1. ¿Kukwe driedre ye ñobätä ñaka nuäre nuaindre nitre Jehová mikaka täte kräke?

NITRE Jehová mikaka täte kä nengwane ye niena kukwe driere kä 130 biti bäri te. * (Ñäkädre nota yebätä.) Akwa ye ñaka nuäre nuaindre niaratre kräke. ¿Ñobätä? Kukwe keta kabrebätä. Nitre kristiano siklo kena ye erere, niaratre ye nämene braibe aune nämene kukwe driere ye ñaka nämene nemen kwin nitre kwati kräke. Ne madakäre, niaratre ye ñaka ja tötikabare kwin nitre kwati nämene nütüre. Aune Jesukristo Satana kitani kä tibienbätä ye ngwane, nitre Jehová mikaka täte ye rüe jatani nakainkä (Apocalipsis 12:12). Kä ye ngwane ja känenkäre niaratre jatani kukwe driere “kä krüte” näire, aune kä “ye ñaka [...] nuäre ükatekäre” (2 Timoteo 3:1, TNM).

2. ¿Jehová tä ni dimike ño kukwe driere?

² Jehová tö ni niara mikaka täte ye tuai kukwe driere Kä jökräbiti tibien, aune ñaka kukwe mada tuainmetre kwe ni ketebätä. Yebätä,  niara tä ni dimike kukwe driere. ¿Tä nuainne ño? Niarakwe ni dianinkä mento nitre kukwe ngwarbe mikata täte yebätä. Kirabe sete niarakwe nitre israelita mikani kwäre Babilonia ye ngwane, kukwe ye erere nuainbare kwe (Apocalipsis 18:1-4). Ne madakäre, niarakwe kukwe keta kabre driebarera nie abokän tä ni itire itire dimike. Ñodre, ni tötikabarera kwe kukwe driekäre aune nünankäre jäme ni madabe (ñäkädre Isaías 48:17, 18 yebätä). * Nikwe miri gare jai ye erere, Jehová tä ni dimike ne kwe nikwe kukwe driedre. ¿Kukwe ye tä mike gare dre dre tä nakainkä käbiti tibien ye niara tä ketebätä ni dimikakäre kukwe driere? Ñakare. Erametre, kukwe ruäre namanina bare käbiti tibien köböire nemen bäri nuäre ni kräke kukwe driekäre. Akwa ni täbe nüne nitre gobrainta Satanakwe ye ngätäite, aune yebätä ni rüe täbe nakainkä aune kukwe mada ben ni täbe ja tuin. Jehová tä ni dimike ja tuin kukwe yebe aune tä ni dimike kukwe driere jankunu (Isaías 41:13; 1 Juan 5:19).

3. ¿Daniel 12:4 yekänti kukwe niebare ye namanina bare ño?

³ Dre drieta erametre Bibliakwe ye nitre kwati ie rükai gare “kä krüte näire” niebare Danielkwe (ñäkädre Daniel 12:4 yebätä). * ¿Kukwe niebare ye namanina bare ño? Kä krüte ye kömikadre känenkri, Jehovakwe nitre niara mikaka täte ye dimikani ne kwe kukwe ütiäte krubäte drieta Bibliabätä ye rükadre gare ietre aune kukwe ngwarbe drieta ye ñaka kadre ngäbiti kwetre. Kä nengwane, kä jökräbiti tibien nitre niara mikaka täte ye tä dre nieta Bibliakwe ye driere. Nitre bäsi millón ni kwä yei kukwe ye niena gare aune tä driere nitre madai. Akwa ¿dre tä ni dimike kukwe driere kä jökräbiti tibien? Ani mike gare ruäre jai.

4. Kä 1900 ye näire, ¿Biblia ye nämene kwitani kukwe ketabebiti?

⁴ Kä kwati krubäte te, nitre kwati ji ngwanka kukwe ngwarbe yebätä käkwe ñaka ñäkä mananbare Bibliabätä nitre ie. Nitre nämene ñäke Bibliabätä ye rüere ja mikani kwetre aune nitre nämene Biblia kwite ye ruäre murie ketani kwetre. Akwa kä nikanina 200 ta yete, nitre nämene ja ükaninte braibe jene jene kukwe kwitakäre ye käkwe Biblia ye kwitani o imprimibare kukwe 400 jene jenebiti. Aisete kä 1900 ye näire, kä keta kabre känti aune kukwe keta kabre jene jenebiti Biblia ye nämene kwen täte nitre ie o ötare. Ye namani kwin krubäte. Akwa nitre jökrä bäsi ie ñaka namani nüke gare.

5. ¿Ni testiko Jehovakwe tä dre nuainne ne kwe Biblia rükadre gare nitre kwati ie?

⁵ Nitre Jehová mika täte yei nämene gare niaratre rabadre nitre mada dimike dre nieta Bibliakwe ye mike nüke gare jai, aune ye erere nuainbare kwetre. Biblia nämene kwitani kukwe ruärebiti kä ye näire yebiti nämene kukwe driere aune nämene bien nitre ie. Akwa kä 1950 yete niaratre Biblia sribebare mrä, abokän kädekani Traducción del Nuevo Mundo. Kä nengwane Biblia ye tä kwitani täte o ötare aibe kukwe 120 jene jenebiti. Aune kä 2013 yete Biblia Traducción del Nuevo Mundo inglere ye ükaninteta mrä. Biblia ükaninte mrä ye nuäre rükadre gare  aune nuäre kwitadre kukwe madabiti. ¡Yebiti nemen bäri nuäre dre nieta Bibliakwe ye driekäre!

6, 7. a) ¿Kä 100 nikanina ta yete rü meden meden namanina bare? b) ¿Juta keta kabre känti nünanta jäme ye näire nikwe dre nuainbarera?

⁶ Kä 100 nikanina ta yete rü barera keta kabre, rübare kri bobu jire arato. Rübare yete nitre kwati krubäte murie ketanina. Aisete, ¿ñobätä nita niere nünanta jäme ye tä ni dimike kukwe driere? Ani mike gare jai. Rübare Kri Bobukäre ye ngwane, sribi nuain nämene nitre testiko Jehovakwe ye ja mräkä kädeka nämene Nathan Knorr nämene jie ngwen. Kä 1942 yete, gätä kri nuainbare bati ye näire ja mräkä ye kukwe ütiäte kädriebare abokän kädekani: “Kä jäme... ¿nuadi kärekäre?”. Apocalipsis kapitulo 17 yekänti kukwe niebare yebätä niarakwe kukwe mikani gare. Niebare kwe arato Armagedón ye ñaka rükai köbö ye näire, ñakare aune rü ye bitikäre nüna rabai jäme niebare kwe (Apocalipsis 17:3, 11).

⁷ Apocalipsis kapitulo 17 yekänti kukwe niebare ye namani bare aune nitre jatani nüne jäme. Akwa, ye ñaka tä mike gare kä jökräbiti tibien nüna jatani jäme. Rübare Kri Bobukäre ye bitikäre rü mada namani bare aune nitre kwati krubäte murie ketani. Akwa juta keta kabre känti nünanta jäme, aune kä yekänti kukwe drieta bäri. ¿Ye köböire dre namanina bare? Kä nengwane ni testiko Jehovakwe niena bäsi millón ni kwä. Rübare Kri Bobukäre ye ngwane nitre Testiko nämene 110,000 akwa kä nengwane niena bäri kwati krubäte (ñäkädre Isaías 60:22 yebätä). * Nikwe miri gare jai ye erere, nünanta jäme ye näire nita kukwe driere nitre kwati bäri ie.

8, 9. a) ¿Ñobätä bäri nuäre nänkäre kä madakänti kä nengwane? b) ¿Jondron mada mrä mrä nänkäre kä madakänti sribeta ye köböire ni raba dre nuainne?

⁸ Nitre Jehová mikaka täte jatani kukwe driere ye ngwane, ñaka nämene nuäre nänkäre kä madakänti. Ñodre, kä 1900 yete juta Estados Unidos yekänti karo nämene 8,000 aibe aune carretera kwin ye ñaka nämene krubäte. Akwa kä nengwane kä jökräbiti tibien karo niena 1,500 millón biti bäri, aune kä keta kabre känti carretera kwin niena. Ye köböire, nuäre ni kräke nänkäre kukwe driere kä mente känti. Akwa ¿nita nüne yekänti ñaka nuäre nänkäre kä madakänti aune nändre mente krubäte gürere nie ye ngwane dre nuainta? Yebiti ta, nita ja di ngwen rabakäre nitre tä nüne yekänti aune kukwe driere ietre (Mateo 28:19, 20).

⁹ Jondron mada nänkäre kä madakänti ye tärä abokän köböire nita kukwe driere arato. Ñodre, camión, barco aune tren kabre, ye köböire bämän tä niken braibe ta yete nita Biblia aune tärä bätä täräkwata mada mada ye juen ja mräkätre tä nüne kä mente krubäte känti ye kräke. Aune avión kabre ye köböire, ja mräkätre kwati raba niken kä madakänti aune raba kukwe kädriere gätä kri yete bätä konkrekasion keta kabre dimike. Ja mräkätre ye ruäre abokän nitre circuito tuabitikä, nitre sukursal jie ngwanka aune nitre misionero. Ne madakäre, Nitre Braibe Konkrekasion Jökrä Ngübabitikä nitre testiko Jehovakwe aune ja mräkätre mada sribikä central mundial ye raba nikentre avión yete juta keta kabre känti ja mräkätre dimikakäre aune dirikäre ietre. Kukwe ye jökrä köböire juta Ngöbökwe tä nüne keteitibe (Salmo 133:1-3).

10. ¿Kä nengwane kukwe inglere ye gare nitre nibe ie?

¹⁰ Siklo kena yete, Gobran romano nämene  juta gobraine yete nitre jökrä bäsi nämene blite kukwe griego yebiti. Kä nengwane, nitre kwati kä jökräbiti tä blite kukwe inglere yebiti. Tärä tä blite kukwe inglere yebätä ye tä mike gare nitre nibokä jene jene nünanka kä jökräbiti tibien ye ngätäite iti tä blite kukwe inglere yebiti o kukwe inglere ye nüke gare ietre. Nitre kwati tä ja kite blite kukwe yebiti ñobätä ñan aune ye köböire raba sribire, ja mike kukwe gobrankwe yete, kukwe mike gare jai jondron keta kabrebätä aune tecnología yebätä.

11. ¿Nitre testiko Jehovakwe tätre blite inglere ye köböire tätre dre nuainne?

¹¹ Ni testiko Jehovakwe tä blite krubäte kukwe inglere yebiti, aune ye köböire nita kukwe driere. Mekerabe, tärä aune täräkwata nikwe ye sribe nämene käne kukwe inglere yebiti. Kukwe inglere yebiti blita nämene kä keta kabre känti yebätä nitre kwati nämene ñäke tärä aune täräkwata sribe nämene yebätä. Ne madakäre, central mundial nikwe yekänti blitata metrere kukwe inglere yebiti. Aune ja mräkätre juta keta kabre känti tä niken kwela nuainta Patterson (Nueva York) yebätä ye tä blite kukwe yebiti arato.

12. a) ¿Kukwe ketabebiti nita tärä aune täräkwata kwite? b) ¿Programa tä computadora yete ye köböire nita dre dre nuainne?

¹² Nita blite krubäte kukwe inglere yebiti, akwa metrere nikwe kukwe driedre nitre kä jökräbiti tibien ie ye gare nie. Yebätä nita tärä aune täräkwata kwite kukwe 700 jene jene biti bäri. ¿Dre köböire tä nemen bare nie? Computadora aune programa MEPS ye köböire, nemen nuäre tärä aune täräkwata sribekäre kukwe keta kabre jene jenebiti. Jondron ye jökrä köböire, nitre testiko Jehovakwe kä jökräbiti tibien ye tätre keteitibe aune “kukwe keteitibebiti” blitata kwetre ye nüke gare ietre, ye abokän kukwe Bibliabätä drieta (ñäkädre Sofonías 3:9 yebätä). *

13, 14. ¿Kukwe keta kabre ükateta aune gobrantre kukwe ükatekä tätre kukwe ükete ye ni dimikanina ño?

¹³ Siklo kena yete, nitre romano kukwe keta kabre ükaninte ye köböire nitre kristiano kukwe driebare. Kä nengwane, juta jene jene te kukwe keta kabre tä ükaninte ye köböire nita kukwe driere arato. Ñodre, juta Estados Unidos yekänti kukwe keta kabre tä ükaninte ye köböire nitre tö kukwe meden mikai täte ye erere raba nuainne, raba blite kukwe mikata tä  kwetre yebätä aune raba gätä nuainne. Ye köböire ni raba gätä nuainne aune kukwe driere töi jämebiti. Aune ye köböire, central mundial ye tä nikwe arato kä yekänti, yete kukwe ükateta kukwe driekäre kä jökräbiti tibien. Akwa ni tuanmetre ñaka kukwe nuainne töi jämebiti käre. Aisete ruäre ngwane nita niken gobrantre kukwe ükatekä yekänti ne kwe ni tuanemetre kwetre kukwe driere (Filipenses 1:7). Aune gobrantre kukwe ükatekä ye ñaka töta nemen ni tuainmetre kukwe driere angwane, nita niken gobrantre mada kukwe ükatekä bäri ütiäte yekänti aune niaratre yekwe ni dimikanina bä kabre ne kwe nikwe kukwe driedre.

¹⁴ Juta mada mada yekänti nita niken gobrantre jene jene kukwe ükatekä yekänti arato ne kwe ni tuanemetre kwetre Jehová mike täte aune kukwe driere töi jämebiti. Ni tuanmetre ñaka tä nemen kwetre ye ngwane, nita niken gobrantre kukwe ükatekä juta jökrä kräke yekänti. Ñodre, bä kabre ni janamanena Tribunal Europeo de Derechos Humanos yekänti. Sö junio kä 2014 yete, gobran kukwe ükatekä yekwe ni dimikani bä 57 jire. Aune kukwe ükateta ye juta jökrä bäsi tätre mike täte kä Europa yekänti. “Kä ketareketare temen” nitre kwati brukwäta ni kräke, akwa juta keta kabre känti kukwe ükaninte gobrankwe ye tä ni dimike Jehová mike täte töi jämebiti (Mateo 24:9).

15. a) ¿Jondron tärä aune täräkwata imprimikäre ye sribebare ño bäri kwin? b) ¿Jondron mrä sribebare ye ni dimikanina ño?

¹⁵ Kä 500 biti bäri nikanina ta yete jondron sribebare abokänbiti tärä aune täräkwata imprimibare. Kä kwati krubäte te nitre sribibare jondron yebiti. Akwa kä 200 nikani ta bitinkä yete jondron mada mrä sribebare. Jondron ye köböire tärä aune täräkwata Ni Mikaka Mokre ye  sribeta bäri drekebe, bäri brai aune bäri kwin. Jondron mrä sribebare täräkwata imprimikäre ye ni dimikanina krubäte. ¿Tä ni dimike ño? Rükadre gare nie yekäre, ani bämike. Täräkwata Ni Mikaka Mokre ye sribebare kena kä 1879 yete. Nämene kukwe inglere ye aibebiti, jondron üai ñaka nämenebätä aune imprimibare 6,000 aibe. Akwa kä nengwane, Ni Mikaka Mokre ye sribeta kukwe 200 jene jenebiti. Täräkwata yebätä üai bä nuäre aune bätäkä ngwarbe tä mikani aune täräkwata ye imprimita 67 millón biti bäri sö kratire kratire.

16. ¿Dre sribebare abokän tä ni dimike kukwe driere kä jökräbiti tibien? (Üai bä mikani kena mikadre ñärärä.)

¹⁶ Kä 200 nikani ta bitinkä yete jondron mada mrä keta kabre sribebarera abokän käkwe ni dimikanina kukwe driere kä jökräbiti tibien. Käne nikwe blitani tren, karo aune avión kabre yebätä. Jondron mada tärä ye abokän bicicleta, máquina tärä tikara, máquina tärä aune täräkwata imprimikäre nitre ie kä ñaka tuin ye kräke, telégrafo, teléfono, cámara ni üai diankakäre, grabadora kukwe grabakäre aune video tuakäre, radio, televisión, película kabre, computadora aune Internet. Nitre testiko Jehovakwe ñaka jondron ye sribebare. Akwa, jondron ye köböire nita Biblia aune tärä bätä täräkwata mada sribere kukwe keta kabre jene jenebiti aune yebiti nita kukwe driere kä jökräbiti tibien. Ye köböire Isaías 60:16 yekänti kukwe niebare ye namanina bare, yete Jehovakwe niebare juta kwe käkwe “kian juta jene jene yekwe” duai (ñäkädrebätä). *

17. a) ¿Kukwe drieta kä jökräbiti tibien ye nire tä jie ngwen? b) ¿Ñobätä Jehová tö ni tuai sribire jabe?

¹⁷ Erametre, kukwe drieta ye Jehová tä jie ngwen kä jökräbiti tibien. Niara ñaka tä ni ribere sribi ye nuainkäre, akwa sribi ye biani nuaindre kwe nie ni tare kwe aune tö ni tuai sribire jabe yebätä. Yebiti nita bämike niara tare nikwe aune nitre mada ye tare nikwe (Marcos 12:28-31; 1 Corintios 3:9). Erametre, ni jökrä tä debe bien krubäte Ngöböi ñobätä ñan aune niara tä ni dimike kukwe driere kä jökräbiti tibien. Yebätä, kä rabadre nie blitakäre Jehová aune Gobran kwe yebätä ni madabe ye ngwane nikwe nuaindre.