1. ¿Kukwe medenbiti Pablokwe nitre kristiano mikani mokre? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

KÄ 60 o 61 yete Pablo kitani kena ngite Roma ye ngwane, tärä tikani kwe nitre kristiano Colosa ie raba ruin nie. Tärä yebätä mikani gare kwe ietre niaratre rabadre “töi ngitiekä kuin Ngöbö Üai köböire”, ye abokän jondron tuin ño Jehovai ye erere mikadre tuin kwetre jai (Col. 1:9). Arato, niaratre mikani mokre kwe kukwe nebiti: “Amne ni mda mda jatadre mun känti blite nuäre nuäre kukwe mdabtä, ye käkwe ñan mun ngökadre”. Niebare kwe arato: “Munkwe mokre jabti, ñobtä ñan angwane ni ruäre tä näin kukwe ngwarbe dirire. Kukwe mikanintbe ngwarbe kira abko tätre dirire amne, kukwe ye tä kite üai käme di kri käta gobrane kä nebtä yekri abko tätre dirire mun ngökakäre, aisete munkwe ñan ja ngwian nain ietre” (Col. 2:4, 8). Ye bitikäre, ñobätä nitre ñaka Ngöbö mike täte tä kukwe ruäre niere ye ñaka metre aune ñobätä kukwe nieta kwetre ye raba nemen tuin kwin nie ye Pablo mikani gare ietre. Ñodre, niaratre raba ni mike nütüre, ni abokän bäri töbätä o bäri ütiäte nitre mada kräke. Aisete, Pablokwe tärä tikani ja mräkätre Colosa ie ne kwe niaratre ñaka rabadre ja töi mike nitre ñaka Ngöbö  mike täte ye erere aune rabadre ja ngübarebiti kukwe mada mada käme yebätä (Col. 2:16, 17, 23).

2. ¿Nitre ñaka Ngöbö mike täte tä kukwe niere yebätä dre rabai gare nie?

² Nitre ñaka Ngöbö mike täte ye ñaka tä kukwe ükaninte Jehovakwe ye mike täte. Niaratre tä ja ngwen ño ye bätärekä bätärekä raba tödeka nikwe ye ngwen di nekä. Nitre ñaka Ngöbö mike täte ye ngätäite nita nüne. Ñodre, mikata tuare televisionte, Internet yete, sribi käite aune kwelate. Nitre ñaka Ngöbö mike täte tä kukwe niere ye kwrere nikwe ñaka ja töi mikadre, ye rabai gare nie kukwe ja tötikara nekänti. Nitre ye tä kukwe ketarike niere aune nikwe ja ngübadrebiti ño kukwe yebätä ye rabai gare nie.

3. ¿Nitre kwati tä töbike ño aune ñobätä?

³ “Tikwe Ngöbö mikadre era jai ja ngwankäre kwin ye ñan ütiäte”. Juta keta kabre känti nitre tä niere ti ñaka Ngöbö mike era jai ye ni tärä kukwe nuin. Ngöbö tärä o ñakare ye niaratre ñaka mike gare kwin jai, akwa kukwe meden töta nemen nuain aune ni mada ñaka kukwe niedre ietre ye tä nemen tuin kwin ietre (ñäkädre Salmo 10:4 yebätä). * Nikwe ñaka Ngöbö mikadre era jai ja ngwankäre kwin ye ngwane nita ja ngwen töbätä nitre mada tä nütüre raba ruin nie.

4. Jondron jökrä ye Sribekä ñaka tärä ye ni iti käkwe niedre ngwane, ¿nikwe blitadre ño ben?

⁴ ¿Ngöbö jondron jökrä Sribekä ye ñaka mikadre era jai ye metre ya? Nitre ja tötikaka krikri yei ngwandretari ngwane, nitre ye raba kukwe ñaka metre mike gare nie ni ngökakäre. Akwa kukwe ye nuäre mikadre gare. Ju kwatire kwatire ye sribekä tärä, ye erere arato ni aune jondron nire jökrä ye sribekä tärä. Jondron kia tä ni ngrabare (célula) ye ñaka ja erebe ju sribeta yebe, ñan ñobätä aune jondron kia tä ni ngrabare ye raba nemen bäri kwati, akwa ye erere ñan raba nemen bare ju yebätä. Jondron kia tä ni ngrabare ye tä sribebare kukwe ruäre ükakrökäre aune célula mada sribekäre. ¿Nirekwe jondron ye sribebare? Biblia tä kukwe ye mike gare: “Ju kwatirekwatire mikata ye abko ni tärä iti käta mike, akwa Ngöbö abko käkwe jändrän jökrä dätebare” (Heb. 3:4).

5. Nitre ruäre tä niere kukwe kwin aune kukwe blo mikadre gare jai yekäre ñaka Ngöbö mikadre era jai, ¿yebätä ni raba dre niere?

⁵ Nitre ruäre tä niere kukwe kwin aune kukwe blo mikadre gare jai yekäre ñaka Ngöbö mikadre era jai, ¿yebätä ni raba dre niere? Biblia tä niere nitre ruäre ñaka Ngöbö mike era jai, akwa ruäre ngwane raba ja ngwen kwin (Rom. 2:14, 15). Ñodre, niaratre ruäre raba rün aune meye mike ütiäte jai bätä tarere. Akwa, Jehová ye jondron jökrä Sribekä aune niara aibe raba kukwe meden kwin aune kukwe meden käme ye niere nie, ye niaratre ñaka mikai era jai ngwane, ji blo diain kwetre jai (Is. 33:22). Nitre kwati krubäte tä töbiketari kwin angwane, tä nüke gare ietre kukwe tare tä nemen bare kä nebätä ye Ngöbö aibe raba ni dimikebätä (ñäkädre Jeremías 10:23 yebätä). * Aisete, Ngöbö mikadre era jai aune kukwe nieta kwe ja jie ngwankäre nie ye ñaka ütiäte ja ngwankäre kwin ye nikwe ñaka nütüdre (Sal. 146:3).

6. ¿Ja mikadre kukwebätä ye tuin ño nitre kwati ie?

⁶ “Nünandre kä jutobiti yekäre tikwe ja mikadre kukwebätä ye ñan ütiäte”. Kukwe nieta ye tuin kwin nitre tä kukwe mikata täte mike tuin ngwarbe jai ye kräke. Ne madakäre, nitre kukwe madabätä tä nitre kwati denkä mento Ngöböbätä, ñan ñobätä aune tätre niere, nitre ja ngwanka käme ye Ngöbökwe mikai ja ngie nuin kä ñukwäre te, tätre niere nitre ie rabadre ngwian bien o ja mike kukwe gobrankwe yete. Yebätä, nengwane nitre kwati tä nemen nütüre nünandre kä jutobiti yekäre ja mikadre kukwebätä ye ñan ütiäte. Nitre ruäre raba niere tätre Ngöbö mike era jai, akwa ñan tö ja mikai jire kukwebätä.

7. Kukwe metre mikata täte ye ngwane, ¿ñobätä nita nemen nüne kä jutobiti?

⁷ ¿Nünandre kä jutobiti yekäre ñaka ja mikadre kukwebätä ye metre ya? Ebökänä, ni ñaka tä ja mike kukwe ngwarbe yete ngwane, kä raba nemen juto nibätä.  Akwa, nikwe ñaka ja ketai Jehová “Ngöbö kä juto bökänkä” yebe ngwane, kä ñaka rabai juto nibätä (1 Tim. 1:11, TNM). Jondron jökrä niarata nuainne ni mada dimikakäre, ye erere ni niara mikaka täte yebätä kätä nemen juto nitre mada dimikakäre arato (Hech. 20:35). Ñodre, kukwe metre mikata täte ye ngwane, ni ja mräkäre tä nemen nüne kä jutobiti. ¿Ñobätä? Ñan ñobätä aune nitre gure käkwe muko kwe mikadre ütiäte jai aune ja ngwandre metre kwe ie bätä monsotre tötikadre kwin kwe aune mräkätre taredre metre kwe ye drieta ietre. Kukwe metre mikata täte ye köböire ni Ngöbö mikaka täte tä keteitibe aune ye köböire ja mräkätre kä jökräbiti tibien ye ngätäite kä raba nemen juto nibätä konkrekasionte (ñäkädre Isaías 65:13, 14 yebätä). *

8. Dre köböire ni raba nüne kä jutobiti, ¿ye ni raba mike gare ño Mateo 5:3 yebiti?

⁸ Nünandre kä jutobiti yekäre ñaka Ngöbö mikadre täte, ¿yebätä ni raba dre niere? Ani töbike kukwe nebätä: ¿dre tä kä mike juto nibätä? Nitre ruäre ja tötikani drebätä, jadaka meden tuin kwin ietre o kukwe medenbätä niaratre tö ja näkwitai ye tä kä mike juto bätätre. Nitre mada abokän tä mräkätre aune ja ketamuko kwetre kräke kä denkä jai ye tä kä mike juto bätätre. Kukwe ye jökrä raba kä mike juto nibätä, akwa kukwe mada abokän raba kä mike juto kärekäre nibätä. Ni raba Ni ni Sribekä ye mike gare jai aune sribire kräke, akwa jondron nire ñan raba ye nuainne. Kukwe ye tä kä mike juto nibätä, ñan ñobätä aune Jehovakwe ni sribebare kore (ñäkädre Mateo 5:3 yebätä). * Aisete, kätä nemen juto nibätä aune ni töta nemen ja ükaikrö ja mräkätre ben Jehová mikakäre täte (Sal. 133:1). Aune nita nemen ja mräkätre kä jökräbiti tibien ngätäite, nita ja ngwen kwin aune nita tö ngwen kukwe kwin ie ye tä kä mike juto nibätä.

9. a) ¿Nitre ñaka ja mäkäninte rabadre jabe yebätä nitre tä dre niere? b) Nitre ñaka ja mäkäninte rabadre jabe, ¿ye ñobätä Biblia tä ñäkäire?

⁹ “Nitre ñaka ja mäkäninte rabadre jabe ye ñaka blo”. Ni sribebare kä ngwankäre juto jabätä, aisete nitre ñaka ja mäkäninte rabadre jabe ye ñaka blo nitre ruäre raba niere. Akwa, nitre ñaka ja mäkäninte tä nemen jabe ye ñäkäita Bibliabätä, aisete ni kristiano ñan raba kukwe ye kain ngäbiti jire * (ñäkädre 1 Tesalonicenses 4:3-8 yebätä). Jehovakwe ni sribebare yebätä niara aibe raba niere nie dre abokän ni raba nuainne aune dre abokän ni ñaka raba nuainne. Ni brare aune merire tä ja mäkäninte ye aibe raba nemen jabe nieta Ngöbökwe. Ni tare Ngöbökwe aune dre kwin ni kräke ye gare ie, yebätä niarata kukwe bien nuaindre nie. Ni ja mräkäre tä niara kukwei mike täte ngwane, tä nemen ja tarere aune tä ja mike ütiäte jai, tä nemen tö ngwen jai kwärikwäri. Nire käkwe ñaka Jehová kukwei mikai täte nierare ngwane, mikai ja ngie nuin kwe (Heb. 13:4).

10. ¿Ni kristiano raba dre nuainne ne kwe ñaka töi rabadre rababätä ni madabe?

¹⁰ Ni ñaka töi rabadre rababätä ni madabe yekäre dre nuaindre ye Biblia tä driere nie. Nita dre mrusaire yebätä ja ngübadrebiti. Jesukwe niebare: “Nire nire käkwe meri tuadre ja käne amne tö rabadre ie jakrä, ni ye käkwe meri ye mirira ja ken ja töite, aisete ngite Ngöböye abko tita niere munye. Ne aisete, ma okwä küde ruenkri, köböite makwe ja mika ngite Ngöbö rüere ne ngwane, ma okwä ye makwe dianka mento jae, bti makwe kitaka mobe, ñobtä ñan angwane ma ngrabare chi ye abko diandrekä mento ye abko rabadre bäri kuin makrä amne ñan ma ngrabare rikadre ngöi jökrä kä ja tare nikakrä känti”  (Mat. 5:28, 29). Yebätä, ni kristiano ñaka rabadre ni üai butiere ye mike ñärärä aune musika känti kukwe käme nieta ye kukwe nuin. Apóstol Pablo kukwe ne tikani: “Jondron kä tibienbätä tä mun ngrabare ye jökrä munkwe dianka jabätä ye abokän nitre ñaka gure metre nemen jabe” (Col. 3:5). Ne madakäre, drebätä nita töbike aune drebätä nita blite yebätä nikwe ja ngübadrebiti (Efes. 5:3-5).

11. Ja tötikadre krubäte sribikäre kä nebätä, ¿ye ñobätä raba nemen tuin kwin nitre ruäre ie?

¹¹ “Ja tötikadre krubäte sribikäre ye ngwane kä rabai juto nibätä”. Nitre kwati tä niere nie nikwe kä diandrekä krubäte jai ja tötikakäre bäri. Ye köböire ni rabai ütiäte, ni käikitaka raba aune ngwian raba nemen nikwe ye raba niere nie. Nitre kwati töita kukwe ye nuainbätä, aisete nitre kristiano ruäre raba kite töbike ye erere arato.

12. Ja tötikadre krubäte sribikäre kä nebätä, ¿ye köböire kä rabai juto nibätä?

¹² Ja tötikadre krubäte sribikäre ne kwe ni rabadre ütiäte aune ngwian rabadre nikwe ye ngwane, ¿kä rabai juto nibätä ye metre ya? Ñakare. Dre namani bare Satanabätä ye nikwe ngwandre törö jai. Tö namani nitre mada ye gobrain aune niara mikadre ütiäte jai yebätä namani töbike. Kukwe ye namani bare ie akwa kä ñaka jutobätä, ñakare aune tä rubun krubäte (Mat. 4:8, 9; Apoc. 12:12). Ja tötikadre krubäte ye ñan aibätä kä rabai juto käre nibätä. Ñakare aune nikwe nitre mada dimikadre ne kwe Ngöbö aune kukwe kwe rabadre gare ietre nünankäre kärekäre ye aibe tä kä mike bäri juto nibätä. Ne madakäre, nitre töita ja gabätä ye tä ni töi mike bätä ngwen ni madabätä aune tä ni töi mike ne kwe ja rabadre ruin bäri nie ni madabätä. Akwa ni töta nemen murie ketaite ja kisete ye kwrere kukwe ye jökrä ngwarbe (Ecl. 4:4).

13. a) ¿Sribi nuainta nikwe ye rabadre tuin ño nie? b) Pablokwe tärä tikani nitre Tesalónica ie ye ngwane, ¿dre käkwe kä mikani jutobätä niebare kwe?

¹³ Erametre, nikwe mrödre yekäre ni jökrä rabadre sribire, sribi meden ni tö nuain abokän nita nuainne ye ñaka blo. Akwa, sribi ye ñan aibe ni rabadre nuainne käre. Jesukwe niebare: “Ni ñaka raba sribire klabore ni nibu kräke; ñobätä ñan aune iti kräke ni brukwä rabadre aune iti rabadre tare nikwe, iti ben ja ketai kwin aune iti ben ñaka ja ketai. Mun ñaka sribidre klabore Ngöbö kräke aune Ngwian ganainkäre kwärä” (Mat. 6:24, TNM). Sribidre Jehová kräke aune Kukwe kwe driedre nitre madai ye bäri ütiäte ni kräke ngwane, erametre kätä nemen juto nibätä. Apóstol Pablo ie kukwe ye namani gare. Niara nämene bati ngwane ja tötikani kwe sribikäre nitre judío ngätäite aune kukwe keta kabre nämene kräke  ja känenkäre. Akwa ja töi mikani kwe kukwe driere aune nitre tötike, nitre ye namani ja töi kwite kukwe Jehovakwe ye köböire, jutuabare ie ye käkwe kä mikani bäri jutobätä (ñäkädre 1 Tesalonicenses 2:13, 19, 20 yebätä). Jondron mada ñaka abokän raba kä mike bäri juto nibätä.

14. Ni kä nebätä raba kukwe ükete akwle, ¿ye ñobätä raba nemen tuin kwin nitre kwati ie?

¹⁴ “Ni raba kukwe ükete akwle ja kräke”. Kukwe ye raba nemen tuin kwin nitre kwati ie, ñan ñobätä aune ni kä nebätä ñaka ja di ribedre Ngöböi aune törbadre kukwe meden nuain raba nuainne kaibe ruin ietre. Ne madakäre, kukwe ye raba nemen tuin era nitre ie, ñan ñobätä aune nitre ja tötikaka ruäre tä mike gare, rü, bren, nitre murie ketata aune nünanta bobre ye bätärekä bätärekä kite nekä. Kukwe mada keteiti tä mike gare: “Nitre kä nebätä kite nüne bäri kwin, ñan ñobätä aune niaratre tä ja töi mike kukwe ükete bäri kwin”. Akwa, ¿ye metre ya? ¿Kukwe tare ben ja tuata mekerabe ye ni kä nebätä tä ükete raba ruin mäi? Ani mike gare jai.

15. ¿Kukwe kri tä ni kä nebätä kisete ye dre dre tä mike gare?

¹⁵ Rü. Rü krikri nuainbare bobu yete nitre 60 millón murie ketani. Rübare Kri Bobukäre ye bitikäre nitre kä nebätä jämi rü mada ye ketebätä. Kä 2015 yete, rü aune nitre tä ja mike ni mada rüere ye köböite nitre ngitiani 65 millón mento. Mikata gare kä ye ngwane nitre 12,4 millón käkwe ju kwetre tuanimetre. Nitre murie ketata. Kä ruäre känti nitre murie ketata ye kite nekä, akwa kukwe mada tä nirien bäri krubäte, Internet köböite nitre murie ketata, nitre ja mräkäre nuainta tare aune ni nitre mada murie ketaka kä jürä mikakäre nibätä ye tä nirien bäri. Ne madakäre, kukwe blo nuainta bäri ye tuin nitre kwati ie. Ye tä mike gare ni kä nebätä ñan raba kukwe ye denkä. Bren. Bren ruäre kräke kräkä tärä. Akwa kä 2013 yete mikani gare, kä kwatire kwatire te, nitre millón kwä ökän kä 60 biti tä krüte brukwä tä nemen bren, murie oto chi, därie ñan tä nen kwin jisaibätä, cáncer aune diabetes kisete. Nünanta bobre. Banco Mundial tä mike gare, nitre tä nüne bobre krubäte ye tä nirien bäri kä África yekänti, kä 1990 yete nitre 280 millón nämene nüne bobre aune kä 2012 yete nitre 330 millón nämene nüne bobre.

16. a) Kukwe kri ben ni jökrä tä ja tuin, ¿ye ñobätä ngwian aune gobran ñaka raba ükete? b) ¿Gobran Ngöbökwe kukwe meden meden kwin mikai nemen bare abokän mikata gare tärä Isaías aune Salmos yebätä?

¹⁶ Kukwe nemen bare ye ñan ni töi mike ñan krütare. Nitre töita ja aibebätä ye tä gobrane aune tä sribire ngwian yebiti, aisete niaratre ñaka raba rü, ni mada murie ketata, bren aune nünanta bobre ye denkä. Gobran Ngöbökwe aibe raba kukwe ye ükete. Jehovakwe dre nuaindi ni kä nebätä kräke ye ani mike gare jai. Rü. Kukwe käme nuainta ye Gobran Ngöbökwe käkwe diainkä. Ñodre, nitre töita ja aibebätä, kukwe blo nuainta, nitre tä juta kwetre ye mike ütiäte jai, kukwe ngwarbe mikata täte aune Satana ye diainkä kwe (Sal. 46:8, 9). Nitre murie ketata. Gobran Ngöbökwe, tä nitre kwati tötike ne kwe rabadre ja tarere aune rabadre tö ngwen jai kwärikwäri, gobrantre kä nebätä ñan kukwe ye nuainne jire (Is. 11:9). Bren. Jehovakwe nitre niara mikaka täte ye mikaita kwin (Is. 35:5, 6). Nünanta bobre. Jehovakwe kukwe ye diainkä aune juta kwe ye mikaita nüne kwin kwe bätä rabaita ja kete kwin ben. Kukwe ye bäri ütiäte jondron mada kä nebätä ye kräke (Sal. 72:12, 13).

17. ¿Nitre ñaka Ngöbö mike täte tä kukwe niere yebätä ni raba ja ngübarebiti ño?

¹⁷ Nitre ñaka Ngöbö mike täte kukwe niedre abokän ñaka ja erebe nita kukwe mike täte yebe ngwane, Biblia tä dre niere ye nikwe känändre aune nikwe blitadre ja mräkä ie kukwe gare yebe. Ñobätä nitre ye töita kore, tätre kukwe niere ye ñobätä ñaka metre aune nikwe dre nuaindre ñaka kukwe ye ka ngäbitikäre yebätä nikwe töbikadre. Pablo kukwe niebare nitre kristiano Colosa ie ye nikwe mikai täte ngwane, ni jökrä raba ja kriemike nitre mada tä kukwe niere yebätä. Niebare kwe: “Nitre tödekaka ñakare Kristobti, ye okwäbti munkwe nüna töbtä” aune “munkwe kukwe kadre ngäbti ño rabadre gare munye” (Col. 4:5, 6).