Bare Ño Kena): “Muke käinta ñan tanre, ye kwrere ma bkün däredi kwati ñan rabadi tanre, abko ie tikwe kä ne biandi jökrä. Mdakäre abko, ma bkün däredi makri, ye köböire abko, tikwe ja di biandi ni nünanka kä nebtäye,... ñobtä ñan angwane ma bkün makri rabadi kwati krübäte ja täritäri, ño dobro mnü ñan tanre ye kwrere abko, rabadi nüne nekri, sekri, nindrini, kädriri. Ne kwrere arato, ma btä ma bkün köböire, tikwe ja di biandi ni kä jökräbti ie”.
^ párr. 11 Isaías 11:6, 9: “Lobo täi kä braibe te oveja ngäbä yebe aune leopardo kitaite tibien cabra ngäbä yebe bätä nibi ngäbä, león aune jondron nire köteköte ye jökrä täi keteitibe; aune monso chi käkwe jie ngwandi... Ñaka ni mada nuaindi tare kwe aune ngutuä tikwe deme ye jökrä känti kukwe tare ñaka nuaindi kwe, ñobätä ñan aune kukwe Jehovakwe ye rabai gare kä jökräbiti tibien ñö mrenbiti tä ere ye kwrere”.
^ párr. 12 Isaías 35:5, 6, 8, 9: “Kä ye ngwane nitre ie kä ñaka tuin yei kä rabai tuin, aune nitre olo ngidianinte yei ni kukwei rabai ruin. Kä ye ngwane ni ngüre bren rabai ja täkete bura kwrere, bätä nitre kukwe ñakare ye käkwe blitai kä jutobiti. Ñobätä ñan aune kä ngwarbe nötare yete ñö rabai betekä kuin, bätä kä ngwarbe nötare kiare yekänti ñö rabai nen ere... Aune ji tädi ükaninte, jän, ji ye abokän Ji Deme. Ni käme yekwe ñaka nändibiti. Nitre nänkä ji ye aibebiti kräke tä dianinkä; ni töi ñaka yekwe ñaka nändi jirebiti. León ñaka täi jire yete aune jondron nire rubun ye ñaka rabai jire yete. Ñaka kwain kä yekänti; ñakare aune nitre kökanintari ye aibe tädi yete”.
^ párr. 13 Isaías 65:21, 22: “Niaratre ju sribedi aune nünain te kwetre, niaratre uva nökai aune ngwä kwetai kwetre. Niaratre ju sribedi akwa ni madakwe ñaka nünain te, niaratre nura nökai akwa ni madakwe ñaka kwetai. Ñobätä ñan aune kri tä nuin raire ye kwrere juta tikwe nünain aune nitre dianinkä tikwe ja kräke yekwe sribi meden nuaindi ja kisebiti ye jökrä rabai kwetre aune kä rabai juto bätätre”.
^ párr. 18 Profesor Marvin Pate käkwe kukwe ne tikani: “Mekerabe nükebe kä nengwane kukwe ‘matare’ nieta ye abokän ora tä niken 24 ta ye mikakäre gare. Kukwe nieta nekänti Jesús murie ketani yebätä texto keta kabre tä kukwe niere abokän raba kwen nie Bibliabätä, ye abokän niara mikani Kämäkäte nieta aune ye bitikäre nikani kä kwinbiti (Mat. 12:40; Hech. 2:31; Rom. 10:7)”.
^ párr. 21 Kukwe kädekata “Nitre tä kukwe ngwentari” tä täräkwata ne arabebätä mikadre ñärärä.
