1. ¿Tobikadre kwin metre ja käne ye dre gärätä? (2 Timoteo 4:5).

 NITA ja ngwen metre Jehová aune juta kwe ie ye nüate raba nita ja tuin kukwe tare ben ye ngwane. ¿Dre raba ni dimike ja tuin kukwe yebe? Nikwe töbikadre kwin metre ja käne, ja ngwandre ngwäte “tödeka nikwe ye mikadre bäri dite” (ñäkädre 2 Timoteo 4:5 yebätä). ¿Ño ni raba töbike kwin metre ja käne? nikwe ñaka kukwe nuaindre kukwe jötrö ngwarbe, kukwe mikadre nüke gare kwin jai aune kukwe tuin ño Jehovai ye erere mikadre tuin jai. Nikwe ne erere nuaindi ngwane, kukwe tä nüke käne ni brükwäte ye nikwe ñaka nuaindi ñan ñobätä ñan aune ye köböite ni raba kukwe blo de nuaindre jai.

2. ¿Dre rabai gare nie kukwe ja tötikara nekänti?

² Kukwe ja tötikara käne yekänti nikwe blitaba kukwe ketamä raba nemen bare konkrekasion bäre abokän raba nita ja ngwen metre Jehovai ye nuinte. Akwa kukwe ja tötikara nekänti, nikwe blitai kukwe ketamä bätä akwa ne tä nemen bare konkrekasionte ye raba nita ja ngwen metre Jehovai aune juta kwe ie ye nuinte: ja mräkä iti tä kukwe tare nuainne nibätä, mäträta nibätä aune kukwe mrä ükateta konkrekasionte ye ñan tä nemen nuäre ni kräke mikakäre täte. Kukwe ne erere tä nemen bare nibätä ngwane ni raba dre nuainne töbikakäre kwin metre jankunu ja käne, aune ja ngwen metre Jehová aune juta kwe ie.

3. ¿Ja eteba o ja ngwain iti ñaka kukwe kwin nuaindre nibätä rabadre ruin nie ngwane ni raba ja töi mike ño?

³ ¿Ja eteba o ja ngwain kisete sribi tä ye käkwe kukwe tare nuianbarera mäbätä ruin mäi? Ja mräkä ye käkwe ñaka kukwe nuainbare nierare mäbätä ye ni raba niere (Rom. 3:23; Sant. 3:2). Ye jökräbitita, kukwe nuainbare mäbätä ye namani tare krubäte mäi. Aune ruare ngwane mä ñan nämäne ja duke kwin töbikabätä krubäte kukwe yebätä aune ja eteba o ja ngwai kukwe nuainbare mäbätä yebätä mä raba nemen ngwentari jai: “Juta te tita ne, ¿era metre juta  Ngöbökwe?”. Kukwe ye kwrere nikwe ngwandretari jai Satanás tö (2 Cor. 2:11). Kukwe ñaka tä nemen ni mike töbike kwin ye raba ni denkä Jehová aune juta kwe yebätä. Ye erere, tärä nemen bare mäbätä ngwane, ¿ja mräkätre o ja etebatre tä kukwe tare nuainne mäbätä akwa mä raba ñö töbike kwin metre ja käne aune ñaka töbike blo ja mräkätre yebätä?

4. a) ¿Kukwe ñaka kwin nuainbare Josebätä ngwane niarakwe dre nuainbare töbikakäre kwin käne? (Génesis 50:19-21). b) ¿Niara kukwe bämikani yebätä dre raba nemen gare nie?

⁴ Ñan ja brukwä mika rubun. José nämäne bati ye ngwane, eteba umbre kwe ye käkwe ja töi mikani käme niara kräke. Niaratre brukwä namani kräke aune ruäre tö namani niara murie ketai (Gén. 37:4, 18-22). Mrä niara rürübäinbare kwetre ni klabore ye kwrere. Ye köböite, José ja tuabare kukwe tare ben ye nuabare kä 13 jire. Niara nämäne ja tuin kukwe tare krubäte ben yebätä Jehová ñan namanina niara tarere rabadre nütüre näre. Akwa José ñan töbikabare kukwe yebätä. Ñakare aune, bäri töbikabare kwin kwe ja käne aune kukwe ngübabare bätärekä kwe. Aune, raba ja ngie mike eteba kwetre yebätä ye ngwane, ñaka nuainbare kwe, ñakare aune ja tare bämikani kwe ietre aune ngite kitani bitita kwe (Gén. 45:4, 5). ¿Ñobätä ja ngwanbare kore kwe? Töbikabare kwin kwe aune ñaka ja töi mikani kwe kukwe ben nämäne ja tuin yebätä, ñakare aune kukwe mikani nüke gare kwin kwe jai aune Jehová töi nämäne ño niara kräke yebätä töbikabare kwe (ñäkädre Génesis 50:19-21 yebätä). ¿Kukwe ne tä dre driere nie? Kukwe ñaka kwin nuaindre nibätä ngwane, ni ñaka rabadre rubun aune ni ñan rabadre töbike käme Jehovabätä, arato Jehova mä käi kwitanikä jabiti ye mä ñaka nutudre, Bäri kwin, Jehovata mä dimike ño kä ngwen nüke jai kukwe yebe yebätä mä töbikatari. Ne madakäre, ni tädre juto biare ngite kitakäre tä ni madabiti, “nita ja tarere erametre kwärikwäri ngwane ni madata ja mike ngite ni rüere ngwane nita juto biare ngite juankäre tabiti” (1 Ped. 4:8). b

5. ¿Kukwe ñaka kwin nuainbare Miqueabätä nämäne ruin ie ye ngwane ñö töbikabare kwin jankunu kwe?

⁵ Ja mräkä iti nunanka Sudamérica kädekata Miqueas c käkwe kukwe kwin bämikani yebätä ani töbike. Bati, nitre umbre konkrekasionte käkwe ñaka kukwe kwin nuainbare niarabätä namani ruin ie. Tä niere: “Kukwe nuainba tibätä yebätä ja nämäne ruin ngwarbe tie. Ti ñaka nämä ja duke kwin kukwe yebätä aune ti nämä muen krubäte tikwe dre nuaindre ñan nämä gare tie”. Kukwe yebitita, Miqueas töbikabare kwin ja käne, ja di ngwani kwe ñaka töbikakäre kukwe nämäne nüke brükwäte yebätä. Orabare krubäte kwe Jehovai aune üai deme käräbare kwe ie, kä ngwankäre nüke jai. Ne madakäre, täräkwata bianta juta Ngöbökwe yebätä niara nämäne kukwe känene. ¿Kukwe ne tä dre driere nie? Ni iti konkrekasionte kukwe tare nuaindre mäbätä rabadre ruin mäi ngwane, mä ñaka kukwe nuain jötrö ngwarbe, kukwe jökrä tä nüke mä brükwäte yebätä mäkwe ja gobraindre. Ñobätä ja mräkä ye käkwe kukwe nuainbare aune ñobätä kukwe nuainbare kwe mäbätä ye ñan gare metre ta mäi. Yebätä kukwe tuin ño ni yei erere mäkwe mikamana tuin jai Jehovai. Mäkwe nuaindi ngwane, ye käkwe mä dimikai ñaka töbike blo jötrö ngwarbe ja mräkätre yebätä aune ngite juen ta bititre (Prov. 19:11). Kukwe ben mäta ja tuin ye tuin Jehovai aune niarakwe ja di biain mäi kä ngwankäre nüke jai ye mäkwe ngwan törö jai (2 Crón. 16:9; Ecl. 5:8).

6. ¿Ni tare Jehovakwe yebätä tä mräträre nibätä ye erere nikwe mikare tuin jai ñobätä ye ütiäte? (Hebreos 12:5, 6, 11).

⁶ Mäträta nibätä ye raba nemen tare krubäte nie. Akwa, mäträta nibätä yebätä ni ja töi mikai  krubäte ngwane, kukwe bäri ütiäte ye raba kite nete nikän. Mäträta nibätä yebätä ni ñan ja töbike kwin aune aune ni rabai nüture kukwe ñan kwin nuianbare tibätä o kukwe ye tare krubate. Arato Jehovakwe ni tare yebätä tä mäträre nibätä ye erere ni ñan jatai mike tuin jai (ñäkädre Hebreos 12:5, 6, 11 yebätä). Kukwe tä nüke ni brükwäte yebätä, nikwe ñaka ja gobraindi ngwane nikwe kä bian Satanás ie. Aune mäträta nibätä ye nikwe ñaka kadre ngäbiti ie niara tö, aune nikwe kä mikadrekä Jehová aune konkrekasionbätä ye kukwe tare krubäte. Ne erere mäträ tärä mäbätä ngwane, ¿dre raba mä dimike töbike kwin käne aune mäträta mäbätä ye kain ngäbiti?

7. a) Tuin üaibätä nie erere, ¿Mäträre Pedrobätä kani ngäbiti kwe ye köböire sribi meden mikani Jehovakwe kisete? b) ¿Pedro kukwe bämikani ye tä dre driere ja töi kräke nie?

⁷ Mäträta mäbätä ye mäkwe kain ngäbiti aune mä raba ja töi kwite ye mäkwe nuian. Bä kabre, Jesukwe mäträbare Pedrobätä apóstol mada ye okwäbiti (Mar. 8:33; Luc. 22:31-34). ¡Mäträbare Pedrobätä yebätä niara namani ja gaire krubäte ye ni raba bämike ja töite! Akwa niara ja ngwanbare metre jankunu Jesus ie, aune mäträbarebätä ye kani ngäbiti kwe aune ja kitani kwe kukwe naninte ie yebätä. Ja ngwänbare metre jankunu kwe ye köböire, Jehovakwe sribi keta kabre mikani kisete konkrekasionte (Juan 21:15-17; Hech. 10:24-33; 1 Ped. 1:1). ¿Kukwe ne tä dre driere nie? Mäträta nibätä ye tä ni mike ja gaire, akwa mäträta nibätä ye kwin krubäte ni kräke yebätä nikwe ja töi mikadre metrere. Aune kukwe ye kadre ngäbiti, drebätä ni raba ja töi kwite ye nikwe nuaindre ye bäri kwin, ye erere nikwe nuaindi ngwane ni rabai bäri ütiäte Jehová kräke aune ja mräkätre kräke.

8, 9. ¿Mäträbare Bernardobätä kenanbe ye ngwane, ja namani ruin ño ie akwa namani töbike ño yebätä ja töi kwitani ño kwe?

⁸ Ja mräkä iti nünanka Mozambique kädekata Bernardo yebätä ani kukwe mike gare jai. Niara ye nämäne ni umbrere konkrekasionte, akwa biti ñaka namanina sribire ni umbrere. ¿Kenanbe ja namani ruin ño ie? Niara tä niere: “Ja nämä nemen ruin käme tie aune mäträba tibätä ye rababa tare tie”. Ja mräkätre rabadre töbike blo niarabätä yebätä namani ja töibikaire. Bernardo tä mike gare: “Sö rikaba kabre ta aune ñobätä mäträba tibätä yebätä ti jataba töbike bäri kwin aune tö ngwenta Jehovai aune juta kwe ie”. ¿Dre niara dimikani?

⁹ Mäträta nibätä ye nämäne tui ño Bernardo ie yebätä jatani ja töi ükete. Niara tä mike gare: “Ti nämä ni umbrere konkrekasionte ngwane, Hebreos 12:7 yebiti ti nämä ja mräkätre  dimike aune mäträtä Jehovakwe nibätä ye kwin ni kräke ye ti nämä mike gare ietre. Yebätä ti ngwantariba jai: ‘¿Nire nire rabadre kukwe nieta versikulo nekänti ne mike täte?’. Ni jökrä tä Jehová mike täte kräke kukwe ne tikani , ne ti kräke arato tikwe nieba”. Akwa Bernardo kukwe mada nuainbare tö ngwankäreta bäri Jehovai aune juta kwe yei. Kä dianinkä kwe jai ñäkäkäre Bibliabätä aune töbikatarikäre ngüseta kukwe yebätä. Akwa, ja mräkätre tädre töbike jankunu blo niarabätä ye nämäne niara mike töbike känime akwa yebitita niara nämäne niken kukwe driere aune blite gätäte. Kä nikani ta ngwane Bernardo kädekaninta ni umbrere konkrekasionte. Bernardo erere mäträbarera mäbätä ngwane, mäträta mäbätä ye tä mä ngwen ja gaire, yebätä mäkwe ñan ja töi mika krubäte, mäkwe kukwe ye ka ngäbiti aune mä raba ja töi kwite drebätä ye mäkwe nuain (Prov. 8:33; 22:4). d Mä ñan näin mento Jehovabätä aune mäkwe tö ngwain ie aune juta kwe ie ye köboire Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare mä kräke ye tädre gare metre mäi.

10. ¿Kukwe mrä ükaninte juta Ngöbökwe yete ye meden käkwe nitre israelita nämäne ja ngwen metre ye nuaninte nie raba?

¹⁰ Juta Ngöbökwe tä kukwe mrä ükete ngwane nita ja ngwen metre Jehovai ye nuate raba. Nikwe ñaka ja ngübaibiti ngwane, ni raba kämikekä Jehovabätä. Ani töbike kukwe namani bare Moisés näire yebätä. Niara nükani ngwane Jehovakwe kukwe mrä biani ie mikakäre täte, kukwe biani ie ye ñan matani kwin nitre israelita ruärebätä, nüke ye ngwane nitre ji ngwanka mräkätre kwe yekri; ye nämäne sacerdotere aune nämäne kä jondron kükwakäre ye sribere, jondron kükwakäre Jehovai (Gén. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Job 1:5). Akwa, kukwe mrä biani Jehovakwe ye ngwane, niaratre ñan namanina ye nuainne. Ñakare aune Jehovakwe Aarón mräkätre yekri sacerdote kädekani jondron kükwakäre. Yete ja käne, nitre ñaka Aarón mräkäkri rabadre ja mike sacerdotere ye raba krüte (Lev. 17:3-6, 8, 9). e ¿Kukwe namani bare ye aibätä Coré, Datán, Abiram, aune nitre 250 ji ngwanka juta yete ye käkwe ja mikani Moisés aune Aarón rüere? (Núm. 16:1-3). Ye erere namani bare, ñaka gare metre ta nie. Dre dre namani bare ye jökrä bitita, Coré aune nitre ja ketaka ben käkwe niara dimikani aune ñaka ja ngwanbare metre kwe Jehovai. ¿Aune mä, kukwe mrä ükateta juta Ngöbökwe yete, ye raba mäta ja ngwen metre Jehovai ye nuinte?

11. ¿Nitre levita cohatitas ruäre yebätä dre nemen gare nie?

¹¹ Kukwe mrä ükateta juta Ngöbökwe yete ye nikwe dimikadre ja brukwä tätebiti. Nitre israelita nämäne näin kä nötare yete ta ngwane, nitre levita Cohat mräkä yekri ye kisete sribi ütiäte nämäne. Niaratre nämäne niken kä madabiti ye ngwane, nitre cohatita ye rabadre niken arca del pacto ye ngwena ni jökrä ngwärekri (Núm. 3:29, 31; 10:33; Jos. 3:2-4). ¡Sribi ütiäte! Akwa, nitre israelita namani kä käbämikani ietre yekänti ngwane, Arca ngwandre kwäräkrä ye ribe ñan nämänina. Aisete Salomón nämäne gobrane ye ngwane, nitre cohatitas kisete sribi ruäre nämäne ñodre, kantare, sribire jukwebätä aune mada nämane sribire mrö ükakrö nämäne yekanti (1 Crón. 6:31-33; 26:1, 24). Sribi ütiäte nämäne käne nitre cohatitas kisete yebätä sribi mada biani ie ye ñan namani bä kräke aune nämäne sribi bäri ütiäte ribere jai, ye Biblia ñan niere. ¿Ne tä dre driere nie? Juta Ngöbökwe tä kukwe ükete ye nikwe dimikadre ja brukwä tätebiti,  o ñan rabadre debe ni kräke yebitita. Akwa sribi meden bianta nie ye kadre ngäbiti kä jutobiti, sribi meden tä mä kisete ye ñan aibätä mä ütiäte Jehová kräke ñakare aune mäta mike täte yebätä ye mäkwe ngwandre tärä jai. (1 Sam. 15:22).

12. ¿Zaira ñaka namanina sribire Betelte ngwane ja namani ruin ño ie?

¹² Zaira, nünanka Oriente Medio yebätä ani blite. Kä 23 näre sribibare kwe Betelte ye nämäne tuin ütiäte krubäte ie. Biti niara kwitani precursora especial. Niara tä niere: “Ti kwitaba ye ñan rababa nuäre ti kräke, ja rababa ruin ngwarbe tie. Ti nämä ngwentari jai dre nuainbare käme tikwe, ti ñan ütiäte ti rababa nüture”. Ja mräkätre aune ja ngwaitre ruäre konkrekasionte ye käkwe mikani bäri ulire ñan ñobätä ñan aune nämäne niere ie: “Mäkwe kukwe kwin nuaindre akräke mä tä Betelte”. Kä ruare te, Zaira nämäne ulire yebätä dibire nämäne muen. Niara tä niere: “Jehová aune juta kwe ye nämä ti tarere ye nämä gare metre tie”. ¿Dre käkwe niara dimikani töbike kwin ja käne?

13. ¿Kukwe ñaka kwin nämäne nüke Zaira töite ye ganainkäre dre nuainbare kwe?

¹³ Ja tuakäre kukwe ñaka kwin nämäne nüke Zaira töite yekäre nämäne ñäke täräkwata bianta juta Ngöbökwe tä blite kukwe ben niara nämäne ja tuin ye ererebätä. Keteiti käkwe niara dimikani ye tä La Atalaya 1 febrero 2001, kädekata “Usted puede afrontar el desánimo”. Kukwe ja tötikara yebätä blitata Marcos, ni Biblia tikaka, ie ja namani ruin Zaira erere sribi mada biani Jehovakwe ie ye ngwane. Zaira tä mike gare: “Marcos kukwe bämikani ye ti dimikaba krubäte ti nämä di nekä ngwane”. Niara ja di käräbare ja ketamuko kwe ie, ñaka kä mikaninkä ja mräkätre konkrekasionte yebätä niara nämäne ulire yebätä ñaka töbikabare jankunu kwe. Jehovata juta kwe jie ngwen üai deme aune ja mräkätre ji ngwanka konkrekasionte yebiti nükani gare ie aune niara nämäne ütäte ja mräkätre kräke. Kukwe bäri ütiäte Jehovakrä ye abokän sribi mikani nuaindre kwe ye rabadre bare.

14. ¿Kukwe ükaninte mrä meden kani ngäbiti Vladokwe, aune dre niara dimikani kain ngäbiti?

¹⁴ Ni umbre ji ngwanka konkrekasionte nünanka kä Eslovenia kädekata Vlado aune kä 73 niarabiti, konkrekasion kwe  mikani keteitibe aune dikani ye ñan namani nuäre kräke ka ngäbitikäre. Niara tä niere: “Krire Ju Ja Ükarakrö sribeba, ñobätä dikaba ñaka rababa nüke gare tie. Ti jü sribekä, jondron ruare nämä yete ye tikwe sribeba. Ne madakäre nun rababara umbre yebätä konkrekasion mikaba keteitite ye ñan rababa nüare nun kräke”. ¿Dre niara dimikani kukwe ükaninte mrä ye dimikakäre? Niara tä niere: “Juta Jehovákwe tä kukwe ükete mrä ye ñan tä nemen nuäre ka ngäbitikäre nie akwa nita nuainne ngwane kukwe kwin tä nemen nikwe. Ye tä ni dimike kukwe ükaite ja känenkäre ye ka ngäbitikäre”. ¿Konkrekasion mäkwe mikani keteitibe o sribi mrä mikani mä kisete yebe mä ta ja tuin? Ñan töbika, ja ruin ño mäi ye nüke gare Jehovai. Kukwe ükateta ye mäkwe dimikai aune ja ngwain metre Jehovai bätä juta dimikata kwe yei ngwane kukwe kwin ketakabre rabai mäkwe (Sal. 18:25).

15. Kukwe ñan kwin rabadre bare konkrekasionte ngwane ¿ni raba dre nuainne töbikakäre kwin jankunu ja käne?

¹⁵ Nita bäri kä krüte ye ken ye medenbätä, kukwe ñan nuäre tä nemen bare konkrekasionte abokän raba nita ja ngwen metre Jehovai ye nuinte ye ñan ni töi mikadre niä. Yebätä töbikadre kwin metre ja käne nita ribere jai. Ja mräkä ñan kukwe kwin nuainbare nibätä nita nütüre ngwane, ni ñan rabadre rubun ja dökwäre. Aune mäträta nibätä ngwane ni ñan rabadre ja gaire ñakare aune dre kwin raba nemen nikwe yebätä ja töi mikadre, yebätä töbikadre ngwane ja töi kwitadre juta Jehovakwe tä kukwe ükete ye nikwe kadre ngäbiti aune dimikadre ja brukwä tätebiti, bätä ni jie ngwanta ye mikadre täte.

16. ¿Mä raba dre nuainne tö ngwankäre jankunu Jehová aune juta kwe ye ie?

¹⁶ Mä raba tö ngwen jankunu Jehovai aune juta kwe ye ie mä nüateta ngwane. Akwa ye nuainkäre mäkwe ja töi mika kwin käne,kukwe ngübadre bätärekä, mikadre nüke gare kwin jai aune kukwe tuin ño Jehovai ye erere mäkwe mika tuin jai aune kirabe nitre ja tuani kukwe ye erere ben yebätä mäkwe ja töi mika ja tötike aune niaratre ja ngwani ño yebätä mäkwe töbikatari. Jehová mä dimikadre ye mäkwe ribe ie aune mäkwe ñaka kämikaka jire ja mräkätre konkrekasionte yebätä. Mä ne erere nuiandi ngwane kukwe ñokwä bitita, Satanás ñaka mä dianka mento Jehová aune juta kwe yebätä (Sant. 4:7).