1, 2. a) ¿Ñobätä ni ñaka ja erebe nitre kukwe mada mikaka täte yebe? b) ¿Nibike dre mike gare jai kukwe ja tötikara nekänti aune nikwe dre mikai gare jai kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti?

NIRETA ni jie ngwen ye käre nitre tä ngwentari nie. ¿Ñobätä tätre ye ngwentari nie? Ñobätä ñan aune nitre kukwe keta kabre mikaka täte ye ni iti brare o merire tä jie ngwen. Akwa ni abokän raba niere ni jie ngwanka ye ñaka töi ngite ni kä nebätä kwrere. Ni Jie Ngwanka ye abokän Jesukristo. Aune niara tä Rün kwe niara Jie Ngwanka, Jehová ye mike täte (Mateo 23:10).

² Kä nengwane nitre braibe tä juta Ngöbökwe jie ngwen arato, abokän Biblia tä kädeke “ni klabore ie tö ngwan raba bätä töbätä” (Mateo 24:45, TNM). Akwa, Jehová tä ni jie ngwen metrere Monso kwe yebiti, ¿ye ñokänti gare nie? Kukwe ketamä köböire rabadre gare metre nie ye nibike mike gare jai kukwe ja tötikara nekänti aune nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti. Jehovakwe nitre kä nebätä yebiti juta kwe jie ngwanina akwa niarakwe metrere juta kwe ye jie ngwani aune täbe Jie Ngwen (Isaías 58:11).

3. ¿Dre käkwe Moisés dimikani nitre israelita jie ngwen?

³ Ngöbökwe nitre dianinkä ji ngwankäre ye üai deme käkwe dimikani (recuadro “¿Dre gärätä?” mikadre ñärärä). Ngöbökwe  Moisés dianinkä nitre israelita jie ngwankäre. ¿Dre käkwe Moisés dimikani sribi ütiäte krubäte ye nuainkäre? Jehovakwe “Ja üai deme” biani ie (Isaías 63:11-14). Jehovakwe üai deme kwe yebiti Moisés dimikani, yebätä Jehová nämene metrere juta kwe jie ngwen.

4. Üai deme Ngöbökwe nämene Moisés dimike, ¿ye dre nämene mike gare? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

⁴ Üai deme Ngöbökwe nämene Moisés dimike, ¿ye nükani gare nitre ie? Jän. Üai deme Jehovakwe ye köböire, Moisés jondron ñan tuabare nuainbare aune Ngöbö kä ye mikani gare kwe rei Egipto dite krubäte yei (Éxodo 7:1-3). Arato üai deme käkwe Moisés dimikani nemen ni ji ngwanka töi jäme aune ni mada ngübarebätä bätärekä. Nitre ji ngwanka juta mada mada te brukwä käme krubäte aune töi ja aibebätä ye erere niarakwe ñaka ja ngwani (Éxodo 5:2, 6-9). Ye köböire Jehovakwe Moisés dianinkä juta kwe jie ngwankäre ye nämene gare metre.

5. ¿Nire nire mada ie Jehovakwe üai deme biani juta kwe jie ngwankäre?

⁵ ¿Nire nire mada ie Jehovakwe üai deme biani juta kwe jie ngwankäre? Biblia tä niere “Josué, Nun monsoi yebätä Ngöbö üai nämene” (Deuteronomio 34:9). Tä niere arato “üai Jehovakwe namani Gedeonbätä” aune “üai Jehovakwe namani Davidbätä” (Jueces 6:34; 1 Samuel 16:13). Nitre ye jökrä ie sribi meden meden ñaka raba nemen nuainbare ja di jeñebiti, ye nuainkäre üai deme käkwe dimikai yei nämenentre tö ngwen (Josué 11:16, 17; Jueces 7:7, 22; 1 Samuel 17:37, 50). Erametre, Jehovakwe niaratre dimikani jondron ñan tuabare nuainkäre. Ye medenbätä, niara aibe namani käikitadrekä.

6. ¿Ñobätä Jehová tö namani nitre israelita tuai nitre niaratre jie ngwanka ye mike ütiäte jai?

⁶ Üai deme Ngöbökwe nämene Moisés, Josué, Gedeón aune David dimike nükani gare nitre israelita ie ye ngwane, ¿dre nuaindre kwetre näre? Nitre ye mikadre ütiäte kwetre jai näre. Bati, nitre nämene ñäke Moisés rüere ye ngwane, Jehovakwe ngwanintari: “¿Ñongwane juta ye käkwe ti mikai ütiäte jai?” (Números 14:2, 11). Jehovakwe nitre ye dianinkä juta kwe jie ngwankäre ye nükani gare metre nitre ie. Nitre nämene nitre ye kukwei mike täte ye ngwane, metrere nämene Jehová, ni niaratre Jie Ngwanka ye mike täte.

7. ¿Angeletre Moisés dimikani ño?

⁷ Ngöbökwe nitre dianinkä ji ngwankäre ye angeletre käkwe dimikani (ñäkädre Hebreos 1:14 yebätä). Jehovakwe angeletre yebiti Moisés jie ngwani. Nuainbare ño kwe ye ani mike gare jai. Kena, Jehovakwe ángel iti juani blite Moisebe “kri chite ñukwä jutrate”, niara rabadre nitre israelita mike kwäre bätä jie ngwen ye mikakäre gare ie (Hechos 7:35). Ketebukäre, Ngöbökwe angeletre yebiti Kukwe biani Moisés ie nitre israelita jie ngwankäre (Gálatas 3:19). Aune ketamäkäre, Jehovakwe niebare Moisés ie: “Mä rika nitre ye jie ngwena nemen kä kitani tikwe mäi yekänti. ¡Mike ñärärä! Ángel tikwe näin mä käne” (Éxodo 32:34). Nitre israelita käkwe ángel  tuani kukwe ketamä ye nuainne ye Biblia ñaka niere. Akwa Moisés juta Ngöbökwe tötikani aune jie ngwani ño ye käkwe mikani gare angeletre nämene niara dimike.

8. ¿Angeletre Josué aune Ezequías dimikani ño?

⁸ ¿Angeletre nire nire mada dimikani? Biblia tä niere “ángel iti angeletre rükä Jehovakwe jie ngwanka” käkwe Josué dimikani nitre cananeo ganainne rübätä (Josué 5:13-15; 6:2, 21). Ye bitikäre kä nikani ruäre ta yete, Ezequías nämene juta Ngöbökwe jie ngwen ye ngwane, dre namani bare ye Biblia tä mike gare arato. Nitre Asiria rükä kwati krubäte tö namani Jerusalén gaite. Akwa köböitibe deu, “ángel Jehovakwe jatani käkwe nitre asirio 185,000 murie ketani” (2 Reyes 19:35).

9. Ngöbökwe nitre dianinkä ji ngwankäre ye töi nämene ngite, ¿akwa nitre israelita rabadre dre nuainne?

⁹ Angeletre ye töi metre. Akwa nitre dimikani kwetre ye abokän ñaka töi metre. Ñodre, bati Moisekwe ñaka Jehová mikani ütiäte jai (Números 20:12). Nitre gabaonita tö namani kukwe ükaite Josuebe ye ngwane, ñaka ja di käräbare kwe Ngöböi ja jie ngwankäre (Josué 9:14, 15). Aune bati, rei Ezequías bikabare kri (2 Crónicas 32:25, 26). Nitre ye töi nämene ngite, akwa yebiti ta nitre israelita rabadre mike täte. Nitre nämene nitre israelita jie ngwen ye Jehová nämene angeletre yebiti dimike ye rabadre nüke gare nitre israelita ie. Erametre Jehová nämene metrere juta kwe jie ngwen.

10. ¿Kukwe biani Ngöbökwe ye Moisés jie ngwani ño?

¹⁰ Jehovakwe nitre dianinkä ji ngwankäre ye Ngöbö Kukwei käkwe jie ngwani. Kukwe biani nitre israelita ie yebätä Biblia tä blite ye ngwane, tä kädeke “kukwe biani Moisés ie” (1 Reyes 2:3). Akwa Biblia tä mike gare metre Jehovakwe metrere Kukwe ye biani juta Israel ie. Ye medenbätä, Moisés rabadre mike täte arato (2 Crónicas 34:14). Ñodre, Moisés tabernáculo sribedre ño Jehovakwe niebare ie ye ngwane, “Jehovakwe dre dre nuain mananbare Moisés ie ye nuainbare jökrä kwe. Ye erere nuainbare kwe” (Éxodo 40:1-16).

11, 12. a) ¿Josías aune nitre reire nämene juta Ngöbökwe jie ngwen yei dre namani nuaindre? b) ¿Nitre nämene juta Ngöbökwe jie ngwen yebätä Ngöbö Kukwei matani ño?

¹¹ Josué namani juta Israel jie ngwen ye ngwane, Ngöbö Kukwei ye ruäre nämene kwe. Ye medenbätä Jehovakwe niebare ie, niara rabadre ñäke tiebe tiebe kukwe yebätä “dibire rare” ne kwe kukwe nämene tikanibätä ye niarakwe nuaindre (Josué 1:8). Ye bitikäre nitre reire namani juta Ngöbökwe gobraine yei namani ñäkädre mantre jetebe Kukwe biani yebätä arato. Ne madakäre, Kukwe biani ye tikadre kwetre ja kräke aune mikadre täte jökrä kwetre (ñäkädre Deuteronomio 17:18, 19 yebätä). *

¹² ¿Nitre nämene juta Ngöbökwe jie ngwen yebätä Ngöbö Kukwei matani ño? Ani töbike rei Josías yebätä. Kukwe biani Moisés ie ye kwani templote angwane, ni kukwe tikaka Josías kräke ye jatani ñäkebätä Josías ie * (nota mikadre ñärärä). Ye ngwane, ¿Josías dre nuainbare? “Tärä yebätä kukwe nämene tikani ye rei käkwe kukwe nuani ye ngwane, bengwairebe dän ngianinkä kwe jabätä”. Ngöbö Kukwei ye Josías töi mikani jondron üai sribebare ngöböre nämene juta yete ye jökrä juen ngwarbe aune fiesta Pascua bäri kri ye nuainne (2 Reyes 22:11; 23:1-23). Josías aune nitre mada ji ngwanka nämene Ngöbö mikani täte metre ye  ja tuanimetre jie ngwandre Ngöbö Kukwei ie. Ye medenbätä, nämenentre juta Ngöbökwe jie ngwen ño yebätä namanintre juto biare ja töi kwitakäre. Niaratre ja töi kwitani ye käkwe juta ye dimikani Jehová tö namani drei ye erere nuainne.

13. ¿Nitre juta Ngöbökwe jie ngwanka aune nitre juta mada mada jie ngwanka ye ñobätä ñaka nämene nüne ja erebe?

¹³ Nitre nämene juta mada mada gobraine ye nämene ja tuenmetre jie ngwandre kukwe nämene gare ietre yei. Ñodre, nitre Canaán aune nitre nämene reire juta yete nämene kukwe käme krubäte nuainne. Niaratre nämene nemen kämekäme jondron nire yebe, nitre brare o meritre ja kwrere nämene nemen jabe o nämenentre nemen mräkätre jeñe kwetre yebe. Jondron üai ngwarbe sribebare ngöböre ye mika nämene täte kwetre aune nämenentre monsotre kia kwetre ye kukwe ngöbö ngwarbe mikakäre täte arato (Levítico 18:6, 21-25). Ne madakäre, ja ngwandre kwin ja ngrabare yebiti kräke kukwe nämene ükaninte juta Ngöbökwe ie, ye erere ñaka nämene ükaninte nitre gobranka Babilonia aune Egipto yei (Números 19:13). ¡Nitre ja ngwanka metre nämene juta Ngöbökwe jie ngwen ye ñaka nämene ja ngwen niaratre erere! Ñakare aune nitre juta Ngöbökwe jie ngwanka ye nämene nitre töi mike Jehová mike täte metre, ja ngwen kwin ja ngrabare yebiti aune ñaka nemen kämekäme ni madabe. Erametre, Jehová nämene metrere niaratre jie ngwen.

14. ¿Ñobätä Jehovakwe mäträbare nitre ruäre nämene juta kwe jie ngwen yebätä?

¹⁴ Nitre reire nämene juta Ngöbökwe jie ngwen ye ruäre käkwe ñaka ja tuanimetre jie ngwandre kukwe Ngöbökwe yei. Ngöbö nämene niaratre jie ngwen üai deme, angeletre aune Kukwe kwe yebiti ye ñaka kani ngäbiti kwetre. Kukwe ruärebätä, Jehovakwe mäträbare bätätre o ni mada kädekani kwe ji ngwankäre niaratre täte (1 Samuel 13:13, 14). Akwa ye bitikäre, Jehovakwe ni iti kädekani ji ngwankäre ye abokän töi metre.

15. a) ¿Ni ji ngwanka töi metre rükai ye nitre Ngöbö kukwei niekä käkwe mikani gare ño? b) ¿Ni ji ngwanka töi metre ye abokän nire?

¹⁵ Kä nikani kwati krubäte ta yete, Jehovakwe käbämikani niarakwe ni ji ngwanka töi metre kädekai juta kwe jie ngwankäre. Ñodre, Moisés niebare nitre israelita ie Jehovakwe ni Ngöbö kukwei niekä niara erere kädekai aune niaratre rabadre kukwe nuin (Deuteronomio 18:15). Isaías niebare ni Ngöbö kukwei niekä ye rabai “ni ji ngwanka aune ni nitre rükä jie ngwanka” (Isaías 55:4). “Mesías ni Ji Ngwanka” rükai yebätä Daniel kukwe tikani (Daniel 9:25). Aune Jesús arabe käkwe niebare niara ara ni “Jie Ngwianka” juta Ngöbökwe yete (ñäkädre Mateo 23:10 yebätä). Nitre ja tötikaka kwe ye käkwe nänbare niara jiebiti töi kwinbiti aune Jehovakwe niara dianinkä juta kwe jie ngwankäre ye nämene gare metre ietre (Juan 6:68, 69). ¿Ñobätä kukwe ye nämene gare metre ietre?

16. ¿Üai deme Jesús dimikani ye dre käkwe bämikani?

¹⁶ Üai deme Jesús dimikani. Jesús ngökani ñöte ye ngwane, “kä käin [namani] ñäkänintbe [...], bti Ngöbö Üai jatani ütü bä kwrere nüke mate” Jesubätä namani tuin Juan Bautista ie. Ye bitikäre kä nikani braibe ta yete, üai deme käkwe Jesús töi mikani niken kä ngwarbe nötare yekänti (Marcos 1:10-12). Jesús nämene Kä tibienbätä ye ngwane, üai deme käkwe dimikani kukwe driere aune jondron ñan tuabare nuainne keta kabre (Hechos 10:38).  Ne madakäre, dimikani kwe ja töi mike ni mada tarere, kä ngwen juto jabätä aune tödeke (Juan 15:9; Hebreos 12:2, TNM). Üai deme Ngöbökwe nämene Jesubätä bämikani metre kwe ye erere nitre mada ji ngwanka käkwe ñaka bämikani jire. Erametre Jehovakwe Jesús dianinkä Ji Ngwankäre.

17. ¿Angeletre dre nuainbare Jesús dimikakäre?

¹⁷ Angeletre Jesús dimikani. Jesús ja ngökani ñöte ye bätäräbe, angeletre ruäre nükani niara dimike (Mateo 4:11). Aune ora namanina braibe niara murie ketakäre ye känenkri “angele nämane kä käinbti, nükani Jesu die mike” (Lucas 22:43). Jesús rabai ja di ribere ye ngwane Jehovakwe angeletre juain niara dimike ye nämene gare ie (Mateo 26:53).

18, 19. ¿Ngöbö Kukwei ye Jesús jie ngwani ño nünankäre aune kukwe driekäre?

¹⁸ Ngöbö Kukwei Jesús jie ngwani. Jesús jatani kukwe driere nememe murie ketani kribätä ye ngwane, ja tuanimetre kwe jie ngwandre Ngöbö Kukwei ie. Aune niara murie ketadre ye känenkri, kukwe niebare kwe Mesías yebätä (Mateo 4:4; 27:46; Lucas 23:46). ¡Nitre ji ngwanka kukwebätä nünanbare Jesús näire ye ñaka ja ngwani niara erere! Niaratre nämene kukwe driere ye erere Ngöbö Kukwei ñaka nämene niere ye ngwane, kukwe drie nämene kwetre ye nämenentre mike bäri ütiäte jai. Ngöbö Kukwei yebiti, Jesukwe kukwe ne niebare niaratre yebätä: “Juta ne käta ti mike ütiäte ja kada aibebti, aisete tä ti tarere ñakare era metre. Tätre ti käikitekä ngwarbe amne, kukwe ükaninte au jakrä kwetre, aibe tätre dirire ti Kukwei täte” (Mateo 15:7-9). Nitre ñaka Jehová kukwei mike täte ye niara ñaka raba denkä juta kwe jie ngwankäre.

¹⁹ Jesukwe Ngöbö Kukwei yebiti diribare nitre madai. Nitre ji ngwanka kukwebätä nämene kukwe ngwentari Jesús töi gakäre ye ngwane, Jesús ñaka nämene kukwe gare krubäte ie  yebiti blite niaratre kukweikäre. Ñakare aune, käre nämene Ngöbö Kukwei yebiti blite niaratre kukweikäre (Mateo 22:33-40, TNM). Jesús nämene nüne ño kä kwinbiti o jondron jökrä ye sribebare ño yebätä kukwe keta kabre mikadre gare kwe nitre ie ye raba nitre töi mike ñan krütare raba ruin nie. Akwa nämene Ngöbö Kukwei tarere, ye medenbätä töi nämene ja brukwä tätebiti blitai kukwe yebätä nitre ben. Niarakwe “kukwe nämene tikani täräbätä, ye mikani törö ietre, abokän kwe rükadre gare kwin ietre gäre” (Lucas 24:32, 45, Ngöbö Täräe [NGT], tärä okwä ükaninte).

20. a) ¿Jesukwe Jehová mikani ño ütiäte jai? b) ¿Ñobätä Jesús aune Herodes Agripa I ye ñaka ja ngwani ja erebe?

²⁰ Jesús nämene blite ye ngwane, nitre nämene niara kukwe nuin ye töi nämene nemen ñan krütare (Lucas 4:22). Akwa käre niarakwe Dirikä kwe, Jehová mikani ütiäte jai. Bati, ni jondron bökäne krubäte tö namani Jesús mikai ütiäte jai, yebätä “Dirikä Kwin” niebare kwe ie. Akwa Jesús ja ngwani töi bobre aune niebare kwe ie: “¿Ñobätä ti bianta kwin mäkwe? Ni ñakare tärä kwin itibe. Ngöbö ngöräbe kwin” (Marcos 10:17, 18, NGT). Jesús murie ketani ye bitikäre kä nikani kwäkwä ta ye ngwane, rei Herodes Agripa I jatani Judea gobraine. Akwa niarakwe ñaka ja töi mikani Jesús erere. Bati gätä ütiäte nuain nämene ye ngwane, Herodes dän ütiäte krubäte kitani jabätä. Niara jutuabare nitre ie aune kukwe nuabare kwetre angwane, namanintre ngrente ja dibiti: “Ni tä blite se ñan ni ngwarbe akwa, ngöbö ara nü iti, käta blite se”. Nitre namani Herodes käikitekä ye namani tuin kwin krubäte ie. ¿Akwa ye bitikäre dre namani bare niarabätä? Biblia tä niere, “ye btäräbe angele ni Dänkienkwe käkwe Herodes mikani bren, ñobtä ñan angwane [...] Ngöbö era metre abko mikani ütiäte ñakare kwe. [...] angwane, ngin aibe käkwe Herodes kitaninkä ja tubtä” (Hechos 12:21-23). Erametre Jehovakwe ñaka niara dianinkä ji ngwankäre. Akwa, Ngöbökwe Jesús dianinkä ye Jesukwe bämikani kwin aune Jehová mikani ütiäte kwe jai ni Ji Ngwanka Bäri Kri ye erere.

21. ¿Kukwe meden meden ngwantarita abokän nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti?

²¹ Jehová tö namani Jesús tuai juta kwe Jie Ngwen kärekäre. Ye medenbätä, Jesús ganinkröta ye bitikäre, Jesukwe niebare nitre ja tötikaka kwe yei: “Kä käinta se amne kä temen ne Ngöbökwe mikani gare jökrä tie”. Aune niebare kwe arato: “Ti abko tädi kärekäre munbe köbö kwatirekwatire nebebe kä mrä” (Mateo 28:18-20). Akwa Jesús tä kä kwinbiti, ¿se ñokänti raba juta Ngöbökwe tä Kä tibienbätä ye jie ngwen? ¿Jehovakwe nire nire diainkä Jesús dimikakäre ji ngwen Kä tibienbätä? Aune ¿Ngöbökwe nitre dianinkä ji ngwankäre ye ñokänti rükai gare nitre kristiano ie? Nikwe kukwe ye mikai gare jai kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti.