Kukwe nieta tärä Génesis yebätä erere, José ni hebreo nämene ngite, ye jänrikadre bengwairebe faraón käkwe niebare, ne kwe köböbare kwe abokän nämene ngwen töbike krubäte ye mikadre gare kwe ie. Kä ye ngwane, kä nikanina kabre ta José nämene ngite. Faraón tö namani tuai drekebe ngwarbe, akwa José käkwe kä dianinkä jai ja drüen sökakäre bätärekä (Génesis 39:20-23; 41:1, 14). Ni kukwe tikaka käkwe kukwe ye tikani ye kätä mike gare, nitre Egipto nämene dre dre nuainne ye nämene gare kwin ie.

Juta keta kabre kirabe yete, ye ngätäite nitre hebreo arato, nämene nierare ja klo ye ngübare nga. Akwa, tärä Comentario exegético y explicativo de la Biblia ye kätä mike gare “nitre Egipto nünanka kä Oriente yekänti ye aibe tö nämene ja klo ye sökai”.

¿Nämenentre ja klo ye aibe sökö? Täräkwata Biblical Archaeology Review tä mike gare, ni rikadre templo yete ye ngwane ja ükadrete ye erere nitre brare rabadre ja ükete nänkäre faraón ngwärekri ribe nämene ietre. Ye erere ngwane, José käkwe ja drüen ngrabare ye sökabare jökrä, ngürete nemen dokwäte.

Ñakare. Apóstol Pablo tärä tikani yebätä, ruäre ngwane nitre grieko niebare kwe nitre ñaka judío yei (Romanos 1:16; 10:12). Pablo nämene ye niere, ñobätä ñan aune nämene kukwe driere yekänti nitre grieko nämene jondron nuainne aune blite kukwe kwetre yebiti ye nämene gare kwin kä ngrabare.

¿Kirabe nitre meden bian nämene grieko? Siklo IV yete Kristo känenkri, nitre grieko nämene jondron meden nuainne ye namanina gare ño kä jökräbiti tibien yebätä ni kukwe kädriekä Isócrates nünanka Atenas käkwe blitabare metre ta. Niarakwe tikani: “Nitre tä ja tötike nunbätä ye nüke gare bäri kwin nitre grieko ye erere, nitre därebare Grecia abokän ñaka ye erere”. Ye medenbätä, apóstol Pablo käkwe Timoteo rün aune nitre mada kädekani grieko ñobätä ñan aune, niaratre ye käkwe jondron nuainbare aune ja tötikani nitre grieko yebätä, akwa niaratre därebare Grecia ye ñan aibätä kädekani kwe ye erere raba ruin nie (Hechos 16:1).