1, 2. a) ¿Ni Ngöbö mikaka täte tä kukwe ngübare ye ñobätä ñaka ja erebe nitre tä kukwe ngübare yebe? b) ¿Drebätä nibike ja tötike kukwe ja tötikara nekänti?

JEHOVATA jondron kwin krubäte käbämike nie. Ñodre, niara ja kä ye mikaita deme aune niara töita ño ye erere nuaindi kwe kä kwinbiti aune Kä tibienbätä tä käbämike nie (Mateo 6:9, 10). Kukwe ye bäri ütiäte nita ngübare. Jehovata ja nire kärekäre käbämike nie kä kwinbiti o Kä tibienbätä ye kwin krubäte (Juan 10:16; 2 Pedro 3:13). Ne madakäre, ni Ngöbö mikaka täte ye Ngöbökwe jie ngwain aune ni dimikai ño jankunu kä krüte nete ye ni tö tuai.

² Tödeka ye abokän kukwe ngübata nikwe ye nita “mike era jae” nieta Bibliakwe (recuadro “¿Dre gärätä?” mikadre ñärärä). Ye abokän ni tödekaka yei gare metre kukwe käbämikata Jehovakwe ye rabai bare metre meden gärätä (Hebreos 11:1). Ne madakäre, nitre kwati kä nengwane tä jondron ngübare aune tö jondron tuai jakwe, akwa jondron ye rabai kwetre o ñakare ye ñaka gare metre ietre. Ñodre, ni ruäre raba ja töi mike ngwian ganainne lotería yebiti. Akwa ye ganaindi kwetre o ñakare ye ñaka gare metre ietre. Ni raba tödeke ño bäri kukwe käbämikata Ngöbökwe yei ye nibike mike gare jai  kukwe ja tötikara nekänti. Nikwe tödekadre bäri ye raba ni dimike ño kä nengwane ye nibike mike gare jai arato.

3. ¿Kukwe käbämikata Ngöbökwe rabai bare metre ye ñobätä nita tödeke ie?

³ Nita därere ye ngwane tödeka ñaka tä nikwe. Ni tö tödekai angwane, nikwe ja tuanemetre jie ngwandre Ngöbö üai deme yei (Gálatas 5:22). Üai deme ye raba ni dimike Jehová mike gare jai. Niara ye dite krubäte aune töbätä ye tä nüke gare nie angwane, kukwe käbämikata kwe ye jökrä raba mike nemen bare yei nita tö ngwen. Jehová tä kukwe käbämike ye rabai bare metre ie yebätä kukwe ye namanina bare ye kwrere niara tä blitebätä. Ye medenbätä niarata niere: “Jändrän jökrä nibira bare” (ñäkädre Apocalipsis 21:3-6 yebätä). Jehová ye abokän “Ngöbö ja ngwen metre” ñobätä ñan aune niara tä dre käbämike ye tä käre mike nemen bare. Ye medenbätä kukwe jökrä rabai bare ja känenkäre nieta kwe nie ye nita mike era jai (Deuteronomio 7:9).

4. ¿Nitre Ngöbö mikaka täte ye nämene tödeke drei?

⁴ Nitre kirabe brare aune merire 16 käkwe tödekabare bäri kukwe käbämikani Jehovakwe ie yebätä Hebreos kapitulo 11 ye tä blite. Nitre mada kwati krubäte Jehová mikaka täte “nämane tödeke” ye köböire niara mikani täte kwetre yebätä tä blite arato (Hebreos 11:39). Jehovakwe “meri monsoi” käbämikani ye niaratre jökrä nämene ngübare ngäbiti. Meri monsoi ye käkwe nitre jökrä ja mikaka Ngöbö rüere ye gaite aune Kä tibien ye kwitaita bä nuäre kwe ye nämene gare ietre (Génesis 3:15). Nitre Ngöbö mikaka täte ye krütadre ye ngwane Jehovakwe mikaita nire yei niaratre nämene tödeke krubäte. Erametre, niaratre gaikröta kä kwinbiti ye ñaka nämenentre ngübare, ñobätä ñan aune Jesús jämi kukwe ye mike nemen bare niaratre näire (Gálatas 3:16, TNM). Ñakare aune, niaratre tö nämene nünain kärekäre Kä tibien kwitai bä nuäre yete (Salmo 37:11; Isaías 26:19; Oseas 13:14).

5, 6. a) ¿Abrahán aune mräkätre ye nämene dre ngübare? b) ¿Niaratre dre nuainbare tödekakäre bäri? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

⁵ Hebreos 11:13 ne tä kukwe niere nitre Jehová mikani täte metre yebätä: “Nitre ye abko krütani jökrä angwane, jändrän köböi mikani ietre Ngöbökwe, ye tuani ñakare ja kisete kwetre, akwa tödekani janknu Ngöböbti kwetre. Ye köböire abko jändrän köböi mikani ietre, ye namani era kräke amne kani ngäbti kwetre”. Ye abokän, niaratre nämene kä mrä ye ngübare nüke aune niaratre namanina nüne yete ye kwrere nämenentre bämike ja töite. Nitre kirabe ye iti abokän Abrahán. Abrahán “tö namani” köbö ye tuai nüke yebätä kä namani juto krubätebätä niebare Jesukwe (Juan 8:56). Gobran Ngöbökwe rabai gobrane Kä jökräbiti tibien ye Sara, Isaac, Jacob aune nitre mada nämene ngübare arato (Hebreos 11:8-11).

⁶ ¿Abrahán aune mräkätre kwe yekwe dre nuainbare tödekakäre bäri? Käre niaratre nämene kukwe mike gare jai Jehovabätä. Ruäre ngwane angeletre, kukwe mikani tuare metre ietre o köböbare kwetre ye köböire kukwe ye namani gare ietre. Nitre Ngöbö mikaka täte bäri umbre niaratre kräke o kukwe tikani kira ye köböire kukwe namani gare ietre raba ruin nie. Ngöbökwe kukwe käbämikani ye Abrahán aune mräkätre kwe ye ñaka käi kwitaninkä jire jabiti. Niaratre tö nämene töbikaitari krubäte kukwe yebätä. Ye medenbätä Jehovakwe kukwe käbämikani ye rabai bare metre yei tö ngwani käre kwetre. Niaratre ja tuani kukwe kri ben o ja mikani niaratre rüere akwa nämenentre tö ngwen kukwe yei ye käkwe dimikani ja ngwen metre Ngöböi.

7. ¿Jehovakwe dre biani nie ni dimikakäre tödeke bäri aune nikwe dre nuaindre?

⁷ ¿Dre käkwe ni dimikai tödeke bäri? Jehová  Biblia ye biani nie. Tä kukwe käbämike ja känenkäre nie aune ni raba dre nuainne nünankäre kä jutobiti ye tä driere nie Biblia yebätä. Ye medenbätä mantre jetebe nikwe ñäkädre Bibliabätä aune kukwe nieta kwe mäträkäre nibätä ye nikwe mikadre täte (Salmo 1:1-3; ñäkädre Hechos 17:11 yebätä). “Ni klabore ie tö ngwan raba bätä töbätä” yebiti Jehovata ni “buk[e] kätä nüke ye näre te” arato (Mateo 24:45, TNM). Nitre Ngöbö mikaka täte kirabe käkwe nuainbare ye erere, nikwe ñäkädre mantre jetebe kukwe käbämikata Ngöbökwe nie yebätä aune töbikadretari kwin kukwe yebätä. Ye käkwe ni dimikai ja ngwen metre Ngöböi aune Gobran kwe rabai Kä tibien jökrä gobraine ye ngübare jankunu.

8. ¿Orasion ye tä ni dimike ño tödeke bäri?

⁸ ¿Dre mada käkwe nitre Jehová mikaka täte kirabe ye dimikani tödeke bäri? Niaratre ja di käräbare Jehovai aune Jehová nämene niaratre kukwei kain ngäbiti ye tuani kwetre (Nehemías 1:4, 11; Salmo 34:4, 15, 17; Daniel 9:19-21). Ye erere arato, nita ja di kärere Jehovai ye ngwane nita tödeke bäri aune niara tä ni kukwe nuin ye nita tuin bätä nita dre ribere jai ye tä bien nie köbö tä nüke ye erere te (ñäkädre 1 Juan 5:14, 15 yebätä). Nikwe tödekadre bäri yekäre nikwe üai deme ribedre jankunu Jehovai (Lucas 11:9, 13).

9. Dre drebätä ni raba orare ye mun raba kädekete ruäre.

⁹ Nikwe oradre Jehovai ye ngwane, nita dre ribere jai abokän biandre kwe nie nikwe kärädre ie ye ñan aibe kräke nikwe nuaindre. Ñakare aune nikwe nuaindre debe biankäre ie aune niara käikitakakäre mantre jetebe arato, ñobätä ñan aune niarakwe jondron kwin keta kabre sribebare (Salmo 40:5). Ja mräkätre aune ja ngwaitre kä jökräbiti tibien ye kräke nikwe oradre arato. Ñodre, “ni[tre] ruäre tä ngite kä teri” ye kräke nikwe oradre. Ne madakäre, nitre tä ji ngwen konkrekasionte ye kräke nikwe oradre. Jehovata orasion nikwe kain ngäbiti ye tä tuin nie angwane, jata nemen ruin bäri niara ken nie aune nita nemen tödeke bäri ie (Hebreos 13:3, 7).

10. ¿Ñobätä nitre Ngöbö mikaka täte kwati krubäte käkwe ñaka kä jürä ngwani jabätä aune ja ngwani metre kwetre Ngöböi?

¹⁰ Hebreos kapitulo 11 yekänti, apóstol Pablo niebare: “Meri ruäre [...] mräkä krütanikrütani abko Ngöbökwe mikaninta nire. Ni ruäre abko [...] mika nämane ja tare nike angwane, ñan tikadreteta, ie tö namani, ñobtä ñan angwane Ngöbökwe niaratre mikadita nire bobuta abko rabadre bäri kuin nämane nütüre” (Hebreos 11:35). Nitre Ngöbö mikaka täte kwati krubäte käkwe ja tuani kukwe kri ben akwa yebiti ta ja ngwani metre kwetre ñobätä ñan aune Ngöbökwe nitre krütanina gaikröta käbämikani kwe yei niaratre nämene tödeke. Ja känenkäre Jehovakwe ja nire biainta ietre aune niaratre nünandi kärekäre Kä tibienbätä ye nämene gare kwin ietre. Ani töbike Nabot aune Zacarías yebätä. Ngöbö mikabätä täte niaratre nibu ye murie ketani jäbiti (1 Reyes 21:3, 15; 2 Crónicas 24:20, 21). Kä mäkäte León nämene abokän ie mrö nämene krubäte ye ngätäite Daniel kitani aune ja ketamuko nimä kwe ye kitani ñukwä jutra ngitiekä yete. Niaratre ñaka tö namani ja mikai ngite Jehová rüere yebätä niaratre murie ketadre yei tö namani. Jehovakwe üai deme ye biain ietre aune kukwe medenbe niaratre ja tuai yebätä Jehovakwe dimikai kä ngwen nüke jai yei nämenentre tödeke  (Daniel 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Hebreos 11:33, 34).

11. ¿Nitre Ngöbö kukwei niekä ruäre nämene tödeke ye köböire dre drebätä kä ngwani nüke kwetre jai?

¹¹ Nitre Ngöbö kukwei niekä ye kwati kötaibare o kitani ngite, ñodre Micaya aune Jeremías. Aune Elias erere, nitre mada Ngöbö kukwei niekä käkwe nänbare “kä ketareketare te kä kaibete amne nämane nüne ngitio bäre temen. Erere arato, nämane nüne jäkwata mkäte amne kä mkä mda mdate kwäräkwärä”. Niaratre jökrä käkwe kä ngwani nüke jai kukwe tare yebätä aune ja ngwani metre kwetre Ngöböi ñobätä ñan aune kukwe ngüba nämene kwetre ye nämenentre “mike era jae” (Hebreos 11:1, 36-38; 1 Reyes 18:13; 22:24-27; Jeremías 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).

12. ¿Nirekwe kukwe kwin bämikani ni käne aune kukwe kri ben ja tuani kwe ye ngwane dre käkwe dimikani kä ngwen nüke jai?

¹² Jesukristo kukwe kwin bämikani ni käne. Kukwe bäri tare yebätä niarakwe kä ngwani nüke jai aune ja ngwani metre kwe Jehovai. ¿Dre käkwe niara dimikani kä ngwen nüke jai? Pablo niebare: “Kä juto mikani niara käne yebätä kä ngwani nüke kwe jai ja tare nikakäre kribätä, ñaka ja gaibare kwe, aune namani täkäni kürä gobrankäre Ngöbökwe ye kise ruinkri” (Hebreos 12:2, TNM). Ye medenbätä, Pablo nitre kristiano nübaibare ja töi mike Jesús kukwe kwin bämikani yebätä (ñäkädre Hebreos 12:3 yebätä). Jesús ye erere, nitre kristiano kena ye kwati krubäte murie ketani ja ngwanbätä metre Jehovai. Nitre ye iti abokän Antipas (Apocalipsis 2:13). Nitre kristiano ye niena nüne kä kwinbiti, akwa nitre mada Ngöbö mikaka täte nünanbare niaratre känenkri nämene tö ngwen nüna Kä tibienbätä ie ye abokän kwe nüna kä kwinbiti ye ñaka rabai (Hebreos 11:35). Kä 1914 yete Jesús jatani reire ye bitikäre kä nikani ruäre ta ye ngwane, nitre kristiano braibe dianinkä abokän krütani ye ganinkröta nünankäre kä kwinbiti aune ja nire kärekäre ye namani kwetre. Niaratre käkwe gobrandi Jesube ni kä tibienbätä yebiti (Apocalipsis 20:4).

13, 14. a) ¿Kukwe meden meden tare krubäte namani bare Rudolf Graichen yebätä? b) ¿Dre käkwe dimikani ja ngwen metre Jehovai?

¹³ Kä nengwane, ni testiko Jehovakwe millón kwati krubäte tä ja ngwen Jesús ye erere. Ngöbökwe kukwe käbämikani yebätä tätre töbiketari aune kukwe kri ben niaratre tä ja tuin akwa yebiti ta tätre ja ngwen metre Ngöböi. Rudolf Graichen kukwe kwin bämikani yebätä ani töbike, niara därebare kä 1925 yete juta Alemania yekänti. Niara nämene monsore ye ngwane, ju kwe yebätä cuadro nämene ruäre abokänbätä kukwe käbämikata Bibliabätä üai nämene mikani ye törö ie nieta kwe. Niarakwe niebare: “Cuadro kwati yebätä lobo aune oveja ngäbä, bätä cabra ngäbä aune leopardo, bätä nibi ngäbä aune león ye üai nämene jükani: jondron nire ye jökrä nämene jäme jabe; aune monso chi nämene jie ngwen” (Isaías 11:6-9). Kukwe ye käkwe Rudolf dimikani töbike käre Kä Bä Nuäre yebätä aune ye käkwe niara dimikani tödeke bäri kukwe käbämikata yei. Kä kwati krubäte te guardiatre nitre Alemania nazi yekwe ja mikani niara rüere aune ye bitikäre guardiatre nitre  Alemania comunista yekwe ja mikani niara rüere, akwa yebiti ta niara ja ngwani metre Jehovai.

¹⁴ Rudolf kukwe mada tare ben ja tuani. Meye nämene kitani ngite nitre nazi ie ye ngwane krütani bren kädekata tifus kisete. Aune rün kwe ja kä tikani täräbätä niekäre niara ñaka namanina testiko Jehovakwe. Akwa Rudolf tödekabare bäri Ngöböi. Niara nämene ngite mikaninta kwäre ye bitikäre, sribibare kwe Ni Circuito Tuabitikä ye erere. Ye bitikäre janamene Kwela Galaad yebätä aune juani sribi Ngöbökwe nuainne juta Chile yekänti. Kä yekänti niara namaninta sribire Ni Circuito Tuabitikä ye erere aune ja mäkäninte kwe misionera kädeka nämene Patsy ben. Niaratre ja mäkäninte ye käi nikani kwati ta ye bitikäre monso chi merire namani iti kwetre akwa krütani. Kä nikani ruäre ta ye bitikäre, Patsy krütani arato. Kä nämene 43 aibe Patsy yebiti. Kukwe tare krubäte ye jökräbiti ta, Rudolf Jehová mikani täte jankunu. Niara namanina umbre aune nämene bren, akwa yebiti ta nämene sribi prekursor regular nuainne aune nämene kädekani ni umbre ji ngwanka konkrekasionte. La Atalaya 1 agosto 1997, página 20 nemen 25 yekänti kukwe kwe mikata gare yebätä  ni raba ñäke ^[1] (Kukwe ja tötikara nekänti nota tä mikani mrä ngösöri mikadre ñärärä).

15. Ja mräkätre aune ja ngwaitre rüere ja mikata akwa tätre Jehová mike täte kä jutobiti ye mä raba kädekete ruäre.

¹⁵ Kä nengwane, ja mräkätre aune ja ngwaitre kwati krubäte rüeta nakaninkä akwa tätre Jehová mike täte kä jutobiti. Niaratre ye kwati krubäte tä kitani ngite kä Eritrea, Singapur aune Corea del Sur yekänti. ¿Ñobätä? Niaratre ñaka tö näin rübätä yebätä (Mateo 26:52). Ñodre, ja mräkätre Isaac, Negede aune Paulos yebiti kä niena 20 biti bäri ngite juta Eritrea yekänti. Kä yekänti niaratre mikata ja tare nike krubäte. Kä ye jökrä te niaratre jämi ja mäkete aune ñaka nemen nuäre kräketre rün bätä meye ye ngübakäre. Akwa yebiti ta niaratre tä ja ngwen metre Jehovai aune tätre tödeke bäri. Guardiatre tä ngite käi yekänti ye tä niaratre mike ütiäte jai. Internet käi jw.org yete niaratre üai tä mikani ye ni raba tuin, tätre ja tare nike akwa kätä juto bätätre.

16. Nita tödeke bäri angwane, ¿nikwe dre nuaindi?

¹⁶ Nitre Testiko kwati krubäte ye ñaka tä kitani ngite aune ñaka nuainta tare krubäte ja mräkätre kädrite gwä ye erere. Akwa niaratre ye kwati krubäte tätre nüne bobre, kukwe tare tä nakainkä bätätre o nitre tä rüre jabe ye köböite tätre ja tare nike. Ja mräkätre mada abokän tä ja töi mike Abrahán, Isaac, Jacob aune Moisés erere aune niaratre rabadre käikitaninkä o rabadre ngwian bökäne ye tätre tuenmetre sribikäre bäri Jehová kräke. ¿Dre tä ja mräkätre aune ja ngwaitre dimike Jehová mike täte kä jutobiti? Niaratre tä Jehová tarere aune kukwe käbämikata kwe yei tätre tödeke bäri. Nitre tä ja ngwen metre Jehovai yei niarakwe ja nire käre biain kä mrä yete ye gare ietre. Kä yekänti kukwe käme nuain ñaka rabai jire (ñäkädre Salmo 37:5, 9 yebätä). *

17. a) ¿Ni tö tödekai bäri angwane, nikwe dre nuaindre? b) ¿Kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti nikwe dre mikai gare jai?

¹⁷ Nikwe miri gare jai kukwe ja tötikara nekänti, tödeka ye abokän kukwe ngübata nikwe ye nita “mike era jae” meden gärätä. Ni tö tödekai bäri angwane, nikwe oradre Jehovai aune kukwe käbämikata kwe yebätä nikwe töbikadretari jankunu. Ye köböire kukwe tare ben nikwe ja tuadre akwa nikwe ja ngwandre metre Ngöböi. Nikwe tödekadre ye dre gärätä ye nikwe mikai gare bäri jai kukwe ja tötikara ja känenkäre yekänti.