1. ¿Sribi meden mikani Jehovakwe nitre rüne kisete?

JEHOVAKWE Adán aune Eva sribebare ne kwe niaratre töi rabadre ngäbäkre ngübabätä. Ye arabätä Biblia tä niere: “Jehová tä ngäbäkre ye bien” (Sal. 127:3). Kukwe ne mikakäre gare bäri kwin jai ani kukwe keteiti bämike. Ja ketamuko käkwe ngwian ere biandre ngübadre jakrä nie, tä tö ngwen nie yebätä ja rabadre ruin ütiäte nie, ¿ñan ererea? Akwa ngwian ye ngübakäre ni rabadre töbike krubäte ne kwe tädre ükani kwin. Ye erere arato Jehová ja ketamuko bäri kwin nikwe ye käkwe jondron bäri ütiäte ngwian ye kräke biani ngübadre nitre rüne ie. Ye abokän monsotre tädre kwin aune kä tädre jutobätä.

2. ¿Kukwe meden meden ngwantarita abokän mikai gare kukwe ja tötikara nekänti?

² ¿Nitre ja mäkäninte käkwe ngäbäkre ngübai o ñakare aune ñongwane ngäbäkre ngübai kwetre ye nirei tä gare? ¿Mun tö kä tuai juto monsotre munkwebätä ngwane mun raba dre nuainne? Kukwe ruäre ja jie ngwankäre Bibliabätä abokän raba nitre testiko Jehovakwe ja mäkäninante ye dimike kukwe kwin den nuaindre jai ye nibike mike gare jai.

3. a) ¿Nitre tä ja mäkete ye käkwe ngäbäkre ngübai o ñakare ye nirei tä gare? b) Nitre ja mäkäninte ye mräkä o ja ketamuko, ¿rabadre kukwe ja jie ngwankäre meden ngwen törö jai?

³ Kä ruäre känti nitre tä ja mäkete ye bätäräbe jatadre ngäbäkre ngübare yei nitre töta nemen. Yebätä nitre ja mäkäninte ye mräkätre aune nitre mada tä nemen nike aune töi mike  ngäbäkre ngübare. Ja mräkä kädekata Jethro nünanka Asia tä niere krörö: “Ja mräkätre konkrekasionte kwe monsotre niena ye tä nemen ja mräkätre mada töi mike ngäbäkre ngübare arato”. Ja mräkä Jeffrey nünanka Asia arato tä niere: “Mun rabaira umbre ngwane se nirekwe mun ngübai ye nitre ruäre tä niere ja mräkätre monsoi ñaka yei”. Akwa nitre ja mäkäninte ye käkwe ngäbäkre ngübai o ñakare ye tä gare ietre, ye kukwe kwetre ñan kukwe ni madakwe (Gál. 6:5). Nitre tä krire ja mäkete ye mräkätre o ja ketamuko kwetre tö kä tuai juto bätätre yebätä tä nemen kukwe ye kwrere niere ietre, akwa ngäbäkre ngübai kwetre o ñakare ye tä gare niaratre nibu yei ye ni jökrä käkwe ngwandre törö jai (1 Tes. 4:11).

4, 5. a) ¿Kukwe ketebu medenbätä nitre ja mäkäninte ye rabadre blite? b) ¿Ñongwane blitadre kukwe yebätä?

⁴ Nitre ja mäkäninte ye törbadre ngäbäkre ngübai ngwane rabadre blite käne jabe kukwe ketebu ütiätebätä. Kena, ñongwane tö ngäbäkre ye tuai kisete aune tö nibe ngübai. Akwa, ¿ñongwane blitadre kukwe yebätä? ¿Ñobätä ütiäte krubäte blitadre kukwe yebätä?

⁵ Nitre ja kukwe mukore ye käkwe ngäbäkre ngübai o ñakare yebätä rabadre blite jabe jämi ja mäkete ye känenkri, ñobätä ñan aune niaratre kukwe ye ükadrete jai ye ütiäte krubäte. Arato niena juto ngäbäkre ngubakäre o ñakare yebätä rabadre töbike. Ngäbäkre ririadre kwin yekäre nitre rüne käkwe kä diandrekä krubäte jai kräketre aune sribidre ngübakäre. Yebätä ja mräkätre ruäre tä ja mäkete ye tä kä tuenmetre niken kwati o kubu ta ye bitikäre tätre ja töi mike ngäbäkre ngübare. Tätre ja töi mike kore ye köböire jata kite gare bäri kwin ietre aune tätre kite ja kete bäri kwin kwärikwäri monso jämi kwetre ye känenkri ye nüke gare ietre (Efes. 5:33).

6. ¿Kukweta nakainkä ni näire yebätä ja mräkätre tä ja töi mike ño?

⁶ Noé ngäbriänkätre nimä aune bosi kwe ñaka ngäbäkre ngübabare bengwairebe, ye erere ja mräkätre ruäre tä ja töi mike (Gén. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Ped. 2:5). “Kukwe nakaninkä ño ño Noé näire” ye erere rabai bare ni näire niebare Jesukwe aune metre bokänä kukweta “nakenkä taretare krubäte” kä nengwane (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1). Yebätä ja mräkätre ja mäkäninte ruäre tä ja töi mike ñaka ngäbäkre ngübabätä ne kwe kä rabadrete bäri ietre sribikäre Ngöbö kräke.

7. Kukwe nieta Lucas 14:28, 29 aune Proverbios 21:5, ¿ye raba nitre ja mäkäninte ye dimike ño?

⁷ Ngäbäkre ngübadre o ñakare aune nibe  ngübadre yebätä nitre ja mäkäninte ja ngwanka töbätä “tä töbike käne” (ñäkädre Lucas 14:28, 29 yebätä). Ja di ribeta, ngwian ribeta aune kä diandrekä krubäte jai ngäbäkre ngübakäre ye gare nitre niena ngäbäkre bäkäne yei. Ye medenbätä nitre ja mäkäninte kwe monso jämi ye käkwe kukwe ne ngwandretari jai ye ütiäte krubäte: “¿Jondron ribedi jai nünankäre yekäre ni nibu käkwe sribidi? ¿Jondron ribedi jai nünankäre yebätä ni töita ja erebe? ¿Nikwe sribidre ngwane nirekwe chi ngübai? ¿Nire erere ni tö tuai ja ngwen aune töbike?”. Nitre ja mäkäninte tä blite kwin jabe kukwe ngwantarita yebätä ngwane, kukwe nieta Proverbios 21:5 ye tätre ngwen törö jai (ñäkädrebätä). *

8. a) ¿Kukwe meden ben nitre ja mäkäninte käkwe ja tuai abokänbätä rabadre töbike? b) ¿Ni brare tä muko kwe tarere ye käkwe dre nuaindi?

⁸ Ngäbäkre kia ye ngübakäre nitre rüne aune meyere yei tä nemen kä diandrekä krubäte jai. Aisete ngäbäkre ngübadre jabitibe kwetre ngwane kä ñaka rabaite krubäte ietre itire itire ye tötikakäre aune ngübakäre. Ja mräkätre ruäre ie ja nämäne nemen ruin nainte krubäte ngäbäkre ngübabätä jabitibe niebare kwetre. Monsotre meye ye nainte yebätä di ñaka ja tötikakäre, orakäre, kukwe driekäre siba aune ñan nemen nuäre kräke gätä ye kukwe nuakäre kwin. Akwa nitre brare tä muko kwe tarere ngwane tä dimike gätäte aune gwita arato. Ñodre, sribi gwita ye nuaindi kwe siba, ja di ngwain kwe bämän kratire kratire Ngöbö mike täte mräkäbe kä mikakäre juto bätätre aune käre täi niken kukwe driere mräkä kwe ben.

9, 10. ¿Nitre rüne aune meyere tö monso kwe dimikai ngwane rabadre dre nuainne?

⁹ ¿Monsotre Jehová taredre yekäre nitre rüne aune meyere raba dre nuainne? ¿Raba kriemike ño kukwe käme kä ne näire yebätä? Kukwe ruäre ja jie ngwankäre ye ani mike gare jai.

¹⁰ Ja di kärä Jehovai orasionte. Manóah aune muko kwe käkwe kukwe kwin bämikani ye ani mike gare jai. Ngobo Sansón rabai kwetre namani gare ie ngwane ja di ribebare kwe kisere Jehovai tötikakäre kwin.

11. Jueces 13:8 tä niere erere, ¿nitre rüne aune meyere raba dre nuainne ja ngwankäre Manóah erere?

¹¹ Nihad aune Alma nünanka Bosnia-Herzegovina käkwe ja ngwani Manóah erere, niaratre tä niere: “Manóah erere nunkwe ja di käräba kisere Jehovai ne kwe nunkwe diridre kwin ngäbäkre ie. Niarakwe nun dimikaba, Biblia,  tärä, täräkwata, gätä aune gätä krikri yebiti” (ñäkädre Jueces 13:8 yebätä). *

12. ¿José aune María käkwe dre bämikani ngäbriänkätre kwe käne?

¹² Kukwe kwin bämika monsotre käne. Munta dre niere monsotre munkwe ie ye ütiäte krubäte akwa dre bämikata munkwe niaratre käne ye raba niaratre dimike bäri. José aune María käkwe kukwe kwin bämikani ngäbriänkätre kwe käne ye gare metre nie, ye ngätäite Jesús nämäne arato. Josekwe ja di ngwani krubäte sribire mräkätre kwe ngübakäre, akwa Jehová mikadre täte ye ütiäte krubäte driebare kwe ietre arato (Deut. 4:9, 10). Niara rikadre mräkä kwe ngwena Jerusalén Pascua nuainkäre ye ribe ñaka nämäne Kukwe Biani Ngöbökwe Moisés ie yebätä, akwa “kä kwatirekwatire” te niara nämäne niken ngwena jabe (Luc. 2:41, 42). Ngwian ribe nämäne krubäte jai aune nän nämäne mente krubäte aisete nändre ngäbäkrebe ye ñaka nämäne nemen tuin nuain bä nitre ngäbäkre bäkäne José näire ie. Akwa José nämäne kukwe ja üaire ye tarere aune ye erere ngäbriänkätre käkwe nuaindre driebare kwe ietre. Aune María ie kukwe Ngöbökwe nämäne gare kwin aisete ngäbriänkätre käkwe kukwe Ngöbökwe taredre ye driebare kwe ietre kukweibiti aune nämäne ja ngwen kwin yebiti.

13. ¿Ja ngwankäre José aune María erere Nihad aune Alma ja ngwani ño?

¹³ Ja mräkätre Nihad aune Alma kädrite párrafo 11 yekänti ye käkwe ja di ngwani ja ngwen José aune María erere. Monsotre kwe dimikakäre Jehová tarere aune sribire kräke dre nuainbare kwetre ye tä mike gare: “Kukwe ja jie ngwankäre ye monsotre nunkwe käkwe mikai täte ngwane kukwe kwin rabai kwetre ye nunta ja di ngwen driere ietre nunta nüne ño yebiti”. Nihad tä niere arato: “Monsotre nunkwe ja ngwandre ño ie nun tö ye erere nunta ja di ngwen ja ngwen”.

14. ¿Monsotre tä ja kete nire ben ye ñobätä tädre gare nitre rüne ie?

¹⁴ Monsotre dimika ja ketamuko kwin känene. Monso tä ja kete nirebe, tä dre nuainne aune tä blite nirebe telefononte aune redes sociales yete ye munkwe mikadre gare jai. Ñobätä ñan aune nirebe tä ja kete ye erere töi jatai aune jatai ja ngwen (1 Cor. 15:33, TNM).

15. ¿Jessie kukwe kwin bämikani yebätä nitre rüne raba ja kite ño?

¹⁵ Kukwe ñaka gare computadora aune celular yebätä mun ie ngwane, ¿mun raba dre nuainne? Ja mräkä Jessie nünanka Filipinas kwe monso niena tä niere krörö: “Kukwe ñaka nämä gare nuen jondron sribeta mrä mrä yebätä akwa yebiti ta nun nämä ja di ngwen monsotre mikakäre mokre”. Kukwe ñaka gare ie ye ñan aibätä celular o computadora ye ñäkäibare kwe ietre. Tä niere: “Drekwe yebiti monsotre raba ja kite blite kukwe madabiti, ja tötike gätä kräke aune ñäke Bibliabätä mantre jetebe tikwe nieba ietre”. Kukwe tikata jai aune ja üai juanta ni madai yebätä kukwe nieta ja jie ngwankäre tä sección “Jóvenes” jw.org^® yete, ¿yebätä mun tärä blite o ja tötike monsotre munkwe ben? Video kädekata “¿Celular o tableta ye tä käre mä kisete?” aune “Ñaka ja näkwitadre okwä kware redes sociales yebiti”, ¿ye mun tärä kädriere bentre? * Kukwe ye raba mun dimike dirire kwin monsotre ie ne kwe celular o jondron mada yebiti sribidre kwin kwetre (Prov. 13:20).

16. ¿Nitre kwe ngäbäkre niena ye tä dre nuainne aune ye köböire dreta nemen bare?

 ¹⁶ Nitre kwe ngäbäkre niena ye tä ja di ngwen ne kwe monsotre käkwe ja ketadre nitre dite kukwe ja üairebiti yebe. Ye erere N’Déni aune Bomine nunanka Costa de Marfil käkwe nuainbare. Käre nämänentre ja mräkä circuito tuabitikä ye nübaire ja gwirete. N’Déni tä niere: “Ye käkwe ngäbäkre tikwe dimikani krubäte, niarakwe sribi prekursor ye dianba jai aune nengwane mikata circuito tuinbiti”. Ngäbäkre tärä munkwe ngwane, ¿mun raba ye erere nuainne dimikakäre?

17, 18. ¿Ñongwane nitre rüne jatadre dirire monsotre ie?

¹⁷ Ñan kä juan raire ta dirikäre monsotre ie. Mun ñan kä juain niken raire ta dirikäre monsotre munkwe ie ngwane ye rabai bäri kwin kräketre (Prov. 22:6). Ye erere Timoteo meye Eunice aune mölöi Loida käkwe nuainbare, niaratre jatani dirire Jehovabätä ie därebare ye bengwairebe (2 Tim. 1:5; 3:14-15). Ye köböire kä nikani ta yete, Timoteo käkwe dikakabare apóstol Pablo ben.

¹⁸ Jean-Claude aune muko kwe Peace nünanka Costa de Marfil käkwe ngäbäkre ni ti tötikani Jehová tarekäre aune sribikäre kräke. ¿Dre käkwe niaratre dimikani ye nuainne? Niaratre ja ngwani Eunice aune Loida erere. Tätre niere: “Ngäbäkre ye krire därebe ngwane nun jatabara kite Kukwe Ngöbökwe yebätä” (Deut. 6:6, 7).

19. ¿Monsotre kitadre Kukwe Ngöbökwe yebätä ye dre gärätä?

¹⁹ ¿Monsotre kitadre Kukwe Ngöbökwe yebätä ye dre gärätä? Kitadre nieta ye abokän kukwe arabe kädekadreteta bä kabre ketatekäre töibätä meden gärätä. Ye nuainkäre nitre rüne rabadre kä denkä krubäte jai monsotre kwe ye kräke. Munkwe kukwe arabe kädekadreteta bati bobu yebätä mun raba kite näinte. Akwa ye köböire Ngöbö kukwei rükai gare ietre aune jatai mike täte ye kwrere munkwe mika tuin jai.

20. ¿Salmo 127:4 ye mika raba ño täte monsotre ngübadre yebätä?

²⁰ Monsotre mika gare kwin jai. Salmo 127 yekänti ngäbäkre ye bämikata buko ye kwrere (ñäkädre Salmo 127:4 yebätä). * Ñodre  buko ye sribeta jondron jene jenebiti aune ruäre abokän ñaka ja näre, ye erere ngäbäkre ye ñaka ja erebe. Ye medenbätä munkwe monsotre tötikai ño yebätä mun rabadre töbike kwin. Dre käkwe ja mräkä iti aune muko kwe nünanka Israel ye dimikani ne kwe monsotre nibu kwe ye ja töi mikadre sribikäre Jehová kräke ye tä niere: “Nun nämä ja tötike Bibliabätä jene jene bentre”. Monsotre tötikadre jene jene aune ye ribeta kwetre jai o ñakare ye tä gare ni ji ngwanka mräkätre käne yei.

21. ¿Dre drebiti Jehovakwe nitre rüne dimikai käbämikata kwe?

²¹ Nitre rüne ie ja raba nemen ruin nainte ngäbäkre kwe ye ngübabätä. Akwa ngäbäkre ye Jehovata bien, aisete niarata juto nitre rüne ye dimikakäre aune olo tä juto orasion kukwe nuakäre. Biblia, tärä, täräkwata aune nitre rüne ie kukwe niena gare krubäte tä dre nuainne aune tä dre niere yebiti tä orasion kukwe nuin tä bämike.

22. ¿Kukwe meden bäri kwin nitre rüne raba bien monsotre ie?

²² Nitre rüne ngäbäkre taredi käre, akwa ngäbäkre tä kia nemen tä kite ünä ye ngwane kätä 20 näre nitre rüne ie ngübakäre. Aisete kä ye näre te nitre rüne rabadre ja di ngwen ngäbäkre tarere, kä denkä jai kräketre aune tötike Bibliabätä ne kwe ngäbäkre käkwe Jehová taredre kärekäre. Monsotre itire itire ye töi ngitiekä jene jene. Akwa, nitre ruäre rün aune meye kukwebätä käkwe ngübabare yei ja ruin Joanna Mae nünanka Asia ye erere, niara tä niere: “Ti rün aune ti meye käkwe ti tötikani yebätä tita töbike ngwane, niaratre mäträbare tibätä aune tikwe Jehová taredre driebare kwetre tie yebätä tita debe bien krubäte. Ñan jerekäbe ja nire biani kwetre tie ñakare aune nünandre ño kä jutobiti ye biani kwetre tie” (Prov. 23:24, 25). Nitre Jehová mikaka täte ye kwati raba kukwe ye erere niere arato.