Kukwe ye tä mike gare ni ñaka tä kärekäre Kä tibien ye erere. Nitre tä därere jatäri aune tä krüte akwa kä tibien abokän tä käre aune nitre tä nüne te. Akwa ñaka niena ye erere.

Rübare Kri Bobukäre ye ngwane ja känenkäre käte nita nüne ye tä nikwite bäri drekebe. Kä nikanina 70 ta ye aibe te, jondron keta kabre mrä mrä sribebarera nänkäre kä madakänti, blitakäre jabe aune jondron mada mrä sribebarera ye nitre tuanina. Jondron ye köböire ngwian ganainbarera krubäte aune mekera nitre nämene nütüre nüna ñaka raba kwin, akwa kä nengwane nitre kwati tätre nüne kwin. Aune kä tibienbätä nitre niena kwati krubäte.

Akwa ye köböite kukwe ñaka kwin tä nemen bare. Nitre ruäre tä niere ni kä tibienbätä käkwe kä tibien juanina bäri ngwarbe yebätä ciclos naturales (jondron keta kabre sribebare ne kwe ja töbiti tädre kwin käre) ye ñaka raba kite sribire kwin. Ne madakäre, nitre tä jondron keta kabre nuainne kä tibienbätä, ye medenbätä nitre ja tötikaka krikri tätre niere nita nüne kä tä nikwite näire ye abokän tätre kädeke antropoceno.

Bibliabätä mikani gare nitre käkwe Kä tibien juain ngwarbe (Apocalipsis 11:18). ¿Kukwe niebare ye erere tä nemen bare? ¿Ñongwane kä tibien ye juain ngwarbe ünä? ¿Ja känenkäre ñaka rabai ükadrete?

¿Kä tibien juanta bäri ngwarbe? Nitre ja tötikaka krikri tätre niere käta nikwite ye köböite dre  dre raba nemen bare ye ñaka nuäre mikakäre gare. Drekebe kä jatadre nikwite köböite kukwe tare krubäte rabadre bare ye tä niaratre mike töbike krubäte.

Ñodre, ani töbike hielo tä Antártida occidental yebätä. Nitre ruäre tä nütüre kä jatai bäri ngire kä jökräbiti tibien angwane, hielo ye gütiai jökrä. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune hielo yebätä Ñänä trä ñaka mate ngire. Akwa hielo tä kite ngütie ye ngwane ñö tä hielo täninta ye nemen tuin. Ñö ye aibe ngwane ñänä trä nemen mate bäri ngirebätä ye medenbätä hielo ye nemen drekebe ngütie. Ja känenkäre ye ñaka rabai nuäre ötadre aune raba kukwe tare mike nemen bare, ñobätä ñan aune hielo rabadre ngütie jankunu ye ngwane mren jatadre bäri nirien aune ye raba kukwe tare mike nemen bare nitre kwati krubätebätä.

Kukwe ruäre ükatebarera ne kwe kä tibien ñaka juandre bäri ngwarbe. Kukwe keteiti ükaninante kä jökräbiti tibien ye abokän ñaka küdredre jondron tä kä tibienbätä yebätä nieta, ye köböire ngwian rabadre bäri aune kä tibien ye ngübadre kwin. ¿Ye köböire kukwe kwin namanina bare?

Ngwian ñaka nibira kä jökräbiti tibien köböite kukwe kri tä, ye erere arato kä tibien juanta ngwarbe ye köböite kukwe kri tä nirien bäri. Nitre tä jondron sribebare yebätä küdrere krubäte ye köböite jondron kite nekä kä tibienbätä. ¿Dre nuain raba? Ni ecologista käkwe niebare: “Kä tibien ye ngübadre ño kwin ye ñaka gare nie”. Ye erere Biblia tä mike gare metre: “Ni kä nebätä ie ja jie ngwandre ño ye ñaka gare jire” (Jeremías 10:23).

Akwa, Biblia tä mike gare Ni ni Sribekä ye käkwe ñaka ni kä nebätä tuainmetre kä tibien ne juen ngwarbe. Salmo 115:16 tä niere, Ngöbökwe Kä tibien biani “nitre kä nebätä ngäbriäntre yei”. Ye erere, Ngöbökwe kä tibien sribebare ni kräke (Santiago 1:17). ¿Kä tibien ye tädre kenanbe kwin biti rikadre ngwarbe? Ñakare. Kä tibien tä sribebare ño ye nikwe mikadre ñärärä ye köböire raba nüke gare nie.

Tärä Bibliabätä kädekata Génesis yebätä mikata gare Ngöbökwe kä tibien ye sribebare kwin. Tä niere,  kena Kä tibien “ñaka nämene ükaninte jökrä aune jondron ñaka nämene te aune kä nämene drüne kä jökräbiti tibien”. Ne madakäre, tä mike gare ñö nämene kä tibienbätä, ñö ye abokän kwin ja nire kräke (Génesis 1:2). Biti Ngöbökwe niebare: “Kä raba ngwen” (Génesis 1:3, Jändrän Kena, [JK]). Ñänä trä jatani mate atmósfera yete ta aune kä trä namani kena Kä tibienbätä. Biti dobo namani aune mren namani nieta (Génesis 1:9, 10). Ye bitikäre, “kiangätä jatani nirien kä tibienbätä, kri mu bätäkä ngwarbe ngwä jatani nemen aune kri bätäkä ngwarbe ngwä aune ngokwä jatani nemen” Kä tibienbätä (Génesis 1:12). Ye ngwane ja känenkäre jondron jökrä ja nire kräke namani jatäri, ñodre, keteiti kädekata fotosíntesis. ¿Ñobätä Ngöbökwe kä tibien ye sribebare kwin krubäte?

Isaías ni Ngöbö kukwei niekä niebare, Ngöbökwe “dobro bä bämikani aune Sribebare kwe, [...] ne kwe tädre kärekäre, ñaka sribebare ngwarbekäre kwe, sribebare kwe nünankäre” (Isaías 45:18). Ye tä mike gare Ngöbö tö ni tuai nüne kärekäre Kä tibienbätä.

Akwa, ni kä nebätä tä küdrere Ngöbökwe jondron kwin biani nie yebätä aune köböra juen ngwarbe. Akwa, Ni ni Sribekä ye töi täbe kena ye erere. Ni kukwe tikaka kira käkwe niebare: “Ngöbö ñaka ni kä nebätä erere ni ngökö, ñaka ja töi kwiteta ni kä nebätä monsoi ye erere. ¿Tä kukwe niere ye ñan nuaindi kwe?” (Números 23:19). Ngöbökwe ñaka ni kä nebätä tuainmetre Kä tibien juen ngwarbe; köböra “nire nire käta kä temen ne juen ngwarbe [...] [ye] ju[en] ngwarbe” (Apocalipsis 11:18).

Jesukwe Kukwe Kädriebare Ngudrebiti ye ngwane, niebare kwe: “Kä nuäre ni jämebätä, ñobätä ñan angwane Ngöbökwe kä tibien ne biandi ngwarbe ni ye ie” (Mateo 5:5, Ngöbö Täräe [NGT], tärä okwä ükaninte). Dre nuaindi ne kwe kä tibien juan ñaka raba ngwarbe ye Jesukwe mikani gare kukwe kädriebare kwe ye ngwane arato. Nitre ja tötikaka ben yekwe kukwe ne ribedre niebare kwe ietre: “Gobran mäkwe jatadre. Mä töi ye erere rabadre bare, tä nemen bare kä kwinbätä, ye kwrere rabadre bare kä tibienbätä arato”. Ye erere, Ngöbö tö namani dre  ie Kä tibien kräke ye Gobran kwe ye aibe käkwe mikai nemen bare metre (Mateo 6:10, TNM).

Ngöbö tä mike gare metre Gobran kwe ye köböire kukwe keta kabre ükaite kwe Kä tibienbätä. Niara tä niere: “Tuin, ti tä jondron miketa mrä jökrä” (Revelación [Jondron tä rakadrekä täräi] 21:5, NGT). ¿Kukwe ye tä mike gare Ngöbökwe Kä tibien ne täte mada sribedi? Ñakare, ñobätä ñan aune kä tibien ne ñan ai köböite kukwe kri tä nemen bare, ñakare aune gobrantre kä nengwane “käta kä temen ne juen ngwarbe” aune niaratre ye köböite kukwe tare ben nita ja tuin. Ngöbökwe niaratre gaite nieta Bibliakwe, aune “kä kwin mrä”, Gobran Ngöbökwe, rabai gobrane “kä tibien mrä”, nitre Ngöbö mikaka täte yebiti (Revelación 21:1, NGT).

Nitre kä nebätä tä kä tibien juen ngwarbe ye Ngöbökwe ükaiteta ne kwe kä tibien rabadreta kwin. Salmista mikani gare krörö: “Mätä kä tibien ngübare, mätä jondron mike ere te aune mätä jondron mike nemen krubäte te”. Kä rabaita kwin, aune bäri ütiäte Ngöbökwe jondron kwin biain nie ye ngwane, Kä tibien rabai bä nuäre, yete jondron kwetadre rabai krubäte (Salmo 65:9-13).

Mohandas Gandhi nämene ji ngwen kukwe hindú yebätä käkwe kukwe niebare ne nämene törö Pyarelal Nayyar ni kukwe tikaka kräke ie: “Jondron tärä ere kä tibienbätä nitre jökrä kräke, akwa nitre tö jondron tuabätä krubäte jakwe ye kräke jondron ñaka ere kä tibienbätä”. Kukwe kri tä nemen bare Kä tibienbätä ye Gobran Ngöbökwe diainkä täte. ¿Nuaindi ño kwe? Nitre brukwä kwitai kwe. Isaías ni Ngöbö kukwei niekä mikani gare, Gobran Ngöbökwe rabai gobrane ye ngwane nitre ñaka rabai kukwe tare nuainne ni madabätä aune ñaka rabai kä tibien juen ngwarbe (Isaías 11:9). Aune Ngöbö kukwei tä dre niere ye nitre kwati bätäkä ngwarbe tä mike gare jai. Ngöbö aune ni mada taredre ño, debe biandre ni madai, kä tibien aune jondron kä tibienbätä ye ngübadre ño aune ja mikadre ño Ni ni Sribekä yekri ye tätre mike gare jai. Tötikata nünankäre kä tibien bä nuäre yete (Eclesiastés 12:13; Mateo 22:37-39; Colosenses 3:15).

Jondron sribebare yebätä kukwe nieta mrä krörö: “Ngöbökwe jändrän jökrä dätebare ne mikaninta ñäräre kwe angwane, namani tuen bäri nuäre ie” (Génesis 1:31, JK). Ye erere, Kä tibien ne bä nuäre krubäte yebätä ñaka juan raba ngwarbe. Yebätä dre rabai bare ja känenkäre kä tibienbätä ye tä gare Jehová, Ni ni Sribekä aune ni tarekä yei ye tä kä mike juto nibätä. Ne madakäre, “nitre kukwe kwin nuainkä yekwe kä tibien rabai, aune nünandi kärekäre te kwetre” ye tä mike gare metre nie (Salmo 37:29). Nitre kukwe kwin nuainkä käkwe nünain kärekäre Kä tibienbätä ye ngätäite mä raba nemen siba.