KÄ KITE DE ngwane José tä kä bä nuäre ju kwe yekänti jubäre. Ni raba niere palma dátile krikri, kri ngokwä keta kabre aune kri blü ñöte mikani jondron ngwäte ye tä niara bäre, bätä ju kri faraonkwe ye tuin mente ie. Manasés José ngobo umbre tä jadenkä eteba chi kwe Efraín ben aune tä ngwen kötö ye ruin menteni José ie. Aune merire kwe tä monsotre kötaire ye tä ngwenta törö jai raba ruin nie. Yebätä niara tä kötö kaibe ñobätä ñan aune Ngöbökwe kukwe kwin mikani nemen barebätä ye gare ie.

Monso umbre kwe ye kädekani Manasés, ye abokän tä kukwe mike “käi [...] nikwitekä” meden gärätä (Génesis 41:51, Jändrän Jökrä Namani Bare Ño Kena [JK]). José rün, etebatre aune käi kwe ye nämene nüke töröta ie angwane nämene nemen ulire akwa Ngöbö nämene niara ngübare ño ye nämene dimiketa. Etebatre brukwä nämene kräke ye köböite kukwe mada namani barebätä. Mikani tuin ngwarbe kwetre jai aune tö namani murie ketai. Biti rürübäinbare kwetre ni klabore kwrere nitre jondron rürübäinkä yei. Yete ja käne niara ja tuani kukwe keta kabre ben. Namani klabore kä kwati krubäte te. Ye bitikäre, niara kitani ngite aune nuabare kwe köbö ruäre te cadenante. Akwa kukwe jökrä nakaninkä ye nikanina ta. Faraón ye bitikäre José namani ütiäte kri kä Egipto juta bäri kri yekänti. *

Kukwe rabai bare Jehovakwe niebare ye jökrä Josekwe tuani nemen bare kä nikani ta yete. Kä kwä kükü te jondron ngwä rabai krubäte Egipto niebare ye käi nikira bäsi ta aune José tä jondron ngwä namaninte ye ükökrö. Arato meri Egipto kädekata Asenat yebe ja mäkäninte kwe aune monso nibu kwe. Mräkätre kwe tä Canaán ye ñaka käi nikwitekäbiti, metrere eteba chi Benjamín, aune rün kwe Jacob. José mräkätre tätre kwin aune etebatre ñaka niena bätä ngwen niarabätä aune brukwä ñaka niena kräke o ñakare ye tä ngwentari jai raba ruin nie. ¿Niara raba dre nuainne mräkätre kwe mikakäreta nüne keteitibe?

¿Ja namani ruin ño José ie ye erere ja ruin mäi? Nane mä mräkätre ñaka nüne jäme ñobätä ñan aune brukwä ja kräke, tätre bätä ngwen jabätä o kukwe blo nuainne jabätä. Ye erere ngwane, José tödekabare aune mräkätre mikani tuin ño kwe jai yebätä mä raba kukwe mike gare jai.

José ie sribi nämene nuaindre krubäte yebätä kä nikani jötrö tabiti ye ñaka gani kwe. Faraón käkwe köböbare yebiti Jehovakwe mikani gare mrö rabai krubäte kä kwä kükü te näre ye bitikäre mrö nikai krubäte. ¡Nura nökani ye ñaka ngwä jatani nemen kwin! Arato mrö nika jatani juta mada yekänti. Akwa Biblia tä niere erere “Ejito abko mrö nämane” (Génesis 41:54, JK). Köbö nämene ye José nämene mike gare aune nämene kukwe ükete kwin ye käkwe kukwe kwin mikani nemen bare nitre Egipto ye kräke.

José ye namani ni kukwe ükatekä kwin krubäte ye nükani gare ietre aune rürübän ütiä namani bititre namani ruin ietre. Akwa José tö namani niaratre jökrä tuai Ngöbö kwe Jehová käikitekä kukwe nuainbare kwe yebätä. Ye erere arato jondron nuain  gare nie yebiti sribi Ngöbökwe nuaindre töi bobrebiti angwane Ngöbö raba ni töi mike ngitiekä bäri kukwe ñan tä nemen nuaindre nie ye nuainkäre.

Kä nikani ta ye bitikäre mrö nika jatani Egipto arato. Nitre nünanka yete ye nikani ja di kärere faraón ie angwane niarakwe niebare jerekäbe ietre: “Mun rika blite Josebe. Niarakwe dre nuemna, ye erere munkwe nuen”. Angwane, Josekwe jukwe tikani jondron ükakrö nämene yekänti aune nitre Egipto mrö kökani jai (Génesis 41:55, 56, JK).

Akwa, juta mada mada yete mrö ñaka nämene. José mräkä nämene nüne kä Canaán yete, yekänti kukwe ye erere nämene nemen bare arato. Mrö nämene Egipto namani gare Jacob, José rün ie angwane ngäbriänkätre juani kwe mrö tuin jai (Génesis 42:1, 2).

Jacob käkwe monsotre ni jätä juani, akwa Benjamín monso köre kwe ye aibe ñaka juani kwe, ñobätä ñan aune José juani kwe mräkätre tuinbiti ye ngwane ñaka nükaninta ye nämene törö känime ie. Dän bä nuäre Josekwe nämene ngianinkä aune därire jökrä ye monsotre mada kwe nükani ngwena ie aune Jacob namani nütüre jondron nire rubun käkwe José kwetani (Génesis 37:31-35).

Jacob monsoitre nänbare kilómetro kwati krubäte rabakäre Egipto. Medente niaratre rabadre mrö kökö ye ngwanintari kwetre angwane niebare ietre, rabadre blite ni ütiäte kri kädeka nämene Zafenat-panéah yebe. Ni ye abokän José ara (Génesis 41:45). Niaratre okwä matabare ni yebätä angwane ñaka nükani gare jire ietre, ni ütiäte kri sribikä kä Egipto yekänti ye aibe namani tuin ietre. Ni ye käkwe niaratre dimikadre ye nämenentre ribere jai, yebätä “nikani ngitiekä nguklobti temen, ja okrä mikani dobobtä temen kwetre” ni ye mikakäre ütiäte jai (Génesis 42:5, 6, JK).

Akwa, José abokän ie etebatre nükani gare. Etebatre käkwe ja mikani ngukodokwäbiti niara ngwärekri, ye ngwane Jehovakwe kukwe mikani tuare köböre ie nämene monsore ye ngwane ye nükaninta törö ie. Biblia tä niere ‘angwane Josekwe köböbare ño niaratre yebätä, nükaninta törö ie’, yekänti etebatre tuani kwe ja mike ngukodokwäbiti niara ngwärekri tuani köböre kwe yete, aune kukwe ye erere tä nuainne metre niara okwäbiti (Génesis 37:2, 5-9; 42:7, 9). ¿Josekwe dre nuaindi niaratre yebätä? ¿Näin betekä kise kite ngärä o ja ngie mikai kwe?

Dre rükadre käne José töite ye niarakwe ñaka nuaindre jötrö ngwarbe ye nämene gare ie. Jehová tö namani Jacob mräkätre ye tuai nemen juta dite, ye medenbätä Ngöbö ara nämene kukwe ye mike nemen bare (Génesis 35:11, 12). Niara etebatre tädre ja ngwen käme, töbike ja aibebätä, aune ñaka töbike kwin ni mada kräke angwane, ¿se ñokänti Ngöbö töi ye rabadre bare? Niarakwe ja ngie mikadre akräke kukwe kri rabadre bare eteba kwe Benjamín aune rün kwe yebätä, ñobätä ñan aune kukwe tare nämene nemen bare bätätre, aune niaratre nämene nire ye ñaka nämä gare jire ie. José ja töi mikani ñaka ja driere etebatre yei, aune etebatre käkwe ja töi kwitani o ñakare ye tö namani gai. Ye köböire rabadre gare ie Jehová tö namani niara tuai kukwe meden nuainne.

Nikwe ñaka ja tuai kukwe ye erere ben, akwa kä nengwane nitre ja mräkäre bäsi jökrä tätre nemen ja rüere o kä mikekä jabätä. Kukwe ye kwrere tä nemen  bare angwane ye tä mate tare bätätre aune dreta nüke käne töite ye erere tätre nuainne. Nikwe ja tuadre kukwe ye kwrere ben angwane, Josekwe kukwe kwin bämikani ye erere nikwe nuaindre aune Jehová tö ni tuai ja ngwen ño ye nikwe mikadre gare jai ye bäri kwin (Proverbios 14:12). Erametre, nikwe ja mäkädre kwin ni mräkätre ben ye ütiäte krubäte, akwa ja mäkädre Jehová aune Monso kwe Jesús yebe ye abokän bäri ütiäte (Mateo 10:37).

Josekwe ñaka kä juani krubäte ta, niarakwe kukwe nuainbare ne kwe dre nämene etebatre brukwäte ye rabadre gare ie. Käne, niebare kwe ietre niaratre abokän kä tuabitikä, aune ni kukwe kwitaka etebatre kukwei yebiti ye mikani ñäke tare kwe ietre. Niaratre kukwe mikani jabiti aune niebare kwetre niaratre abokän jakwetre bätä eteba mada köre kwetre ye nämene gwi. ¡José eteba chi köre nämene nire namani gare ie ye käi namani nuärebätä! Yebätä ja töi mikani kwe kukwe mada nuainne. Niebare kwe etebatre ie: “Munta kukwe era niere tie ya abko, tikwe gadre, abkokäre mun rükadre mun etba bäri bati ngwena tuadre tie”. Köbö nikani braibe ta angwane José niaratre tuanimetre nikenta ja gwirete, ne kwe jatadre Benjamín ngwena, akwa iti rabadre nemen yete ne kwe rabadre gare niarai niaratre jataita (Génesis 42:9-20, JK).

Nitre ja mräkäre ni jätä ye namani nütüre niaratre kukwei ñan namani nüke gare Zafenat-panéah ie, yebätä niaratre käkwe dre nuainbare Josebätä kä gre nikani ta yete ye namanintre kädriere jabe: “Jose, ni etba nikwe, btä nikwe kukwe nuenbare käme. Ni rikaba rürümoine angwane, rababa kukwe mike bobre nibtä. Abtä rabadre ruentari tare nie abkokäre, akwe ñan rababa ruentari tare nie. Nikwe rürümoinba, aisete niara dokwäre Ngöbö kite ni mike ja ngie nuen mtare, namanintre niere kore jae kwärikwäri Jose okwäbti”. Niaratre nämene dre niere ye nükani gare kwin José ie, yebätä “kä mikaninkä kwe, nikani müen kaibe kä bäre mentokwäre” (Génesis 42:21-24, JK). Nita kukwe blo nuainne yebätä ja rabadre ruin ngite nie aune ja töi kwitadre metre yekäre ñaka ja muaidre jerekäbe ye nämene gare kwin José ie. Yebätä ja töi mikani kwe kukwe mada nuainne.

Simeón ketaninte kwe aune mräkätre mada ye juaninta kwe Canaán. Arato, sako mrö ngwäre kwetre yete ngwian mikani kwe. Nitre ye namaninta gwi ye ngwane dre namani bare ye niebare kwetre Jacob ie. Benjamín juandre bentre Egipto ye namanintre ribere kisere ie, yebätä Jacob käkwe tuanimetre niken siba. Niaratre namaninta José gwirete, bätä ngwian kwani ietre sako kwetre yete ye niaratre tö namani biainta niebare kwetre nitre sribikä yete yei. Kukwe nuainbare kwetre ye namani tuin kwin José ie, akwa niaratre ja töi kwitani bökän ye niara tö namani gai metre. Benjamín tuani kwe yebätä ja namani ruin ño ie ye ñaka bä mikani tuare kwe, etebatre ye nübaibare kwe mröre. Ye bitikäre, nitre ye tuanimetre kwe nikenta ja gwirete, akwa copa kwe mikadre sako Benjaminkwe yete ribebare kwe (Génesis 42:26–44:2).

Josekwe kä mikani niken ta, biti nitre juani kwe nen nitre yei copa kwe ye dokwäre. Copa ye kwani sako Benjaminkwe yete yebätä niara biani gokä, niaratre jökrä nikaninta Benjamín ben nementa José juete. Yete rabai gare José ie etebatre kwe töi nämene ño. Judá ja mikani blite käne aune niara bätä etebatre kwe rabadre klabore Josekwe yei tö namani. Akwa, Josekwe ñaka kukwe ye kani ngäbiti aune jerekäbe niebare kwe ietre Benjamín aibe rabadre Egipto (Génesis 44:2-17).

Judá kukwe ne niebare ja brukwä tätebiti ie: Benjamín “bäri tare kri kwe [...]. Mdakäre abko, nun etba bati [ye] därebare meye itibekri, [...] aisete niara aibe namani nun rünye”. Raquel abokän Benjamín meye ye ara José meye arato, yebätä kukwe niebare ie ye matabare brukwäte. Raquel krütani Benjamín nämene därere ye ngwane aune käre nämene nüke törö Jacob ie ye erere nämene törö arato José ie. Ye medenbätä, niara nämene eteba kwe ye tarere bäri ni raba niere (Génesis 35:18-20; 44:20, JK).

Judá ñaka namani kwekebe José käne, aune ribebare kwe ie ñan rabadre Benjamín ketete mikakäre klabore jai. Tö namani ja mikaite Benjamín täte. Mrä mada, ja kukwei ulirebiti ribebareta kwe: “Ngäbäkre noko ñan rikareta siba tibe nebeta ti rün känti angwane, ti köböite ti rünkwe ja tare nikadre krübäte dikaro niara miare abko, ti ñan tö tuai” (Génesis 44:18-34, JK). Jän, erametre Judá ja töi kwitani. Akwa ñaka ja töi kwitani jerekäbe kwe, ñakare aune töbikabare  kwin kwe, ja töi mikani mantiame kwe, ni mada mikani tuin bobre kwe jai.

Kä ñan jatanina nüke José ie ja kwata kriakäre kukwe yebätä. Ye medenbätä, nitre sribikä kwe ye jökrä juani mento kwe aune yete ngetrakabare ñan chi kwe, kukwei namani ruin kwin ju kri faraonkwe yekänti. Yete niebare kwe: “Mun ti etba tikwe”. Etebatre nikraninkä jä kwrere. Akwa, Josekwe kise kitani niaratre ngärä aune demainbare kwe, mikakäre gare ietre niarakwe ngite juanibiti ta (Génesis 45:1-15, JK). Yebiti bämikani kwe, Jehová ye ni mikaka tuin bobre jai aune tä ngite juen ta bökän nibiti (Salmo 86:5). Aune ni, ¿nita ja ngwen ye erere?

Kukwe namani bare Josebätä ye namani gare faraón ie angwane, niebare kwe ie jatadre rün namanina umbre aune mräkätre jökrä kwe ye ngwena Egipto. Kä ñaka nikani raire ta angwane José namani keteitibe rün kwe ben. Jacob monso kwe tuani angwane muabare kwe aune niebare kwe ie: “Ma tä nüne amne tita ma tuenta ja okwä jenbti, aisete mtare ti krütadi jäme nibi ruen tie” (Génesis 45:16-28; 46:29, 30, JK).

Jacob ie ja kwaninta monso kwebe, ye bitikäre nünanbare kwe kä 17 te. Niara jämi krüte ye känenkri, kukwe kwin niebare kwe monsoitre 12 yei aune dre rabai bare ja känenkäre bätätre ye niebare kwe ietre. Kä biandre bäri ere monso mubai yei akwa kä ye biani José ie, niara ye därebare Benjamín känenkri. Ne madakäre, juta 12 nitre israelkwe kädekaninte, ketebu abokän jatai José monsoitre yekri. ¿Judá, Jacob monsoi nibokäkäre yebätä dre namani bare? Niarakwe ja töi kwitani bökän ye bämikani kwe bäri mräkätre yebiti ta, yebätä Jacob mikani gare känenkri Mesías ye jatai niara mräkä yekri (Génesis, kapitulo 48 aune 49).

Kä namani 147 Jacob yebiti angwane krütani. Jacob krütani ye bitikäre monsotre mada kwe yebätä José jürä namani, nane nämene ütiäte ye köböire ja ngie mikadre kwe. Akwa, Josekwe niaratre töi mikaninta jäme. Niarakwe niebare käne ietre ye erere, Jehová nämene kukwe ye mike nemen bare ye nämene gare ie; yebätä niaratre ñaka rabadre ja töibikaire. Niebare kwe ietre: “Ti ñan tö ja mikai Ngöbö kwrere Ngöbö täte, [...] aisete munkwe ñan ti jürä ngwian” jabätä (Génesis 15:13; 45:7, 8; 50:15-21, JK). José kräke Jehová namani ni kukwe ükatekä metre. ¿Jehovakwe ngite juani ta etebatre kwe yebiti, se ño niara rabadre mike ja ngie nuin? (Hebreos 10:30.)

Aune mä, ¿ñaka tä nemen nuäre mä kräke ngite juandre ta ni madabiti? Ni mada käkwe kukwe nuaindre nierare nibätä ye ngwane, ñan tä nemen nuäre ngite juandre ta biti, akwa nire tä ja töi kwiteta bökän ye nita ngite juen ta biti angwane, ja rabai ruin kwin nie aune ni ja mikaka ngite ni rüere yei arato. Ne madakäre, Josekwe tödekabare aune Jehová ni Rün ni mike tuin bobre jai ye erere nikwe ja ngwain.