1. ¿Nitre ja ngwanka metre Jehovai tä ja tuin kukwe meden meden tare ben?

KÄ JÖKRÄBITI tibien, ni Jehová mikaka täte tä ja tuin kukwe keta kabre tare ben. Ye kwrere tärä nemen bare konkrekasion nikwe te arato. Ñodre ja mräkätre ruäre tä ja tare nike bren kisete, mada abokän kän mräkätre juruainbare. Ja mräkätre ruäre mräkä jeñe kwe tä kämikekä Jehovabätä ye köböite tätre ja tare nike. Ruäre abokän, murie ribi ñübe minimini, dobo aune kukwe mada ye kwrere tä kukwe tare mike nemen bare bätätre ye köböite tätre ja tare nike arato. Ja mräkätre tä ja tuin kukwe tare ben ye jökrä töi mikadre jäme ribeta kwetre jai. ¿Ño ni raba niaratre dimike?

2. ¿Ñobätä ruäre ngwane Pablo dimikadre ye ribebare kwe jai?

² Kukwe tare käkwe apóstol Pablo rä ötani bä kabre (2 Cor. 11:23-28). Arato, “kri tukwä” nämäne ngritekä ngätäte niebare kwe ngwane nämäne bren nike ye gäräbare kwe (2 Cor. 12:7). Ne madakäre, Demas sribi muko kwe kä kwati krubäte te käkwe “jändrän kä nebtä” tarebare bäri, aisete kämikaninkä kwe niarabätä ye käkwe brukwä ötaninte (2 Tim. 4:10). Pablo nämäne sribire krubäte ja mräkätre mada dimikakäre. Niara dianinkä nänkäre kä kwinbiti aune ñaka nämäne kä jürä ngwen jabätä, akwa ruäre ngwane niara di nianinkä (Rom. 9:1, 2, TNM).

3. ¿Dre drebiti Jehovakwe Pablo dimikani?

³ Pablo nämäne ja di ribere ye ngwane dimikani. ¿Dimikani ño? Üai deme yebiti Jehovakwe niara dimikani ye gare metre nie (2 Cor. 4:7; Filip. 4:13). Arato Jehovakwe dimikani ja mräkätre yebiti. Yebätä Pablokwe niebare, “niaratre ne abko käta kä mike nuäre kri tibtä” o töi mike jäme (Col. 4:11). Nitre käkwe Pablo  dimikani ye ngätäite Aristarco, Tíquico aune Marcos ye kädekaninte kwe. Nitre nimä ye käkwe niara töi mikani jäme ne kwe niarakwe kä ngwandre nüke jai kukwe tare ye näire. ¿Dre köböire ja mräkätre ne käkwe Pablo töi mikani jäme? Nita ja dimike o ja töi mike jäme kwärikwäri ye ngwane, ¿ño ni raba ja ngwen niaratre ye erere?

4. ¿Aristarco ja ketamuko kwin aune ja ngwanka metre ye bämikani ño kwe?

⁴ Aristarco ja ketamuko kwin Pablokwe käkwe ja ngwani metre ie. Niara därebare juta Tesalónica, kä ye nemenkä Macedonia. Pablokwe dikakabare bämäkäre sribi misionero nuainne ngwane Aristarco nämäne Pablo ben Éfeso, yete niara kädekateta kena Bibliabätä. Yete Aristarco nakani rüeye (Hech. 19:29). Rüekwe gebianinkä ngwane niara ñaka ngitiani, ñakare aune ja ngwani metre kwe Pablo ie aune ja mikaninte kwe mukore. Kukwe nakaninkä bätätre ye söi nikani ruäre ta niaratre nämäne Grecia ngwane, nitre ja mikaka kukwe metre rüere tö namani apóstol Pablo murie ketai ngwane Aristarco nämäne näin jankunu ben (Hech. 20:2-4). Kä 58 ye ken Pablo jänikani ngite ngwane Aristarco nikani ben nememe Roma. Nämänentre näin rute mrente ngwane ru nikani ñöte niaratre ben ngöi (Hech. 27:1, 2, 41). Nükanintre Roma ngwane, kitani ngite Pablo ben (Col. 4:10). Aristarco ja ngwani metre Pablo ie ye köböire ja namani ruin kwin Pablo ie.

5. Proverbios 17:17 tä niere erere, ¿ni ja ketamuko kwin ye ni raba bämike ño?

⁵ Kukwe kwin aune “kukwe tare” näire ni täi ja mräkätre ken dimikakäre ngwane ni ja ketamuko ja ngwanka metre Aristarco erere ye nikwe bämikai (ñäkädre Proverbios 17:17 yebätä). * Kukwe tare ben ja mräkätre tä ja tuin ye tärä niken ta, akwa ye bitikäre ja mräkätre dimikadre jankunu ye tätre ribere jai. Ñodre Frances * kän rün aune meye krütani sö krämäkäbe te bren cáncer ye kisete, niara tä niere: “Kukweta nakainkä nibätä köböite nita nemen ja tare nike ye ñan tä nekä jötrö. Ti rün aune ti  meye krütani ye käi nikanina kabre ta, akwa kukwe ye täbe nemen tare tie ye ja ketamuko tikwe ie nüke gare aune tä ngwen törö jai yebätä tita debe bien krubäte”.

6. ¿Ja ngwanta metre ye tä ni töi mike dre nuainne?

⁶ Ja ketamuko metre ye tä juto biare ja mräkätre mada dimikakäre. Ñodre ja mräkä kädekata Peter nämäne bren. Muko kwe Kathryn tä niere: “Ja mräkä iti aune muko kwe rikaba nun ngwena doctor känti, yete bren ño nämä ti mukobätä ye mikaba gare nunye”. Brenta ni murie kete ye kwanibätä doctor ie. Kathryn tä niereta: “Ja mräkätre janama nunbe ye käkwe ja töi mikaba kwatibe ñaka nun tuenmetre kaibe ja tuin kukwe tare yebe, nunta ja di ribere ye ngwane käre niaratre tä yete nun dimikakäre”. Ja ketamuko ye erere kätä ni dimike kukwe tare näire yebätä jata nemen ruin kwin nie ¿ñan ererea?

7, 8. Colosenses 4:7-9 tä niere erere, ¿Tíquico ie tö ngwan raba ye bämikani ño kwe?

⁷ Tíquico “kä Asiabo” ja ketamuko Pablokwe yei niara nämäne tö ngwen krubäte (Hech. 20:4). Kä 55 kenta apóstol Pablo käkwe ngwian ükakrö mananbare nitre kristiano Judea dimikakäre aune Tíquico käkwe dimikadre sribi ütiäte ye nuainne ribebare kwe ie raba ruin nie (2 Cor. 8:18-20). Ye bitikäre Pablo kitani ngite kena Roma ye ngwane, nämäne tärä juen konkrekasion jene jene kä Asiate dimikakäre ye Tíquico nämäne niken ngwena (Col. 4:7-9).

⁸ Tíquico ja ngwani metre jankunu Pablo ie (Tito 3:12). Nitre kristiano jökrä kä ye näire ie tö ngwandre ye ñan nämäne nemen nuäre. Ñodre kä 65 ngrabare, Pablo kitaninta ngite Roma ye ngwane, nitre ja mikaka kukwe metre rüere ye jürä nämäne nemen nitre kristiano Asia yebätä aisete ñaka nämäne blite niarabe niebare kwe (2 Tim. 1:15). Akwa Tíquico ie niara nämäne tö ngwen yebätä sribi mada mikani kwe kisete (2 Tim. 4:12). Ja ketamuko kwin nämäne Pablokwe yebätä nämäne debe bien krubäte.

9. ¿Ño ni raba ja ngwen Tíquico erere?

⁹ Tíquico ie tö ngwan nämäne krubäte, ¿ye erere ni raba ja ngwen ño? Nikwe ja mräkä dimikai käbämikata nikwe ye mikadre nemen bare (Mat. 5:37; Luc. 16:10). Ja mräkätre tä ja di ribere  ye ngwane raba tö ngwen nie gare ietre yebätä jata nemen ruin kwin ietre. Ñobätä ütiäte ye meri Testiko iti tä mike gare: “Ja mräkä tä dre käbämike ye erere nuaindi kwe kä täbiti ye gare nie yebätä ni ñan kä töibikaire”.

10. Proverbios 18:24 tä niere erere, ¿nitre brukwä ötateta o tä ja tuin kukwe tare ben ngwane nire raba töi mike jäme?

¹⁰ Ja mräkätre brukwä ötateta o tä ja tuin kukwe tare ben ye tä ja driere ja ketamuko kwin kwe yei ngwane, jata nemen ruin kwin ietre (ñäkädre Proverbios 18:24 yebätä). * Ye erere ja namani ruin ja mräkä Bijay ie nieta kwe. Ngobo kwe kitaninkä kukwebätä ngwane niebare kwe: “Ni ie tö ngwan raba yei ti tö nämä ja driei”. Ja mräkä Carlos nämäne sribi Ngöbökwe nuainne käkwe ja mikani ngite ye köböite sribi ye dianinkä kän tä niere: “Ni iti ni kukwe nuin kwin aune ñan ñäke nie yei ti tö nämä ja driei”. Nitre umbre ji ngwanka konkrekasionte käkwe niara dimikani kukwe yebätä. Ne madakäre, ja nämäne nemen ruin jäme ie ñobätä ñan aune ja mräkätre ie ja driebare kwe ye ñan nämäne kukwe ye kädriere ni madabe.

11. ¿Ni ja ketamuko kwin aune tö ngwan raba nie ye ni raba bämike ño?

¹¹ Nitre mada ngübadre bätärekä ne kwe tö ngwandre nie. Zhanna ye mukokwe tuanimetre. ¿Dre käkwe dimikani kukwe tare näire? Ja nämäne ruin ño ie ye nämäne niere ja ketamukotre kwe ie. Niara tä niere: “Kukwe arabe ti nämä niere bati bobu ruin tie akwa niaratre nämä ti kukwe nuin bätärekä”. Ni mada kukwe nua gare nie ngwane, ni ja ketamuko kwin ye nikwe bämikai.

12. ¿Nire abokän Marcos aune nämäne juto sribikäre ye bämikani ño kwe?

¹² Marcos ye ni kristiano judío nünanka Jerusalén. Niara etebakrä Bernabé ye nämäne sribi misionero nuainne (Col. 4:10). Marcos ye mräkätre ngwian bökäne krubäte akwa jondron nämäne kwetre ye ñan ai nämäne ütiäte niara kräke. Käre niara nämäne juto sribikäre ye bämikani kwe aune nämäne sribire nitre mada dimikakäre ye käi nämäne jutobätä. Ñodre, bä kabre dikakabare kwe apóstol Pablo aune Pedro ben. Sribi nämäne nitre apóstol kisete ye nuain nämäne kwetre ngwane, Marcos nämäne niken ju känene ja dükakäre, mrö kökö aune nämäne kukwe mada keta kabre nuainne (Hech. 13:2-5; 1 Ped. 5:13). Pablokwe niebare, Marcos ye nämäne sribire Gobran Ngöbökwe kräke aune nämäne dimike krubäte niebare kwe (Col. 4:10, 11).

13. ¿Marcokwe sribibare ye nämäne ütiäte Pablo kräke ye 2 Timoteo 4:11 tä mike gare ño?

¹³ Marcos aune Pablo käkwe ja ketabare kwin krubäte. ¿Ñobätä nita ye niere? Kä 65 ye ken apóstol Pablo kitani ngite mrä Roma ye ngwane tärä ketebukäre Timoteo kräke ye tikani kwe. Yete Timoteo rikadre Roma aune Marcos jänrikadre kwe jabe ribebare kwe ie (2 Tim. 4:11). Marcokwe sribibare ye nämäne ütiäte krubäte Pablo kräke, ye medenbätä Marcos tädre känti kukwe tare näire ie tö namani. Marcos nämäne niken mrö o jondron tärä tikakäre ye ngwena ie raba ruin nie. Kukwe keta kabre känti niarakwe Pablo dimikani. Niarakwe Pablo dimikani aune töi mikani jäme ye käkwe Pablo dimikani krubäte murie keta jämi ye känenkri.

14, 15. ¿Nikwe ni mada dimikadre yebätä Mateo 7:12 tä dre mike gare nie?

¹⁴ (Ñäkädre Mateo 7:12 yebätä). * Nita ja tuin kukwe tare ben ngwane ja mräkätre tä ni  dimike yebätä nita debe bien krubäte, ¿ñan ererea? Ryan kän rün krütani drekebe ngwarbe tä niere: “Ja tare nikata ngwane jondron nuainta mantre jetebe ye ñan tä nemen nuäre nuaindre. Kukwe ñan mika bä ütiäte jai abokänbätä ni mada tä ni dimike ye tä nemen ütiäte krubäte ni kräke”.

¹⁵ Drebätä ja mräkätre tä ja di ribere yebätä ni töita ngwane, drebätä ni raba dimike ye kräke ni täi juto. Peter aune Kathryn kädrite párrafo 6 yete, yebätä ani bliteta. Peter aune Kathryn ye ñan raba nikenta kaibe karote nementa doctor känti, aisete ja mräkä janamane ngwena doctor känti ye muko käkwe kukwe ükaninte ne kwe ja mräkätre konkrekasionte tädre niken Peter aune Kathryn ngwena doctor känti. ¿Ye köböire dre namani bare? Kathryn tä niere: “Tribe doboko diankata ni kötärä ye kwrere ja rababa ruin nuen”. Kukwe kia nita nuainne ja mräkätre ja tare nikaka kräke ye raba dimike krubäte ye nikwe ngwandre törö jai.

16. ¿Marcos tä kukwe meden ütiäte driere ja töi kräke nie?

¹⁶ Marcos kukwe kwin krubäte bämikani ni käne yebätä ani bliteta. Sribi ütiäte Jehovakwe mikani kisete ye ngätäite Evangelio keteiti tikani kwe. Sribi nämäne krubäte kisete yebiti ta kä dianinkä kwe jai Pablo dimikakäre aune Pablo nämäne ja di ribere ye ngwane töi jämebiti Pablo nämäne ja di kärere ie. Ángela kän mräkä iti krärä ketani ye ngwane ja mräkätre käkwe niara töi mikani jäme kukwe tare näire yebätä debe biani krubäte kwe. Tä niere: “Ja mräkätre tö ni dimikai ngwane nuäre blitadre bentre. Aune tätre juto ni dimikakäre aune nuain mananta ietre ya ñan aibätä tätre nuainne”. Ye medenbätä, ngwentari jai: “¿Ti töita juto biare ni mada töi mikakäre jäme nieta tibätä ni madakwe?”.

17. ¿2 Corintios 1:3, 4 yebätä töbikadretari ye raba ni töi mike dre nuainne?

¹⁷ Ja mräkä meden tä ja di ribere ye gare kwin aisete nuäre mikakäre gare jai. Dre niebare nie ni dimikakäre ye arabebiti ni raba ja mräkätre dimike. Nino meri Testiko kän mölöi krütani ye tä niere: “Jehová raba ni mike ja  mräkätre mada töi mike jäme nikwe tuainmetre nuainne ngwane” (ñäkädre 2 Corintios 1:3, 4 yebätä). Frances kädrite párrafo 5 yete ye tä niere: “Kukwe nieta 2 Corintios 1:4 ye metre. Ni mada tä kukwe niere nie ni töi mikakäre jäme ye arabebiti ni raba ni mada töi mike jäme”.

18. a) ¿Nitre mada töi mikadre jäme ye ñobätä jürätä nemen ni ruärebätä? b) ¿Ño ni raba nitre mada töi mike jäme? Mä raba mike gare keteiti.

¹⁸ Kä jürätä nemen nibätä akwa nikwe ja di ngwandre ño ni raba ni mada töi mike jäme ye ererebätä nuainne. Ñodre ja mräkä tä ja tare nike ye kräke kukwe ñaka kwandre nie niekäre ie o dre nuaindre dimikakäre ñan gare nie ye jürä raba nemen nibätä. Paul ye ni umbre ji ngwanka konkrekasionte, niara rün krütani ngwane ja mräkätre ruäre käkwe dre nuainbare ye törö ie. Tä niere: “Ñan nämä nemen nuäre kräketre blitakäre tibe. Dre niedre kwetre tie ye ñan nämä nemen gare ietre, akwa niaratre tö nämä ti dimikai yebätä tita debe bien krubäte”. Dobo kri matani ye bitikäre ja mräkä kädekata Tajon käkwe niebare: “Dobo mataba ye bitikäre ja mräkätre rababa kukwe juen tie ye ñan törö tie. Akwa ja mräkätre käkwe kukwe juanba tie ye töi nämä tibätä aune ti nämä tua ño tö nämä gai yebrä törö tie”. Ni töita nitre madabätä ye raba dimike krubäte.

19. ¿Ñobätä ni töita kwatibe ja mräkätre töi mikakäre jäme aune dimikakäre?

¹⁹ Kä ne jataira krüte ngwane, bäri kukwe käme jatai nakainkä käbiti tibien aune nünandi bäri tare (2 Tim. 3:13). Ne madakäre ni töi ngite yebätä jankunu ni täi ja mike ngite. Kukwe jökrä yebätä ni töi mikadre jäme ye ribedi jai. Ja mräkätre käkwe apóstol Pablo dimikani yebätä ja ngwani metre kwe nemen niara murie ketani ye ngwane. Ye medenbätä, nikwe ja ngwandre metre ja mräkätre ie Aristarco erere. Nikwe ja di ngwandre ne kwe tö ngwandre nie Tíquico erere aune ni tädre juto sribikäre Marcos erere. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, nikwe ja mräkätre dimikai ja ngwen metre Jehovai (1 Tes. 3:2, 3).