1. Kukwe tare köböite ja ruin kaibe nie o töbikakwe kri tä ni kisete ngwane, ¿dre raba ni töi mike jäme? (Salmo 118:5-7).

MÄTÄ ja tuin kaibe kukwe tare ben aune ni ñaka jire iti mä dimikakäre, ¿ye erere ja tärä nemen ruin mäi? Ye ñan tä nemen bare mä aibebätä. Nitre Ngöbö mikaka täte nämäne ja ngwen metre ie yei ja namani ruin kore arato (1 Rey. 19:14). Ja ruin ye erere mäi ngwane, kukwe käbämikani Jehovakwe ne ngwen törö jai: “Tikwe ñan mä mikadrete jire chi kaibe amne, tikwe ñan kä mikadrekä jire chi mabtä”. Ye köböire töi kwatibebiti ni raba niere krörö: “Ti Dänkien Ngöbö abko ti die mikaka, [kä] jürä ñakare tibätä” (Heb. 13:5, 6). Apóstol Pablo kukwe ye tikani nitre kristiano nämäne nüne Judea yei kä 61 näire. Kukwe tikani kwe ietre ye ara tä kwen nie Salmo 118:5-7 yebätä (ñäkädrebätä). *

2. ¿Drebätä nibike ja tötike kukwe ja tötikara nekänti aune ñobätä?

² Ni salmo 118 tikaka erere, Jehová nämäne juto Pablo dimikakäre ye nämäne gare ie. Ñodre, kä kububiti bäri känenkri tärä tikadre kwe nitre hebreo ie ye ngwane, nänbare kwe rute ñü jobe muriebe minimini yete ta kä mada kokwäre (Hech. 27:4, 15, 20). Ye ngwane aune ye känenkri, Jehovakwe Pablo dimikani kukwe keta kabrebiti. Ketamä yebätä nibike ja tötike kukwe ja tötikara nekänti. Jehovakwe niara dimikani ño Jesús aune angeletre yebiti, nitre sribikä gobranbebiti aune ja mräkätrebiti ye rabai gare nie. Kukwe ño ño ben Pablokwe ja tuani ye nikwe ngwain törö jai, ye köböire nikwe ja di käräi Jehovai ngwane niarakwe  ni dimikai käbämikata kwe yei nikwe tö ngwain bäri.

3. ¿Kukwe meden Pablo namani ngwentari jai raba ruin nie aune ñobätä?

³ Kä 56 ye näire, nitre kwati käkwe Pablo jäkäni tibienta templo Jerusalén ye bäre mento aune tö namani murie ketai. Jetebe se kwrere, niara jänikani Sanedrín ngwärekri ngwane nitre ja mikaka niara rüere bäsi niara dikaninte oto kiakia (Hech. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Ye ngwane Pablo namani kukwe ne ngwentari jai raba ruin nie: “¿Kukwe tare nuainta tibätä nebe kä nuäi te tikwe ja tuai mada?”. Erametre niara nämäne ja di ribere jai.

4. ¿Jehovakwe Pablo dimikani ño Jesús yebiti?

⁴ ¿Jesukwe Pablo dimikani ño? Niara kani ngite ye köbö arabe te deu Dänkien Jesús nükani niara känti aune niebare kwe ie: “Makwe ñan kä jürä ngwian jabtä, ñobtä ñan angwane makwe blitabare tibtä Jerusalén nete, ye kwrere makwe blitadi tibtä juta Romate sete arato” (Hech. 23:11). Kukwe kwin niebare Pablo ie ye ara niara nämäne ribere jai. Pablokwe kukwe driebare Jerusalén yebätä Jesukwe kwin niebare ie aune niara rükai kwin Roma, känti kukwe driei arato käbämikani kwe ie. Kukwe käbämikani Pablo ie ye bitikäre ja namani ruin kriemikani ie monso chi därebe ie jata nemen ruin kriemikani ño rün kwe kisete erere.

5. ¿Jehovakwe Pablo dimikani ño ángel itibiti? (Üai kena täräkwatabätä mikadre ñärärä).

⁵ ¿Kukwe tare meden mada ben Pablokwe ja tuani? Kukwe nakaninkäbätä Jerusalén ye bitikäre kä nikani kubu ta ngwane, apóstol nämäne näin rute kä Italia kokwäre. Batibe, ñü jobe muriebe minimini nükani mate, yebätä nitre nänkä rute ye jökrä murie reketai ñöte namani ruin ietre. Akwa kä jürä ñaka nämäne Pablobätä. ¿Ñobätä kä jürä ñan nämänebätä? Nitre nänkä rute yei niebare kwe: “Ngöbö ti bkänkä, kräke tita sribire, Ngöbö ye ara käkwe angele kwe juni iti nüke ti känti deo, käkwe nini krörö tie: Pablo, makwe ñan kä jürä ngwian jabtä, ñobtä ñan angwane ma rabadi emperador ngwärekri juta Romate [...], aisete ma köböire ni jökrä tä rute mabe, ye Ngöbökwe ngibiadibti, aisete ñan krütadre jire iti”. Jesukwe kukwe käbämikani ie ye Jehovakwe ngwaninta törö ie ángel itibiti. Aune ye erere namani bare, Pablo nükani Roma (Hech. 27:20-25; 28:16).

6. ¿Kukwe meden käbämikani Jesukwe tä ni mike dite aune ñobätä?

⁶ ¿Jesús tä ni dimike ño? Jesukwe Pablo dimikani erere niara tä ni dimikakäre. Ñodre, nitre ja tötikaka ben yei jökrä niarata kukwe ne käbämike: “Ti abko tädi [...] munbe köbö kwatirekwatire nebebe kä mrä” (Mat. 28:20). ¿Ñobätä kukwe niebare Jesukwe ye tä ni mike dite?  Ñobätä ñan aune ni jökräbätä kukwe tare raba nemen bare abokän raba ni di gainkä. Ñodre, ni mräkä raba krüte nikän. Kukwe ye raba nemen tare nie kä kwati krubäte te o aune ñan köbö ruäre te. Nitre mada abokän kitera umbre kukwe yebe tä ja tuin köbö kwatire kwatire. Aune nitre mada abokän köbö ruäre te ja ñan ruin kwin ietre ñobätä ñan aune bren depresión ye tä bätätre. Akwa kukwe ye jökräbiti ta, ni die tärä nänkäre ja käne ñobätä ñan aune gare nie Jesús tä nibe “köbö kwatirekwatire” aune kukwe kri ben ja tuata ye näire arato tä nibe (Mat. 11:28-30, TNM).

7. Apocalipsis 14:6 tä niere erere, ¿Jehová tä ni dimike ño?

⁷ Jehová tä ni dimike angeletre yebiti ye mikata gare metre nie kukwe Ngöbökwe yebätä (Heb. 1:7, 14). Ñodre, nita kukwe kwin Gobran Ngöbökwe yebätä driere nitre juta jene jene, nitre bätäkä ngwarbe, nitre kukwe jene jene aune nitre kä jene jene te ie ngwane, angeletre tä ni dimike aune ni jie ngwen (Mat. 24:13, 14, TNM; ñäkädre Apocalipsis 14:6 yebätä).

8. ¿Ni rükä jie ngwanka yebiti Jehovakwe Pablo dimikani ño?

⁸ ¿Ni sribikä gobranbe käkwe Pablo dimikani ño? Nibira gare nie erere, kä 56 ye ngwane Pablo rükai kwin Roma Jesukwe mikani gare ie. Akwa nitre judío Jerusalén ye ruäre tö namani niara kraire jite murie ketakäre. Claudio Lisias, ni romano rükä jie ngwanka yei kukwe ye namani gare ngwane, ja töi mikani kwe Pablo dimike. Bengwairebe Pablo juani kwe nitre rükä kwati ben kä Cesarea kokwäre, kä ye nemenkä 105 kilómetro Jerusalén yebätä. Yete, gobernador Félix käkwe “Pablo mikani ngibiadre kwe ju kri jrei Herodekwete”. Ye köböire, Pablo namani kwäre nitre tö namani niara murie ketai yebätä (Hech. 23:12-35).

9. ¿Gobernador Festo käkwe Pablo dimikani ño?

⁹ Kä kubu nikani ta ye bitikäre, Pablo nämäne ngite känime Cesarea. Festo namani gobernador Félix täte. Niara rikadre Pablo ngwena Jerusalén kukwe ükatekäre ben ye nitre judío käkwe ribebare ie. Akwa Festo ñan ka ngäbitibare. “Niaratre nämane Pablo kämika braire ji ngrabare” ye namani ruin gobernador ie medenbätä ñan nuainbare kwe (Hech. 24:27-25:5).

10. Pablokwe kukwe jakwe mikamana ükadrete César ie ngwane, ¿Festokwe dre nuainbare?

¹⁰ Ye bitikäre, kukwe ükaninte Pablo ben Cesarea. Festo tö namani ja tuabätä kwin nitre judío ben yebätä ngwanintari kwe Pablo ie: “¿Mä tö nänbätä Jerusalén, abokän kwe kukwe ne ükadrete ti ngwärekri sete ya?”. Pablo jänrikadre Jerusalén ngwane yete murie ketadre nämäne gare ie. Aisete dre nuaindre kwe rabakäre kwäre rikakäre Roma aune kukwe driekäre jankunu ye nämäne gare ie. Yebätä niebare kwe: “Tikwe kukwe jakwe mikai ükadrete César ie”. Festo kukwe ye kädriebare jabe sribikätre kwe ben ye bitikäre niebare kwe: “Mäkwe kukwe jakwe miri ükadrete César ie, aisete César ie mä näin”. Festo ja töi mikani Pablo juen Roma ye käkwe Pablo kriemikani rüe yebätä (Hech. 25:6-12, NGT).

11. ¿Kukwe meden kwin niebare Isaiakwe abokänbätä Pablo nämäne töbiketari raba ruin nie?

¹¹ Nitre tä ja mike Jehová rüere yei Isaías ni Ngöbö kukwei niekä käkwe dre niebare yebätä Pablo nämäne töbike niara nämäne yäke Italia kokwäre ye ngwane raba ruin nie. Kukwe ye tä Isaías 8:10, känti nieta: “¡Kukwe ükate jai munkwe, akwa ñan rabai munye! ¡Mun tö dre niei ye munkwe nie, ye ñan rabai bare kwin munye ñobätä ñan aune Ngöböta nunbe!”. Jehovakwe Pablo dimikai nämäne gare ie yekwe mikani dite ja tuakäre kukwe rabai bare ja känenkärebätä yebe.

12. a) ¿Juliokwe ja töi mikani ño Pablo kräke? b) ¿Kukwe yebiti dre nükani gare metre Pablo ie raba ruin nie?

 ¹² Kä 58 ye ngwane Pablo jänikani ngite Italia. Ni rükä romano iti kädeka nämäne Julio ye nämäne krarebiti. Julio ye raba ja töi mike kwin Pablo kräke o raba niara ngwen ja tare nike. ¿Akwa dre nuainbare kwe? Jändrinaine, niaratre nankwani rute timo ngwane, “Juliokwe jändrän kuin nuenba Pablokrä, käkwe Pablo tuametreba basare kukwe muko tödekaka Jesubtiye”. Ye bitikäre, nitre rükä tö namani nitre ngite jökrä nämäne näin rute ye murie ketai ngwane, Julio tö namani Pablo ngübai yebätä Pablo mikani kwäre kwe. Ni rükä brukwä kwin yebiti Jehová nämäne Pablo dimike nämäne tuin Pablo ie raba ruin nie (Hech. 27:1-3, 42-44).

13. ¿Nitre sribikä gobranbe yebiti Jehová raba ni dimike ño?

¹³ ¿Nitre sribikä gobranbe yebiti Jehová raba ni dimike ño? Kukwe meden tuin kwin Jehovai ngwane, üai deme dite krubäte yebiti niara raba nitre sribikä gobranbe ye ruäre töi mike niara töi ye mike nemen bare. “Rei iti abokän brukwä ñö nente kwrere Jehová kisete. Niara tä jie ngwen tö medente känti” niebare rei Salomonkwe Proverbios 21:1 yete ye nikwe ngwandre törö jai. ¿Kukwe ye dre gärätä? Ni kä nebätä tö rabadre ñö kri jie tikai meden kokwäre ye erere raba nuainne. Ye erere arato üai deme yebiti Jehová raba gobrantre ye töi kwite kukwe ruäre nuainkäre niara töi mikakäre nemen bare. Ye ngwane, nitre ye tä ja töi mike kukwe ruäre den nuaindre jai juta Ngöbökwe dimikakäre (Esdras 7:21, 25, 26 mikadre ñärärä arato).

14. Hechos 12:5 tä niere erere, ¿nire nire kräke ni raba orare?

¹⁴ ¿Ni raba dre nuainne? Gobrantre krikri aune nitre sribikä gobranbe tä niken kukwe ükete abokän raba sribi Ngöbökwe ñäkäire o ño, ye ngwane nikwe oradre kräketre (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11). Nitre kristiano siklo kena käkwe nuainbare erere, nita orare ja di tätebiti Ngöböi ja mräkätre tä ngite ye kräke (ñäkädre Hechos 12:5 yebätä; Heb. 13:3). Ne madakäre, guardiatre tä ja mräkätre ye ngübarebiti ye Jehovakwe töi mikadre ja ngwen Julio erere aune rabadre ja töi mike kwin ja mräkätre kräke ye ni raba ribere Jehovai orasionte (Hech. 27:3).

15, 16. ¿Aristarco aune Lucas yebiti Jehovakwe Pablo dimikani ño?

¹⁵ ¿Ja mräkätre käkwe Pablo dimikani ño? Pablo jänikani Roma ngwane, bä kabre ja mräkätre yebiti Jehovakwe niara dimikani. Ani ruäre mike gare jai.

¹⁶ Aristarco aune Lucas, ja ketamuko nibu  Pablokwe nämäne ja ngwen metre ie käkwe ja töi mikani niken ben nemen Roma. * Namanintre juto ja mikakäre kukwe tarete ñaka Pablo tuametrekäre kaibe. Niaratre rabai kwin Roma Jesukwe käbämikani ietre o ño ye Biblia ñaka mike gare. Akwa biti ta nuainbare kwetre. Ñü jobe muriebe minimini nakaninkä ye ngwane batibe namani gare ietre niaratre rabai kwäre arato. Yebätä, Lucas aune Aristarco nikani rute kwin Cesarea ngwane, Pablokwe orabare ja brukwä ngöibiti Jehovai debe biankäre ie, ñobätä ñan aune nitre kristiano nibu balente yebiti Jehová nämäne niara dimike nämäne gare metre ie yebätä (Hech. 27:1, 2, 20-25).

17. ¿Ja mräkätre yebiti Jehovakwe Pablo dimikani ño?

¹⁷ Pablo jänikani Roma ngwane, bä kabre ja mräkätre käkwe niara dimikani ji ngrabare. Ñodre, juta Sidón nemenkä mren bäre yete, Julio käkwe niara “tuametreba basare kukwe muko tödekaka Jesubtiye amne niaratre käkwe Pablo kadre ngäbti ja juete abkokäre” (Hech. 27:3; 28:13-15). Ye bitikäre, juta Puteoli yete, Pablo aune nitre nänkä ben käkwe ja tuani ja mräkätre ruäre yebe. Pablo aune nitre nänkä ben rabadre köbö kükü te bentre ribebare kwetre ietre. Ja mräkätre namani jondron kwin nuainne Pablo kräke ngwane, kä namani juto krubäte bätätre ñobätä ñan aune kukwe kwin namani bare ye jökrä Pablokwe mikani gare ietre yebätä (Hechos 15:2, 3, TNM mikadre ñärärä arato). Ja dimikani kwetre kwärikwäri ye bitikäre, Pablo aune nitre nänkä ben nänbare jankunu Roma kokwäre (Hech. 27:3; 28:13-15).

18. ¿Drebätä Pablokwe debe biani Ngöböi aune ñobätä ja namani ruin dite ie?

¹⁸ Pablo jänikani Roma kokwäre ngwane, kä komä nikanina ta yete kukwe tikani kwe ja mräkätre juta Roma ie yebätä namani töbike. “Ti tö namani rikai basare munye yete, ye abko käi nikanina kabre ta” tikani kwe Romanos 15:23 yete. Akwa niara rabai ni ngite erere kä yekänti ye ñan ngüba nämäne kwe. Aisete ja mräkätre juta Roma yete ja ükaninkrö ji ngrabare köbö  ngwantarikäre ie yekwe niara dimikani krubäte raba ruin nie. “Pablo okwä rababa angwane, kuin niebare kwe btätre Ngöböye amne ja rababa ruenta dite ie niaratre tuare” mikata gare Hechos 28:14, 15 yete. ¿Ñobätä Pablokwe debe biani Ngöböi ja mräkätre nikani niara ngäbiti yebätä? Ñobätä ñan aune Jehová nämäne niara dimike ja mräkätre yebiti ye nükaninta gare ie bobukäreta yebätä.

19. 1 Pedro 4:10 tä niere erere, ¿ni iti tä ja tuin kukwe ñan nuäre ben ngwane Jehová raba ni töi mike dre nuainne kräke?

¹⁹ ¿Ni raba dre nuainne? Ja mräkä iti tä bren, tä ja tuin kukwe kri ben o mräkä krütani kän, ¿ye tärä konkrekasion nikwete? Ni iti tä ja tuin kukwe tare ben rabadre gare nie ngwane, ni raba ja di kärere Jehovai niara dimikakäre aune kukwe kwin niekäre ie o jondron nuainkäre kräke. Ye raba niara dimike krubäte tä ribere jai ye ererebätä (ñäkädre 1 Pedro 4:10 yebätä). * Nikwe dimikai ngwane, ye raba niara dimike tö ngwen bobukäreta kukwe käbämikata Jehovakwe nei: “Tikwe ñan mä mikadrete jire chi kaibe amne, tikwe ñan kä mikadrekä jire chi mabtä”. Ye tä kä mike juto krubäte nibätä, ¿ñan ererea?

20. ¿Jehová ye ni dimikaka ye ñobätä ni raba niere töi kwatibebiti?

²⁰ Pablo aune ja ketamuko kwe erere, nikwe nünandrekä dite jabätä ja tuakäre kukwe taretare ben. Akwa kä jürä ñakare nibätä ñobätä ñan aune Jehová tä biarebe ni dimikakäre. Niara raba Jesús aune angeletre yebiti ni dimike. Arato kukwe tuin kwin ie ngwane, raba nitre sribikä gobranbe ye töi mike ni dimike. Aune tärä nemen bare nibätä erere, Jehová raba üai deme yebiti ni töi mike ja mräkätre mada ye dimikakäre. Aisete Pablo erere töi kwatibebiti ni raba tö ngwen kukwe nei: “Ti Dänkien Ngöbö abko ti die mikaka, aisete nire nire tö raba kukwe nuein blo ti rüere abko jürä ñakare tibtä” (Heb. 13:6).