KÄTÄ drüne Belén yekänti aune José tä tribe mrä mike buro tröbiti. Tä jite aune tä nikren jibätä kwärikwäri. Buro chi akwa dite tribe ngwankäre ye niara tä bä mete. Nändi mente kwe nemen kä Egipto yebätä tä töbike. Kä yekänti jondron rabai tuin jene ie: nitre jenena, nitre blite kukwe madabiti, aune jondron bätäkä nuainkä. ¿Mräkätre kwe yebe ja rabai ruin kwin kä yekänti?

Ángel käkwe kukwe niebare köböre José ie, ye niarakwe mikadre gare María, muko tare kwe yei ye ñaka namani nuäre kräke. Akwa ñaka kä jürä ngwani kwe jabätä aune kukwe ye mikani gare kwe María ie: ¡rei Herodes tö namani monso chi kwe ye murie ketai! Niaratre kä mikadrekä mento kä Belén yekänti (Mateo 2:13, 14). María namani töbike krubäte. José aune María ie ñaka nükani gare ñobätä monso chi kwe murie keta tö namani. ¿Monso chi ye raba dre blo nuainne ni madabätä? Niaratre tö ngwani Jehovai aune ngitiani.

Nitre nünanka Belén nämene kübien aune kukwe tare rabai bare ye ñaka nämene gare jire chi ietre. José, María bätä Jesús nikani juta yebätä käbube mentokwäre kä drünente ta. Kä trä jatani ngwen dekä aune ji niken sur yekri yebiti niaratre nikani, José namani töbike: “¿Ti ni jerekäbe jondron sribekä kribiti, tikwe dre nuaindi ti mräkätre kriemikakäre nitre dite tä nun rüere yebätä? ¿Ti mräkätre käkwe jondron ribedi jai ye tikwe biain ietre? ¿Monso chi ütiäte biani Jehovakwe tie ngübakäre ye tikwe ngübadi kwin?”. Kukwe tare tare ñaka raba nemen ükatebare abokän ben Josekwe ja tuani. Ja tuani ño kwe kukwe yebe ye käkwe ni jökrä dimikai, aune ñobätä ütiäte nitre rüne rabadre tödeke niara erere, ye ni bike mike gare jai.

Mräkätre kriemikani kwe

José jämi ngitie ye känenkri kukwe mada namani barebätä nämene juta Nazaret yete ye ngwane. Helí ngängän kädeka nämene María yebe Josekwe ja kukwei kitaninkä ja mäkätekäre ben. Meri ye nämene ja ngwen kwin aune tödeke Ngöböi namani tuin ie. Akwa, yebiti María nämene muräre namani gare ie. Ja töi mikani kwe kukwe ükaninte kwe Mariabe ye ñaka mike nemen bare, ne kwe ñaka blitadre käme meri yebätä. * Akwa, üai deme Jehovakwe ye köböire María namani muräre ye ángel käkwe mikani gare ie köböre. Monso chi yebätä ángel käkwe niebare: “Juta kwe ngite ngite kukwe kämekäme kisete, ye abko niarakwe dianditari”. Kukwe ütiäte ne niebare kwe ie arato: “Makwe ñan kä jürä ngwian jabtä María kare ngäbti ja nän mukore” (Mateo 1:18-21).

José töi nämene kwin aune nämene ni mada kukwei mike täte, ye medenbätä dre niebare ie ye erere nuainbare kwe. Sribi ütiäte krubäte biani ie aune niarakwe kani ngäbiti: monso ñaka jeñe kwe, ñakare aune Monso tare Ngöbökwe ye ngübadre kwe. Ye bitikäre, gobran Roma käkwe nitre juani ja kä tike ja käite ye ngwane, José nikani muko kwe muräre yebe ja kä tike Belén yekänti. Kä yekänti monso ye därebare. *

José ñaka jataninta kä Nazaret yekänti, ñakare aune namani nüne kä Belén yekänti mräkätre kwe yebe, kä ye nämene Jerusalén ye ken.  Niaratre bobre, akwa José käkwe ja di ngwani ne kwe jondron tädre María aune monso chi yekwe. Ñodre, Jesús därebare ye bitikäre ju känänbare kwe kräketre. Jesús ñaka namanina chi, kä namanina bäsi kubu niarabiti ye ngwane kukwe mada namani bare niaratre yebätä.

Nitre ruäre ni mada mike tuin ütiäte jai nükani José aune María gwirete. Nitre ye abokän ja tötikaka mukebätä Kädrikri jatani, niaratre nünanka kä mente Babilonia yekänti. Niaratre nikani muke jiebiti nemen kä yekänti monso rabai reire nitre Judío kräke ye känänkäre.

Nitre ye köböite kukwe tare rabadre nemen bare Jesubätä ye ñaka nämene gare ietre. Muke ñaka nikani niaratre jie ngwena käne nemen Belén, ñakare aune nikani ngwena Jerusalén, monso chi rabadre reire nitre Judío kräke ye niaratre mikani gare rei töi käme Herodes yei. Kukwe nuainbare kwetre yebiti rei ye mikani bäri mokre aune rubun krubäte. (“Nitre tö mikai gare jai: ¿Nirekwe muke ye juani?”, kukwe ye tä página 29 yebätä ye mikadre ñärärä).

Akwa ni bäri dite Herodes kräke ye käkwe ja mikani kukwe yete. ¿Dre namani bare? Nitre ja tötikaka mukebätä nikani jondron ütiäte ngwena ngwarbe kräke, ñodre “oro, olíbano aune mirra”. ¡José aune María töi namani ñan krütare! Monso chi ye nämene medente ye nitre ja tötikaka mukebätä töi nämene niebätä rei Herodes ie, ye medenbätä Jehovakwe ja mikani kukwe yete. Niaratre rikadreta ja käite ji madabiti niebare kwe köböre ietre (Mateo 2:1-12).

Nitre ye nikaninta ye ngwane Jehovakwe ángel juani José mike mokre: “Näin krö amne ngäbäkre ye btä meye kwe, ye ben nän ngitie jötrö Egipto sete. Ye känti mun raba nüne abti tikwe kukwe mda niedi mae abko makwe ngibia, ñobtä ñan angwane Herodes bike ngäbäkre ye känentari kämikadre” (Mateo 2:13). Nikwe miri gare kena jai ye erere, José käkwe kukwe ye mikani täte bengwairebe. Monso chi kriemikakäre nikani ngwena Egipto. Nitre ja tötikaka mukebätä käkwe jondron ütiäte biani ietre, ye käkwe niaratre dimikani nünankäre kä yekänti.

José ngitiani Egipto ye abokän kwitata jene tärä mada ngwarbe sribeta yebätä. Tärä yebätä mikata gare Jesús köböire niaratre ñaka nänbare krubäte, aune kriemikani kwe nitre töi käme yebätä, aune palma krikri ye mikani tibien kwe ne kwe María käkwe ngwä ötadre. * Akwa, erametre niaratre nänbare daño krubäte aune ñaka namani nuäre kräketre nänkäre kä ñaka gare ietre yekänti.

José käkwe kukwe nuainbare yebätä nitre rüne raba ja tötike krubäte, niarakwe ja töi mikani sribi kwe tuenmetre aune jondron nämene  kwe ye tuenmetre mräkätre kwe kriemikakäre. Jehovakwe sribi mikani kisete ye mikani tuin ütiäte kwe jai. Kä nengwane, nitre rüne tä monsotre kwe ngübare nitre blo ye ngätäite, nitre ye raba monsotre ye töi mike käme aune ngwen ji blo yebiti. Josekwe nuainbare ye erere, nitre rüne tä ja töi mike kwatibe monsotre kwe kriemike ye abokän kwin krubäte.

Mräkätre ngübabare kwe

José aune mräkätre kwe ñaka nuabare raire Egipto, ñobätä ñan aune Herodes krütani ye ángel mikani gare ie. Jehovakwe niebare niarakwe monso kwe nämene Egipto ye käräita (Mateo 2:15). José nikaninta ja käite ribebare ie ye erere, ye köböire Ngöbökwe kukwe niebare ye mikani nemen bare kwe. Akwa ¿niaratre nikani metrere kä medenkänti?

Arquelao nämene gobrane Herodes täte, niara abokän ni mada murie ketaka arato, ye medenbätä, José ni ja ngwanka töbätä nämene ni ye jürä ngwen jabätä. Ngöbökwe José jie ngwani aune nikani kä norte yekri, mente Jerusalén yebätä aune niara ñaka namani töbike krubäte. José aune María nükaninta Nazaret kä Galilea yekänti, aune yete nünanbare kwetre aune monsotre kwe ngübabare kwetre (Mateo 2:19-23).

Niaratre nämene nüne jondron braibebiti, akwa ñaka nuäre kräketre. José ye abokän jondron sribekä kribiti nieta Bibliakwe, ye abokän ni sribikä kri bätäkä ngwarbebiti. Nitre sribi ye nuainkä nämene kri nete, kri oto krikri ngwen kötärä aune nämene rötö. Kri yebiti nämene ju, ru, puente kia, carreta, rueda, kri nibi krobu mäkätekäre jabätä bätä jondron jökrä sribikäre ye sribere (Mateo 13:55). Nitre sribikä ye nämene ja di ngwen sribi ye nuainkäre. Nitre jondron sribekä kribiti nämene sribire ja gwirete o ju sribebare ju kwe ye ken yekänti.

Jondron keta kabre sribikäre nämene Josekwe, ni raba niere jondron ruäre ye abokän rünkwe nämene kwe. Escuadra, plomada, cordel entizado, serrucho, azuela, martillo, mazo aune ü, bätä jondron mada sribikäre bätä pegamento nämene kwe. Taladro de arco abokän kwitate nämene ja käne aune ja jiebitita yebiti nämene sribire raba ruin nie. Clavo ütiä nämene kabre krubäte, akwa nämene ruäre kwe sribikäre ni raba niere.

José nämene sribire ye ngwane Jesús nämene niken mrusaire ye bämike ja töite. Niara okwä nämene kwekebe Josebätä. José nämene dre dre nuainne ye jökrä niara nämene mike ñärärä kwin. Nämene José kise, küde, trö aune ngwäre mike ñärärä angwane, rün ye abokän sribire kwin, dite aune töbätä nükani gare ie. Josekwe sribi nuäre driebare kena ie, ñodre, kri bä sökadre gwa kwata nötare yebiti, ye erere arato kri ruäre sicómoro, roble aune olivo ye ñaka ja erebe ye nämene driere ie.

José nämene kri nete, kri tikekä aune ükete yebätä kise nämene ribi, akwa nämene niara tarere, meye tarere aune etebatre kwe tarere arato. José bätä María mräkätre jatani nirien, ñobätä ñan aune monso mada namani ni ti kwetre (Mateo 13:55, 56). Monsotre namani bukakäre ie, yebätä José nämene sribire bäri.

Akwa, mräkätre kwe bukadre kwe kukwe ja üairebiti ye namani bäri ütiäte kräke. Ye  medenbätä, nämene kä denkä jai blitakäre monsotre kwe yebe, Jehovabätä aune kukwe kwe yebätä. José aune María nämene niken monsotre kwe ye ngwena jutate sinagoga yete; yekänti ñäkä nämene täräbätä aune Kukwe Ngöbökwe drie nämene ye niaratre nämene niken kukwe nuin. Ye bitikäre, Jesús nämene niken kukwe ngwentari krubäte rün aune meye kwe yei ni raba niere. José käkwe ja di ngwani krubäte monso kwe ye tötike kukwe ja üaire yebätä. Arato, nämene niken mräkätre kwe ngwena bieta nuain nämene kä kwatire kwatire te Jerusalén yebätä. Ñodre, nänkäre bieta Paskwa yebätä niaratre nämene näin 110 kilómetro biti bäri (70 millas) nemen yete aune ye erere nämene kiteta ja jiebiti. Niaratre nämene ju kwe mikete kaibe bämän krobu näre.

Kä nengwane, nitre ji ngwanka mräkätre käne tä ye erere nuainne arato. Tätre ja di ngwen monsotre kwetre ye ngübare aune jondron mada ye jökräbiti ta tätre ja töi mike tötike kukwe ja üaire yebätä. Tätre niken monsotre kwe ngwena gätä kia aune krikri nuainta yebätä. Nitre rüne ye abokän tätre ja ngwen José erere, ñobätä ñan aune kukwe ja üaire ye bäri ütiäte biandre kwe monsotre kwetre yei ye gare ietre.

“Namani töbike krubäte”

Kä nämene 12 Jesubiti ye ngwane dre namani bare ye Biblia tä mike gare. José nämene nuainne käre ye erere, nikaninta mräkätre kwe ye ngwena Jerusalén Paskwa yebätä. Nitre ja mräkäre kwati nämene näin ja jiebiti ji ngrabare, kä bä nuäre aune kriblü mrä nämene tuin krubäte ietre. Niaratre nämene niken mintukwäre Jerusalén ye ngwane, nämene kantare Ngöböi (Salmos 120 nemen 134). Nitre kwati krubäte nämene nemen ja ükaninkrö juta yete nie raba. Bieta ye nämene krüte ye ngwane, nitre ja mräkäre nämene kiteta ja gwirete. Jondron keta kabre nämene José aune María töite, yebätä Jesús nämene näin mräkätre kwe ye ngätäite namani ruin ietre. Nänbare köböiti kwetre ye ngwane, Jesús ñaka nämene näin bentre gani kwetre angwane nikaninkä krubäte (Lucas 2:41-44).

Brukwä namani bete juto, aune nikaninta ja jiebitita Jerusalén yekänti. Niaratre namani  kä yekänti ye ngwane nitre ñaka nämene jire, nikanintre monso kwe känene aune kärere: “¡Jesús, Jesús!”. ¿Jesús nämene medente? Köbö nikani köbömä ta aune monso ye jämi kwen ietre ye ngwane Josekwe ja mikani ngite Jehovabätä namani ruin ie. Mrä, nikani Jesús känene templo yete aune nitre ja tötikaka krikri Kukwebätä nämene ja ükaninkrö yekänti nikani. Jesús nämene täkäni nitre ye ngätäite (Lucas 2:45, 46). ¡Kä namani jutobätä!

Jesús nämene nitre dirikä ye kukwe nuin bätä kukwe ngwentari, aune nämene blite yebätä nitre ye töi ñan namani krütare. María aune José nämene nikenkä niara jiebiti. Josekwe blitabare o ñakare ye Biblia ñaka mike gare. Akwa, niaratre nibu töi nämene ño ye María käkwe mikani gare: “Ti ngobo tikwe, ¿ñobtä mata nuene kore nunbtä yere, amarebti ma rün noko btä ti mata nun ngwen ja känentari kri töbikare kwärä ja jiebti yere?” (Lucas 2:47, 48).

Nitre rüne ie jata nemen ruin ño monso ngübakäre ye Biblia tä mike gare kukwe nakaninkä yebiti. Nete abokän blitata monso töi nämene metre yebätä. Nita nüne nitre käme ngätäite yebätä nitre rüne kwati tä nemen töbike krubäte, akwa tätre ja tuin kukwe meden meden ben ye Biblia tä mike gare, aune ye tä töi mike jäme.

Jesús nämene templo yete, yebätä ja namani ruin ie Rün kä kwinbiti ye ken. Kukwe jökrä drie nämene ie ye niara nämene kukwe nuin kwin. Yebätä ngwantaribare kwe rün aune meye kwe ie töi bökänbiti: “¿Ye ño munta ti känenentari krübäte dikaro kore yere? ¿Ti tädre ti Rün gwiriete arato, ye gare ñakare munye ya?” (Lucas 2:49).

Jesukwe kukwe niebare ye jiebiti José namani töbike. Aune kä namani jutobätä, ñobätä ñan aune ja di ngwani kwe monso ngüba nämene kwe ye tötike Jehová tarekäre. Jesús nämene monsore, akwa tata nieta ye namanina ütiäte krubäte kräke aune ja namani ruin kwin ie. Erametre, ja namani ruin kore Jesús ie ñobätä ñan aune José käkwe ngübabare kwin yebätä.

Monso niena mäkwe angwane, ¿mätä ja ngwen kwin ye tä mate ño monso mäkwe yebätä? ¡Sribi ütiäte tä mä kisete! Mä ngobokrä bätä ngängänkrä tärä o mätä monso mada ngübare angwane, Josekwe dre nuainbare ye mäkwe ngwan törö jai aune monso itire itire ye mäkwe mika tuin ütiäte jai. Mäkwe niaratre dimika nökrö bäri Rün kä kwinbiti Jehová ye ken.

Sribi nämene kisete ye nuainbare kwe

Biblia ñaka tä blite krubäte José yebätä, akwa nikwe töbikadre niara yebätä ye ütiäte  krubäte. Biblia tä mike gare nie Jesús nämene rün aune meye kukwei “mike täte”, aune “nikani niren bäri kri amne nikani töi ngitiekä bäri kri arato. Mdakäre abko, Ngöbö nämane niara ngibiarebti kuin janknu amne ni kwati namani niara tarere kri arato” (Lucas 2:51, 52). ¿Kukwe ne tä dre mike gare nie? José nämene mräkätre jie ngwen kwin, ñobätä ñan aune monso kwe töi metre ye nämene mike tuin ütiäte jai aune nämene kukwei mike täte.

Jesús “nikani töi ngitiekä bäri kri” Biblia tä niere. Josekwe Jesús dimikani kukwe jökräbätä. Kä ye ngwane kukwe nie nämene nitre Judío ye ngätäite, nire ie kä nemente ngwarbe ye aibe raba nemen töbätä nie nämene. Nitre sribikä kribiti aune nitre sribikä känsenta, o jondron sribekä hierrobiti ye ie “kukwe erametre aune kukwe ükadrete ño metre ye ñaka nüke gare [...] aune nitre tä kukwe niere kukwe bämikakäre ye ngätäite niaratre ñaka tä jire” nie nämene. Jesús namani kri ye ngwane, bämikani kwe kukwe nie nämene ye abokän ñaka metre. ¡Jehová tä “kukwe erametre nuainne aune kukwe ükete metre” ye José ni jondron sribekä kribiti käkwe driebare kwin ie!

Jesús namani kri ye ngwane namani dite, Josekwe ngübabare kwin yebätä. Ne madakäre, Josekwe tötikani sribi nuainkäre kwin. Jesús, ni jondron sribekä kribiti monsoi ye ñan aibebätä nükani gare, ñakare aune niara jondron ‘sribekä kribiti’ yebätä nükani gare arato (Marcos 6:3). José niara ngübabare. Ni ji ngwanka mräkätre käne raba ja ngwen niara ye erere, rabadre monsotre kwe ngübare aune dimike ne kwe rabadre sribire ja ngubakäre.

Kä nämene 30 Jesubiti ye ngwane ja ngökani ñöte kwe Biblia tä mike gare, ye ngwane ja käne blita ñaka José yebätä. Jesús jatani kukwe driere ye ngwane María muko krütanina nieta (rekwadro “¿Ñongwane José krütani?”, ye mikadre ñärärä página 27 yekänti). Akwa, Josekwe kukwe kwin bämikani: sribi nämene kisete ye nuainbare kwin kwe, mräkätre ngübabare aune kriemikani kwe. Nitre rüne jökrä mräkätre kwe jie ngwanka aune nitre kristiano jökrä käkwe tödekadre José ye erere.

[Nota]

[Recuadro página 27]

¿Ñongwane José krütani?

Kä nämene 12 Jesubiti ye ngwane José nämene nire ye gare nie. Kä nämene ye näre monsotre judío yebiti ye ngwane, rün nämene sribire ye niaratre nämene ja tötike nuainkäre, aune kä nämene nüke 15 niaratrebiti ye ngwane sribidre ño kwetre yebätä nämene ja kite rün kwe yebe. Ye medenbätä, jondron sribedre ño kwin kribiti ye Josekwe driebare monso kwe yei. Kä namani 30 Jesubiti ye ngwane kukwe drie kömikani kwe, kä ye ngwane, ¿José nämene nire? Ñaka, raba ruin nie. Kä ye ngwane Jesús meye, etebatre aune ngwaitre nämene nire nieta Bibliabätä, akwa José abokän kädrie ñaka. Bati, Jesús abokän “María ngobo” niebare, aune ñaka José kädekani (Marcos 6:3). Ne madakäre, María nämene jondron nuainne ja töi jeñebiti, aune ñaka nämene muko kwe kädeke ye kädrieta arato (Juan 2:1-5). Meri kän muko krütani aibe nämene kukwe ye erere nuainne. Mrä mada, Jesús murie keta jämi ye känenkri, apóstol Juan käkwe meye kwe ngübadre kräke niebare kwe ie (Juan 19:26, 27). José tädre nire akräke, Jesús ñaka raba meye kwe ye ngübamana Juan ie. Ye medenbätä, nie raba Jesús nämene bati ye ngwane José krütani. Jesús bäri umbre etebatre kwe ye kräke, yebätä ja mikani kwe sribi rünkwe ye niarakwe nuainbare mräkätre kwe ye ngübabare nememe ja ngökani ñöte kwe ye ngwane.

[Jondron üai bämikani página 24]

Josekwe ja töi mikani monso kwe kriemike

[Jondron üai bämikani página 25]

Sribibare krubäte mräkätre kwe ngübakäre

[Jondron üai bämikani página 26]

José nämene niken mräkätre ngwena templo Jerusalén yete Jehová mikakäre täte

[Jondron üai bämikani página 28]

Monso tötikani kwe jondron sribekäre kri yebiti